Kabinet- Colijn Onderzeebootdooders beschermen de Britsche vloot DAGBLAD VOOR DEN HELDER EN HOLLANDS NOORDERKWARTIER Onze Koningin bij de kustversterkingen Minister Goseling een boozeling Oost Pruisen is één vesting Duitschland heeft gebrek aan ingenieurs Dc Staten Generaal komt toch steeds achteraan! KONINGSTRAAT 78, DEN HELDER. TELEFOON 50 (2 LIJNEN) 22 MEI 1939 67e JAARG. No. 8623 Positie der regeering verzwakt Mr* J.A* de Wilde treedt af als minister van finantiën yrrst Optimisme over de Britsch- Russiscbe onderhandelingen Dit nummer bevat 8 pagina's VJ^EERBERICHT DE BILT SEINT: Gloeiende vuurbol spatte uiteen X heldersche courant Uitgave der Uitg.-MiJ. Hollands Noorderkwartier N.V. te Den Helder MAANDAG Mr. J. A. DE WILDE, de. algetreden minister van linantiën. De tegenstellingen, welke den laatsten tijd reeds zoo nu en dan merkbaar waren in ons regeeringsbeleid, heb ben thans geleid tot het aftreden van een der bekwaam ste regeeringspersonen, nl. den minister van finantiën, Mr. J. A. de Wilde. Officieel wordt gemeld, dat dit aftreden voortspruit uit bezwaren van de zijde van Mr. de Wilde, gerezen met betrekking tot nieuw aangevraagde uitgaven en dat mi- nister-president Dr. H. Colijn, die ad interim met het be heer van het departement van finantiën is belast, op zich heeft genomen door bezuinigingen, de taak, die ook Mr. de Wilde zich voor oogen had gesteld, namelijk om voor 1940 budgetair evenwicht te bereiken, tot een goed einde te brengen. ■Ingewijden echter vragen zich af hoe Dr. Colijn zich de vervulling van deze taak denkt, daar het immer duidelijk is dat mi nister de Wilde heengaat, omdat hij meent niet langer te kunnen voldoen aan de zwa re eischen, welke speciaal van Roomsch- Katholieke zijde voor sommige maatrege len aan de schatkist worden gesteld en het meer en meer duidelijk wordt dat de regeerkracht van dit kabinet zeer is ver zwakt. Het Hsbd. legt er den nadruk op, dat de spanning tusschen de 4 katholieke Minis ters eenerzijds en de protestantsch-chriote- lijke leden van het ministerie anderzijds, toch reeds op bepaalde oogenblikken zeer groot zijn geweest. Tegenover de Kamer is de laatste maan den de positie van het kabinet er geenszins sterker op geworden. Op het stuk van he centrale vliegveld, bij zijn aanvankelijke weigering om de korting op de spooi c„ pensioenen op te heffen, en bij de aanvrage van extra middelen voor het inrichten van een departementale afdeeling aangaande een electrisoh koppelnet, is Ministe Buuren met de Kamer in conflict geweest. Minister Goseling zag in de Eerste 'Kamer de belemmerende wet bnvaatrec™ aanvaard. Het feit, dat nu langzamerhand bekend wordt, dat hij aan de Kamercom misie betreffende Oss met al11e K«weM'chte medewerking verleent, heeft stellig men kring een zekeren wrevel gewekt. Voorts herinneren wij er aan, dat mmister Van Dijk - anders toch wel enfant cher van de Kamer bij de aanvraag voor een gebouw van de arülleric-inrichtmgen de noodzakelijke gelden met heeft verkre- C6Ï1. Minister Siotemaker de Bruine tenslotte zag op een onbeteekendend onderdeel, door ziin katholieken aartsvijand in de Tweede Kamert het groote Kweekschool-O» M stranden gedoemd. Zijn geheele ™derwqs beleid kon trouwens geen genade vinden de oogen van de R.K. fractie. Bedenkt men verder, dat bij (1°bc,®ST^ voorstellen de tegemoetkoming te gezinnen geenszins de goedkeuring der u K mop tere voorziening van -luideliik dat Kamerfracties waarop deze resem na1'- aangewezen, de homogeniteit vei te zoeken Bovendien verneemt men in klrjjenst- dat men 't over verlenging van de&en* plichtwet geenszins eens was. W zijn stroomingen, welke aai vnn,-i<cur ding van het contingent verre de v^rkeur zouden geven boven de voorp.tekIe «r lenging van den diensttijd fl Ten slotte luiden onze bench cr. - het blad, dat men in het nunis.neook over de groote vverkverruimxngsplanuen^ zoo o.m. over