De laatste minuten van
jjose Antonio Primo de Rivera
Om s Lands
vo'strekfe onzijdigheid
Ongenoode Paaschgasten
Inbrekers lieten
zich insluiten
Van huis uit een
„rebellenstaat"
Inlanders bedrogetl
Bijna honderd extra treinen
Celbezoek werd niet
op prijs gesteld
Telefoneer niet
te veel
Onze
Waar zijn de 45 mille?
Tientallen koeien verbrand
Huzaar gewond langs den weg
Amerikaansche bommenwerpers in ruste.
BROEDER VERTELT OVER DE
TERECHTSTELLING IN ALI
CANTE. ALS KROONJUWEE-
LEN BEWAAKT. EEN LEVEN
VOOR EEN IDEE.
(Van onzen specialen correspondent).
BURGOS.
Eenige dagen geleden kwam Miguel de
Rivera, de broeder van den stichter der
Spaansche Phalanx, de militaire dictatuur
die na het vertrek van koning Alfonso in
Spanje den kop opstak, José Antonio Pri
mo de Rivera, uit re.publikeinsche gevan
genschap naar Burgos terug. Hij vertelde
Uvv correspondent over de zware jaren in
de gevangenis te Alicante, over de terecht
stelling van zijn broeder en over zijn te
rugkeer naar het Spanje van Franco.
Nog in den jongsten tijd vond men in .de
kringen der Spaansche Phalanx vele oude
aanhangers en vrienden van José Antonio,
die niet aan de terechtstelling van hun
leider gelooven. Honderden geruchten over
een ontspaning uit Alicante waren in
omloop en derhalve koesterde men de
zwakke hoop, dat de eigenlijke stichter
van de Spaansche nationalistische bewe
gi'.ig op zekeren dag weer op zou duiken
Nu is Miguel, de broeder van José Antonio,
die tot het laatste uur met hem samen in
de gevangenis zat, teruggekeerd en be
vestigt het bittere einde, van den man, die
de overwinning van zijn idee niet mocht
beleven.
Miguel Primo de Rivera ontving ons in
Burgos in de woning van zijn zuster Pilar.
Groot en' mager-, oogen en' haar donker,
staat hij voor ons in de blauwe uniform
der Phalanx. Naast hem zit zijn jonge
"Vrouw, die eveneens in het begin-van den
.oorlog gearresteerd werd en eerst na 14
.ïhaanden tegch eén republikeinse hen 'ge
vangene uitgewisseld kon worden.
Maar José Antonio was de beste.
Na een krachtigen handdruk zitten wij
om de lage oud-Spaansche tafel en na in
liet korf onze wenschen bekend gemaakt
te hebben, begint Miguel te vertellen. In
rustige- zinnen verhaalt 'hij ons het lot
van de drie zonen van Primo de Rivera,
den vroegeren Spaanschen dictator. De drie
broeders wilden hun vader navolgen. Een
van hen stelt Miguel steeds en bij alle
gebeurtenissen op den voorgrond: José An
tonio.
„Spoedig na de verkiezingen van Febru
ari 1936 werden wij drieën, José Antonio,
Fernando en Miguel, op bevel van socialis
tische functionarissen gearresteerd en in de
Gareel Modelo, de staatsgevangenis van Ma
drid opgesloten. Op 6 Juni 1936 werden
José en ik tezamen met 25 andere Pha-
lanxisten naar de gevangenis van Alicante
overgebracht. Wij broeders waren wel is
waar in verschillende cellen opgesloten,
maar konden toch tijdens de dagelijksche
wandeling op de binnenplaats der gevan
genis met elkaar spreken. Van week tot
week' wachtten wij op het begin van ons
proces, toen ons op zekeren dag de bewa
ker vertelde, dat de burgeroorlog uitgebro
ken was.
Was tot op dat ogenblik het leven in de
gevangenis vrij dragelijk geweest, dit. ver
anderde thans plotseling. Wij mochten geen
kranten meer lezen, geen vrienden ont
vangen, de bewaking werd verscherpt, ie
dere verbinding met buiten was verbroken.
