15 Nieuwediepers
M ar1 een leekt,
DOUWE EGBERTS
pr?trihfaeurten
Een ideale Vacantie voor
Voor 35 gulden met de
naar de Noorsche Fjorden
Martel niet langer
Zaterdag 20 Mei 1939
Tweede Blad
Voor personen van 15 tot 35 jaar
Willem v. cL Zaan
binnengeloopen
Hallo Bill, een partijtje Bridge
Ja, maar dan in „Centraal",
Daar tref ik mijn maats.
Plak rentezegels
Zomersproeten
SPRUTOL
Relativiteitstheorie
Prof. Einstein
Verduisterd Den Helder
uit de lucht gezien
Het was inderdaad
donker
ïxM&s FRIESCHE HEEREN-BAAI EN BAAI-TABAK
Slagkruisers koopen met
landbouwproducten en
werklooze arbeids
krachten
Den Helder
Dr MDCI3TC rmro
Noorwegenhet land van fjorden,
watervallen en legenden. Het land der
wilde bergen, der stille wateren en brui-
schende bergbeken. Noorwegen, land van
scheren en eilanden, van romantiek en
overdadig natuurschoon.
Noorwegen... wonderland!
Wy kennen Noorwegen. Wij zyn er heen
gevaren op een der schepen van de Stoom-
vaartmaatschappy „Nederland". En wy
hebben de schoonheid van dit vreemde land
van dit ontzaglijk rotsmassief, ondergaan
als iets zeer bijzonders, als een wondere
droom. En nimmer hebben wy dit land
kunnen vergeten.
En thans stellen wy dan 15 stadgenoo-
ten, tusschen de 15 en 35 jaar in de ge
legenheid ook een reis naar Noorwegen
te maken. Aan boord van de „Tarakan"
zullen zy 8 Juli scheeps gaan en tot en
met 15 Juli zyn zij de gast aan boord van
het schip, welks naam iederen Nederlan
der vertrouwd in de ooren klinkt.
8 dagen naar Noorwegen. Kunt U zich
een fijner, een kostelijker vacantie inden
ken lezer. 8 dagen, boordevol geladen
met afwisseling, 8 dagen lang varend ge
nieten van de machtige bergen die om
hoogtorenen, van het kobaltblauwe fjor
denwater, van de rivieren en beken en
watervallen.
En tusschen al deze overdaad van
WWméi
schoons is daar dan het verblijf aan boord
van het schip. De „Tarakan". Met zyn
goede keuken, z'n vroolijke bemanning, z'n
welvoorziene cantine, en... z'n sfeer van
duizenden en duizenden jongens die hier
gedurende de laatste jaren hun vacantie
op doorbrachten.
Wij zouden over dit land en het schip nog
veel meer willen schrijven, maar meenen dat
dit voldoende is. Deze reis is iets bijzonders en
het is alleen maar jammer, dat zoo weinig
deelnemers geboekt kunnen worden. Die méé
gaan kan men dan ook als uitverkorenen be
schouwen.
En thans nog iets: de reis van 8 t.e.m.
15 Juli geeft gelegenheid aan jongeman
nen van 15 tot 35 jaar. Daarby zy er de
aandacht op gevestigd, dat de ouderen bij
de ouderen komen en de jongeren by de
jongeren. Het is dus GEEN uitgesproken
„jeugd-reis".
Deze week is de laatste dat men zich op
ons kantoor kan aanmelden. 15 Nieuwe
diepers zijn in de gelegenheid iets schoons,
iets onvergetelijks te gaan zien.
zy moeten zich deze week opgeven.
Het zou ons niet verwonderen, of reeds
Maandag a.s. komen de aanmeldingen bin
nen.
De inschryvers zullen hun 35 gulden niet
betreuren... prospectus met uitvoerig reis
programma zijn op ons kantoor verkryg-
baar.
Onze nieuwe mijnenlegger, de „Willem
v. d. Zaan", is gisterenavond omstreeks
8 uur onze haven binnengeloopen. Het
schip heeft ligging genomen aan de z.g.
mynensteigers.
Hr. Ms. O 16 TE ADEN.
Hr. Ms. onderzeeboot O 16, onder bevel van
luitenant ter zee 1ste klasse P. A. Mulock
van der Vlies Bik, is 18 dezer te Aden aan
gekomen.
