Chamberlain verdedigt
zijn politiek
DAGBLAD VOOR DEN HELDER EN HOLLANDS NOORDERKWARTIER
„Alle elementen waren voorhanden
voor het uitbreken van een conflict
Instorting in
moutfabriek
Verklaring van
Lord Halifax
Bewondering en
eerbied voor
Tsj echo-Slowakije
Hulde aan Hitier, Mussolini
en Daladier
Een nieuwe Vier-
mogendheden-
conferentie
Zwaar weer over Engeland
KONINGSTRAAT 78, DEN HELDER. TELEFOON 50 (2 LIJNEN)
D I N S DAG
4 OCTOBER 1938
66e JAARG. No. 8429
Rede van Chamberlain
N.V, W.A.C.O.-Autobusdiensfen
Arbeider gedood
UIT HET ENGELSCHE
HOOGERHU1S
Dit nummer bevat 8 pagina's
EERBERICHT
DE BILT SEINT:
Nu ook moeilijkheden
met de Slowaken?
HELDERSCHE COURANT
Uitgave der Ultg. Ml). Hollands Noorderkwartier N.V. te Den Helder
Gistermiddag is het Engelsche La
gerhuis om kwart voor drie bijeen
gekomen. Toen Chamberlain de zaal
binnenkwam, bracht het Huis hem
staande een ovatie.
De afgetreden minister van marine
Duff Cooper, die zooals we in ons
nummer van gister hebben gemeld,
zich niet kon vereenigen met de bui-
tenlandsche politiek der regeering,
en daarom zijn ontslag nam, werd
door de oppositie toegejuicht, toen
hij het woord nam om te spreken
over, wat hij noemde, een zeer pijn
lijke en delicate taak. Het Lagerhuis
was geheel gevuld.
Duff Cooper begon met te zeggen, zich er
zeer wel van bewust te zijn, dat er verleden
week reden was voor opluchting. Hij was
er minder zeker van, dat er aanleiding be
stond om zichzelf geluk te wenschen. „Ik
heb altijd geloofd", zeide hij, „dat een van de
meest belangrijke beginselen bij de behan
deling van de buitenlandsche politiek Was,
anderen landen een duidelijk beeld van de
eigen politiek te geven. Onze eerste plicht
was duidelijk ons standpunt uiteen te zetten
en te verklaren wat wij zouden doen. De
groote nederlaag van onze buitenlandsche
politiek in de laatste maanden en in de af-
geloopen weken is,- dat wij hebben gefaald,
dat duidelijk te maken."
Cooper veroordeelde ook de voorwaarden
van Munchen. Hij voegde hier aan toe:
„Daar de Duitschers hun man onder heb
ben, zullen zij niet het genoegen missen
hem te slaan en het Duitsche leger zal zijn
buit niet missen."
Cooper critiseerde dat Chamberlain de En-
gelsch—Duitsche verklaring had ondertee
kend zonder overleg te plegen met het ka
binet, de bondgenooten of de dominions.
„Dit is niet de manier, waarop de buiten
landsche aangelegenheden A an het Britsclie
rijk moeten worden geleid."
Als resultaat van Munchen, aldus
Cooper, heeft Groot-Brittannie nu
voor den eersten keer op zich geno
men een grens in midden-Europa te
verdedigen. Daarom zouden wij nu
een leger op de basis van het Euró-
peesche vasteland moeten op de
been houden en onze herbewape
ning versnellen.
Cooper zeide nog, dat de minister-presi
dent geloofde tot een redelijke regeling te
kunnen komen van alle open kwesties. „Hij
kan gelijk hebben. Ik hoop en bid, dat hij
gelijk heeft, doch daar ik dat niet kan ge-
looven, is het beter,, dat ik ga".
Toen Chamberlain zich om half vier van
zijn zetel verhief, zei hij, dat hij niets terug
had te nemen of te betreuren.