Daar de bewakers bevel hadden niet met
ons te Spreken, wisten wij niet, wat er
gebeurde. Midden Augustus deelde men
ons mede, dat onze jongste broeder Fer
nando in Madrid terechtgesteld was en dat
wij thans aan de beurt zouden komen.
Uit gesprekken van onze bewakers vin
gen wij op. dat. de burgeroorlog nog steeds
voortduurde. Voor ons was het verschrik
kelijk in deze uren hulpeloos in den ker
ker te moeten zitten. Het vertwijfeldst
echter was José Antonio. Hij overwoog
tallooze plannen tot. ontvluchting, maar al
les voor niets, want wij werden bewaakt
als kroon ju weelen.
Zoo verging de zomer en op 10 Novem
ber werd ons medegedeeld, dat op 16 No
vember het. proces tegen ons zou beginnen.
Zooals niet anders te verwachten was,
werden wij van hoogverraad beschuldigd.
In de avonduren van 18 November werd
het vonnis geveld: José Antonio werd ter
dood veroordeeld en ik tot 30 jaren ves
tingstraf-."
Met zachte stem en groote innerlijke op
winding vertelt Micruel daarop over de
volgende zwaarste dagen van zijn leven:
„Help mij dapper Ie zijn!"
Den volgenden dag werd ik in "de cel van
José Antonio gebracht. Wij meenden, dat
het oogenblik van afscheidnemen gekomen
"ns- Viin broeder sprak nog eens over ziin
wenschen en plannen ten aanzien van de
Phalanx en droeg mij de laatste groeten
aan alle familieleden en vrienden op. Het
uur verging snel. een korte omarming en i
ik werd naar mijn cel teruggebracht. 1 i
Den volgenden morgen, dus op 20 Novem-
PRIMO DE RIVERA,
de vroegere Spaansche dictator, vader
van José Antonio.
bcr, verscheen nogmaals de wacht en
bracht mij naar mijn broeder. Hij stond,
gekleed in een oude militaire jas, aan het
venster van zijn cel. „Men heeft ons nog
15 minuten tot afscheidnemen toegestaan",
zei hij zacht. „Groet alle vrienden, wan
neer je vrijkomt cn zeg hun, dat zij onze
idee pimmei; yerradenmogen." ;l
Deze. .woorden sprak José Antonio in he.t
Engelsch, opdat de aanwezige soldaten
hem niet konden verstaan. Daarna omhels
de hij mij voor de laatste maal, drukte
mij de handen en zei sterk en geheel rus
tig; „Help me to be brave!" Help mij
dapper te zijn! s
ReFds'-.Wéinige.,riiföüten^liadatmijn
cel teruggekeerd was, ielen. de schoten
van het peleton... José Antonio Primo de
Rivera, wiens portret thans ieder kind in
Spanje kent, had zijn leven voor een idsf
geofferd."
Eenige oogenhlikken zwijgt Miguel. Dan
zegt hij: „Toen ik naar mijn cel geleid werd,
riep hii mij voor de laatste maal toe: „Ar-
riba Espana!" Daaraan heb ik iederen
dag in de volgende zware jaren gedacht..."
Koninklijke besluiten betreffende
oorlogsgevaar en oproeping per
soneel grensbeveiling verschenen.
De Maandagavond verschenen buitenge
wone Staatscourant bevat de' tegelijkertijd
verschenen Staatsbladen nr. 181 en 182, be
treffende de toestand van oorlogsgevaar en
de oproeping van het personeel voor de
grensbeveiüging. Beide besluiten bevatten
de overweging, dat de heerschende inter
nationale verhoudingen mede brengen een
voortdurend latent oorlogsgevaar, en dat
het daarom los van iedere onmiddellijke
dreiging noodig is, dat de Regeering kan
beschikken over de bevoegdhed tot het ne
men van buitengewone maatregelen, zooaïs
in de wetien des lands voorzien, ten einde
onder alle omstandigheden de zelfstandig
heid en de volstrekte onzijdigheid des lands
te waarborgen.
