Conferentie der vier Mogendheden DAGBLAD VOOR DEN HELDER EN HOLLANDS NOORDERKWARTIER Hitier noodigt Chamberlaint Daladier en Mussolini tot een bijeenkomst uit De wereld herademt KONINGSTRAAT 78. DEN HELDER. TELEFOON 50 (2 LIJNEN) DONDERDAG Duitschland stelt zijn mobilisatie 24 uur uit Praag' wil meepraten Een belooning Mussolini? voor Zal Moskou zich tot Hitier wenden? N.V, W.A.C.O.-Autobusdiensten EERBERICHT DE BILT SEINT heldersche courant 29 SEPTEMBER 1938 66e JAARG. No. 8425 Heden naar München Neville Chamberlain Adolf Hitier Benito Mussolini Met verbijsterende snelheid zijn in de afgeloopen vier en twintig uur de gebeurtenissen elkaar opgevolgd. Vrede, oorlog, vrede, oorlog! 't Wisselde met een snelheid als de beelden van een kaleidoscoop en dit droeve spel, met als inzet leven en have van millioenen menschen, hield als in ijzeren greep de mensch- heid gevangen. Na het onbevredigende antwoord van Hitier op de eerste boodschap van President Roosevelt en zijn wei gerend gebaar naar aanleiding van de laatste vredespoging van Cham berlain, die zijn vertrouwde Sir Wil- son nog naar Berlijn zond, met een allerlaatste waarschuwing, bleef nog slechts als een zwak straaltje van hoop het tweede beroep van den Amerikaanschcn President op den Ftihrer van het Derde Rijk. 't Was wel een zeer geringe kans! Doch plotseling bleek, in de wor steling tusschen vrede en oorlog, de godin des vredes weer aan de win nende hand, want geheel onver wacht kwam de blijde tijding: Hitier heeft Chamberlain Daladier en Mus solini tot een bespreking te Mün chen op heden (Donderdag) te 3 uur in den namiddag uitgenoodigd. Tevens kwam de mededeeling, dat Duitschland zijn mobilisatie, in ver band met deze conferentie, 24 uur had uitgesteld. De telegrammen, welke deze blijde mare brachten, kwamen uit Engeland, waar mi nister president Neville Chamberlain in een imponeerende rede de gigantische worste ling tusschen rede en geweld nog eens voor zijn toehoorders afmaalde, tenslotte de me dedeeling te doen omtrent de viermogend- heden-conferentie te Muenschen, welke me dedeeling zulk een verlichting bracht. Terwijl het Lagerhuis in adcmlooze stilte toeluisterde deed Chamberlain de gebeurte nissen der laatste weken nog eens de revue passeeren. Na een overzicht te hebben gegeven van do oorzaken der spanning in Tsjechoslowa- kije, lichtte hij toe, dat de gebeurtenissen in Duitschland de taak van Runciman, die er bijna in was geslaagd, de Sudetenduit- schers en de Tsjechen lot elkaar te bien- gon, althans een redelijke oplossing voor de kwesties te vinden, aanzienlijk bemoei lijkten. Immers begin Augustus werden wij, aldus Chamberlain er van in kennis gesteld, dat Duitschland op groote schaal militaire maat regelen had genomen. De Premier gaf te kennen, dat de Brit- sche regeering over deze maatregelen stap pen had genomen bij de Duitsche regeering, waarbij zij de hoop had uitgesproken, dat deze nog gewijzigd zouden kunnen worden. Von Ribbentrop antwoordde met een weige ring over militaire maatregelen te onder handelen en sprak de meening uit, dat de pogingen te Praag er slechts toe hadden gediend de onverzettelijkheid der Tsjechen te doen toenemen. Tegen einde Augustus deden zich nieuwe gebeurtenissen voor, welke den toenemen- den ernst van den toestand deden uitko men. Op 31 Aug. heeft de ambassadeur van Groot Brittannië te Berlijn aan de Wilhelm- strasse een persoonlijke krachtige waarschu wing