Het ontstaan van lawines 1 CENT VIRGINIA Dr. Euwe zet „Schaakmat" schaakmat WAARDE 'N TRIOMF VAN SMAAK DE WERELD Postvlucbten op Indië woorden De bewoners van ons zoetwatermeer in_ weinig Reeds bij de geringste trilling raken de „sneeuwplanken" los Noord schar woude ZELFS GEJODEL KAN FATAAL ZIJN! Er kan geen winter voorbij gaan, of in de hooge Alpenlanden maken de verraderlijke lawines hun slacht offers. Ook ditmaal zijn gedurende de afgeloopen week een tweetal Hol landers, die eenige dagen in den bergwereld doorbrachten, door la wines gedood. Men herinnert zich ontwijfeld de jongste ramp, den tra- gischen dood van een jeugdig Leidsch student tijdens een skitocht in de bergen van Grenoble, van welke ramp de eenig overlevende, zooals wij meldden, vertelde: „Ineens zagen wij, dat de bergtop zich in een witten nevel hulde, die de helling afrolde met sneltreinvaart Een kolkende massa van duizenden kubieke meters sneeuw stort zich over ons uit. Na het geraas ineens een doodelijke stilte.Hoogst interessant is het, te lezen, hoe der gelijke snecuwstortingen ontstaan; wij deelen hierover in onderstaand artikel een en ander roede. Het zijn gemeenlijk dezelfde soort tijdin gen, die ons iedéren snoeuwwinter bereiken en met ontsteltenis vervullen. „Door een lawine overvallen," skilooper verongelukt." zoo ongeveer luiden zij, die jobstijdingen, die de onontkoombare schaduwzijde van alle sneeuwgenoegens vormen Onbekendheid nopens de gevaren van het wintersche hoog gebergte en vóór alles onbekendheid met de oorzaken der lawine-vorming, vormen door gaans de oorzaak dezer ernstige ongevallen. PLOTSELING EEN DOF GEROMMEL. De bewoners der Alpenlanden kennen de verschijnselen van het hoogseizoen dei- sneeuw. Dagenlang schudt de hemel de compacte massa's sneeuw naar beneden, alsof dalen en rotsen verstikt moeten wor den onder de zware witte last, die, daar waar de storm ongehinderd zijn spel kan bedrijven, tot metershooge overhangende massa's samengeperst wordt. En dan komt er rust in de natuur en straalt de zon van een onwaarschijnlijk blauwen hemel op de koude pracht, waarin de ski-looper zijn lange sporen trekt als potloodstrepen op een eindeloos vel wit papier. Dan plot seling weerklinkt een dof gerommel, dat in enkele seconden den omvang van een rol lenden donder aanneemt, dat zich ontketent tot eeu helsch lawaai. Witte sneeuwwolken draaien en kolken in allengs doller vaart de helling af. Hun weg is er een van ver nietiging menschen, hoornen en rots- blokken verdwijnen in waanzinnige vaart naar de diepte. DE „LAWINE-PROFESSOR" AAN HET WERK. Telkenjare opnieuw worden alleen in de Alpen reeds zestig tot tachtig menschen het slachtoffer van den lawinedood. Mot mathe matische zekerheid eischt de onbekendheid met do sneeuwgevaren haar tol. En dit alles maakt het begrijpelijk, dat de wetenschap een verbitterden strijd voert tegen dein „schrik der witte bergen". En dat een man als de Duitsche onderzoeker Paul-cke, die wel de „lawine-professor" genoemd wordt, zich tot levenstaak gesteld heeft o'phelde- ring te geven ten einde het jaar lijks groeiende leger skiërs ver trouwd te maken roet, de verschijnselen, die de lawine-vorming kenmerken. STOF- EN STUIFLAWINES HET GEVAARLIJKST. Trouwens, het feit, dat telkenjare honder den menschen aan den „witten dood der bergen" ten offer vallen, bracht de weten schap er al sinds jaren toe alle technische hulpmiddelen aan te wenden, teneinde het lawine-gevaar zoo goed mogelijk te bestrij den. Immers, reeds tijdens den wereldoor log greep het lawine-gevaar schrikbarend om zich heen en dunde de strijdende legers op de verschillende