Hij vervolgde: Toen het huis verleden
Woensdag bijeen kwam. waren allen onder
den schaduw van een groote en naderende
dreiging. Vandaag zijn allen in dankbaar
heid vereend, dat de gebeden van millioe-
nen zijn beantwoord en de wolken van be
zorgdheid zijn weggetrokken.
Alle elementen waren voorhanden voor
het uitbreken van een conflict, dat tot een
catastrophe zou hebben geleid.
Vervolgens hesprak Chamberlain het me
morandum van Godesbcrg. dat hij in feite
een ultimatum met een tijdlimiet van zes
dagen noemde.
Voor hen, die het' ultimatum afkeurden
en streefden naar een redelijke en ordelijke
procedure was elk dezer wijzigingen een
stap in de juiste richting.
„Bij het doen van een uitspraak
hierover, zouden wij er goed aan
doen niet te spreken over een per
soonlijke of nationale triumf voor
iemand. Een waarachtige triumf is,
dat aangetoond is, dat de vertegen
woordigers der vier groote mogend
heden de mogelijkheid kunnen vin
den tot overeenstemming te komen
over de wijze waarop zij door mid
del van een beraadslaging uit ee'n
moeilijke en delicate aangelegenheid
kunnen komen in plaats van met
verlies van menschenlevcns en aldus
een ramp hebben afgewend, welke
een einde zou hebben gemaakt aan
de beschaving, zooals wij die heb
ben gekend".
„Uit naam van dit huis en de bevolking
van dit land zeg ik. aldus Chamberlain, dat
Tsjecho-Slowakije onze bewondering en eer
bied heeft verdiend voor de zeifbeheersching
waardigheid en prachtige discipline tegen
over een dergelijke beproeving, waarvoor
slechts weinig naties zich geplaatst hebben
gezien. (Applaus).
Chamberlain werd herhaaldelijk
van de Labourbanken af heftig ge-
interrumpeerd. Een keer heeft hij
scherp geantwoord op het geroep
schande". Hij zeide: „Ik heb niets,
waarover ik mij zou moeten scha
men".
Een leening aan Tsjecho-Slowakije.
Vervolgens deelde Chamberlain mee, dat
de Britsche regeering overweegt, de garan
tie te verleenen voor een leening van 30
millioen pond sterling ten behoeve van
Tsjecho-Slowakije.
Het voorstel komt van de Tsjechen.
De bijdrage van Mussolini.
Sprekende over de andere deelnemers aan
de conferentie van Münchcn, zeide Cham
berlain: Er zijn vandaag harde dingen ge
zegd over den Rijkskanselier in het heden
en in het verleden. Ik ben van meening.
dat het Huis de moeilijkheden moest er
kennen van iemand van die positie om
krachtige verklaringen, zooals h:: reeds had
afgelegd, terug te nemen en te erkennen,
dat door toe te sternen, hoewel op het laat
ste oogonblik, in een bespreking met ande
re landen over kwesties, waarover hij
reeds eens voor al had besloten, een wer
kelijke en substantieele bijdrage vormde.
Wat Mussolini betreft, diens bijdrage
was zeker van groot belang en misschien
beslissend. Hof was op diens voorstel, dat
de laatste schikkingen voor een mobilisatie
21 uur werden uitgesteld om ons gelegen
heid te geven over den toestand te be
raadslagen en op de conferentie zelve wa-
waren zoowel hij als graaf Ciano zeer be
hulpzaam bij de besprekingen.
Zij waren het, die reeds spoedig na het be
gin der onderhandelingen voor den dag
kwamen met - een memorandum, dat Dala
dier en ik als een basis voor de besprekin
gen konden aanvaarden. Ik ben van mee
ning, dat Europa en de geheele wereld re
den hebben om het hoofd der Italiaansrlm
regeering dankbaar te zijn voor hetgeen hij
heeft gedaan om bij te dragen tot een
vreedzame oplossing.