gegeven over de mogelijke houding van de Britsche regeering in geval van een Duitschen aanval op Tsjechoslowakije. Op 3 September is door den Brit- schen gezant aan Benesje gevraagd „onmiddellijk en zonder voorbehoud te gaan tot de grens der mogelijke concessies". Runciman heeft deze stappen ondersteund. Naar aanleiding van inlichtingen over ver plaatsing van verscheiden Duitsche divisies nam de Fransche regeering voorzorgsmaat regelen. Reservisten werden onder de wape nen geroepen en de Maginot linie werd be zet. Op 1 September had Henderson een on derhoud met von Ribbentrop en herhaalde hij hem de ernstige waarschuwing. Door de ze waarschuwingen door den ambassadeur en door de woorden van Sir John Simon ten aanzien van Tsjechoslowakije, op 27 Augus tus, wenschte de Britsche regeering druk uit te oefenen op de Duitsche regeering, zonder het gevaar te loopen den toestand ernstiger te maken door een formeele stap, welke door Duitschland als een onheusche beje gening in het openbaar zou kunnen worden beschouwd. Chamberlain gaf vervolgens een verslag van de stappen, welke de Britsche gezant te Praag heeft gedaan op 3 September, waarbij hij heeft gewezen op de noodzakelijkheid, in het belang van Tsjechoslowakije zelf, on middellijk en zonder vorbehoud die conces sies te doen, zonder welke de Sudetenduit- sche kwestie niet kon worden geregeld. Te Neurenberg heeft de ambassadeur Hen derson alle moeite gedaan om de houding van de Britsche regeering duidelijk te ma ken aan de leidende Duitsche persoonlijk heden en hij deelde mede. dat de Duitsche regeering, tengevolge van zijn woorden, niet meer zou kunnen twijfelen. Aangezien een dergelijke actie het tegendeel zou kunnen bereiken, van wat werd beoogd, aldus ver volgde Chamberlain. werd besloten zich niet persoonlijk tot Hitier te wenden De Fransche regeering werd op de hoogte gebracht van de waarschuwingen, welke Henderson te Neurenberg heeft geuit. De toestand ontwik kelde zich echter zeer ongunstig. Een van de voornaamste moeilijk heden om met een totalitaire regee ring te onderhandelen is het gebrek aan middelen om in contact te tre den met de personen, in wier handen de eindbeslissing ligt. Ik besloot derhalve persoonlijk naar Diïitschland te gaan om een onderhoud te hebben met Hitier en in een persoonlijk gesprek te zien of er hoop was op het behoud van den vrede. Niettegenstaande alle kans op critiek, voelde ik. dat millioenen men- schelijke wezens op het spel stonden en dat overwegingen over critiek niet konden wor den toegelaten. De minister-president verklaarde verder verwonderd te zijn over de warmte, waar mede zijn initiatief werd begroet. In zijn eerste onderhoud met Hitier werd hem duidelijk, dat de toestand dreigender was, dan hij dacht. Hitier zette in beleefde bewoordingen uit een wat hij verlangde. Hij voegde hieraan toe, dat hij liever dan te wachten, bereid was een wereldoor log te riskeeren, Hitier beklaagde zich over de Britsche bedreiging, doch Chamberlain heelt hem hierop geantwoord, dat er onderscheid is tusschen waarschuwing en bedrei ging. De ministerpresident kreeg zoo sterk den indruk, dat Hitier overwoog onmiddellijk een inval te doen in Tsjechoslowakije, dat hij vroeg of Hitier hem die reis had laten maken om zijn tijd te verspillen. Hitier antwoordde hierop, dat indien Chamberlain hem verzekerde dat de Britsche regeering het beginsel van zelfbestemming goedkeur de, hij bereid was te