Ayenda
Interessante cijfers uit de
Defensie-begrooting
Storm bereikt in Den Helder
eenige malen orkaankracht
Uitbreiding van het
Vliegveld De Kooy
Dinsdag 4 October 1938
Tweede Blad
Heldcrschc Weer-en Sterren
kundige Kring
Iets heel aparts
Twee prima biljarts
Café „De Toelast"
Hedenavond declameert
Charlotte Kohier
Nog meer storm-verdriet
Geert de Boer Donderdag voor
de A.V.R.O.
CRÈME
Een ongeluk ligt op een klein
plaatsje
Het Ford-circus trok rond
Dierendag
In 4 uur tijds liep barometer 7,6 mm terug
Scheepjes losgeslagen
Het pessimisme keert
terug
Winterdienstregeling
WacUnieuuM
Voor een nieuwe Scheepmakerswerkplaats
op de Rijkswerf wordt een tweede termijn
van 170.000 uitgetrokken
Het lgktjjns Interessant uit de defensie-
begrooting een aantal cijfers te lichten die,
gecommentarieerd, door oiy.e lezers ongetwij
feld met belangstelling beschouwd zullen wor
den. In enkele korte artikelen zullen wij de
begrootingsonderdeelen de revue laten pas-
geeren.
Voor aanbouw op de Rijkswerf te Wil
lemsoord bedraagt het begroot bedrag
voor 1939 633.760,als volgt onder
verdeeld
Vervanging van een gedeelte kademuur
door een stalen damwand aan de Oostzijde
van het natte dok bij de zeedoksluis 12.000,
Dit werk is noodzakelijk ter voorkoming
van een dreigende verzakking.
Ketelmakerij.
Voor het maken van een verharden vloer
en van een verwarmingsinstallatie in de
ketelmakerij 14.700,Hierbij zij aangetee-
kend, dat het grootste deel der ketelmakerij
thans zonder vloer is. Het aanbrengen van
een verharden vloer is zeer gewenscht ter
bevordering van de duurzaamheid der werk
tuigen en voor het opstellen der werkstuk
ken. Een centrale verwarmings-installatie is
noodig ter verzekering van een goeden voort
gang der werkzaamheden vooral bij vorst
perioden.
Voor het aanbrengen van een beton dak
bedekking met mastiek en een lichtkap op
de magazijnloods der afdeeling werktuig
bouw 5.500,
Een nieuwe scheepmakerswerk
plaats.
Voor het bouwen van een nieuwe
scheepmakerswerkplaats met bijbehoo-
rende gebouwen (2e term.) 170.000.
Hierbij wordt het volgende aangeteekend.
De werkzaamheden der scheepmakers van
de Rijkswerf zijn gedurende het laatste jaar
dermate toegenomen, dat de sterkte dier
werklieden belangrijk moest worden uitge
breid.
De huidige omvang dezer werkzaamheden,
welke op het tijdstip van raming der begroo
ting 1938 niet was te voorzien, doch waar
van thans vast staat, dat hij in verband met
de uitbreiding der vloot in de toekomst niet
zal verminderen, is oorzaak, dat een grootere
werkplaats noodig is dan waarmede aanvan
kelijk gerekend was te kunnen volstaan.
Ter toelichting van het thans aangevraag
de bedrag wordt voorts opgemerkt, dat het
bij den opzet der begrooting 1938 in de be
doeling lag, verschillende bijbehoorende ge
bouwen, alsmede wasch-, kleed- en schaft
lokalen, magazijn, compressieruimte enz.
later bij afzonderlijken post op de begrooting
aan te vragen. Aangezien deze gebouwen met
de werkplaats zelf als één object zijn te be
schouwen wordt thans ter voltooiing van het
eerste gedeelte der werkplaats een bedrag van
ca. 170.000.noodig geacht.
Na gereedmaking hiervan kan de oude
werkplaats worden afgebroken en het
tweede gedeelte worden gebouwd, waar
voor op de begrooting 1940 of 1941 de
benoodigde gelden zullen worden aange
vraagd.
Hoewel de omvang van het tweede deel
der werkplaats nog eenigszins afhankelijk
wordt gesteld van den stand van het
werk in de naaste toekomst wordt ver
wacht, dat t.z.t. met een slottermijn van
100.000,zal kunnen worden volstaan.
Gebouw voor Plaatwerkerij.