Boeten van 76.en 72.
Bij vonnis van 28/2/39 zijn door den Kanton
rechter alhier boeten opgelegd van resp.
76.en 72.wegens het niet tijdig
plakken van rentezegels ingevolge de Invalidi
teitswet.
Irerdwijnen spoedig door een pot
Bij alle Drogisten
APOTHEKEN
Van hedenavond 9 uur tot Maandagmorgen
ls alleen geopend de apotheek van de firma
SmeetsSnel, Weststraat.
Van Maandag 22 Mei tot 29 Mei wordt
avond- en Zondagsdienst waargenomen door
A. P. Hoolmans, Spoorstraat.
Vergeiyking NewtonEinstein.
Voor een kleine groep belangstellenden werd
gisteravond de laatste lezing gehouden van
den Weer- en Sterrenkundigen Kring. De lang
verwachte en door uitstel zoo laat in het sei
zoen vallende causerie van Dr. de Groot over
de relativiteitstheorie van Prof. Einstein had
jammer genoeg niet zoo'n groot aantal hoor
ders getrokken, als anders wel eens het geval
was. Welkom geheeten door den heer Grobbe,
neemt Dr. de Groot het woord over en maakt
eerst eenige inleidende opmerkingen, alvorens
tot de bespreking van gemelde theorie over te
gaan.
De relativiteitstheorie zouden we beter een
nieuwe gravitatietheorie kunnen noemen. Tot
nog toe gold de gravitatietheorie van Newton:
hierdoor was het mogelijk, min of meer nauw
keurig van twee punten in de ruimte de afstand
op een gegeven moment te bepalen, eveneens
op verschillende tijdstippen; twee factoren zijn
dus steeds van belang: tijd en ruimte (afstand).
Op beiden lettend kunnen we dus een formule
vinden, waarin tijd en plaats tot uitdrukking
komen. Men zegt: Er bestaat tusschen twee
punten een bepaald „interval".
Einstein gaat tot zoover met Newton mee,
maar voegt er een factor aan toe, waardoor
het meten van tijd en ruimte anders wordt.
Reeds voortbouwend op de theorie van New
ton (licht is kleine deeltjes) vond men, dat
lichtstralen in de buurt van groote massa's (b.v.
zon) een afbuiging naar die massa vertoon
den.
Door de groote snelheid en kleine afstanden
op aarde schynen de lichtstralen rechtlijnig.
Door Einstein wordt hierop sterker den nadruk
gelegd. Eveneens wist men volgens Newton,
dat de planeten elipsvormige banen beschry-
ven, die een vaste plaats hebben. Einstein be
weert, dat de elips zelf gaat draaien en van
plaats veranderen (de zoog. periheliumbe
weging). Een derde bewering van Einstein was,
dat een uurwerk (waaronder te verstaan elk
ding, dat periodieke bewegingen maakt) in de
buurt van groote massa's trager loopt, zoodat
alle bewegingen, in vergelijking met de aarde,
op de zon minder snel zullen zyn, ander tril
lingsgetal zullen hebben, dus in het spectrum
verschuivingen zullen te zien geven, en wel
naar den rooden kant. Te bewijzen dus: de
periheliumbewegingde roodverschuiving, en de
afwijking van een lichtstraal.
Afgezien van elke storing, staat den elips-
vormigen baan eener planeet stil (Newton).
Door het groote aantal storingen wordt het
mal Uw oude Camera!
U verprutst méér aan films van den
zomer dan een NIEUWE CAMERA
kost. Ga naar
"Wctfwi 'Cïotxc, Jiowgtftaai 29
Wij hebben een pracht sorteering
CAMERA'S reeds vanaf f 2.50
Geen proces-verbalen inzake het
noodeloos op straat loopen
Dat de tuchtbeschermingsdag als een
succes aangemerkt kon worden was ons
en onze lezers bekend, echter niet het
feit, of onze stad, ook vanuit de lucht
gezien, inderdaad aan de eischen van
verduistering voldeed.
In verband met deze vraag hebben wy
ons tot het Hoofd van den Luchtbescher
mingsdienst gewend en hem verzocht
ons de bevindingen van de zich in het
vliegtuig bevindende controleurs te ver
strekken.