Alpenfrontem op cata- strophale wijze. De lawines werden in dit geval veroorzaakte door de trillingen, die op hun beurt door het geschut ver oorzaakt werden. Immers, men heeft af doende kunnen vaststellen, dat de gevaar lijkste soort der in wezen verschillende la wines, de z.g. stof- en stuiflawines zijn, die hoofdzakelijk in den winter voorkomen, doorgaans na een koude periode, wanneer de bevroren ondergrond glad is en weinig houvast biedt, zoodat de droge sneeuw naar beneden stuift, zoodra de sneouwmasa's een zekeren omvang aangenomen hebben. SLECHTS DE NAAKTE ROTS BLIJFT OVER. En vooral juist hierbij geldt het gezegde wel degelijk: „kleine oorzaken hebben groo- te gevolgen", want reeds het afgaan van een schot kan door de luchttrilling, daar door veroorzaakt, reeds tot een lawine lei den. Vooral ook in het voorjaar komen de sneeuwstortingen veelvuldig voor en ook dit soort lawines werd natuurlijk reeds lan gen tijd op minutieuze wijze onderzocht. Dat bij zulk een onderzoek de sneeuw, die versch uit den heinel gevalen is, speciaal onder de loupo genomen wordt, ligt voor de hand. Sneeuwlaag stapelt zich op sneeuwlaag en bet is juist deze „opeenstapeling", die aan de vorming van de lawine voorafgaat. Door het smeltwater wordt de bodem glad, het glijproces van de lawine wordt er door ver groot en versneld en nadat de lawine naar beneden gestort is, blijft slechts de naakte rots over. Van bijzonder groot belang is voorts de rol. die de wind liij di alles speelt en waar door tonnenvrachten sneeuw in beweging gebracht kunnen worden. Door den wind wordt de sneenw namelijk vast in elkaar geperst en op die wijze vormen zich de be ruchte „sneeuwplanken" die zelfs bij de ge ringste trilling zelfs het jodelen van een lied kan al fataal zijn! losraken en naar omlaag storten. NIET NA GROOTEN SNEEUWVAL DE BERGEN IN! De meeste lawines volgen doorgaans ieder jaar denzelfden weg, die veeal in den zo mer en jaren daarna nog te herkennen is, door met aarde, steencn en boomstronken bedekte „lawine-kegels", wat niet wegneemt, dat lawines zich op iedere helling van meer dan 20 graden kunnen voordoen. Iedere skiër, die dè' bergen intrekt, moet zich daar van terdege bewust zijn en het spreekt van zelf, dat het na uitgesproken lawine-weer", d.w.z. na hevigen regenval en na groote sneeuwval, in geen geval aan te raden is, hellingen te nemen. Van het geweld der la wines kan men zich slechts een juist beeld vormen, wanneer men bedenkt, dat die „wandelende" sneeuwmassa's in weinige se conden een afstand van 2500 meter naar beneden kunnen afleggen. Meermalen is waargenomen, dat zulk een neerstortende lawine een hoogte had van 15 meter, een breedte van 60 tot 150 meter en een diepte van 5 meter. Geen wonder dan ook, dat der gelijke' vallende sneeuwmassa's niet alleen menschen en boomen meesleuren, doch zelfs huizen en gehuchten vernietigen. VERDACHTE HELLINGEN. Professor Paulcke stelde als voornaamste ana wij zing bij het nemen van min of meer „verdachte hellingen" vast, het in acht ne men van zoo groot mogelijke afstanden van elkander, opdat de helling op één plaats in ieder geval niet te zwaar belast wordt en daardoor niet een groep skiërs tegelijk kan worden bedolven, waarbij vanzelfsprekend op grootere tochten nooit het bekende roode „lawine-touw" mag worden vergeten, met behulp waarvan een slachtoffer zoo spoedig mogelijk kan worden geholpen en dat reeds zoovelen het leven redde. „Er is ongetwijfeld geen groot er bergge- vaar denkbaar, noch een dat meer opmer kingsgave, gevoel, omzichtigheid en paraat heid tot handelen vereisclit, dan het „lawine gevaar", aldus deze