Besluit no. 181 bepaalt dat de tegenwoor
dige buitengewone omstandigheden inhou:
den oorlogsgevaar in den zin, waarin dat
woord in 's Lands wetten voorkomt.
Besluit no. 182 bepaalt het volgende:
Al het personeel, bestemd voor buitenge
wone oproeping uitwendige veiligheid -
wordt onverwijld in werkelijken dienst ge
roepen.
Ree/ent met broodmes gestoken.
Indertijd stond voor de Haagsehe recht-,
bank wegens poging tot doodslag terecht-
een man die als gestrafte in de cellulaire,
strafgevangenis te Schevenjngen vertoefde
en een hem in zijn cel bezoekenden regent:
met een broodmes had gestoken. De zaak
werd toen uitgesteld om een psychiatrisch,
rapport in te winnen.
Tijdens de voortzetting van deze zaak gis
terochtend bleek, dat de arts, die he.t. rap
port had uitgebracht, den verdachte een
weinig verminderd toerekeningsvatbaar oor
deelde. De Officier van Justitie eischte een
gevangenisstraf van één jaar. De-verdediger
was van oordeel, dat deze man behoorde te
worden opgezonden naar het Rijkskrankzin
nigengesticht te Avereest. Overigens refe
reerde. hij. zich aan het oordeel van de recht
bank, daar verdachte geen prijs stelde op
verdediging.
Uitsprak 25 Sprfï,
Amsterdamsche inbrekers
heeterdaad betrapt.
op
Talloozen hebben van het fraaie weer
gedurende de Paaschdagen zitten genieten
en zijn 'er op uit gegaan. Vertegenwoordi
gers van een andere categorie van het
menschdom hebben van de afwezigheid dei-
bewoners gebruik gemaakt om een rustig
bezoek aan hun huis te brengen.
In Amsterdam West heeft men, voor zoo
ver tot nu bekend, op zes verschillende
plaatsen in het huizenblok aan den Hoofd
weg en de Hudsonstraat muntmeters en
spaarpotjes gelicht en radiotoestellen weg
gehaald.
Bij egn bezoek aan een perceel op de Ad-
miralengracht werden gisteravond twee in
brekers gestoord toen de bovenburen thuis
kwamen. De vrouw wees er haar echtge
noot op, dat de portaaldeur van de tweede
verdieping openstond. Dit wekte bevreem
ding, omdat men wist, dat de bewoners af
wezig waren. Op het moment, dat men een
onderzoek wilde gaan instellen, snelden
twee mannen langs hen heen, waarbij een
der kerels de vrouw ruw opzij duwde. Haar
echtgenoot aarzelde geen oogenblik en ren
de de mannen achterna, onder het roepen
van „houdt de dief". De actieve achtervol
ger had succes. Hij wist een der mannen
vast te grijpen en gaf hem over aan een
agent, die aan de achtervolging had deel
genomen.
Bij fouilleering op het bureau Adm. de
Ruyterweg werd een volledig stel inbrekers
werktuigen op hem gevonden. De twintig
jarige jongeman, een goede bekende van dc
politie, is op het bureau ingesloten.
Onderzocht wordt thans of verband kan
worden gtflegd tusschen de verschillende
inbraken Tri West gedurende het afgeloopen
weekeindè.'
Voor ruim 11.000 gulden uit
twee brandkasten buitgemaakt.
Tijdens de Paaschdagen heeft de inbre
kersbende, die reeds enkele malen in de
binnenstad van Amsterdam van haar groote
activiteit heeft blijk gegeven, wederom een
belangrijke inbraak gepleegd en wel in het
kantoor van het reisbureau Lissone, geves
tigd in de Leidschestraat.
Zij zijn waarschijnlijk in den nacht van
eersten op den tweeden Paaschdag binnen
gedrongen. Twee brandkasten zijn door de
nachtelijke bezoekers met een cirkclfrais
aan de achterzijde opengeboord.