Daladier had in sommige opzichten dc
moeilijkste taak van ons alle vier, met het
oog op de speciale betrekkingen die zijn
land met Tsjechoslowakije verbonden. Ik
stel er prijs op te verklaren, dat zijn moed,
zijn bereidwilligheid en verantwoordelijk
heid te aanvaarden,, zijn volharding en zijn
altijd goede humeur, gedurende den gebee-
len duur van onze besprekingen van on
schatbare waarde waren.
Ook de Vereenigde Staten, aldus zei Cham
berlain verder, hadden voortdurend een
steeds toenemenden invloed uitgeoefend. De
ze boodschappen van Roosevelt, zoo krach
tig en zoo overtuigend, toonden, dat de mee
ning van het machtigste land ter wereld
zich over 3000 mijlen Oceaan kon laten hoo-
ren aan de menschen in Europa."
Tsjechoslowakije, zoo vervolgde
Chamberlain, was wellicht de ge
vaarlijkste hinderpaal op den weg
naar den vrede. Doch nu men deze
belemmering te boven gekomen is,
is het wellicht mogelijk, nieuwe
vorderingen te maken op den weg
naar gezondheid.
Sprekende over zijn onderhoud met Hit-
Ier van j.I. Vrijdag, zeide Chamberlain: „Ik
weet niet waarom deze bespreking aanlei
ding zou geven tot achterdocht en nog min
der tot critiek. Ik heb geen pact gesloten,
ik heb geen nieuwe verplichtingen aange
gaan, er is geen geheime afspraak en ons
onderhoud was geen ander land vijandig."
De premier zette uiteen, dat het doel. dat
hij met deze bespreking had betoogd, was.
te trachten, het persoonlijk contact met
Hitier verder uit te breiden en te zien, of
he hoofd van een democraische mogendheid
en de leider van een totalitairen staat pun
ten gemeen konden hebben. Hij gaf als zijn
meening te kennen, dat deze door den
Duitschen rijkskanselier en hemzelf getee-
kende verklaring wel iets meer was dan een
vrome meeningsweergave en dat aan beide
zijden oprechtheid en goede wil bestond.
„Indien er. zoo voegde spr. eraan
toe, één les is, die wij, naar ik
meen uit de gebeurtenissen der laat
ste weken kunnen putten dan is het
wel deze, dat een duurzame vrede
niet bereikt kan worden door stil te
zitten en erop te wachten. Daad
werkelijke en positieve pogingen zijn
hiertoe noodig."
Chamberlain zeide teveel realist te zijn om
te gelooven, dat thans in één dag het para
dijs kan worden verwezenlijkt. Slechts de
fundeeringen zijn gelegd, doch met den bo
venbouw is nog in het geheel niet begonnen.
Laat niemand, omdat nu te München dit
accoord tusschen de vier mogendheden is
geteekend, denken, dat men zich kan ver
oorloven de hand te lichten met de uitvoe
ring van het groote bewapeningsprogramma
die van dag tot dag in snelheid en om
vang toeneemt.
Indien er ontwapening moet komen, zal
dit stap voor stap moeten geschieden, in
overeenstemming en in daadwerkelijke sa
menwerking met andere landen. Totdat wij
weten, dat wij deze samenwerking tot stand
kunnen brengen, en totdat wij het eens zijn
over de werkelijke stappen, die genomen
moeten worden, moeten wij hier op onze
hoede blijven."
Chamberlain vervolgde: „Terwijl wij vast
besloten moeten blijven, de tekortkomingen
van onze bewapening en defensie toebereid
selen aan te vullen, opdat wij gereed zijn
om ons te verdedigen en onze diplomatie
kracht bij te zetten, zie ik nieuwe mogelijk
heden om de kwestie der ontwapening ter
hand te nemen, en ik geloof, dat zij thans
op zijn minst even hoopvol zijn als ooit te
voren. Aan zulk een taak, het terugwinnen
van het vertrouwen, het geleidelijk wegne
men van de vijandelijke gevoelens tusschen
de naties, zoodat zij voelen, dat zij veilig
haar wapens stuk voor stuk kunnen af
schaffen, zou ik alle eneigie en tijd willen
wijden, die mij nog resten vóór ik mijn
ambt aan een jongere overdraag."
