strijdbereid
VUURZEE in de
DAGBLAD VOOR DEN'HELDER EN'HOLLANDS NOORDERKWARTIER
50 milliard
Fransche
defensie
De „goudmolen"
naar Indië
Groninger hoofdstad
Vredelievend
Frankrijk is
Hongarije en Slowakije
rooken de vredespijp
Militairen verplicht bij
volmacht te stemmen?
Visschers naar Daozig
eo Duitsehland
Gevangenen overvallen
hun bewakers
KONINGSTRAAT 78. DEN HELDER. TELEFOON 50 (2 LIJNEN)
V R IJ D A G
12 M E I 1939
67e JAARG. No. 8616
voor dc
■wm
f
m f
Ministers in overall
Overeenstemming
tusschen Engeland
en Turkije
Dit nummer bevat 8 pagina's
EERBERICHT
Marine helpt
ontdekkingsreizigers
De strijd tegen den
godsdienst
Warenhuis tot den grond toe afgebrand
Personeel en bezoekers vluchten
heldersche courant
Uitgave der Uitg. Mi). Hollands Noorderkwartier N.V. te Den Helder
verklaring
van
Daladier
in de
Fransche
Kamer.
mms®
e -
f V A
jgpp- -.jm
Gistermiddag heeft de Fransche minister-president
Daladier een verklaring in de Kamer afgelegd. Hij zeide
onder andere, dat de Fransche politiek op vrede en samen
werking is gebaseerd, dat onderhandelingen met Turkije
worden gevoerd tot handhaving van den vrede in de Mid-
dellandsche Zee, dat de medewerking van de Sovjet-Unie
zeer gewenscht is, en dat voor bescherming van Frankrijk
in 1939 alleen reeds 50 millioen noodig is, In Polen heeft
men zich zeer voldaan getoond over de aanwezigheid van
een krachtigen wil zich te verzetten tegen eenzijdig opge
legde regelingen. Amerika ziet in de rede een factor voor
vrede en veiligheid voor alle naties, die zich bedreigd ge
voelen. Rome ziet in de verklaring slechts een voortzetting
van de politiek van onverzettelijkheid en die van omsin
geling.
Daladier begon met te zeggen, dat Frank
rijk vast besloten is zoo lang mogelijk
weerstand te bieden aan alle pogingen zijn
nioreelen weerstand te verzwakken.
Frankrijk voelt groote sympathie met alle
volken. Het weet, dat door oorlog geen
van de huidige vraagstukken kan worden
opgelost. Frankrijk verlangt naar samen
werking met allen en wil niemand over-
heerschen. Frankrijk denkt niet aan een
aanval. Frankrijk zal niet toestaan, dat de
solidariteit tusschen Frankrijk en Engeland
zal worden verzwakt door intrigues of door
leugenpropaganda.
De boodschap van Roosevelt.
Met groote bewondering, vervolgde Dala
dier, hebben wij kennis genomen van de
edele boodschap die Roosevelt namens de
groote Amerikaansche republiek tot de we
reld heeft gericht.. De Fransche regeering
heeft zich tot tolk van de meening van alle
Franschen gemaakt door den president on
middellijk haar adhaesie te betuigen.
De minister-president weidde daarna uit
over de daadwerkelijke pogingen tot samen
werking met andere landen, welke zich be
dreigd gevoelen. Er zijn, zeide hij, duidelijke
en eenvoudige overeenkomsten gesloten met
de volken die zich met ons willen vereeni
gen voor de gemeenschappelijke verdediging
van hun cn onze levensbelangen.^ In andere
streken van Europa hebben wij in overleg
met Engeland zekeren staten een spontane
en eenzijdige garantie gegeven.
De Sovjet-Unie.
Wij achten het zeer wenschelijk, al
dus Daladier, dat de Sovjet-Unie
deelneemt aan dezen gemeenschappe-
lijken arbeid van wederzijdschen bij
stand. Het Fransch— Russische ver
drag betuigt, dat het streven naar en
het handhaven van deze deelneming
op den voet van gelijkheid en weder-
keerigheid tot de constante gegevens
van onze diplomatieke actie behoo-
ren. Als er nog eenig verschil van
meening bestaat over de bijzonderhe
den van dit accoord tusschen de re-
gccringen van Engeland, Rusland en
Frankrijk, heeft men toch reeds in
het begin der besprekingen den na
druk erop gelegd, dat de groote be
langen van den vrede door gemeen
schappelijke actie gered moeten wor
den.