de toepassing m l j Westhoff - moeilijk tot overeenstemming kan komen. Alles tezamen blijkt de zoo hoo£nf^,aue- de homogeniteit in de forma ■- P - basis geenszins grooter te zijn 1 vorige kabinet. Integendeel. Ook bet slagkruiserplan schijnt re den tot wrijving te geven, Speciaal van katholieke zijde zijn, beweert men, zeer hooge eischen gesteld ten aanzier. van verdere versterking van onze weer macht in het bijzonder Van de marine, eischen welke minister De Wilde niet ver antwoord achtte tegenover den nog steeds ernstigen toestand van dc schatkist. De N. R. Crt. zegt: Volgens het communiqué van den regee- ringsipersdienst stelt minister Colijn zich voor de niet aangeduide nieuwe uit gaven op te vangen door de invoering vqn bezuinigingen. Men moet' hieruit opmaken, dat de heer de Wilde daartoe niet bereid was. Of dit nu beteekent, dat de minister president zich nog meer dan hij reeds deed, voor de eischen der roomsch-katholieken zal buigen, is met het oog op den nog on- zekeren aard der uitgaven nog niet te zeg gen. In de r.k. pers is aan minister Siotemaker dc Bruine al eens te verstaan gegeven, dat hij voor onderwijsbelangen maar eens met de vuist op de tafel van den minister van financiën moest slaan, zooals de r.k. minis ter voor de hun na aan het hart liggende belangen deden. Het „Vaderland" meent te weten, dat, hoewel de eenheid in het Kabinet reeds geruimen tijd zoek is, een meeningsverschil tusschen minister De Wilde en minister Romme de directe aanleiding tot de ont slagaanvrage van den eerste z'ou zijn ge weest. Het zou ons niet verwonderen, aldus het blad, indien dit laatste gerucht het dichtst bij de waarheid kwam. Het is namelijk be kend, dat de minister van Sociale Zaken een programma heeft opgesteld, dat de noo dige millioenen zal vergen. Men weet, dat reeds een rijksdienst voor de werkloosheids bestrijding is ingesteld, welke dienst na goedkeuring door het parlement zal worden omgezet in een rijksbedrijf. Deze dienst zal dan voornamelijk het dure en in menig op zicht improductieve plan-Westhof, al dan niet gewijzigd, tot uitvoering moeten bren gen. Een onderdeel van de plannen van minister Rommc is ook de bestrijding van de jeugdwerkloosheid. Er is reeds een cen trale jeugddienst ingesteld en wat de lei der van dezen dienst daaromtrent in rede voeringen heeft losgelaten, wekt den indruk dat ook deze zaak ettelijke millioenen zal vragen. Een man van karakter. De „Maasbode" (r.k.) meent dat zonder eenigen twijfel het uittreden van •den bekwamen, karaktervollen minister v. Financiën voor het kabinet-Colijn een ge duchte verzwakking kan beteckenen. Hoe groot deze is, zal in niet geringe ma te afhangen van de vraag, wie zijn zware erfenis zal aanvaarden. Dat minister De Wilde steeds geheel werkzaam was in de door vele katholieken gewilde lijn, kan moeilijk worden beweerd. Velen vonden, dat hij wel wat al te „rem mend" werkte. Maar dat hij een uiterst ta lentvol bewindsman, een meesleepend par lementair redenaar was, een man vol over tuiging, die met grooten vechtlust cn strijd vaardigheid was bezield, zal niemand ont kennen. Dat deze minister geen seconde langer op zijn post zou blijven dan hem verant woordelijk scheen, stond vast. Als man van overtuiging gaat hij. nu hij aan nieuw aangevraagde uitgaven meende niet te kuuucu voldoen. Niet officieel bezoek aan de kam pen tusschen Terheide en Kijk duin. Zaterdagmorgen heeft H. M. de Koningin met gevolg een niet officieel bezoek gebracht aan het tijdelijk garnizoen te Terheide aan Zee, gemeente Monster. H. M. werd rondgeleid door den reserve luitenant-generaal J. van Andel, comman dant van de vesting Holland. Nadat de Koningin de wacht welke pnder commaui^ stond van den kampcomnny^dapt kapitein H. F. D. Oxenaar, had geinspec'teerd, nam H. M. de loopgraven in dc duinen cn dc soldatenkeuken in oogenseliouw, om ver volgens weer per auto met