Regeering dient motie in.
Nadat ook andere sprekers het woord had
den gevoerd en daarbij critiek op Chamber
lain niet hadden gespaard (zie daarvoor de
volgende pagina) hebben Chamberlain, Sir
John Simon en Macdonald een motie inge
diend, waarin het Lagerhuis de politiek der
regeering, waardoor een oorlog werd afge
wend tijdens de recente crisis, goedkeurt, en
haar streven naar de verwerving van een
duurzamen vrede steunt.
Deze motie zal morgen. Woensdag, in
stemming worden gebracht.
De algemeene debatten worden vandaag
voortgezet. Men verwacht, dat Woensdag
avond over de motie gestemd zal worden.
WINTERDIENST op al onze autobusdien
sten gaat in op 9 OCTOBER 1938.
DE GROND ZAKTE WEG
Gistermiddag omstreeks twee uur
heeft te Swalmen een instortings
ongeluk plaats gegrepen, in de
mouterij der firma J. Hendrickx-
Crijns, waarbij twee personen
kwetsuren hebben opgeloopen, van
wie één vrij ernstig.
De moutfabriek bestaat uit twee gedeel
ten, een oud en een nieuw. In dit laatste
deel. dat drie jaar geleden gebouwd werd
en een oppervlakte bestrijkt van vüftig bij
dertig meter, is het ongeluk gebeurd.
Tegenwoordigheid van geest.
Twee arbeiders waren hier aan het werk.
Zij waren bezig met het „omzetten" van
gerst. Eén van hen, P. Walenberg, bevond
zich op de bovenste étage van het uit vier
verdiepingen bestaande gebouw. Even
vóór de instorting, voelde hij den grond
lichtelijk trillen. Hij schonk hier weinig
aandacht aan. Op een gegeven oos-enblik
evenwel hoorde de man een hevig gekraak.
Tegel'ikertiid zakte de grond onder hem
weg. Gelukkig bezat hij nog de tegenwoor
digheid van geest om zich aan een balk
vast te griinen, welke slechts langzaam
doorzakte. Hierdoor bereikte de man zon
der noemenswaardig letsel den beganen
grond.
De tweede arbeider, de 32-jarige LI. Geer-
lings, die zich op het gelijkvloersche ge
deelte bevond, werd onder het vallende
hout en ijzer bedolven. Op zijn hulpgeroep
en het lawaai, waarmede de instorting ge
paard ging, schoten de arbeiders uit bet
oude fabrieksgedeelte onmiddellijk te hulp.
De redding.
Men nam dadelijk een aanvang met het
reddingswerk, waaraan ook werd deelge
nomen door enkele inwoners van Swalmen,
de rijks- en gemeentepolitie en den burge
meester dien men spoedig na het ongeluk
gewaarschuwd had.
Dit ging evenwel met groote moei
lijkheden gepaard, aangezien men
een ijzeren balk en twee houten
dwarsbalken electrisch moest door
zagen om het slachtoffer te bereiken
Met dit karwei was meer dan twee
uur gemoeid. Inmiddels had het
slachtoffer kans gezien zich zoodanig
los te werken, dat zijn lichaam vrij
kwam.
De man bleek een bekkenfractuur te
hebben opgeloopen. terwijl zijn rechterbeen
bijna geheel verbrijzeld werd. Verder had
hij een bloedende wonde aan het hoofd. Het
slachtoffer werd naar het Sint Laurentius-
ziekenhuis te Roermond overgebracht, waar
hij in den loop van den avond is overle
den.