Zoo ziet men in Midden-Europa en het na
burige oosten voor het eerst een voor
waarden vervuld, die wij altijd onmisbaar
hebben geacht voor dc handhavung
vrede: gemeenschappelijke verph
van Engeland en Frankrijk. Moet ik h:'ernog
aan toevoegen, dat deze diplomatieke
geen ander doel heeft dande bescherming
van vrijheid en onafhankelijkheid
volken?
Minister-president Daladier zel^e I
dat Frankrijk verlangt het probleem met
Turkije te regelen in den meest %r \Vev-
pelijken geest. Het bezoek van generaal \v ey
pand aan Turkije heeft getoond 1 o 8
de achting is welke beide landen
De landsverdediging.
Ten aanzien van de landsverdediging
zeide Daladier, dat er niet
wordt gedacht de militaire maatr
gelen te verminderen. Deze
gelen zullen eerder versterktt vuirdei
indien aan de overzijde v
Fransche grenzen de groote
satie wordt gehandhaafd.
Alleen voor het jaar 1939 moeten wij meer
dan 50 milliard besteden aan de bescher
ming van het vaderland. Het was dus niet
te vermijden, dat van den Franschen bur
ger zware offers gevraagd werden. Wij heb
ben dat gedaan, slechts bezield door de zorg
voor het nationale welzijn, hoe zwaar deze
offers ook zijn, wij kunnen tenminste zeg
gen, dat het levenspeil van onze arbeidende
klasse aanzienlijk hooger is dan het peil, dat
den arbeiders van aangrenzende groote sta
ten wordt opgelegd. Frankrijk blijft een
schuilplaats voor geld.
Het goud blijft naar Frankrijk terug-
stroomen. De schatkist kan aan ie
dere noodzakelijkheid het hoofd bie
den. De heillooze vooruitzichten van
bankroet en inflatie zijn voortaan
verdwenen. Bewijst dat niet de doel
treffendheid van het plan, dat wij
blijven uitvoeren? Terwijl zekere
personen spieden naar onze tekort
komingen, behoef ik slechts te zeg
gen, dat er op het oogenblik in
Frankrijk één onderneming is, waar
gestaakt wordt: 13 arbeiders hebben
het werk neergelegd!
Daladier zeide vervolgens nog, dat indien
eenig volk een rechtvaardigen vrede ver
langt, Frankrijk bereid is dezen te maken.
Indien iemand den vrede een slag wil toe
dienen, dan zal hij het gewicht van de
Fransche wapens voelen en indien men wil
trachten Frankrijk uit te putten tusschen
vrede en oorlog, dan heeft Frankrijk de be
schikking over den noodzakelijken tijd.
Normale betrekkingen tusschen
Hongarije en Slowakije hersteld.
Gisteren zijn de normale diplomatieke
betrekkingen tusschen Slowakije en Hon
garije hersteld door de benoeming van dr.
Spisiak tot gezant van Slowakije te Boe
dapest.
Ministers Colijn en van Dijk be
zoeken de staalfabrieken te
Zuilen.
Gistermiddag bracht de minister-president,
dr. H. Colijn, vergezeld van den minister
van Defensie, dr. J. J. C. van Dijk een kort
bezoek aan de Staalfabrieken v./h. J. M. de
Muinck Keizer te Zuilen.
Het doel van het bezoek gold spe
ciaal de nieuwe gepantserde koepel,
waarin een mitrailleur staat opge
steld.
Gehuld in een overall namen de
ministers in een van de koepels
plaats, waarna eenige schietproeven
werden genomen.
Vervolgens werd een rondgang gemaakt
over het fabrieksterrein, waarhij eenige de-
lails aan een nader onderzoek werden on
derworpen.
Driezijdig accoord, met Frank
rijk, niet buitengesloten.
ONTSTEMMING IN DUITSCHLAND.