man van de weten schap. Het spreekt dus wel vanzelf, dat ieder, die de bergen intrekt, er goed aan doet, zich zoo grondig mogelijk te oriëntee- ren omtrent dit sluipende gevaar, dat zich als een vlammende waarschuwing, open baart aan ieder, die van de bekoring van het sneeuwgenoegen wil genieten. EEN OPWINDENDE SÉANCE. Hachelijke situaties. „Welkom Dr. Euwe Schaakmat". Deze woorden prijkten Vrijdagavond in vurige letters op het tooneel van de groote zaal in Concordia te Noord- scharwoude, toen de Nederlandsche schaakkampioen en oud-wereldkam pioen Dr. Max Euwe, luide toege juicht door de talrijke aanwezigen, de zaal binnengeleid werd. Weinig bemoedigend voor den grootmees ter, zooals hij later verklaarde. Wanneer men reeds bij het welkom schaakmat wordt gezet, is het geen pretje. De bedoeling van deze verwelkoming was echter heel goed. De schaakclub Schaakmat, welke dezer dagen bet 5-jarig bestaan heeft herdacht, was zeer verheugd, den kampioen van Nederland in zijn midden te mogen hebben op dezen avond en de vindingrijkheid van de feestcommis sie, die het score-bord tevens als welkomst groet 'had benut, had allerminst de bedoe ling den indruk te wekken, dat Dr. Euwe niet hartelijk welkom was. De voorzitter van Schaakmat, de heer K. de Vries, heeft in een gloedvolle rede den grootmeester welkom goheeten, hem hulde brengend voor zijn bereidwilligheid op de zen avond aanwezig te willen zijn en tevens er de aandacht op vestigend, dat de groote prestaties van Dr. Euwe aanleiding zijn ge weest voor den bloei der vereeniging. Een misverstand. Dr. Ehwe beantwoordde den voorzitter, zeggende zeer onder den indruk te zijn van deze buitengewone ontvangst. De verlichte welkomstwoorden hadden hem eerst wel wat In majestueuze pracht verrijst de Jungfrau, doch ook haar serene rust kan plot seling verstoord worden door donderende sneeuwlawines, die den argeloozen bergbeklimmer in hun doodelijke vaart meesleuren. doen schrikken, maar toen bedacht spr. dat de ontvangende vereeniging den naam Schaakmat droeg. Eigenlijk is mijn aanwe zigheid alhier een gevolg van een misver stand. Spr. wist niet, dat Schaakmat niet hij den Kon. Ned. Schaakbond was aangesloten. Maar aangenomen is aangenomen, dus is spr. gekomen. Hij hoopt nog vele malen hier te zullen komen, maar dan zonder misver stand... Inmiddels hadden alle spelers hun plaat sen ingenomen en kon de séance een aan vang nemen. Er waren 33 borden, waarvan een viertal door twee schakers werden „be diend". Zes spelers speelden met wit, de rest zwart. De eerste ronden ging het heel snel. Dr. Euwe bedacht zich niet lang bij het doen van zijn zetten. Hij wandelde kalm langs de borden, doch de tegenspelers hadden niet zoo heel veel bedenktijd tot hun beschikking want de ronden werden in enkele minuten gemaakt. In de eerste honderd minuten toch, werden 25 zetten gedaan. Zoo kalm als dr. Euwe was; zoo zenuwachtig waren sommi ge der Schaakmat-leden. Binnen weinige zetten waren soms situaties ontstaan, welke voor hen zeer hachelijk waren. Met den moed der wanhoop, zouden wij zeggen, con centreerden deze bedreigden hun ge dachten op hun moeilijke positie en trachten hun stand te verbeteren. Verscheidene slaagden erin, waar door dr. Euwe wel eens gedwongen werd langer bij een der borden te blijven staan, zich eens over z'n glad de haren te strijken en bedachtzaam een zot te doen. Erg lang behoefde hij echter nooit te den ken en ging weer spoedig verder. Geen schaakmat meer! Er kwamen al spoedig heel wat stukken naast de horden te staan. Het had zoo on geveer een uur geduurd, toen een der Schaakmat-spelers, de heer C. Witsmeer, de