Voorts wordt 51.000 geraamd* voor het
maken van een gebouw voor plaatwerkerij
met spuitkamer en bureau bouwkundig op
zichter. Hierbij wordt aangeteekend, dat in
verband met de toegenomen werkzaamheden
voor den aanmaak en de herstelling van sta
len beschietingen en meubelen, een afzonder
lijke werkplaats noodzakelijk is geworden. In
de scheepsbeschieterswerkplaats komt alsdan
ruimte vrij, waardoor de inrichting dezer
werkplaats een gewenschte verbetering kan
ondergaan. Aan de nieuwe werkplaats dient
een aanbouw te worden gemaakt voor den
bouwkundigen dienst, hetwelk thans geves
tigd is in een gebouw, waarin noodzakelijke
ruimte moet worden vrijgemaakt voor teeke
naars der afdeeling Scheepsbouw. De bouw
kosten worden in totaal geraamd op 37.000,
Voor de aanschaffing van werktuigen voor
bewerking van dunne platen, een spuitinrich-
ting en een compressor is bovendien een be
drag van 14.000.noodig.
A.s. Vrijdag spreekt dr. Raimond
over „Kometen en Meteoren".
Op de samenstelling van de bevolking van
onze woonplaats heeft de Marine haar stem
pel gedrukt. Hierdoor zijn verschillende eigen
aardigheden van deze bevolking te verklaren
Een van de bijzonderheden, waardoor Den
Helder zich gunstig onderscheidt, is de aan
wezigheid van een groote belangstelling voor
intellectueele kwesties en wetenschappelijke
vraagstukken.
Hierdoor wordt de bloei van zoovele onder
wijsinrichtingen, wetenschappelijke gezelschap
pen, instituten, vereenigingen en kringen
binnen onze gemeente begrijpelijk. Het is dan
ook mogelijk om in Den Helder, ondanks zijn
eenigszins afgezonderde ligging de meest
vooraanstaande personen op wetenschappelijk
gebied te hooren en kennis te nemen van de
jongste ontwikkelingen van verschillende we
tenschappen.
In dit opzicht neemt de Heldersche Weer-
en Sterrenkundige Kring, die blijkens een
advertentie in dit nummer zijn activiteit na
een korte zomerslaap weer begint, een be
langrijk* plaats in.
Naar wij vernemen ziet het voorloopige
programma van dezei. kring voor het komen-
dt seizoen er als volgt uit:
7 October: Dr. J. J. Raimond Jr., „Ko
meten én Meteoren".
4 November: R. M. v. Kiel, „Diepzee
onderzoek a/b van Hr. Ms. „Snellius".
29 November: Prof. Dr. M. Minnaert,
„De Zon".
25 Januari: Dr. M. Pinkhof, „Micro-
kiimatologie".
24 Februari: Dr. P. Th. Oosterhoff,
„Veranderlijke Sterren".
31 Maart: Dr. H. Groot, „Relativiteit
en zwaartekracht".
Bovendien worden nog onderhandelingen
gevoerd over een lezing met als onderwerp
„Het Noorderlicht".
In bovenstaande belangwekkende lijst mer
ken we voor Den Helder, drie oude bekenden
op n.1. de heeren: Raimond, Pinkhof en Groot,
die zich alle drie onderscheidden door een
gemakkelijk te volgen en populaire voordracht.
Groote didactische gaven bezit ook Prof.
Minnaert, die tevens als zonne-natuurkun-
dige een wijd verbreide wetenschappelijke
naam bezit. Veel interessants, in 't bijzonder
voor marinekringen, zal de heer v. Riel, over
de belangrijke „Snelliusexpeditie" in den O.I.
Archipel kunnen vertellen, terwijl Dr. Ooster
hoff een bekend sterrenkundige is aan de
Leidsche academie.
Dat de bevordering van de eigen cultuur
een van de beste verdedigingsmiddelen is
voor een zelfstandig volksbestaan, behoeft
in een plaats als Den Helder niet vermeld
te worden. We verwachten daarom groote
belangstélling voor het werk van den
Weer- en Sterrenkunuigen Kring.
Vanavond zal in het Casino Charlotte Kohier
haar declamatie van Shakespeare's „Romeo en
Julia" geven, waarvoor naar wij vertrouwen
een dusdanige belangstelling zal blijken te be
staan, dat de komst van deze kunstenares
niet de laatste zal zijn.
Wij stellen er prijs op er de aandacht op te
vestigen, dat de oorspronkelijke tekst van
Shakespeare nergens eenig geweld werd aan
gedaan. Op een enkele couptire na hield Char
lotte Kohier vast aan het origineel, zoodat er
geen sprake is van een „bewerking". De
coupure's waren noodzakelijk, aangezien de op
voering van het geheele stuk dan meer dan één
avond geëischt zou hebben.