haar gevolg te vertrekken in de richting van Hoek van Hol land. In Kijkduin heeft de Koningin o.a. de school bezichtigd waar de manschappen zijn ingekwartierd, in Terheide vormden de tfl- daar aanwezige stellingen het onderwerp van de hooge belangstelling cn in Hoek van Holland, ten slotte werd het kamp van de N.C.R.V. bezichtigd, waar de mariniers zijn ondergebracht. Bij liet radiostation aan den Kranenburg- weg, waar het ververschingskanaal uitmondt, dee de Koningin majoor Dc Bont ontbie den. Hare Majesteit zeide hem, dat zij met belangstelling de verschillende verdedigings werken had bezichtigd. Gebrek aan medewerking in de zaak-Oss. Kamercommissie mag enkele getuigen niet hooren. Volgens berichten uit Haagsche politieke kringen zou bij het nader onderzoek van de Kamercommissie in de zaak-Oss minister Go seling zijn medewerking aan het verstrek ken van enkele schriftelijke bescheiden heb ben geweigerd. Vrijdag is de commissie tot het hooren van getuigen overgegaan. Voor dc vergadering van Vrijdag, had. naar verluidt, de commissie de officieren cn onder-officieren der marechaussee, die bij de ze zaak betrokken waren; evenals onder ii iger don procureur-generaal van het hot' in Den Bosch, voor het geven van inlichtingen opgeroepen. De ministers van justitie cn de fensie hebben echter dezen getuigen verbo den, voor de commissie te verschijnen. De verschillende opgeroepenen zouden met op gave van redenen in een brief aan de com missie van hun reden van verhindering heb ben doen blijken. Volgens inlichtingen ingewonnen te be- voegder plaatse, kan het Hbld. mededeelen, dat de betrokken ministers zich op het stand punt stellen, dat de Kamercommissie zich niet „langs een omweg" de rechten zou mo gen aanmatigen" van een enquête-commissie. M)e kans zou niet groot zijn, dat de commis- iSj&sie zich met nadere vragen tot den mi nister zal wenden. Het is aan te nemen, dat zij spoedig verslag aan de Kamer zal uitbren gen. Wat nu? Het is niet denkbaar, dat de Ka mer thans over de geheele linie zal toegeven, zegt het I-Idbld. Twee wegen zullen nog openstaan: lo. De /Tweede Kamer kan het parlemen tair initiatief nemen tot het afkondigen van een wet tot het instellen van een staatscom missie, belast met een onderzoek inzake de gebeurtenissen op politieel gebied voorgeval len te Oss op de bekende data. Een derge lijke staatscommissie werkte in de jaren 1890—1891 op sociaal gebied. Aan deze staats commissie werd de bevoegdheid gegeven van een enquête-commissie. Dit voorbeeld zou kunnen worden gevolgd. 2o. De Tweede Kamer kan het voorstel tot houden van een parlementaire enquête, zooals dc heer Wendelaar tijdens de debat ten reeds voorstelde, thans aannemen. Frankrijk zou de partijen tot elkaar brengen. Een drievoudig militair verbond te wachten? Nadat op zijn doorreis naar Genève Hali- fax te Parijs een langdurige conferentie mei Daladier en Bonnet heeft gehad, is hij in eei-stgenoemde plaats gisteren gearriveerd. Reeds is er een onderhoud met den Russi- schen ambassadeur Maisky geweest. Naar verluidt waren de besprekingen hoofdzakelijk van terreinverkennenden aard Zij waren zeer hartelijk. Zoowel Halifax als Maisky hebben na het onderhoud een rap port aan hun regeeringen gezonden en het is niet waarschijnlijk, dat er eenigerlei ver dere ontwikkelingen zullen komen in de Britsch-Russische besprekingen vóór het Britsche kabinet Woensdag a.s. bijeen zal zijn geweest. Halifax vertrekt morgenavond naar Londen om de kabinetszitting bij te wonen. De grootste discretie wordt in acht genomen ten aanzien van de positie en be halve, dat men gelooft, dat de atmosfeer gunstiger is, moet men ieder uitvoeriger be richt voorzichtig opvatten. De officieele Sovjetpersonen en de pers bewaren het stilzwijgen over de verklaring van minister-president Chamberlain in het Lagerhuis inzake de besprekingen tusschen Engeland en de Sovjet Unie. Men