De diplomatieke redacteur van
Reuter verneemt, dat bij de Britsch-
Turksche onderhandelingen aige-
hecle overeenstemming is bereikt.
De Fransche regeering streeft naar
een dergelijke overeenkomst met
Turkije en het is dan ook mogelijk,
dat het accoord driezijdig zal zijn.
Naar verluidt heeft de Turksche regeering
overleg gepleegd met Potemkin, die de over
eenkomsten volkomen goedkeurde.
Heden zal het Turksche parlement met
de overeenkomst in kennis worden gesteld.
„Een teeken van vijandige ge
zindheid", zegt een Duitsch blad.
Het Duitsche Nieuvysbureau publi
ceert een uittreksel uit een artikel
in de Deutsche diplomatisch-politi-
sche Korrespondenz, dat zich keert
tegen de pogingen van „zekere groo
te mogendheden, Turkije in haar
merkwaardigen „Vredesbond" te be
trekken.
Het artikel besluit aldus: „Duitsehland en
Italië hebben geen ander streven dan in de
geografische en economische ruimte, waar
in zij nu eenmaal geplaatst zijn, met de an
dere volken harmonisch samen te werken
en wel in een vorm, die de belangen en de
zelfstandigheid van allen waarborgt. Aan
den anderen kant spreekt het echter van
zelf, dat zij iedere poging, een deel van deze
ruimte als uitgangspunt voor een aanval
op hun belangen te gebruiken, als een tee
ken van vijandige gezindheid tegenover hen
moeten beschouwen en daaruit hun gevolg
trekkingen moeten maken.
Verkiezingspropaganda in het
leger?
Aan het verslag der Tweede Kamer op
het wetsontwerp houdende voorschrififu
betreffende het stemmen bij volmacht door
militairen bij de in 1939 te houden gemeen
teraadsverkiezingen wordt o.m. ontleend:
Eenige leden stellen de vraag, of, nu aan
alle militairen gelegenheid zal worden ge
geven bij volmacht aan de verkiezingen
deel te nemen, dit meebrengt, dat volle
dige vrijheid zal worden gegeven tot verkie
zingspropaganda onder de militairen. Zon
der zoodanige vrijheid toch komt huns in
ziens de bevoegdheid om bij volmacht te
stemmen niet volledig tot haar recht.
Sommige leden brengen voorts de vraag
ter sprake, of het als een strafbaar feit
beschouwd kan worden, indien een mili
tair van de hem na te verleenen bevoegd
heid tot het aanwijzen van een gemachtig
de geen gebruik maakt. Strekt de stem
plicht of liever de opkomstplicht zich
zoo ver uit, dat men kan worden verplicht
een gemachtigde aan te wijzen? En is de
gemachtigde, die de volmacht aanneemt,
doch niet opkomt, wellicht óók strafbaar?
Andere leden beantwoorden de eerste
vraag zonder voorbehoud ontkennend. Ner
gens legt de Kieswet den kiezer, die ver
hinderd is zelf te verschijnen, de verplich
ting op een gemachtigde aan te wijzen.
Ook de vraag, of de gemachtigde, die niet
opkomt, strafbaar zal zijn, moet naar de
meening van deze leden ontkennend wor
den beantwoord.
Van verschillende zijden wordt gevraagd,
of het stemmen bij volmacht ook niet kan
worden ingevoerd voor hen, die tijdelijk
werk hebben moeten aanvaarden buiten
onze grenzen en voor hen die in werkver
schaffing in ons land zijn geplaatst.
DE BILT SEINT
Verwachting: Kouder, half tot
zwaar bewolkt of betrokken,
mogelijk eenige lichte regen
meest matig, N. wind.
Alg. vooruitz.: Koud weer met
kans op nachtvorsten en
aanvankelijk plaatselijk
kans op lichten regen.
Dorniers voor de Nieuw-Guinea
expeditie.
Naar wij vernemen, krijgt de expeditie
van het Koninklijk Genootschap, welke on
der leiding van den heer Le Roux in het
Nassau-gebergte op Ned. Nieuw-Guinea gaat
„opereeren", hulp van twee nieuwe Dor-
nier-vliegbooten, die door de Marine ter be
schikking zullen worden gesteld.