In totaal hebben bij een bedrag van ruim
11.000 gulden buitgemaakt. 9400 gulden
hiervan bestaat uit vreemd bankpapier en
vreemde munten. De rest is Hollandsch geld
bankpapier en zilvergeld. Zoo zijn er 31000
Belgische francs, .8000 Zwitsersche francs,
7000 lires cn 239 pond sterling verdwenen,
deels in papiergeld, deels in zilvergeld.
Zij gingen rustig hun gang.
De inbrekers hebben zich in laten sluiten
in een belendend perceel en via een brand
deur, waarvan zij een ruitje hebben inge
drukt, zijn zij in het kantoorgebouw van
Lissone gekomen. Zij konden rustig werken,
aangezien in het gebouw niemand woonde
en er ook geen nachtelijke controle binnens
huis ïs. In den kelder stond de groote brand
kast, die echter, wat ook het resultaat be
wijst, niet inbraakvrij was. Uit den achter
wand is met de cirkelzaag een rond gat ge
boord, waarna de kast leeggehaald kon
worden. Een tweede kast stond op het bu
reau van den chef op de eerste verdie
ping. Deze leverde nog minder moeilijkhe
den op, daar die ook geen inbraakvrije kast
was. Gisterochtend om half zeven kwamen
de schoonmaaksters en ontdekten dat in
brekers het kantoorgebouw hadden gezocht.
Onmiddellijk werd de recherche van het
bureau Singel gealarmeerd, die een uitge
breid onderzoek instelde.
Op dezelfde wijze als thans is ingebroken
in het bureau Lissone, is enkele maanden
geleden ingebroken in de Galeries Moder-
nes en in de Ilema, resp. in de reguliers-
breestraat en de Kalverstraat. De brandkas
ten zijn op precies dezelfde wijze openge
maakt.
DOOR WOLBAAL GETROFFEN.
Gistermiddag om ongeveer twee uur is in
de groote pakloods van de N.V. v./h. wedu
we D. S. Schuppen en Zn. Veenendaalsche
Sajet en Vijfschachtenfabrieken te Veenen-
daal, een doodeiijk ongeval gebeurd. De
3ü-.jarige N. Schoenman, gehuwd en vader
van twee kinderen was bezig met het ver
plaatsen van groote balen wol. toen plotse
ling een van de zware balen, wegende 500
kilogram, aan het rollen ging. Hij werd
door de baal wol getroffen en ernstig aan
het hoofd gewond. Geneeskundige hulp
mocht niet meer baten, het slachtoffer over
leed eenige oogenblikken na het ongeval.
In het belang van Defensie.
Het Departement van Defensie
doet het verzoek dat een ïedei
zich bij het voeren van telef™n*P'
sprekken zoowel wat aantal als
wat duur van de gesprekken be
treft tot liet'uiterste zal hepei
ken, daar het anders noodzakelij c
zal zijn over te gaan tot uitslui
ting van een groot gedeelte van do
aansluitingen van de telefoonge
bruikers. Dit verzoek wordt gedaan
teneinde gesprekken, welke van mi
litaire zijde moeten worden gevoerd
niet te vertragen.
De Vrijz. democratische opvat
ting van den Staat.
Op de drukbezochte .kaderconferentie der
Vrijzinnig Democratische .Jongeren Organi
satie, welke gedurende de Paaschdagen te
Elspeet gehouden Werd, sprak o.m. prof. dr.
L. J. van Holk uit Leiden, over de geeste
lijke grondslagen van de democratie.
Men verwijt, aldusspr. de aanhangers
der democratie, dat hun beginselen zoo
vaag zijn geformuleerd. Inderdaad valt dit
niet te ontkennen, doch men zoeke de essen
tie van de democratische waarden niet in
den Ietter, doch veel meer in de geestelijke
sfeer. Ter vergelijking van de staatsopvat
ting der vrijz. democraten citeert spr. eerst
de punten 1, 2 en 3 van het anti. revolutio
naire beginsel-programma. Volgens deze op
vatting spruit het staatsgezag voort uit his
torische, politieke en godsdienstige situaties,
steunende op de openbaring Gods.