beschouwt dit als een teeken, dat men in Sovjetkringen nog niet gereed is tegemoet te komen aan dc nieuwe Britsche tegenvoorstellen. Men verwacht geen Russische verklaring voor Donderdag a.s. Optimisme. Diplomaiteke kringen te Parijs zijn be paald optimistisch. Het is niet gewaagd om te veronderstel len dat van Fransche zijde bepaalde voor steilen zijn gedaan om het Britsche-, en het Sowjet-Russisohe standpunt nader tot elkan der te brengén, wat betreft de wederkeerig- heid van den te verleenen bijstand. De strekking van deze suggestie is niet onthuld. In sommige kringen evenwel wordt de opvatting aangehangen en dit in ver band met de besprekingen van Zaterdagmid dag dat het ging om een formule van wederzijdschen bijstand tusschen Engeland, Frankrijk en Rusland vbor het geval een dezer landen zich verwikkeld zou zien in een actie van steunverleening als gevolg van oen agressieve actie togen een van de lan den, welke in het Oosten aan Duitschland grenzen. Zonder zoover te gaan als de jongste Rus sische voorstellen, zou deze formule de ver dienste hebben in groote mate tegemoet te komen aan de opvattingen van Moskou, omdat door Litauen in het systeem van ga ranties dat zich thans ontwikkelt op te ne men, tot gevolg zou hebben dat Rusland In direct tegen iedere Bedreiging met agressie via de Baltischc landen zou worden be schermd. Opzeggen van Poolsch-Duitsche verdrag heeft arbeidstempo ver sneld. De clief van den persdienst van het Duit- sche leger, kolonel von Wedel, kondigt in de Voelkische Beobachter aan, dat sedert het opzeggen van het DuitschPoolsche ver drag, speciale voorzorgsmaatregelen werden genomen aan de Oostgrens. Ook hier werden verdedigingswerken gebouwd. De kolonel schrijft verder, dat Oost Pruisen in zijn ge heel één vesting is, ook in Pommeren en Silezie worden vestingwerken gebouwd, doch nog veel moet worden gedaan, doch binnen korten tijd zullen de versterkingen aan de Oostgrens die aan de Westgrens evenaren. Reeds zijn in Silezië groote af- deelingen van den Arbeidsdienst aan het werk, terwijl, evenals bij de versterkingen in het Westen, ook in het Oosten de arbeiders, die werken aan de autowegen, aan het werk zullen worden gezet aan het bouwen van de versterkingen. De geluiden der duikbooten dienstbaar gemaakt aan den af weer. De Britsche admiraliteit heeft twin tig schepen van een absoluut nieuw en streng geheim gehouden type besteld, welke bestemd zijn om het anti-duikboot wapen te versterken. Daily Express weet tc vertellen, dat deze schepen ieder 900 ton waterverplaatsing hebben en met zeer groote spoed zullen wor den gebouwd. Bovendien zijn nog in aanbouw 36 destroyers en dat wijst er op, zegt het blad, dat Engeland alles op alles zet om clken- duikbootvijand, hoe modern ingericht en hoe talrijk, ook, onschadelijk te maken De bestelde 20 geheimzinnige schepen zijn het resultaat van jarenlange proefnemingen aan de dnikbootschool te Portland, waai tal van specialisten en marine-officieren voortdurend werken aan de vervolmaking van de afweer tegen den vijand onder wa ter. Het schijnt dat de basis van deze af weer gezocht wordt in het geluid, dat elke duikboot, hoe volmaakt ook, onder water voortbrengt. Deze geluiden planten zicli tot op grooten afstand in het water voort en de nieuwste instrumenten, in gebruik bij de Britsche marine stellen in staat door het opvangen dezer geluidsgolven van vrij ver af tot op een kilometer nauwkeurig de plaats, waar een duikboot zich onder water ophoudt, te bepalen. Dit systeem is zeer werkzaam gebleken tijdens de crisis in 1935, toen ltaliaanschc onderzeeërs zich ophielden nabij het Engcl- sche marinesteunpunt Malta en toen door destroyers gedwongen konden worden om aan de zee-oppervlakte to komen In marinekringen te Londen verzekert men, dat door dc nieuwste anti-duikboot uitvindingen het onderzcebootwapen volko men onbruikbaar zal blijken