De verschillende décors die men bij het too-
neelstuk ziet, worden thans bij iedere scène
verteld. Dit vertellen geschiedt in jamben,
opdat de sfeer gedurende deze korte intermezzi
niet gebroken wordt.
Mogen velen hedenavond getuige zijn van
dit ongetwijfeld schoone declamatorium.
Op het Dijkje, bij de Van Speijkstraat en op
de Weststraat werden boomen om- en scheef-
gewaaid, terwijl vannacht de heer Bakker uit
de Buys Ballotstraat politiehulp inriep, omdat
het groote raam van zyn gi»entenzaak was
ingewaaid.
Van zeer betrouwbare zijde werd ons
medegedeeld, dat het terrein van het
Vliegkamp „de Kooy" eerlang met een
oppervlakte van ongeveer 20 HA zal wor
den uitgebreid. Deze uitbreiding zal
plaats hebben aan den Zuid-Westelijken
hoek van het terrein.
Hierdoor zal van de boerdery bewoond
door den heer C. Maters nog 3 HA voor
boerenbedrijf overblijven, terwijl het
boerderijtje van den heer G. W. Seven-
huysen, staande in het land, geheel zal
verdwijnen. Wanneer de transactie spoe
dig zijn beslag krijgt, dan komt hier een
tamelijk groot werkobject, dat aan vele
personen tijdeiyk werk en brood ver-
schaft.
Des middags van 2.00 tot 3.00 uur.
Geert de Boer, onze plaatselijke con
cert- en oratoriumzanger, die eenige we
ken geleden op zulk een succesvolle wijze
voor den K.R.O. optrad, zal Donderdag
middag debuteeren voor de AVRO-micro-
ft>on.
een weldaad
wnnr Uw huid
Een onderofficier van de Marine, wonende in
de Soembastraat, reed gisterenmiddag tegen
half een achter een anderen wielrijder in de
Van Galenstraat, richting Herzogstraat. Waar
schijnlijk door een foutieve manoeuvre reed de
man tegen zijn voorganger en kwam te vallen,
waardoor hij een inwendige kneuzing aan een
der beenen opliep.
Op advies van dr. Büchlifest, werd de man
per brancard van het Roode Kruis, die gestald
is op het Hoofdbureau van Politie, naar het
Marine-Hospitaal vervoerd.
Olifanten en Auto's
Worden met het jaar de circussen zeldzamer,
even zeldzaam is ongetwijfeld een Ford met
een olifant er op.
Toch kruiste er gisteren door de stad niet
minder dan 11 auto's die dergelijke jungle
bewoners meesjouwden, zij het dat ze van
papier-maché waren.
Het was niemand anders dan Maarten Smit,
de bekende Ford-dealer uit Koegras, die deze
reclame-stunt bedacht had en waar hij de
medewerking van Arie van Baaren had voor
wat betreft de „Stem van den Reus", daar was
het niet te verwonderen dat honderden en hon
derden stadgenoten gisteren een kijkje kwamen
nemen naar dit circus waarin men het nieuwste
zag wat Ford thans op de markt brengt.
En dat is niet weinig.
Het circus bracht leven en vertier in de stad,
en tal van autobezitters of toekomstige bezit
ters hebben deze nieuwste snufjes met belang
stelling aanschouwd. En zie... dat was precies
de bedoeling van deze show met olifanten en
auto's.
Een 7-tal nummers zullen door hem gezon
gen worden, waarbij de begeleiding verzorgd
wordt door Egbert Veen. Wij laten de namen
der nummers hier volgen:
„Wohin?" van Schubert, en „Frühlings-
traum" van Schubert. Daarna van Brahms
„Alte Liebe", „An die Nachtigall' en „Lie-
bestreu". Tenslotte van Bohm „Still wie die
Nacht" en van Liszt het prachtige „Es musz
was Wunterbares sein".
Wij vestigen er nog de aandacht op, dat
Geert de Boer direct om 2 uur zijn recital
aanvangt.
4 October 1938
Eén dag, ieder jaar, voor het dier en zijn nood,
één dag, voor die „weerloozen" heeten,
één dag voor de Godsstem aan klein en aan
groot,
de stem van gevoel en geweten!
een dag van bezinnen en medegevoel,
door denken en woorden en plichten,
een dag als een stap naar het edele doel:
het lijden der dieren verlichten.
Men hoort bij 't voorbijgaan van naamloos
leed,
door tafel en sport en versieren,
door handel, vermaak, door wat „proef
neming" heet,
een klacht uit de wereld der dieren!
een noodkreet, die aanklacht en duidelijk
zegt:
hebt eerbied voor vrijheid en leven,
voor schoonheid en gratie voor het goed recht
aan 't dier door den Schepper gegeven!
