Per vlerkprauw
naar Bali
Wij lazen voor II
Regeering en geld
Pleziervaart tusschen twee wereldzeeën
Sneeuw-
slagveld
Dc werkverschaffing in
Noord-Holland Noord
„Daar komt dat beest aan"
„Pinda" weet er meer van!
Dc moord tc Amsterdam
DE OOSTERLING HEEFT DEN TIJD
DENPASSAR (BALI).
Br was iets geheimzinnigs in het
Chineesche hotel te Banjoewangi,
waa-r ik logeerde. Toen ik me tegen
twaalf uur 's nachts te slapen legde
na eerst nog mijn aanteekeningen
voor dien dag te hebben geschreven,
was het in het hotel volkomen stil.
Er brandden slechts eenige zwakke
lichtjes en op de voorgalerij bij den
ingang lag een Javaansche bediende
te slapen, de nachtportier.
Een geheimzinnige twist.
Om ongeveer één uur in den nacht ont
waakte ik door luide stemmen, die sche
nen te twisten. Waarover de twist ging,
kon ik niet ontdekken, want de opgewon
den gesprekken werden gevoerd in een mij
onbekende taal. vermoedelijk Chineesch. Na
eenige oogenhlikken scheen de twist be-
steehit en werd het stil. Ik sliep we
der in, maar na eenigen tijd naar het
mij voorkwam, enkele minuten ontwaakte
ik weder door dezelfde twistende stemmen.
Ik luisterde en vroeg mij af wat toch die
twist in het diepste van den nacht te be-
teekenen kon hebben. Toen na vele minu
ten de twist nog voortduurde, sprong ik uit
bed en ontstak het, electrische licht op mijn
kamer. Het licht, dat door mijn kamerven
ster naar buiten viel, scheen als een alarm
sein te werken, want plotseling zwegen de
opgewonden stemmen. Ik luisterde enkele
oogënblikken. maar alles bleef stil. Toen
draaide ik het licht weer uit en legde me
weder te bed Toen ik na korten tijd wederom
door twistende stemmen gewekt werd, be
sloot ik te trachten achter het geheim van
'die herbaalde ruzies te komen. Ik kwam
mijn bed uit, maar, geleerd door de erva
ring, ontstak ik het licht in mijn kamer
niet. Behoedzaam opende ik dp deur van
miin kamer, die on een lange voorgalerij
nitkwam. In nachtkleeding en op bloote
Voeten sloop ik in de richting vanwaar het
stenvgeleuid kwam. Ik ontdekte 'n verlichte
kamer, waarvan de deur half orven stond.
Om een tafel zaten een aantal Ch in pezen,
die luid tegen elkander in spraken. Hevig
Opgewonden Schenen mii de mannen, van
wier taal ik geen woord verstond.
Onbemerkt sloop ik weder naar mijn
Kamer terug.
Wat konden die opgewonden mannen en
die heftige twistgesprekken beduiden? vroeg
ik me af. Werd daar een nolitieke vergade
ring gehouden, waarhij de meeningen fel
tegen elkander hotsten?
Die verklaring leek mij de meest
waarschijnlijke. Later hoorde ik
evenwel, dat het Chineesche hotel,
waar ik toen logeerde, berucht was
als een geheim speelhol, waar heel
vaak Chineezen groote bedragen won
nen of verloren. En het was een
club spelers, die ik daar laat in
den nacht bijeen had gezien.
Te drie uur werd het eindelijk Stil en
kon ik ongestoord slapen.
Schelden onmogelijk!
Te zeven uur In den morgen zou de mo
torboot over de Straat van Bali naar Bali
vertrekken. Door den kleinen Chinees Liem
Hie Sing die me in dat hotel gebracht had,
had ik de opdracht laten geven me uiter
lijk te zes uur in den morgen te wekken.
Ik ontwaakte te tien minuten voor zeve
nen. Men had vergeten me te wekken. Van
het hotel naar de afvaartplaats van de
motorboot naar Bali was minstens tien mi
nuten. Ik moest me nog baden en klee-
den, dus die motorboot zou zonder mij
vertrekken.