spreken over wegen en midelen om tot 'n oplossing te komen Indien de Britsche regeering hiertoe niet in staat was. dan zouden besprekingen nut teloos zijn. Chamberlain moest hierover eerst zijn collega's raadplegen en hij vroeg Hitier alle vijandelijkheden op te schorten tot het antwoord ontvangen zou zijn. Hit Ier beloofde dit, op voorwaarde, dat in Tsjechoslowakije niets zou geschieden, dat hem zou dwingen in te grijpen. Bij zijn terugkeer te Londen ver klaarde lord Runciman. dat volgens zijn meening de schuld van 't mis lukken van de onderhandelingen lag bij de Suderendnitsche extremisten, doch in verhand met de jongste ge beurtenissen was hii van mecning^ dat de Sudeten het recht van zelfbe schikking moest worden gegeven. Na overleg met de Fransche regeering werd vervolgens besloten, zoo verklaarde Chamberlain o.a. verder, de Tsjechische re- ïreGrinfr mede te deelon. dat het door de Sudeten bewoonde gebied niet binnen de grenzen van Tsjechoslowakije kon blijven, zonder gevaar voor den vrede en het be staan van Tsjechoslowakije zelf. De regee ring te Praag werd aangeraden de gebie den. welke door meer dan 50% Sudeten werden bewoond, af te staan aan Duitsch- '3 Oo Tsjechische regeering heeft dit voorstel onvoorwaardelijk aangenomen. Sprekende over het bezoek aan Godesberg verklaarde Chamberlain, dat hij bij deze ge legenheid Hitier mededeelde, dat met de Fransche regeering maatregelen waren uit gewerkt om te komen tot het overgeven van het betrokken gebied en het vaststellen van een definitieve grens en hij stelde ga ranties voor. Hitlcr maakte geen bezwaar tegen de garanties, doch hij verlangde, dat ook Italië als garant zou optreden. Verder verklaarde Hitlcr. dat hij geen nietaanvals verdrag rnef T-jerhoslowakije zou kunnen sluiten, zoolang de verlangens van de an dere minderheden in dit land niet waren ingewilligd. Zoodra deze verlangens zonden zijn ingewilligd was hii bereid zich onmid delliik te voegen bij de internationale garan ten Andere voorstellen kon Hitier niet aanvaarden en hii gaf Chamberlain het bevende memorandum. rbamherlain l.evond zich hierdoor in een geheel nieuwe situatie. Te Berchtesgaden was hem gezegd, dat indien de Sudeten zelfbestem ming zouden krijgen, Hitier wegen en middelen zou bespreken. Hitier heeft later aan Chamberlain gezegd dat hij nooit heeft gedacht, dat Chamberlain terug zou komen om te zeggen, dat dit beginsel was aan vaard. Edouard Daladier Chamberlain spoorde zijn hoorders aan, niet te denken, dat Hitier hem met opzet heeft bedrogen. Chamberlain zelf is er van overtuigd, dat dit niet het geval is. Hij, Chamberlain, achtte het verstandig den volgenden dag commentaar op de nieuwe voorstellen op papier te brengen en aan Hitier te overhandigen, alvorens tot besprekingen over te gaan Dit bracht geen wijziging en in het laatste onderhoud wer den Chamberlain het memorandum en de kaart overhandigd. In het memorandum vond hij voor het eerst de tijdlimiet. Bij deze gelegenheid wees Chamberlain nog op de ernstige gevolgen, welke een oorlog zou brengen. Ik verklaarde, aldus Chamberlain, dat de taal en de samenstelling van het docu ment, dat ik eerder als een ultimatum dan als een memorandum kenmerkte, de open bare meening in de neutrale landen diep zou schokken, en ik verweet den Rijkskan selier bitter, dat hij in gebreke bleef, op ecnigerlei wijze tegemoet te komen aan mijn streven, den vrede te verzekeren. Ilitler zeide mij, dat