De vrijzinig. democratische opvatting van
den Staat berust niet alleen op de idee der
volkssouvereiniteit.
De gedachte, dat niet de menschen
er voor den staat zijn, doch het om
gekeerde was de inspireerende
kracht tot de geboorte van de Ne
derlandsche staatsgemeenschap. De
Nederlandsche Staat is van huis uit
een „rebellenstaat".
Yolgens spr. is derhalve de anti-revolutio
naire gedachte van de goddelijkheid van
het gezag aanvechtbaar. Hebben niet Wil
helm Teil en Willem van Oranje tegen
hoogcr hand doorgezet?
Door een „afgezant van de flenle„
Het gebeurde in Radjamanadala Wei
en in de desa Tjipadah, twee gehuchten
eens westelijk van Padalarang, <jat 'ex-
keurig gekleed Bantammer zich aanmelSu
als afgezant van de genie, aldus het
Ind. Dagblad.
De kompenie", aldus de brave Bantam
mer, „gaat een telcfo.qnlciding aanleg'
héelemaal van Batoedjadjar naar TjikL
pek. De Kompenie kan daar nu ecmpaaf
niet meer buiten en het belang van
land kan niet op zich laten wachten.
De telefoonlijn komt hier te loopen, dwar»
door Radjamandala en ijipadah en
zijn jullie uitverkoren om een stukje grond
af te staan aan de kompenie!
Kappen is nu de boodschap! En meteen
maar flink aan het werk!
Het optreden van den Bantammer maaktg
diepen indruk.
Vooral toon hij mededeelde dat een hooge
militaire autoriteit over enlkele dagen met
de betaling zou komen, „want de konupenie
betaalt prompt cn goed."
De afgezant van de genie had niet de
minste moeite werkvolk bij elkaar te krij
gen, compleet met mandoer en al.
Zoo sloeg men lustig op de theestruiken
de bamboe, de ketela en al wat verder in'
den weg stond in, en spoedig was een prack
tig tracé voor de genietelcfoon gereed.
Door Radjamandala Wetan en Tjipadah'
loopt thans een ruim zes kilometer lange
strook, schoon gekapt over een meter
breedte.
De koelies kregen overvloedig hun rijst
en hun vischje, de mandoer eveneens eni
voor dit alles gaf dé brave Jiji (zoo heette
de Bantammer) bonnetjes af in de warongs.
Zoo werd de genie indirect de weldoenster
van de geheele streek. Er was werk en er
was eten. De warong-aandeelen stegen met
sprongen.
„Wij moeten het
aandurven."
compromis
Verbinding van. humanisme en christen
dom heeft een diepte gegeven aan de men-
schelijke rechten. Waar echter sprake is
van rechten zijn Ook 'plichten. Tri dezen tijd,
waarin met grooto stelligheid politieke Teu-
zen verkondigd \vorden, zal ■allieht de.-vrijz.
democratische relativistische npvattiug .door
menigeen als te zwak worden aangevoeld.
Dit is volkomen onjuist. Mén zal den rnóed
en de wijsheid moeten bezitten om het com
promis aan te durven.
Verdachten voor
van Justitie.
den Officier
De vrouw, die f 45.000 uit de safe van een
ouden heer ine't wien zij in 'de hoofdstad lo
geerde heeft gehaald en de 35-jarige vee
koopman, die ervan wordt verdacht haar
tot dien daad te hebben aangezet, werden
gistermiddag voor den Officier' van Justi
tie geleid.
Gedurende dc Paaschdagen zijn beiden
aan een langdurig verhoor onderworpen.
De vrouw beweert, dat zij het geld van den
man heeft gekregen en haar vriend houdt
vol niets van dc zaak af te weten. Waar
het geld geborgen is blijft voör de politie-
nog een duister punt. De vrouw wenscht er
zich niet over uit te laten.
„Vóór wat hoort wat", dacht Jiji
en hij vroeg zoo hier en daar cre-
diet dat hem vlot verleend werd.
Niet veel, maar hier wat en daar
wat en zoo liep het toch aardig op.