vlag streek en de stand op het verlichte scorebord op 10 kwam te staan. Er volg den er spoedig meer, zoodat bij de pauze de stand 8—0 in het voordeel van dr. Euwe was. Van „dr. Euwe, schaakmat" hadden wij toen nog niet gehoord en het zag er naar uit, dat daarvan niet veel gehoord zou wor den ook. De training in den kamp te Has- tings heeft den schaakmeester schier onover winnelijk gemaakt, althans voor de scha kers van Schaakmat. Daar zijn bolleboozen onder, geweldig, maar toch, overwinningen kwamen er niet. De meester speelt tegen de ge- heele zaal- Na de pauze begon er wat meer spanning in te komen. De bezoekers van de seance, wier aantal voortdurend grooter werd, groep ten samen bij de borden, waar de mooiste partijen werden gespeeld. Dr. Euwe speelde toen ongeveer tegen de geheele zaal. Vele raadgevingen werden gedaan, gratis adviezen aan de schakers gegeven, met geen ander gevolg dan dat.de schakers zelf in de war raakten. Dr. Euwe spéelde onverstoor baar voort. Met groote stappen liep hij de rijen borden langs welke rijen steeds groote re gapingen vertoonden. Er waren reeds ruim 20 partijen opgege ven, toen voor Schaakmat de eenige winst werd geboekt, in den Vorm van een remise, verworven door T. Hart. De prachtige ty5, welke de feestcommissie vervaardigd had, kwam goed van pas en bleef geheel alleen staan achter den naam Schaakmat. Maar de eer was gered. Hart verwierf een ap plaus voor zijn bereikte resultaat. Stijgende spanning. Inmiddels was de spanning nog meer gestegen. Doordat er steeds meer horden af gingen, kwam dr. Euwe voortdurend vlugger rond. Tenslotte bleven er twee over, die van W. Kaan en van Molnar en P. Kuil man, de laatste is de allerjongste speler van Schaakmat. Het einde van de séance vyas er echter heel gauw, daar ook deze beide partijen door dr. Euwe werden gewonnen. De grootmeester behaalde dus een schitterende overwinning met 32x/2Vz- De voorzitter heeft dr. Euwe hartelijk ge feliciteerd met dit succes, waarbij een luid applaus opging. Dr. Euwe heeft iin zijn dank woord tot de vereeniging die dieze séance heeft georganiseerd een geluk we nsoh ge richt. Het is toch zoo, aldus spr. dat bij een simultaan-seance de zwakke spelers winnen. En hier heeft niemand gewonnen. Dus, zijn er geen zwakke spelers. Hiermede was dit schaak-evenement ten einde. Wij gelooven zeer zekér, dat de leden van Schaakmat er geen spijt van hebben, dat zij dezen avond zoo fijn schaakmat zijn gezet door den prettigen tegenstander Dr. Euwe. Het was een pracht avond. Na afloop van de. simultaan-seance werd nog een gongwedstrijd gehouden, welke zeer geanimeerd is verloopen. Moment-opname op het IJsel- meer. - Kleine stopfleschjes met een groenachtig bezinksel be vatten kostbare bewijzen voor de deskundigen. - De verzoeting van het IJseUneer en de verzoeting van den vischstand in dit meer zijn onderwerpen, welke bij herhaling in onze kolommen behandeld werden; niette min geven beide verschijnselen telkens opnieuw schrijvensstof. Zoo treffen wij in het Hsb. eenige lezens waardige gegevens aan over de wijze waarop deskundigen de verandering der voormalige Zuiderzee hebben vastgesteld. Jarenlang hielden het Zoölogisch Stiatiou en het Rijksinstituut voor Microbiologie te Den Helder zich, aldus bet blad, reeds met het Zuiderzee-water bezag. Zoutgehalte, flora en fauna waren nauwkeurig bekend. Toen aan de afsluiting begonnen werd, voegden zich hier nog de dienst der Zuider zeewerken, hef Prov. Waterleiding Bedrijf en de G. G. D. te Amsterdam bij. Van toen af aan begon het nauwkeurige opnemen van elke verandering, hoe gering ook, in hoedanigheid en