Hevig was ik uit mijn humeur en_ het
liefst had ik het heele hotel, den Chinee-
•schen waard en de Javaansche bedienden,
eens lekker uitgescholden maar... dat was
onmogelijk. Daarvoor kende ik niet genoeg
Maleisch om van Chineesch nog niet eens te
spqpken.
In ontheet en ik kwam weder in een
Betere stemming. Ik bedacht, dat ik me in
den Oriënt bevond, waar ..tiid" niet bestaat,
ook al loopen dan in Nederlandsch-Indië
de treinen on-Oostersch stipt naar de dienst
regeling.
Ik wilde vragen of er "dien dag nog een
andere gelegenheid was naar Bali te ko
men, doch mijn gebrek aan talenkennis ver
hinderde mij die vraag te stellen.
Tk troostte miii: Ik bevond me In den
Oriënt, waar steeds alles terecht komt en:
„Aan de andere zijde der sterren is het
toch steeds gisteren," zooals de Arabieren
zeggen.
Daar zag ik als een redder nvt den nood
het Chineesje van den vorigen avond. Liem
Hie Sing, verschonen. Hii kwam eens wifor-
m pp ren hoe ik dien nacht geslapen had en
'toonde zich volstrekt niet verbaasd mi]
nog in het hotel te vinden.
Ik vroeg hem of er dien nag naB[, ®en
Andere boot naar Bali vertrok en hu ant
woordde: ...Ta, te twee uur, maar het is
waarschijnlijk nog niet te laat voor de
morgen-boot. Deze vertrekt meestal niet
zoo juist op tijd. Het wordt wel eenshalf
acht' en zelfs acht uur voor het vertrek
plaats heeft."
Dit antwoord bracht me eensklaps weder
in de volkomen Orientaalsche rust. dat
oööt'ersch*1 „anié*ismfe". zooals (V groote xen
nor van den Oriënt, Gobineau, het noemt.
Een vlerkprauw.
Het kleine Chipeesje wikte me naar de
boot brengen en we vertrokken in een
„kar", een klein rijtuigje op twee wielen
miet een klein paardje ervoor en een In-
landschen koetsier.
-m Teleurstelling.
Toen we aan de afvaartplaats van de mo
torboot kwamen, zagen we de motorboot
reeds een kilometer uit de kust op weg
naar Bali, waarvan wc de bergen duide
lijk konden onderscheiden. De Straat van
Bali is daar niet meer dan ongeveer zes ki
lometer breed.
„Ik zal moeten wachten tot vanmiddag,"
buchtte ik gelaten.
„Dat is niet. noodig," zei de het Chineesje
„U kunt ook een prauw semian' (een vlerk-
prauw) nemen."
Dit was een heel nieuw gezichtspunt.
Een „vlerkprauw" is een kleine „prauw"
(scheepje) met een driehoekig zeil en twee
„vlerken," dat zijn twee baïken, die op
ongeveer anderhalven meter ter weerszij
den van het vaartuigje in het water rus
ten em met het bootje door omgebogen stan
gen verbonden zijn. Deze „vlerken" doen
dus dienst, als „zwaarden."
De kleine Chinees riep een Madoereesohen
schipper aan en langdurige onderhandelin
gen begonnen. Ten slotte werd de prijs vast
gesteld op de helft van den prijs, die de
overtocht per motorboot gekost zou heb
ben. De Chinees, die mijn belangen verde
digde of het de zijne waren, achtte dit veel
te duur, maar ik was tevreden.
Blij met een duM»ettje.
Een stevige Madoenees (een inlander, af
komstig van het eiland Madoera) bracht,
wadend door het water, mijn kleine kof
fer en mijn schrijfmachine aan boord. Ik
gaf hem daarvoor een dubbeltje, een beloo
ning, die hij zoo vórstelijk vond, dat hij me
ervoor nog zelf aan boord bracht. Hij nam
me op of ik een kleinkindje was en droeg
me zoo naar de „prauw".
Daar hadden de schipper en zijn knecht
intnsschen met een groote mat een soort
tentje gebouwd, waaronder ik. beschut te
gen de stralen van de al brandende zon,
op het dek kon zitten.
Het driehoekig zeil werd geheschen on
we voeren af, terwijl het kleine Chineesje,
dat zich zoo diesthereid had getoond, me
nou lang nawuifde.