Wy vernamen dat de uit het vliegtuig
gedane waarnemingen vrywel volkomen
overeenkwamen met die van den grond
if opgedaan. Den Helder bleek inderdaad
prima verduisterd te zyn, zoodat een
ryandelijke luchtmacht een zwaar karwei
gehad zou hebben om de stelling te ont
dekken. Zoo het haar al gelukt ware.
Dat het de vliegtuigen nochtans gelukt
is onze stad te ontdekken was daardoor
mogeiyk, dat men op een drietal plaatsen
schijnwerpers opgesteld had. En wel op
den watertoren, op Tuindorp en op het
Helden der Zeeplein.
En thans nog iets anders: tal van
stadgenooten zeiden ons de laatste dagen
hoe jammer zy het gevonden hadden,
dat er niets gekomen was van het zoek-
lichtenspel. Ook hieromtrent hebben wy
inlichtingen ingewonnen, waarbij ons
bleek dat hieraan force majeure schuld
was.
Vanwege de lage bewolking dien avond
waren de vliegers verplicht op 200 meter
hoogte te vliegen voor het controleeren
der stad, terwyl, zooals men weet, de
voorgeschreven hoogte boven den be
bouwden kom 400 meter bedraagt. Van
een oefening met zoeklichten op een
dermate geringe hoogte kon dus uiter
aard ook geen sprake zyn.
Tenslotte nog dit: men deelde ons
mede, dat tegen niet één stadgenoot
proces-verbaal is opgemaakt terzake het
noodeloos loopen op de straat. Dit is
toch wel een byzonder duidelijk bewijs,
dat het de bevolking in haar geheel ernst
is geweest met deze luchtverdedigings
oefening.
echter ontzettend ingewikkeld, maar groote
natuurkundigen (b.v. La Place) hebben de af
wijkingen door invloed van andere planeten
nauwkeurig berekend. Ondanks zeer fijne be
rekeningen komt er echter steeds een factor
tevoorschijn, waar men geen raad mee weet en
blijft er verschil tusschen theorie en waar
neming. Einstein hervat met de nieuwe theorie
de berekening, krijgt overeenkomstige getallen,
maar eveneens geringe afwijkingen, zoodat wat
dit aangaat zijn theorie gebruikt kan worden.
Bij de roodverschuiving treden zeer moeilijk te
controleeren effecten op. Vergelijking tusschen
de spectra van eenzelfde stof op de zon en op
aarde geven een miniem verschil in verdee
ling. Door St. Johns toegepast voor een groot
aantal stoffen, scheen de theorie ons toch in
den steek te laten. Op de zon zijn echter te veel
invloeden (b.v. verschil rand en kern), waar
door de zaak te ingewikkeld wordt. Dit komt
omdat de zon te dichtbij staat en de massa te
gering is. Bij sterren, waarnemingen zijn ge
daan met de „witte dwergen" een paar sterren
in het beeld Sirius sterren met grooter mas
sa en kleiner omvang, wordt de verschuiving
zeer duidelyk zichtbaar. Aan Adams is het ge
lukt overtuigend materiaal omtrent dit deel van
de theorie te verzamelen. Er blijft dan nog over
de afwijking van de lichtstralen in de nabijheid
der zon. Hiertoe worden foto's gemaakt van een
zelfde hemelvlak, wanneer de zon zich er voor,
en wanneer hy zich er niet voor bevindt. Op de
foto's moet verschil waarneembaar zijn, om
bovenstaande te bewyzen. Practisch moeilyk te
doen, slechts by volkomen zoneclips. Waar
nemingen in 1919 door een tweetal expedities:
Eddington op Prince eil. en in Brazilië (Sobral)
toonden beiden dit verschil, hoewel uiterst ge
ring, (1/60 mm), aan. Latere onderzoekingen
in 1922 in Amerika, en in Potsdam konden het
resultaat slechts bevestigen.
De afbuiging der lichtstralen in de buurt van
groote massa kunnen we dus als zeer waar
schijnlijk beschouwen.
Alle drie de verwachte effecten zyn dus
positief. Daarmee Is niet Einstein's theorie
bewezen. Wel is hy voor fynere berekenin
gen beter geschikt, dan Newton's gravita
tietheorie.