te zijn, tegen over de oorlogsvloot, terwijl de nieuw be stelde schepen, welke als convooigeleiders bedoeld zijn verliezer door de koopvaar dijvloot vrijwel uitschakelen. Bij den aanval op onderzeebooten maakt men, zooals gezegd, gebruik van de gelui den. welke dc duikboot onder water voort brengt. De destroyers, geleid door hun fijne hoor- instrumenten, vormen een steeds kleiner wordende kring om den gesignaleerden vijand en laten dan dieptebommen vallen welke onder water zulke ontploffingen ver oorzaken, «lat de vervolgde onderzecf-r óf di rect vernietigd wordt, óf wel aan de opper vlakte moet verschijnen, waar natuurlijk korte metten met hen wordt gemaakt. Verwachting: Helder tot licht bewolkt, iets warmer dan gisteren, zwakke verander lijke wind. Korter opleidingstijd der candi- daten. De inspecteur-generaal van liet Duitsche wegennet Todt heeft het woord gevoerd ia de vergadering der vereeniging van Duit- sche ingenieurs en verklaard, dat ten einde het hoofd te bieden aan een dringende be hoefte 2000 tot 3000 ingenieurs in de techni sche bedrijven moeten worden ingeschakeld. Er moet een gedeelte van hun opleidings tijd worden afgenomen. Zij moeten vóór oen gewonen tijd té werk worden geste>1. Het betreft hier een noodzakelijkheid, welke zich voor één keer voordoet. Merkwaardig hemelverschijnsel in ons land. Gisteravond om ongeveer tien minuten voor half tien is in verschillende plaatsen van ons land, met name in de provincies Zeeland, Noord Brabant, Utrecht cn Noord- I-Iolland een merkwaardig hemelverschijn sel waargenomen, dat in het algemeen be schreven wordt als een oranje-gele of groene vuurbol met een lange staart, waaruit von ken en vlammen schoten. De bol bewoog zich in schuinsche richting naar de aarde toe, om achter den horizon tc verdwijnen. Naar aanleiding van deze berichten heb ben wij ons in verbinding gesteld met den hoofddirecteur van het Kon. Ned. Meteoro logisch instituut te De Bilt, Dr. H. G. Can- negieter, die eveneens uit verschillende plaatsen in het zuiden en midden van ons land van het verschijnsel in kennis was ge steld. Op grond van de gedane mededeelin- gen sprak Dr. Cannegicter het vermoeden uit, dat het hier .betreft een gloeiende me teoor van bijzondere grootte, welke boven de aarde is uiteengespat. Waarom dan voor de artillerie geschiedenis zooveel oponthoud, vragen enkele leden. Blijkens het eindverslag van de commissie van rapporteurs over het ontwerp van wet tot verhooging van de begrooting van het staatsbedrijf der artillerie-inrichtingen voor het dienstjaar 1938, verklaarden eenigc le den het te betreuren, dat de wijziging, ge durende het openbaar overleg tusschen re geering en Tweede Kamer in het wetsont werp gebracht, een niet onbelangrijk opont houd in de verbetering van onze defensieuit rusting heeft veroorzaakt en dat daaruit bo vendien noodeloozc kosten zijn voortgevloeid Goedkeuring door de Staten-Genc- raal achteraf van regeeripgsmaatre- gelcn is, dus spraken deze leden, reeds zoo gebruikelijk in ons land, dat zij niet vermochten in te zien, waarom thans eensklaps op het stuk der defensie anders cn wel licht niet zonder opzet tegen den uitdrukkelijken wensch van de re- gecring in moest worden gehan deld. Gaarne zouden de leden, hier aan het woord, vernemen, hoeveel dc kosten bedra gen, welke een gevolg zijn van het votum der Tweede Kamer te bcdoelder zake. Andere leden verklaarden hiertegenover, dat zij de voorgenoemde wijziging in de wetsvoordraoht toejuichen. Zij achtten met de meerderheid der Tweede Kamer niet oorhaar, dat de regeering uitgaven doet, zonder daartoe wettelijk bevoegd te zijn. Met klem betwistten zij, dat aan de beslis sing. te dier zake genomen, andere motieven ten grondslag zouden hebben gelegen dan het streven naar eene juiste uitoefening van het budgetrecht. - a.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1939 | | pagina 1