De stemmiing werd er in Radjamandala
met den dag beter op, vooral toen dan de
groote dag naderde dat de „korporaal der
genie" zou komen, om de uitbetalingen te
doen.
Ontmaskerd.
Nu wilde het toeval dat de wedana van
Tjikalong Wetan in deze streek zitting
hield ter regeling van enkele affaires de
theerestrictie betreffende.
Op deze vergadering vertelde men ver
heugd over het goede werk van Jiji, maar
aangezien de „kopral" niet gearriveerd was
op den afgesproken dag, vroeg men den
wedana of hij niet wat spoed" achter deze
betaling kon zetten.
De wedana wist van niets en belde
3.' jprornpt een van zijn chefs te Ban-
doeng op, die zich met de genie in
verbinding stelde. Nu bleek dat het
leger van niets wist, wat er van een
eigen telefoonleiding geen sprake
was.
Jiji werd gevat, nog eer hij de vlucht kon
nemen. Tijdens het eerste verhoor gaf de
Bantammer eerlijk toe dat hij de bevolking
bij de neus had gehad: „Maar weet u een
andere manier voor mij, om aan de kost te
komen' vroeg hij den wedana.
Jiji zal wegens oplichting voor den Land
raad moeten verschijnen.
Vanwege de Paaschdrukte.
Naar wij van de zijde der Nederlandsche
spoorwegen vernemen, waren in verband
met de Paaschdagen verschillende maatre
gelen genomen om aan de te verwachten
drukte voldoende het hoofd te kunnen bie
den. O.m. waren er 95 extra treinen inge
legd om aan de normale Paaschdrukte te
voldoen en 44 extra treinen voor het ver
voer van reizigers in verband met het N.V.
V.- en S.D.A.P.-congres. Deze 44 extra-trei:
ZWARE STRAF VOOR GIFMENGSTER.
Naar dé N.R.Crt. meldt, veroordeelde de
raad van Justitie te Semarang vrouw C.
E K, wegens poging tot moord op haar
echtgenoot door het toedienen van Waran-
gan (arsenicum), tot tien jaar gevangenis
straf onder aftrek van den tijd doorgebracht
in preventieve hechtenis.
nen vervoerden 27.600 personen. Opmerke
lijk was, hoezeer de gespannen internatio
nale verhoudingen zich weerspiegelden in
het reizigersvervoer. Zaterdagmiddag was
net opmerkelijk stil. Zondag liep het iets
beter, terwijl op Maandag de drukte over
stelpend was.
Gevolgen van een Paaschvuur.
Doordat kinderen een Paaschvuur hadden
gemaakt, ontstond gistermorgen een hevige
brand te Oud-Avereest. De vonken van het
vuur kwamen op een hooimijt terecht, wel
ke weldra in brand storid. Van daar sloe
gen de vlamimen over naar de boerderij van
den landbouwer L. Leegsma, welke boerde
rij evenals de mijt, een volkomen prooi der
vlammen is geworden.
Van het vee kwamen 32 koeien in het.
vuur om. Eenig huisraad en de landbouw
werktuigen konden worden gered. Door ge-
Mek aan bluschwater kon de brandweer
weinig uitrichten. Huis, inboedel en leven
de have waren verzekerd.
Roemeensche cavalerie neemt een steile helling.
Motorongeluk.
Gistermorgen is de wachtmeester le klasse-
de Rooy, behoorende tot het huzaremregi-
ment te Harskamp, op den berm van den
weg te Wekerom, gemeente Ede, in ernsth
gen toestand aangetroffen. De R. had ver
schillende bloedende verwondingen aan
hoofd en lichaam. Op advies van dr. Bsn-
"JPT,13.11 Otterloo is het slachtoffer naar het
Militair Hospitaal te Utrecht vervoerd.
Zijn motorfiets lag naast hem cn daar ne
nog geen verklringen kon afleggen, weet
men niet of hij met zijn motorrijwiel n)'er
oen kop is geslagen of dat er een aanrijding
heeft, plaats gehad.