hii mijn pogingen waardeerde en er dankbaar voor was. doch dat hij er naar zijn meening al op had ge antwoord, daar hij de operaties, waartoe hij het plan had gehad, had uitgesteld en in zijn voorstellen aan Tsjechoslowakije 'n grens had voorgesteld, die geheel verschil de van die, welke hij als het resultaat van een militair conflict zou hebben veterenen Ik geloof, dat ik hieraan toe moet voe gen, aldus merkte Chamberlain op, dat ik, alvorens afscheid van Hitier te nemen, vertrouwelijk enkele woorden met hem heb gewisseld, die naar mijn meening niet van belang ontbloot zijn. Hitier herhaalde tegen over mij, met den grootsten ernst, hetgeen hij reeds te Berchtesgaden had gezegd, na melijk, dat dit het laatste van zijn territo riale verlangens in Europa was. In de tweede plaats zeide Hitier nogmaals in al len ernst, dat hij met Engeland bevriend wilde zijn, en dat, indien maar eenmaal deze Sudetenduifsche kwestie van de baan was hij de besprekingen zou hervatten. Er was, dit gaf hij toe, nog een netelige kwestie namelijk die der koloniën, doch dit was niet een zaak om oorlog over te voeren. Chamberlain herinnerde vervolgens aan de verdere ontwikkeling, en aan het ant woord van Hitier, waarin deze verklaarde, dat hij zich zou neerleggen bij het resultaat van de volksstemming en tenslotte deel zou nemen aan een internationale garantie voor de rest van Tsjechoslowakije, nadat eenmaal de minderhedenkwesties geregeld zouden zijn. Vervolgens deed Chamberlain voorlezing van de persoonlijke boodschap, die hij aan Mussolini heeft gericht. (Zie elders in dit blad). In antwoord op deze boodschap, zoo vervolgde spr., ontving ik de mededeeling, dat instructies waren gezonden aan den' Ifaliaanschen ambassadeur te Berlijn om onverwijld een bezoek te brengen aan von Ribbentrop, om te verklaren, dat, terwijl Italië zijn verzekering, Duitschland bij te slaan, volledig zou nakomen, Mussolini in verband met de groote beteekenis van het verzoek der Britsche regeering hoopte, dat Hitier, de actie, waartoe naar de kanselier aan Wilson had verklaard, vandaag (Woens dag) om 14 uur zou worden overgegaan, voor minstens 24 uur zou uitstellen, ten einde den toestand opnieuw te bestudeeren en een vreedzame regeling te vinden. Chamberlain verklaarde verder, dat hij daarop aan Hitier een schrijven had gezon den, waarin hij zeide: „Na het lezen van uw brief ben ik er zeker van, dat gij zonder oorlog cn zonder verwijl op alle hoofdpun ten voldoening kunt krijgen, en ik heb voorbereidingen getroffen om zelf direct naar Berlijn te komen om met u en de vertegenwoordigers van de Tsjechische regeering over een regeling te spreken, tezamen met de vertegenwoordigers van Frank rijk en Italië, indien u dit wenscht Ik ben ervan overtuigd, dat wij bin nen een week tot overeenstemming kunnen komen. Ik kan niet gelooven dat gij de verantwoordelijkheid op u wilt nemen voor het ontketenen van een wereldoorlog, die wellicht het einde der beschaving zou betee- kenen, en dat terwille van een paar dagen vertraging in de regeling van dit oude probleem." In antwoord hierop verklaarde Hitier zich bereid, de mobilisatie voor 24 uur uit te stellen. Chamberlain vervolgde: Hoe wij ook in het verleden over Mussolini gedacht mogen heb ben, ik geloof, dat ieder zijn gebaar zal toejuichen. Hij heeft zich bereid verklaard, met ons samen te werken, doch dit is nog niet alles. Ik heb nog iets te zeggen. Ik heb bericht van