„Geen geweld, maar wetenschap
pelijke methoden".
Yarolavsky, de voorzitter van den bond
van militante atheïsten, heeft te Moskou
in een bijeenkomst van dien bond ver
klaard, dat er 30 millioen volwassen geloo-
vigen in tienduizenden religieuse gemeenten
in de Sovjet-Unie zijn. Hij verbood het ge
bruik van geweld tegen de. kerken, doch
drong aan op het bezigen van wetenschap
pelijke en opvoedende methoden in den
strijd tegen den godsdienst.
Verbetering in de regeling.
Het vorige jaar hebben eenige honderden
Nederlandsche visschers gevaren op Duit
sche stoomtrawlers. Van begin Juli af na
men de visschers dienst bij Duitsche, veelal
te Hamburg gevestigde, ondernemingen. Ook
dit jaar zijn. naar het Vk. meldt. Neder
landsche visschers via de arbeidsbeurzen,
onder supervisie van den Rijksdienst der
Werkloosheidsverzekering en Arbeidsbemid
deling, gevraagd voor dienstneming bij
Duitsche visscherijbedrijven en ditmaal voor
het eerst voor de haringnetvisscherijseizoen
ook trawlers met deze visschers te beman
nen.
Reeds is een aantal visschers vertrokken
en dezer dagen zal een contingent van 85
visschers, voor een groot deel Schevenin-
gers, naar Duitsehland afreizen. Thans zijn
ook Danziger visscherijbedrijven betrokken
bij de tewerkstelling van Hollandsche vis
schers. Voor 30 Mei, zoo vernamen wij, zou
den 200 visschers naar Duitsehland kunnen
gaan en 85 90 naar Danzig. Van het con
tingent van 85 zullen twee ploegen, ieder
van 17 man, het eerst gaan.
In de regeling voor dit jaar zijn aanmer
kelijke verbeteringen tot stand gekomen,
terwijl anderzijds maatregelen worden ge
troffen om het de vischers mogelijk te ma
ken hun uitgaven aan den wal te beper
ken.
A-s. Vrijdag naar het dok van
Wilton.
Tot ver in September heeft de „Karima-
ta" verleden jaar bij Terschelling gevischt
naar het goud van de „Lutine". Het was,
toen het seizoen, dat zoo weinig bevredi
ging schonk, al is er dan een echte goud
staaf naar boven gcbacht, ten einde liep, te
laat om nog naar Indië te varen.
Baggermolens naar Indië vangen den
overtocht altijd van hieruit aan ongeveer bij
den overgang van Juli op Augustus. Men
heeft, aldus het Hsb., dan de meeste garan
tie voor goed weer op den Atlantischen
Oceaan, nog altijd het meest riskante deel
van het overtochtstraject.
De „Karimata", in September terugge
keerd naar de werf te Kinderdijk, waar zij
werd gebouwd, zal dit jaar den overtocht
maken. Voor bodemonderzoek vóór vertrek
wordt zij a.s. Vrijdag naar het dok .van
Wilton gesleept
Hevig gevecht met Roemeensche
gendarmen.
Volgens nog niet officieel bevestigde ge
ruchten zouden 23 Bulgaarsche comitadji's,
die in het geheim de Roemeensche grens
zouden hebben overschreden om gewapen
de overvallen te plegen in het district Du
rostoren in de Dobroedsja door Roemcenr
sche gendarmen gevangen zijn genomen.
Terwijl men hen naar de gevangenis van
Konsfandza voerde, overvielen zij het ge
leide en de gevangenen poogden te ont
vluchten. De gendarmen zouden hierbij
twintig comitadji's hebben gedood, terwijl
de drie overigen er in slaagden te ontko
men.
Men hoopt dat hierdoor een einde komt
aan het optreden van de comitadji's tegen
zekere Roemeensche notabelen in het
grensgebied, in het bijzonder tegen het ei
gendom en den persoon van den bekenden
Roemeenschen vliegtuigbouwer Zamfirescu.
OORZAAK: HET ONTPLOFFEN
VAN EEN GASTOESTEL?