Brave Liem Hie Sing.
Met den schipper en zijn knecht kon ik
bij gebrek aan kennis van de taal niet
spreken, maar toen ik een sigaret opstak en
hun ook liet opsteken, waardeerden ze dat
ten zeerste.
Plei ziervaart.
Er slond een frisschen bries en een sterke
stroom, die dreigde ons af te drijven, doch
de Madoereezen zijn uitstekende zeelieden,
die de vaarwateren en de stroomingen goed
kennen.
De Straat van Bali is hier zes kilometer
breed. Deze .straat" vormt, een der verbin
dingen tusschen twee wereldzeeën, tusschen
den Grooten Oceaan en de Stille Zuidzee.
De getijen in die wereldzeeën vallen on ver
schillende tijden, zoodat er in de Straat
van Bali eenige uren per dag een zeer
sterke stroom staat, die van richting wis
selt. Die stroom heeft langs de oevers vaak
een snelheid van acht mijl (bijna vijtien
kilometer), iets waarmede zeelieden natuur
lijk goed rekening moeten houden.
Een frissche bries maakte dezen over
tocht. tot een pleziervaart. Echter, alle
moeilijkheden waren nog niet voorbij. De
groote vraag was of ik op Bali eenig ver
voermiddel zou vinden voor de reis naar
Denpassar, een afstand van ruim 125 kilo
meter. Het eiland Bali is namelijk niet zoo
klein als wij óns gewoonlijk voorstellen.
Het heeft een oppervlakte van niet minder
dan ongeveer 5800 vierkante kilometer.
Ik rekende er echter op: ook dat zou wel
terecht komen.
J. K. BREDERODE.
Niet de helft van de vnHe waschl
In verband met de strubbelingen in de
Amsterdamsche Vrijwillige Burgerwacht
schrijft de Haagsche Post:
Wat er nu precies aan de hand is, zijn wij
uit die couranten-berichten niet te weten ge
komen en vermoedelijk zal het iedereen zoo
vergaan zijn als ons, want zij die deze be
richten lanceerden doen nogal gewichtig en
geheimzinnig. Zulke halve discretie nu, is
misplaatst. Of men spele open kaart óf men
brenge zulk een kwestie, die betrekking
heeft op zulk een belangrijke instelling als
de Amsterdamsche Burgerwacht niet in de
openbaarheid. Men moet zijn „linge sale"
(vuile wasch) öf buitenshuis óf binnenshuis
wasschen, maar niet de helft buiten de deur
en de andere helft er binnen. Op die laat
ste manier schaadt men groote belangen.
Het is niet uit nieuwsgierigheid, doch in de
overtuiging van de belangrijkheid van het
Burgerwachtwezen, dat wij, nu de helft is
gepubliceerd, thans ook op volledige uiteen
zetting van deze zaken aandringen.
„Leelijk Nederland"
Uit het Handelsblad:
Hoeveel en hoe vaak wordt er niet al re
clame gemaakt voor „Mooi Nederland", in
woord en schrift en beeld. Prachtige praat
jes bij prachtige plaatjes; als men dat alles
hoort en ziet, zou men zeggen, dat heel Ne
derland een ideaal van schoonheid is, van
stads- en dorps- en landschapschoon. Maar
wat is dikwijls de werkelijkheid? Hier en
daar iets moois en dan vaak iets héél
moois tusschen vrij wat leelijks... en er is
maar een klein brok leelijkheid noodig om
de eenheidswerking van een heele schoone
omgeving te bederven. Eén enkel leelijk,
maar groot betonnen gebouw kan een land
schap van vele hectaren aesthetisch totaal
verstoren. In de groote steden gaat het nog
het best omdat men daar aesthetische ad
viseurs heeft (individueele en collegiale),
die althans de ergste schennissen van
schoonheid tegenhouden en omdat de ge
meentebesturpn er allengs eenige waardee
ring voor schoonheid hebben gekregen,
maar zelfs daar staat men nog herhaalde
lijk voor verbijsterende monstruositeiten.
Maar het ergst is het op het platteland
Reeds in de kleinere steden. Als men niet
oppast, zou het weldra ironisch kunnen
worden om nog van „Mooi Nederland" te
spreken. Moet het werkelijk tot „leelijk Ne
derland" komen?