Omtrent de oorzaak van de instorting tast
„Nooit was een meer wreede of
meedoogenlooze verminking van
een staat geëischt, dan die van
Tsjecho-Slowakije"
In het Engelsche Hoogerhuis heeft Lord
Halifax de jongste Europeesche crisis aan
een terugblik onderworpen. O.a. zeide hij,
dat naar zijn meening van den aanvang af
in de Britsche opvattingen twee beginselen
met elkaar in conflict waren geweest. Het
eerste was de noodzaak op eenigerlei wijze
tegemoet te komen aan de eischen, die na
mens de Duitsche bevolking van het Sude-
tenland werden gesteld. In de tweede plaats
was er het gevoel geweest, dat hoe men ook
over deze abstracte eischen zou denken, een
beslissing door geweld op den langen duur
fnuikend zou ziin voor de Europeesche orde
en die betrekkingen tusschen de natie®
waarop de veiligheid alleen gebaseerd kan
zijn.
Wij waren bereid, ongewoon ver te gaan.
door druk uit te oefenen op een onafhanke
lijke en bevriende regeering, om deze te be
wegen tot aanvaarding van de voorstellen
tot volledigen afstand van het Tsjechische
grondgebied met een Duitsche bevolkings
meerderheid.
Waarom de Sovjet-Unie nief bij
de besprekingen was betrokken.
Voortgaande zeide Halifax, dat men hem
zou vragen, waarom de Soviet-lTnie niet bij
de besprekingen omtrent Tsjechoslowakije
was betrokken. Hij was zoo vrij te herhalen
wat hij een paar dagen geleden tegen den
Sovjet-ambassadeur had gezegd. Het was
wilde men een oorlog vermijden, van het
grootste belang, dat een basis voor onder
handeling moest worden gevonden, het was
noodig, snel te handelen. De regeering was
gedwongen te erkennen, dat de hoofden van
de Duitsche en de Italiaansche regeering
vrijwel zeker zouden weigeren, te onderhan
delen in een conferentie, waarin de Sovjet-
regeering vertegenwoordigd zou zijn. Hali
fax voegde hieraan nog toe: „Het feit, dat
het, wilden wij met de Duitsche en Italiaan
sche regeering tot een bespreking komen, on
mogelijk was, de Sovjet-regeering recht
streeks bij deze besprekingen te betrekken,
beteekende geenszins een verslapping van
onzen wensch, ongetwijfeld evenmin als die
van de Fransche regeering, de goede ver
standhouding en betrekkingen met de Sov-
jetregeering te bewaren.
Halifax sprak de hoop uit, dat het Huis
bereid zou zijn, het standpunt der regeering
te deelen, rlnt zij juist handelde door de nieu
we moreele vernlichting tot waarborging
van de nieuwe Tsjechische grenzen op zich
te nemen.
Halifax zeide vervolgens, dat er wel geen'
lid van het Huis zou zijn, die niet aan pre
sident Benesj hulde zou willen brengen en
hem zijn sympathie betuigen.
Nooit was een meer wreede of meedoogen
looze verminking van een staat geëischt.
Doch Renesi heeft, gesteld voor een wreed
dilemma, zijn rol vervuld en de geschiedenis
zou hem een sneciale plaats inruimen van
wege de wijsheid van zijn keuze, want zon
der zijn besluit had een Europeesche oor
log onmogelijk voorkomen kunnen worden.
Halifax bracht hulde aan Runciman en zijn
staf.
Het heeft, zeide de minister, ongetwijfeld
niet aan hen gelegen, dat de Runciman-mis-
sie heeft gefaald. Runciman aarzelde niet.
de verantwoordelijkheid voor don defini
tieven breuk op de schouders te leggen van
de Sudetenduitsehe leiders en degenen bin
nen en buiten Tsjechoslowakije, die hen
steunden.