Hitier ontvangen, dat hij mij uitnoo- digt, hem morgenochtend (heden) te Mün chen te ontmoeten. Hij heeft ook Mussolini en Daladier uitgenoodigd. (Vrijwel alle afge vaardigden verhieven zich bij deze verkla ring onder luid gejuich van hun zetels, met hun papieren zwaaiend, terwijl enkelen uit riepen: „God zij dank.") Toen het gejuich bedaard was, ging Cham berlain voort: Er zal wel geen lid van dit huis zijn, die niet zijn hart heeft voelen op springen, nu hij gehoord heeft, dat de cri sis opnieuw is uitgesteld en dat zich op nieuw de gelegenheid biedt om door onder handeling en goeden wil te trachten, een oplossing te vinden voor een probleem, waar van de regeling reeds in zicht is. Ik kan niet meer zeggen. Ik hoop, dat het Huis mij thans zal laten gaan om te zien wat ik van deze laatste poging kan maken. Onder toejuichingen van de aanwezigen, verliet de Premier het Huis. Deelname aan de conferentie verzocht. Masaryk, de Tsjechische gezant te Lon den, heeft gisteravond Chamberlain telefo nisch gevraagd en dit later schriftelijk be vestigd, of er geen mogelijkheid bestaat, dat een vertegenwoordiger van Tsjechoslowakije morgen aan de conferentie te Munchen kan deelnemen. De eerste minister antwoordde, dat deze mogelijkheid niet was uitgesloten en dat hij zich in verbinding had gesteld met den pre sident der Tsjechoslowaaksche republiek. Volgens Parijs 'n leening en er kenning van de verovering van A.bessinië door Frankrijk. De Parijsche correspondent van de N.R. Crt. meldt, dat in Parijs het gerucht gaat, dat Frankrijk, al dan niet in overleg met Londen, Italië financieelen steun heeft toe gezegd. Ook zou graaf de Chambrun, die wegens het bereiken van de leeftijdsgrens eenigen tijd geleden als gezant Rome verliet, en niet vervangen werd. omdat de Fransche re geering niet geneigd was den als zijn opvol ger aangewezen diplomaat een geloofsbrief gericht aan den „koning-keizer" mee te ge ven, m.a.w. de verovering van Abessinië te erkennen, op het punt staat naar dien post terug te keeren, nu met een brief in den door Italië gewenschten geest. Tot op dit oogenblik was hiervan nog geen bevestiging te verkrijgen. Onmogelijk klinkt het niet als vervulling van een voor waarde die Italië gesteld kan hebben voor het volvoeren van den stap. die reeds als een scheidsrechtelijke uitspraak werd aan geduid. Een beroep van Roosevelt op de Sovjet. Tass meldt uit Moskou, dat de Ameri- kaansche zaakgelastigde, Kirk, Potemkin een bezoek heeft gebracht en hem gevraagd heeft, dat hetzij de chef der Russische re geering, hetzij het staatshoofd een soort gelijken oproep tot Hitier en Benesj richt als Roosevelt gedaan heeft. Petemkin, de waarnemende volkscommis saris van Buitenlandsche Zaken.-antwoord de, dat de Russische regeering het voorstel van de regeering der Ver. Staten met sym pathie begroet en in het onmiddellijk bij eenroepen van een internationale conferen tie het doelmatigste middel tot voorkoming van aanvallen in de toekomst en tot 't be zweren van het gevaar van een nieuwen wereldoorlog ziet WINTERDIENST op al onze autobusdien- sten gaat in op 9 OCTOBER 1938. t Verwachting: Zwakke tot mati ge Z.O. tot Z.W. wind, plaatselijk ochtendmist, ove gens gedeeltelijk bewolkt, weinig of geen regen, koe ler des nachts en des och tends, overdag weinig ver andering in temperatuur. Verdere vooruitzichten: Onzckei

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1938 | | pagina 1