Tijdelijke stopzetting verlengd.
De Rijksinspectie voor de werkverschaf
fing in Noordholland (Noord) deelt mede,
dat in verband met de weersomstandighe
den mn de laatste dagen, de tijdelijke stop
zetting van de werkverschaffing in haar
ressort voorloopig met een week wordt ver-
li
Honderdjarige te Westbroek ver
telt van de eerste treinreis
Utrecht Amsterdam.
Op 9 Januari a.s. hoopt de weduwe
Johannes Erne, geboren Pieternel-
la Verrips, in haar woning aan den
Gageldijk te Westbroek, haar hon
derdsten geboortedag te vieren.
De 100-jari.ge is sinds dertien jaar weduwe
In 1925 overleed haar echtgenoot op negen
tigjarigen leeftijd. Behalve een 67-jarige
dochter, die haar verzorgt, heeft zij nog
drie kinderen.
Juffrouw Erné heeft een scherp geheu
gen. Zoo herinnert zij zich nog heel goed de
periode van den hongersnood van 1845. Zij
weet veel te vertellen van vroegere winters
met sneeuwstormen en aanhoudende vorst
eens zóó, dat er met Paschen nog op de Lek
schaatsen gereden werd. Ook heeft zij in
den tijd, dat zij te Breukelen diende, mee
maakt, dat voor het eerst een trein reed
tusschen Utercht en Amsterdam. Toen het
puffende gevaarte door de Breukelcnsche
lamd'bouwen reed. spotte men: „Daar komt
dat beest aan". Ter animeering mocht de
eerste dagen gratis worden gereden, „maar
niemand durfde".
Ofschoon ook mejuffrouw Erné moet on
dervinden, dat de ouderdom met gebreken
komt en haar gezondheid wel een en ander
te wenschen overlaat, is zij nog heel opge
wekt en vol goeden moed voor het komen
de jaar.
Deze bijzondere verjaarag zal een waren
feestdag worden voor Westbroek.
Serie rijwieldiefstallen opgehel
derd.
In het laatste kwartaal van het afgeloo-
pen jaar werden bij de Haagsche politie
verscheidene aangiften van rijwieldiefstallen
gedaan, alle uit de Wagenstraat en omge
ving. Na onderzoek kon de politie de hand
leggen op den 18-jarigen lossen werkman F.
H. G. A„ bijgenaamd „pinda" en zijn 18-
jarigen vriend, den bloemenkoopman C. B„
beiden bekenden ongeveer 15 rijwielen te
hebben gestolen. Hiervan zijn er tien ach
terhaald. Tegen drie personen, waaronder
twee bloemengrossiers te Rijnsburg, zal pro
ces-verbaal wegens schuldheling worden op
gemaakt. „Pinda" heeft nog bekend in den
nacht van 23 op 24 December een vitrine in
de Groote Marktstraat te hebben ingedrukt
en daaruit een blauw sportcostuum te heb
ben ontvreemd!
Verdeve d-aliag van kot Bngeieeke
Pond De Gulden volgt het Pond
niet RooseveHs rede een stimulans
voor Walstreet Gunstige conjunc
tuurverschijnselen in de V. S. Yer-
raaoend interimdividend Koninklij
ke Waarom de emissie der V/%
leening der Bataaische niet door
gaat Rendement en standing
Bubberuitvoer door rubberverbruik
overtroffen.
Mr. H. A. van Nierop, de bekende directeur
van dc Amsterdamsche Bank heeft het vo
rig jaar in een beschouwing over de geld
markt de opemrking gemaakt: Wie over de
toekomst van de geldmarkt wil ingelicht
worden, vrage het de regeering.
Dit geldt van de geldmarkt, maar het geldt
ook van de wisselkoersen, die sinds den
laatsten tijd in sterke mate door de opera
ties der Egalisatiefondsen worden beheerscht
Maar een vraag aan de regeering helpt
niet. Want zij antwoordt niet. Die ervaring
heeft men ook hier te lande in het parlement
nog opgedaan, toen gevraagd werd naar de
reden van de goudverzendingen naar het
buitenland.