Halifax wijdde tenslotte eenige woorden
aan minister-president. Chamberlain. De
moed. aldus Halifax waarmede hij alle po
litieke risico's nam zijn volharding en ge
loof. zijn weigering mislukking te aanvaar
den. zijn onuitputtelijkheid in het uitden
ken van nieuwe middelen om succes te be
halen wanneer alles scheen te mislukken,
dit waren dingen die de geheele wereld
wel heeft begrepen, doch wat de wereld nooit
naar waarde zou kunnen schatten, is het
vrijwel ondraaglijke gewicht, dat persoon
lijk en nagenoeg al'een op de schouders van
den minister-president rustte.
-!■»—
r
-?l
Verwachting: Zuidwester tot
Weste-r storm, betrokken tot
zwaar bewolkt met regen,
later opklarend, des nachts
iets zachter, guur overdag.
Verdere vooruitzichten: Buiig
en guur.
men in het duister. Op den zolder van het
nieuwe gedeelte lag een hoeveelheid gerst
van 80.000 kg. opgeslagen. Het parket uit
Roermond kwam eenigen tijd na het onge
luk ter plaatse om een onderzoek in te
stellen.
De aangerichte verwoesting is zeer groot.
Hitier zou Chamberlain, Musso
lini en Daladier tot besprekingen
willen uitnoodigen.
Bijeenkomst op het jacht van den Duce.
De Berlijnsche correspondent van het
Hsbl. wijst er op, dat uit tal van uitlatingen
der vier Europeesche kopstukken, die te
Muenchen een ommekeer gaven aan den
loop van het wereldgebeuren, blijkt, dat het
hun bedoeling is om opnieuw bijeen te ko
men, ten einde te trachten de nog hangen
de kwesties te regelen, als daar zijn de bur
geroorlog in Spanje, den Poolschen corridor,
de inlijving tan den Vrijstaat Dantzig en
de oplossing van het Koloniale vraagstuk.
Als oplossing van de Spaansche kwestie
zou men denken aan het herstel der mo
narchie, terwijl men de moeilijkheid met
den Poolschen corridor, die eigenlijk Duitsch
land in twee stukken snijdt, zou willen op
lossen door hét scheppen van een „Duit
schen corridor", als verbinding van het
Centrale gebied met Oost Pruisen (dus „een
corridor door den Poolschen corridor!")
Verder zou men de Vrijstad Dantzig bij
het Derde Rijk willen inlijven en Duitsch-
land willen tevredenstellen door afstand
van Brrtsch en Fransch koloniaal bezit in
West Afrika.
Het schijnt, zegt de correspondent, dat
over al deze belangrijke zaken reeds terloops
te Muenchen is gesproken.
De ^orr. van de Tel. weet over de komen
de conferentie mede te deelen, dat zij zal
plaats hebben in de Middellandsche Zee aan
boord van het jacht van Mussolini.
Ministers dreigen met aftreden.
Volgens een bericht uit Praag dreigt de
kwestie der betrekkingen tusschexr de Tsje
chen en de Slowaken brandend te worden
en dit terwijl de toestand reeds zoo met
moeilijkheden overladen is. Volgens het
orgaan van de Slowaaksche autonomistische
partij heeft Cermak, de minister zonder
portefeuille, die in het kabinet was opgeno
men om zijn grondslag van volksvertegen
woordiging te verbreeden tijdens de crisis,
de regecring ervan in kennis gesteld, dat
hij zal aftreden, tenzij de Slowaaksche auto
nomistische eischen binnen 24 uur aan
vaard worden.
Storm over Engeland. Na
tuurverschijnsel in Frankrijk.
Gisteren heeft boven geheel Engeland
een storm gewoed, die gepaard ging met
zwaren regenval, vooral in de Oostelijke
graafschappen. De stoombootdiensten tus
schen het eiland Wight en Engeland moes
ten stopgezet worden.
In Frankrijk werd gisteravond omstreeks
half negen bij Finisterre en Morbihan een
opmerkelijk natuurverschijnsel waargeno
men. Een groofe vuurbol ongeveer ;oo
sroot als de volle maan. verscheen aan
den hemel en liet bij verdwijnen een vurig
spoor arhter. Na het verdwijnen werd een
geluid als van de donder geboord.