Eén dag, ieder jaar, van getuigen en daad,
éen dag voor de Dierenbescherming,
de kracht, die de macht van de zelfzucht
weerstaat
en plaats maakt voor liefd' en ontferming!
Ontsteek, Dierendag, in de harten Uw licht,
opdat ieder mensch dit zal weten,
dat hij zijne roeping, zijn heilige plicht,
nooit jegens het dier mag vergeten!
's Gr. G. Nieuwenhuijsen
Wij hebben den eersten herfststorm te
pakken! Loeiend en krakend is hij van
nacht over ons land gegaan en natuurlijk
werd bij deze intrede van het winter
seizoen Den Helder niet gespaard. In
tegendeel, de storm bereikte een enkele
maal orkaankracht, terwijl de barometer
in een paar uren zóó ver terugliep, als men
het maar zelden heeft meegemaakt. Van
zelfsprekend werd in de stad nogal wat
ravage aangebracht, zoodat de tol voor
den eersten storm in dit seizoen al spoedig
betaald is.
Toen wij vanmorgen vroeg op stap gingen
om te zien hoe het weer had huisgehouden,
bleek dat de stadsparken en de boompjes aan
de grachten het danig te verantwoorden had
den gehad. Overal afgewaaide takken, overal
op de straathoeken samengewaaide bladeren,
en op diverse plaatsen spraken afgewaaide
dakpannen een duidelijke taal.
Bloemenschuit losgeslagen.
Behalve geknapte vlaggestokken en tenge
volge van den herhaaldelijk neerstroomenden
regen lekkages, heeft de bekende bloemen
schuit bij de Keizersbrug, het moeten ontgel
den. In den loop van den nacht werd deze van
haar touwen losgeslagen, doch later door den
eigenaar weer op haar plaats teruggebracht.
Botter in de Buitenhaven op drift.
In de Buitenhaven lag aan den dam een
bottertje, de W.W., eigendom van Nieuwe-
dieper visschers. Ook hiervan bleken de
trossen niet bestand tegen de kracht van
stroom en wind en het raakte des nachts
op drift. Er was toen niemand aan boord.
Gelukkig werd het gebeurde aan boord
van Hr. Ms. Wachtschip gesignaleerd. Een
barkas werd uitgezonden en deze maakte
de vluchteling weer vast. Overigens werd
de haven voor incidenten gespaard.
Het verloop van het weer.
Dat het verloop van den storm betreft, het
volgende:
In den loop van den avond liep de wind
kracht op tot 8 (15 tot 18 meter per sec.), ter
wijl zij tusschen 11 en 2 uur 's nachts reeds 10
bereikte (2225 meter).
Orkaan.
Om 2 uur werd het „uiig, terwyl om
kwart over 2 gedurende 5 minuten een on
gekend hevige windkracht opgeteekend is.
De wind bereikte toen een snelheid van
niet minder dan 32 </2 meter per seconde
gedurende 5 minuten. Als men in aanmer
king neemt, dat 29 reeds orkaankracht
is, behoeft lner verder weinig commen
taar aan verbonden te worden.
Na deze orkaan-minuten luwde de Z.Z.W.-
storm een ietsje af. terwijl hy zich op het
oogenblik nog tusschen de 18 en 21 meter per
sec. beweegt. Altijd nog de kracht van een
zeer behoorlijken storm.
Hoe de barometer terugliep.
Wij kunnen hier nog een interessante
bijzonderheid aan toevoegen. Toen het
weer des nachts hand over hand ten on
gunste veranderde, liep de barometer in 4
uur tjjds niet minder dan 7.6 millimeter
terug. Dat is een zeldzaamheid en eenige
personen die wij spraken konden zich niet
herinneren ooit een dusdanig belangryk
verschil in zulk een korte spanne tijds
gezien te hebben, 2 mm per uur was wei
het maximum, dat zy hier geregistreerd
hadden.
Uit dat alles blijkt wel heel duidelijk, dat
deze eerste herfststorm er een geweest is van
ongekende hevigheid, waarbij Nieuwediep in
de eerste plaats het volle pond te verwerken
kreeg.
Maar dat zijn wij wel gewend.
De vergelijking van de menschelijke natuur
met het weer is niet zoo slecht. Den eenen
dag ziet hg er vriendelijk en vroolijk uit, den
volgenden dag is hij vol zorgen. Nu eens
schijnt de zon, dan buldert de storm, die alles
op zijn fundamenten doet trillen, zooals we
dat vannacht hebben meegemaakt.