Gisteravond is het groote warenhuis
„T. A. N. T. E." (Tweede Algemeene
Ned. Tentoonstellings expositie) aan
de Vischmarkt te Groningen geheel
in de asch gelegd. Het gebouw had
een lengte van circa 60 meter, een
breedte van ongeveer 25 meter en
een hoogte van 20 meter. De brand
brak om zeven uur uit, terwijl het
bedrijf in vollen gang was. Behalve
het bijna honderd man groote perso
neel, bevonden zich ook vrij veel
bezoekers in het op de eerste étage
gelegen café. Allen hebben echter
tijdig het veege lijf kunnen redden;
slechts één standhouder viel bij de
overhaaste vlucht van een trap en
raakte gewond. Een duizendkoppige
menigte bleet tot diep in den nacht
de vuurzee gadeslaan, terwijl tal
van autoriteiten op de plek des on-
heils aanwezig waren. Het was een
brand, zooals de Groningsche hoofd
stad in geen jaren gekend heeft
ALARM!
Een lid van het personeel ontdekte in het
gelijkstraatsohe gedeelte het eerst het vuur.
Zijn kreet „brand, brand!" werd door de an
dere bedienden overgenomen en in een mi
nimum van tijd hadden allen het gebouw
verlaten, en inmiddels was de brandweer
met groot materiaal ter plaatse verschenen.
Er stond een geweldige zuiging in het
hooge gebouw en het duurde dan ook niet
lang of alles stond in lichterlaaie. Meters
hoog boven het dak sloegen de vlammen uit.
Terwijl 24 waterstralen sissend op de vuur
zee werden gespoten, ontruimden de bewo
ners van de belendende huizen en winkels
in allerijl hun woningen. Ook de juist opge
richte kermiskramen op de Vischmarkt. die
zich op korten afstand van het warenhuis
bevonden, werden ontruimd. Men trachtte
ze af te breken, doch de gloed van den
baaierd belemmerde dit werk ten zeerste.
Benzinevat ontploft.
Om vijf minuten over half acht stortte
met donderend geraas het achterste gedeel
te van het groote gebouw in, waarbij met
een enormen knal een vat benzine ontplof
te.
Een aangrenzende meubelzaak, boekhan
del, ijzerhandel, een fotografisch atelier en
een zaak in regenklceding werden.door de
overslaande vlammen aangetast en de
brandweer kon niet verhinderen, dat ook
deze vijf perceelen gedeeltelijk werden ver
nield.
Niet minder dan 4000 meter slang werden
uitgelegd; ook de drie spuiten, welke jui.st
gisterochtend ten behoeve van de luchtbe
scherming in dienst waren gesteld, werden
gebruikt.
De nieuwe 27 meter reikende Metz-ladder
bewees voor de eerste maal zijn uitnemende
diensten.
Militairen assisteeren.
De brandweerlieden, wier taak in den be
ginne bijna hopeloos leek, doch dank zij
wier taaie volhardendheid een groote ca-
tastrophc is kunnen worden voorkomen, wa
ren laat in den avond zoo vermoeid, dat
hun taak werd overgenomen door een paar
honderd militairen van het Groningsche
garnizoen.
Met dc bajonetten op de geweren wer
den de duizenden Groningers op een veili-
gen afstand gehouden.
Om tien uur kon het gevaar voor uitbrei
ding geweken worden geacht. Een gelukki
ge omstandigheid was, dat er geen wind
stond, anders had de brand zeker rampzali
ge afmetingen aangenomen.
Tot in den ochtend is men met de nablus-
sching bezig geweest. Er was ge,gronde
vrees, dat dc voorgevel ineen zou storten,
naar - de laatste berichten vermelden, staat
de zeer wankele gevel nog...
De vermoedelijke oorzaak.
De mogelijkheid wordt veronder
steld. dat tijdens het vischbakken
door het personeel op een Buta-eas-
toestel er een ontploffing zou hebben
plaats gehad.
De schade, welke nog niet is te schatten.
Wordt slechts gedeeltelijk door verzekering
gedekt. Aan de omliggende zaken is enor
me waterschade (opgebracht. Een der stand
houders, op de T.A.N.T.E., wiens eigendom
men niet verzekerd waren, viel flauw, toen
hij van den brand vernam.
r