Na de lezing werden een aantal vragen ge
steld en op een enkel punt dieper ingegaan.
Dit is dan weer het eind, aldus den heer
Grobbe. van deze winterlezingen. Namens de
aanwezigen werd den spreker door genoemden
heer hartelyk bedankt
zóó heerlijk van geur is de Echte Friesche Heeren-Baai,
welke vanouds door Douwe Egberts te Joure (Friesland)
gemaakt wordt.
Inderdaad: D. E. tabak geeft „wolken van genot".
K 75
De N. R. Crt. schrijft:
Hoezeer wij verheugd zijn over het feit, dat
het der regeering ernst is geworden met haar
voornemen, om de zoo noodzakelijke vlootuit-
breiding opnieuw in overweging te nemen
een uitbreiding, welke, naar zich gemakkelijk
laat raden, den bouw van slagkruisers zou in
houden zoo wordt deze vreugde wel zeer
getemperd door den onbegrijpelijken tragen
gang van zaken. Zulks in een tijd, waarin iedere
maand, ja zelfs iedere week of dag uitstel,
mede gezien den langen bouwtijd van deze
schepen vermeerdering beteekent van de ge
varen, waaraan ons Rijk in al zijn deelen is
blootgesteld. Een vertraging, welke gezien de
groote belangen die hierbij op het spel staan,
evenzeer onbegrijpelijk als onverantwoord moet
worden genoemd.
Zeker, wij begrijpen, dat men bij een zoo be
langrijke uitgave van omstreeks driehonderd
millioen niet over één nacht ijs wil gaan. Wy
begrijpen evenzeer, dat naast de ministers van
defensie en koloniën, die hun wenschen kunnen
formuleeren, ook de minister van financiën, die
de middelen moet vinden, een ernstig woord
wenscht mede te spreken. In een tijd, waarin
reeds zooveel voor de landsverdediging wordt
gevraagd, wordt vanzelfsprekend iedere nieuwe
uitgave dubbel gewogen. Wij mèenen dan ook
niet ver van de waarheid af te zijn, indien wij
het vermoeden uitspreken, dat daar de oor
zaak van de vertraging moet worden gezocht.
De uitgaven voor de landsverdediging
mogen onaangenaam zijn, zy zyn een even
noodzakelijk kwaad, onmisbaar voor de
instandhouding van onze hoogste waarden:
onze zelfstandigheid en onze vrijheid.
Hoezeer wij ook in de laatste jaren de uit
gaven voor de defensie hebben verhoogd
waarvan nochtans slechts een zeer bescheiden
deel aan de verdediging van ons Imperium
ten goede kwam zy blijven nog verre be
neden de cyfers, welke andere landen daarvoor
beschikbaar hebben meenen te moeten stellen.
In Engeland bijv., wordt op het oogenblik per
hoofd der bevolking per jaar 125 aan de de
fensie besteed. Is de instandhouding van het
Britsche imperium voor de Engelschen van
grooter belang dan die van het Nederlandsche
voor ons volk? Een vraag, waarop slechts één
antwoord mogelijk is. Engeland zou het verlies
van een der deelen kunnen verdragen, Neder
land kan dat niet, wil het zich niet voor een
totale oeconomische ineenstorting geplaatst
zien. Moesten wij naar Engelsche maatstaven
betalen, dan moest jaarlijks meer dan een mil-
liard gulden voor de defensie worden besteed.
Maar dan moet het ook mogelyk zijn de wegen
te vinden om 300 millioen gulden, te verdeelen
over een reeks van jaren, te besteden. Dit te
meer nog, omdat deze gelden geen uitgave zon
der meer beteekenen, maar omdat zij in hun
vollen omvang in de komende vier jaren aan
de werkverruiming ten goede komen.
Het is niet te boud gesproken, indien wy
zeggen, dat als wy nu slagkruisers bou
wen, wy deze grootendeels koopen met
landbouwproucten, welke anders naar
de mestvaalt zouden zyn gegaan en met
arbeidskrachten, welke anders werkloos
zouden zyn, terwyl wy daarmede voor een
reeks van jaren werkgelegenheid voor
het nageslacht reserveeren.