Het was te voorzien, dat na het gejuich van
de vorige week, na het totstandkomen van het
accoord te München, de klacht zou komen, dat
deze vrede toch wel zeer duur betaald is. Dat
het recht den nek omgedraaid is en de macht
toch maar weer heeft getriomfeerd. Inderdaad,
dit alles is waar. We hebben daar ook de oogen
niet voor gesloten en den dag na het gejubel
hebben we een overzicht gewyd aan „de an
dere kant", waarop wij op deze dingen hebben
gewezen en ook in ons overzicht van gisteren
hebben we dien toon van pessimisfne laten
doorschemeren.
Pessimistisch kunnen we zijn, als we den
ken aan het woord van Chamberlain ten op
zichte van de houding van Engeland tegenover
de kleine staten. We weten ifli, dat we in tijden
van gevaar, geen hulp hebben te verwachten
van den grooten buur en dat we dus voor de
verdediging van ons Indië zelf hebben te zor
gen. Dat is voor onze regeering zeker een bit
tere teleurstelling geweest, omdat men altijd
had gerekend, bij een conflict in den Pacific,
op de hulp van Engeland te kunnen vertrou
wen. Nu is die rekening zeer dubieus gewor
den. Als het uitsluitend een Nederlandsch be
lang is, dat aangetast wordt, zullen we zelf
de kastanjes uit het vuur hebben te halen.
We kunnen zoo meerdere dingen opnoe
men, die juist voor ons land een reden tot
pessimisme zijn, ten opzichte van het be
reikte resultaat. Toch neemt dit alles niet
weg, dat er vorige week ook een groote
winst is geboekt. In de eerste plaats is een
geschilpunt, dat voor den vrede van
Europa een dreigend gevaar vormde, uit
den weg geruimd. En in de tvéeede plaats
en dit is zeer belangrijk, hebben de mo
gendheden elkander weer gevonden, in
gezamenlijk overleg. Dat is de groote ver
dienste van Chamberlain, dat hij is gaan
praten, gaan overleggen, want door dit
overleg is de overeenstemming gekomen.
Zoolang er nog gesproken wordt is er de
mogelijkheid een conflict te vermijden. Bij
het afbreken van de diplomatieke onder
handeling, begint het eerst gevaarlijk te
spannen. En dat men dit gezamenlijk
overleg nu ook aanvaard heeft voor de
problemen, die ons werelddeel nog bedrei
gen, is een groote winstpost van de vorige
week. Die mag geen pessimisme wegcijferen.
De problemen, die nu aan de orde van be
handeling zyn en die om liquidatie vragen, is
het vraagstuk van den Spaanschen burger
oorlog, het afsluiten van een „nooit meer
oorlog overeenkomst" (wie lacht daar?), tus
schen Duitschland en Frankrijk, een regeling
van het koloniale vraagstuk en een beperking
der militaire bewapening.
Er zal nog wel heel wat water door de zee
moeten vloeien, voordat deze vraagstukken tot
een oplossing zijn gebracht, maar het begin is
er en we blijven dus vol hoop.
BIOSCOPEN:
Tivoli-theater, Spoorstraat, half 8:
„De stad op stelten" en „Een vrouw met
fantasie".
Rialto, Spoorstraat half 8:
„De Boekanier".
Witte-Bioscoop, Koningstraat, half 8:
„Puberteit" en „Dr. Syn".
Heden.
Casino, 8.15 uur: Charlotte Kohier, decla
meert „Romeo en Julia".
Donderdag 6 October.
Musis Sacrum, 2.30 u. n.m.: Filmmiddag Ned.
Ver. v. Huisvrouwen.
Vrijdag 7 October.
Zeevaartschool: Weer- en Sterrekundige
kring. Dr. J. J. Raimond Jr. spreekt over
„Kometen en Meteoren".
Zaterdag 8 October.
Casino 8.15 uur: Uitvoering Speeltuinvereni
ging.
Zondag 9 October.
Casino 3.30 en 8.00 u. Dansmiddag en -avond.
Opgenomen om 8 uur hedenmorgen.
Barometerstand Den Helder 738.0
Temperatuur lucht 13.8
Wind; richting: Z.W.; kracht: 9.
Licht op 6 uur 1 minuut
Door bizondere omstandigheden is verschij
ning van de winterdienstregeling, die door
onze abonné's altijd zoo zeer op prijs gesteld
wordt, eenige dagen vertraagd.
DE „WITTE" MOEST HET ONTGELDEN.
Gisteravond werd waarschijnljk door een
passeerend persoon een ruit in de Witte Bios
coop ingedrukt. De politie stelt een onder
zoek in.