bevolking van het water der Zuiderzee. Zoo werd telkens een „momentopname" van het Zuiderzee-water genomen. En al deze opnamen samen vormen een film: de film van de langzame verandering van de brakke Zuiderzee tot het I.Tssclmeerwater. Wind en storm roerden in het IJselmeer. Van af den dag dat de laatste opening in den Afsluitdijk dichtging, dien sensationee- len datum 28 Mei 1932, daalde langzaam aan het zoutgehalte. Er deed zich geen van de on regelmatigheden voor, die men verwacht had. Er vormden zich geen belangrijke, blij vende zoute hoeken, ook de diepe plekken werden geen verzamelplaatsen van zout wa ter, dat immers zwaarder is dan het zoete. Na ruim acht eeuwen lag er weer een zoet watermeer in het hartje van Holland! Andere bewoners. Ook de interessante verandering van het plankton is op den voet gevolgd, op last van de commissie van onderzoek der Zuiderzee tijdens hare drooglegging, ingesteld door de Nederlandsche Dierkundige Vereeniging. De verandering van brak water naar zoet is voor dieren- en plantenwereld ontzaglijk groot,. Stuk voor stuk legden de brakwater- bewoners het, zooals hekend, dan ook af. Sommige verdwenen reeds het eerste jaar, andere hielden de verzoeting tot het laatste toe uit. In den loop der 6 jaren kwamen telkens de momentopnamen binnen: kleine stopflesch jes met een groenachtig bezinksel. Microsco pisch werd dit onderzocht: de vele soorten werden op hun aantal geschat en genoteerd. En telkens weer ontbraken er soorten voorgoed op het appèl. Maar voortdu rend ook werden er nieuwe bewoners begroet. In enkele jaren voltrok zich deze biologische omwenteling; in en kele jaren werd een geheele maat schappij van kleine bewoners ver drongen, en nu heeft het IJsselmeer weer een vaëte bevolking. De „presentielijst" wordt bijge houden. Van stap tot stap heeft, men deze evolutie kunnen volgen. En ook nu nog worit de pre sentielijst van al wat er leeft in het water opgenomen. Al deze ingrijpende veranderingen zijn na tuurlijk niet voor den gewonen toeschouwer te zien. Men merkt slechts op. dat het water wat troebeliger is. de golfslag veranderde, eb en vlood blijven uit. En de bewoners van Urk. Marken en Volendam, allen die langs de vroegere Zuiderzee va.n de vieohvangst leefden bemerkten maar al te spoedig 't ont breken der vroegere visch. Sléchts de aal komt in groote hoeveelheden door de schut sluizen binnen; de andere vischsoorten, waaran de vroegere Zuiderzee zoo rijk was, vinden den weg naar het IJsselmeer niet. En met de zoetwatervisch wil het nog niet zoo goed vlotten. Of dit aan het, plankton ligt? Men weet het nog niet precies: de tijd is bovendien nog te kort om reeds conclusies te kun nen trekken. Maar verdei biedt het zoete IJsselmeer- water alle voordeelen die men er van ver wachtte. De koeien staan er aan te drinken en reeds wordt de mogelijkheid van drink watervoorziening voor den mensch ernstig overwogen. Zoet water bevriest snellerl Een andere eigenschap van het zoete wa ter is dat het sneller bevriest. En daar heb ben we den laatsten tijd genoeg van ge merkt! Hoe dit zoetwatermeer zich verder zal ontwikkelen, moet de toekomst leeren. Reiger (heenreis) Uil (heenreis) Zilverreiger (terugreis) Nandoe (heenreis) Wielewaal (terugreis) (terugreis) Buizerd Tertrek van Aaakomat te Singap. 13 Jan Band. 13 Jan. Basra 13 Jan. Jodhp. 13 Jan. Jodhp. 13 Jan. Bagdad 13 Jan. Napels 13 Jan. Alex. 13 Jan. Medan 13 Jan. |llang. 