Zeker is echter dat goudzendingen, devie-
zenverkoopen, etc. ondergeschikt worden
gemaakt aan de financieel-economische poli
tiek der regeeringen en dat men over de toe
komst van de geldmarkt en van de wissel
koersen meer dan ooit in het onzekere ver
keert.
Ook omtrent de toekomst van het Engel-
sche Pond, dat deze week door een verdere
daling weer de aandacht trok. Na een her
stel tot .67 is thans weer nagenoeg het laag
terecord van eind September 1938, toen de
wereld op springen stond, bereikt. Terwijl we
dit schrijven is de noteering c.a. 4.62 en
men vreest een verdere daling, omdat de
Engelsche regeering naar men meent met
krachtige steunmaatregelen zal wachten tot
dat een koers van 8 4.50 of 4.40 bereikt is.
Dergelijke geruchten werken natuurlijk ver
koop van Ponden, ook op termijn en voor
zuiver speculatieve doeleinden in de hand,
die op hun beurt straks weer een herstel ver
oorzaken. Maar wanneer de regeering van
een verdere depreciatie van het Pond niet
afkeerig is, zal dat herstel vermoedelijk niet
groot zijn en niet lang duren. Engeland be
gint zich industrieel eenigszins te herstel
len, echter leidt ook daar de financieele po
litiek tot een zekere inflatie van het geld.
Het station der evenwichtige begrootingen
is men ook daar gepasseerd. Over 9 maan
den van 1938 was er een deficit van f 250
millioen tegen 172JA niillioen te hetzelfde
tijdvak van 1938. Alleen voor defensie zijn
de uitgaven in 1938—'39 370 millioen tegen
262 millioen in 1937—38.
Er zou nog veel over te zeggen zijn. Maar
voor ditmaal willen we volstaan met de op
merking dat deze nieuwe Ponden-daling voor
ons land geen voordeel bel-eekent. Want
de Nederlandsche regeering. die den Gul-den
beheersc-ht, laat den Gulden thans niet met
liet Pond dalen, maar sluit zich bij den
Dollar aan. Dit beteekent dus een daling
van het Pond ook in Guldens, zoodat de
noteering te Amsterdam tot ca. f 8.50 is
ingezakt. Verlies dus voor allen die ponden-
vorderingen bezitten, of pondenvorderingen
bezitten, of ponden-obligaties en voor de be
drijven, die hun prijzen in ponden noteeren
Men denke hier vooral aan de reederijen en
de Indische cultuurmaatschappijen (met
name de rubbermaatschappijen.) Vandaar
dat velen het regeeringsbeleid op dit punt
gispen en pleiten voor aansluiting bij het
sterling blok.
XXX
Mogelijk is hierin een der redenen gele
gen, waarom de Amsterdamsche Beurs
eigenlijk niet met de New-Yorksche Beurs
mee wil, die nu reeds sinds den eersten
winterdag muurvast is en die na een Lichte
reactie deze week een nieuwe spurt maak
te onder den invloed van Roosevelts bood
schap.
Het is voor die eerste maal, zoo lezen we
in een Amerikaansch blad, dat Wallstreet
gunstig op een speech van Roosevelt rea
geert Het is intusschen alleszins verklaar
baar. De Ara-erlkaansche president heeft
zijn agressieve houding tegenover „big bu
siness" laten varen, maar een program van
nationale activiteit ontwikkeld, waarin ka
pitaal en arbeid zich kunnen vinden. Sa
menwerking tuschen die beide zal, zoo
meent de presiclen-t, het nationaal inkomen
dier V. S. tot 8 80 mi 1 Hard opvoeren en de
nationale defensie zal aan de bestrijding
der werkloosheid worden dienstbaar ge
maakt.
Ook voor het buitenland is Roosevelts re
devoering niet zond-er beteeken-is. Zijn ver
dediging der democratische staatsinstellin
gen en de daardoor gewaarborgde volks
vrijheid is een moreele steun v-oo-r de demo
cratische landen in Europa en is daarom,
op de Parijsche en de Londemsche beurs met
groote instemming begioet,
De psychologische beteekenis van Roose
velts houding voor het Am-erikaansche be
drijfsleven mag niet worden onderschat.