Onze overzeesche gebiedsdeelen zyn door hun
toenemende welvaart van geslacht tot geslacht
een bron van groeiende werkgelegenheid ge
weest. Ons nageslacht zal daarvan in ryker
mate kunnen profiteeren dan wy het gedaan
hebben.
Burgerlijfce Stond van Des HeWer
van 19 Mei 1939.
GETROUWD: W. J. A. Deckers en A. A.
Jas; J. van der Net en D. C. van Vliet; L. C.
van den Berg en W. Heuders; P. Schorsij en
C. A. F. Mol; K. Woort en A. van Dijk.
BEVALLEN: I. SmeelenPicrsma, d.; Y.
ZwaninkWeber, z.; E. SipsmaKrul, d.
OVERLEDEN: P. Mooi, m„ 83 jaar; R. B.
Duin, m., 18 jaar.
Nea. Herv. Gem. (Nw. Kerk, Weststraat)'
's Morgens 10.30 uur, Ds. H. A. Enklaar.
Westerkerk (Helden der Zeeplein)
Geen dienst.
Geref. Kerk (Julianapark)
's Morgens 9 u.: Cand. Y. Feenstra.
's Morgens 10.45 uur Ds. Tollenaar.
N.m. 4 uur: Ds. Veenhuizen.
N.m. 6 u.: Cand. Y. Feenstra.
Geref. Kerk (Rehoboth-Kerk)
's Morgens 10 uur Ds. Veenhuizen.
n.m. 6 uur: Ds. Tollenaar.
Oud Geref. Kerk (Hoogstraat)
's Morgens 10 u. en 's avonds 5.30 uur
Leesdienst.
Donderdag 25 Mei:
's Avonds 7.15 uur, Ds. Hennephof, van
Scheveningen j
Chr. Geref. Kerk (Steengracht)
's Morgens 10 uur en 's avonds 5 uur.
de heer J. Rebel.
Herst. Evang. Luth. Gem. (Weezenstraat)
's Morgens 10.30 u. Ds. W. J. F. Meiners.
Doopsgezinde Gemeente (Kerkgracht),
Geen dienst.
Oud-Katholieke Kerk (Langestraat 76)
Pastoor H. J. Verheij.
's Morgens 10 uur, H. Dienst.
Evangelisatie (Palmstraat)
's Morgens 10 uur: Ds. J. H. Jansen.
Gebouw Middenstraat 117
's Avonds 8 u., Evangelisatie-samenkomst
Evangelisatiegebouw (Vyzelstraat)
10 uur samenkomst.
Zondagmiddag 4 uur, Straatprediking
Molenplein.
's Avonds 8 uur, Samenkomst.
Leger des Heils
7.30 u.: v.m. Bidstond.
10 uur v.m. Heiligingsdienst.
3.30 u. n.m.: Openluchtsamenkomst Julia
napark.
8 uur n.m. Verlossingssamenkomst.
5 u. n.m.: Jeugddienst.
Hersteld Apostolische Zending Gemeente
Sluisdykstraat hoek Schagenstraat.
Dienst.
Kerk van Jezus Chr.stus, Janzendw.str. 8
's Morgens 10 uur en 's avonds 5 uur.
Samenkomsten.
HUISDUINEN
Ned. Herv. Gemeente
Geen dienst.
JULIA NADORP
Ned. Herv. Gemeente
's Avonds 8 uur Ds. M. van Wichen.
Zendingsgebouw ,,I>e Ster der Hope".
's avonds 7.30 uur: de heer H. Doorn van
Alkmaar.
PORTPET \TELIEP
J\t ct fltiLP
Juni, Juli, Aug. Zondags gesloten.
OP- EN ONDERGANG VAN ZON
EN TIJD VAN HOOG EN LAAG WATER
Zomertyd
Zon
Mei
op:
ond.:
Hoogwater
Laagw&ter
Z
21
4.57
8.57
9.45
22.10
3.30
16.00
M
22
4.56
8.58
10.20
22.55
4.10
16.45
D
23
4.54
8.59
10.55
23.35
4.45
17.30
W
24
4.52
9.01
11.35
12.25
5.25
18.15
D
25
4.51
9.03
0.20
12.40
6.00
19.00
V
26
4.50
9.05
1.20
13.15
6.55
20.10
z
'27
4.49
9.06
2.30
14.30
8.05
21.15