13 Jan. Bagd. 13 Jan. Medan 13 Jan. Polen gaat auto's bouwen. In Polen ig als dochtermaatschappij van een locomotie- venfabriek een autofabriek opgericht. Een nieuwe uitvinding. Een Poolsch schel- kundige is er in geslaagd wol uit afval van hoeven te vervaardigen en katoen uit dennenaalden. Goering naar Zuid-SIavië? Geruchten, dat Goering naar Zuid-SIavië zal vertrekken, nemen zeer vasten vorm aan. Hij zou een vijfdaagsch bezoek aan Belgrado afleggen. In Belgrado zelf wordt een en ander tegen gesproken. Wel verwacht men Ciano. Duitsche invloed op Zuid-Afrika. Britsche, continentale en Zuid-Afrikaansche wol handelaren maken zich ernstig ongerust, over de teekenen, die er op wijzen, dat Duitschland een bijna monopolistische con trole begint te verkrijgen op de Zuid-Afri kaansche wolveilingen. Een Joodsche opperrechter ln Amerika. -• De Senaatscommissie te Washington heeft de benoeming van den Joodschen Professor Frankfurter tot rechter im hef opperste ge rechtshof goedgekeurd. Keizerin van Japan in blijde verwachting. Aan het Japansche hof wordt tegen het midden van Februari een blijde gebeurte nis tegemoet gezien. Diamantenindustrie In Palestina. In Pa lestina begint zich langzaam maar zeker een Joodsrhe diamantindustrie te ontwik kelen. Reeds is een opleidfagswerkplaafs ingericht. Vliegvelden in Britsch-Indië. Officieel wordt medegedeeld, dat te Kluang in Noord- johore grond is aangekocht voor het aan leggen van een vliegveld voor de Britsche luchtmacht. Dit is een onderdeel van een reeks militaire vliegvelden ten noorden van Singapore, om deze vesting in den rug te beschermen. Anti Duitsche betooging te Havana. Eenigej duizenden personen trokken gisteravond door de stad. Zij droegen rouwbanden, waarop vermeld stond „wegens den dood der beschaving in Duitschland". Deze be tooging geschiedde ter gelegenheid van het bezoek van het Duitsche opleidings schip Schlcsien. Nog tien jaren fascisme? De gewezen Oos- tenrijksche rijkskanselier Dr. Bruening geeft fascisme en nationaal socialisme nog tien jaren. Bruening deed het kwaad uit komen, dat Duitschland ondervindt we gens de anti-semietische vervolgingen en. gaf bijzonderheden over „de dagelijks in het derde rijk toegepaste kwellingen". Hongarije in den Volkenbond. Naar vep luidt is de toetreding van Hongarije tot het anti-kominternpact van geenerlei in vloed op het vraagstuk of Hongarije lid zal blijven van den Volkenbond. De Amerikaansche vlootoefeningen. Ge durende de doorvaart van de Admiraals- vlooit is 't Paniamiakanaal voor koopvaar dijschepen gesloten. De autoriteiten weige ren inlichtingen omtrqnt de aard der ope raties. Britsch militair toestel verongelukt. Eed vliegtuig van de Roya! Airforce is tusschen Tyne en Waer in de Noordzee gestort. De drie inzitenden zouden om het leven zijn gekomen. Te veel dokters in Palestina. Er zijn iii Palestina 3000 personen met medische be voegdheid, dat, is één op elke 450 inwoners! Aan buitenl'andsohe doktoren zullen daar om slechts 60 vergunningen worden uit gereikt het beroep van arts uit te oefe nen. Hij liep over de Niagara. Op 83-jarigeil leeftijd is overleden Charles Cromwell, die 64 jaar geleden in beide richtingen over den Niagara-waterval heeft geloopen op •een koord, dat honderd voet boven het kokende water was gespannen. Ten aan- schouwe van duizenden personen leverde hij liet bewijs, dat hij de Niagara even goed kon oversteken als zijn voorganger Blon- din, en in een half uur liep hij van de Canadeesche zijde naar den oever der Ver- eenigde Staten en terug. Japansch protest te Moskou. Het departe» ment van buitenlandsche zaken heeft bij de Sovjetregeering geprotesteerd tegen 2 gevallen van ongeoorloofde grensoverschrij ding bij Sachalin door Sovjetrussisché vliegtuigen.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1939 | | pagina 2