Werkt de regeering met de grootbedrijven,
mee tot oplossing van de bedirijis- en finan
cieele moeilijkheden, dan komt er meer
grond voor de verwachting dat de conjunc
tuur in de V. S. zich verder m opwaartsche
richting zal bewegen. Uit de staalnijverheid
is reeds bericht dat de hij de j-aa-pswnsse-
1-ing ingezonken bedrijvigheid zich heeft
hersteld. Efi d-e spoorwegen hebben in het
vi-erdie kwartaal van 1938 reeds 8 50 millioen
van het verlies over de eerste negen maan
den ad 8 175 millioen ingehaald. De erva
ring heeft wel geleerd dait het in de V. S.
snel kan verkeeren; 't is daar doorgaans
wat men noemt hollen of stilstaan.
We zeiden het reeds: Aan de Amsterdam
sche Beurs is men voorzichtiger. Men volgt
hier wel de New-Yorksche merken, maar
overigens kijkt men na de teleurstellende
ervaringen van 1937, liever de kat uit den
boom.
Zelfs de verrassende "dividendaankondi
ging van de Koninklijke (6 pet, interim als
vorig jaar) werd met een simpele koers
stijging van 6 pet. ontvangen. Vroeger wa
ren fluctuaties van 10 en 15 pet. in dit
fonds niet zeldzaam. Toch heeft deze divi
denddeclaratie op de beurs een goeden in
druk gemaakt, omdat het conservatisme
van de directie der Koninklijke bekend is.
Minder goéd was men 1e spreken over
het niet doorgaan van de emissie der VA
pet. obligatieleening Bataaische van f 100
millioen, waarop bankiers, beleggers en
beursmenschen zich reeds hadden verheugd
Het werd in dezen schralen tijd ook wel
eens tijd voor een vet kluifje. Terwijl we
dit schrijven, is nog niet officieel bekend
waarom de emissie niet doorgaat. Maar de
beurs heeft het vermoedelijk goed begre
pen, dat de Rijksfondsen dit beentje weer
voor haar hebben weggesnoept. Is hot won
der dat men aan de beurs van die ftij'ks-
fondsen niets moet hebben en in die krin
gen af en toe het pleit hoort voeren voor
een omslagsysteem inplaate van fondsvor
ming. Beurs en particuliere belegjjer war
den steeds meer uitgeschakeld, komst er
nog een restantje van een groote toerving
aan de markt, dan moet men er als hon
gerige wolven om vechten en houdt het
fonds een beperkte markt Utm>w«rtang al
ler Werte ook op het gebied der geld
belegging.
Geen groot effect maakte het 'dividend
van 8 pet. op de aandeelen van Wijers In
dustrie en Handelsonderneming, hoewel dit
een rendement van 6Yz Pet. beteekent hij
een koers van 125 exd. De winst is lager
dan in 1937 (f 533.000 tegen f 845.000), maar
toch zeer bevredigend. Daarentegen noteert
een aandeel als dat van „De Drie Hoef
ijzers" (bierbrouwerij), waarop 6 pet, wordt
uitgekeerd, 198 pet. Financieele standing
wordt op de beurs zwaar betaald!
Beshiiten we ditmaal met de gunstige cij
fers van uitvoer en verbruik van rubber.
In November een verbruiksexcedent van
24.51 ton, voor elf maanden van 1938 van
18.700 ton. Het gaat hier dus weer in de
goede richting. De rubberprijs ligt vrij vast
op 81/8 d. te Londen, rubberaandeelen too-
nen echter nog niet veel avans. De lagere
doorsneecijfers voor de in 1938 verkochte
rubber en de te wachten lagere dividenden
over dat jaar hebben hun invloed blijkbaar
nog niet verloren.
De sigarenwinkelier In vrijheid
gesteld.
Gistermorgen is de sigarenwinkelier B.
die door de politie was gearresteerd, omdat
hij verdacht werd, betrokken te zijn bij den
dubbelen moord, die Woensdag j.1. gepleegd
is in het perceel Oude Doelenstraat te Am
sterdam voor den Officier van Justitie geleid.
Dp man is in vrijheid gesteld, daar zijn
schuld niet gebleken ie. Het onderzoek van
de politie duurt nog voort,
