Kabinet-
Colijn
Onderzeebootdooders
beschermen de
Britsche vloot
DAGBLAD VOOR DEN HELDER EN HOLLANDS NOORDERKWARTIER
Onze Koningin bij de
kustversterkingen
Minister Goseling een
boozeling
Oost Pruisen is één vesting
Duitschland heeft gebrek
aan ingenieurs
Dc Staten Generaal komt
toch steeds achteraan!
KONINGSTRAAT 78, DEN HELDER. TELEFOON 50 (2 LIJNEN)
22 MEI 1939
67e JAARG. No. 8623
Positie der regeering
verzwakt
Mr* J.A* de Wilde treedt af
als minister van finantiën
yrrst
Optimisme over de Britsch-
Russiscbe onderhandelingen
Dit nummer bevat 8 pagina's
VJ^EERBERICHT
DE BILT SEINT:
Gloeiende vuurbol spatte
uiteen
X
heldersche courant
Uitgave der Uitg.-MiJ. Hollands Noorderkwartier N.V. te Den Helder
MAANDAG
Mr. J. A. DE WILDE,
de. algetreden minister van linantiën.
De tegenstellingen, welke den laatsten tijd reeds zoo
nu en dan merkbaar waren in ons regeeringsbeleid, heb
ben thans geleid tot het aftreden van een der bekwaam
ste regeeringspersonen, nl. den minister van finantiën,
Mr. J. A. de Wilde.
Officieel wordt gemeld, dat dit aftreden voortspruit
uit bezwaren van de zijde van Mr. de Wilde, gerezen met
betrekking tot nieuw aangevraagde uitgaven en dat mi-
nister-president Dr. H. Colijn, die ad interim met het be
heer van het departement van finantiën is belast, op zich
heeft genomen door bezuinigingen, de taak, die ook Mr.
de Wilde zich voor oogen had gesteld, namelijk om voor
1940 budgetair evenwicht te bereiken, tot een goed einde
te brengen.
■Ingewijden echter vragen zich af hoe Dr.
Colijn zich de vervulling van deze taak
denkt, daar het immer duidelijk is dat mi
nister de Wilde heengaat, omdat hij meent
niet langer te kunnen voldoen aan de zwa
re eischen, welke speciaal van Roomsch-
Katholieke zijde voor sommige maatrege
len aan de schatkist worden gesteld en
het meer en meer duidelijk wordt dat de
regeerkracht van dit kabinet zeer is ver
zwakt.
Het Hsbd. legt er den nadruk op, dat de
spanning tusschen de 4 katholieke Minis
ters eenerzijds en de protestantsch-chriote-
lijke leden van het ministerie anderzijds,
toch reeds op bepaalde oogenblikken zeer
groot zijn geweest.
Tegenover de Kamer is de laatste maan
den de positie van het kabinet er geenszins
sterker op geworden. Op het stuk van he
centrale vliegveld, bij zijn aanvankelijke
weigering om de korting op de spooi c„
pensioenen op te heffen, en bij de aanvrage
van extra middelen voor het inrichten van
een departementale afdeeling aangaande
een electrisoh koppelnet, is Ministe
Buuren met de Kamer in conflict geweest.
Minister Goseling zag in de Eerste 'Kamer
de belemmerende wet bnvaatrec™
aanvaard. Het feit, dat nu langzamerhand
bekend wordt, dat hij aan de Kamercom
misie betreffende Oss met al11e K«weM'chte
medewerking verleent, heeft stellig
men kring een zekeren wrevel gewekt.
Voorts herinneren wij er aan, dat mmister
Van Dijk - anders toch wel enfant cher
van de Kamer bij de aanvraag voor
een gebouw van de arülleric-inrichtmgen
de noodzakelijke gelden met heeft verkre-
C6Ï1.
Minister Siotemaker de Bruine tenslotte
zag op een onbeteekendend onderdeel, door
ziin katholieken aartsvijand in de Tweede
Kamert het groote Kweekschool-O» M
stranden gedoemd. Zijn geheele ™derwqs
beleid kon trouwens geen genade vinden
de oogen van de R.K. fractie.
Bedenkt men verder, dat bij (1°bc,®ST^
voorstellen de tegemoetkoming
te gezinnen geenszins de goedkeuring der u
K mop
tere voorziening van -luideliik dat
Kamerfracties waarop deze resem na1'-
aangewezen, de homogeniteit vei te zoeken
Bovendien verneemt men in klrjjenst-
dat men 't over verlenging van de&en*
plichtwet geenszins eens was. W
zijn stroomingen, welke aai vnn,-i<cur
ding van het contingent verre de v^rkeur
zouden geven boven de voorp.tekIe «r
lenging van den diensttijd fl
Ten slotte luiden onze bench cr. -
het blad, dat men in het nunis.neook
over de groote vverkverruimxngsplanuen^
zoo o.m. over de toepassing m l j
Westhoff - moeilijk tot overeenstemming
kan komen.
Alles tezamen blijkt de zoo hoo£nf^,aue-
de homogeniteit in de forma ■- P -
basis geenszins grooter te zijn 1
vorige kabinet. Integendeel.
Ook bet slagkruiserplan schijnt re
den tot wrijving te geven,
Speciaal van katholieke zijde zijn, beweert
men, zeer hooge eischen gesteld ten aanzier.
van verdere versterking van onze weer
macht in het bijzonder Van de marine,
eischen welke minister De Wilde niet ver
antwoord achtte tegenover den nog steeds
ernstigen toestand van dc schatkist.
De N. R. Crt. zegt:
Volgens het communiqué van den regee-
ringsipersdienst stelt minister Colijn zich
voor de niet aangeduide nieuwe uit
gaven op te vangen door de invoering vqn
bezuinigingen. Men moet' hieruit opmaken,
dat de heer de Wilde daartoe niet bereid
was. Of dit nu beteekent, dat de minister
president zich nog meer dan hij reeds deed,
voor de eischen der roomsch-katholieken
zal buigen, is met het oog op den nog on-
zekeren aard der uitgaven nog niet te zeg
gen.
In de r.k. pers is aan minister Siotemaker
dc Bruine al eens te verstaan gegeven, dat
hij voor onderwijsbelangen maar eens met
de vuist op de tafel van den minister van
financiën moest slaan, zooals de r.k. minis
ter voor de hun na aan het hart liggende
belangen deden.
Het „Vaderland" meent te weten, dat,
hoewel de eenheid in het Kabinet reeds
geruimen tijd zoek is, een meeningsverschil
tusschen minister De Wilde en minister
Romme de directe aanleiding tot de ont
slagaanvrage van den eerste z'ou zijn ge
weest.
Het zou ons niet verwonderen, aldus het
blad, indien dit laatste gerucht het dichtst
bij de waarheid kwam. Het is namelijk be
kend, dat de minister van Sociale Zaken
een programma heeft opgesteld, dat de noo
dige millioenen zal vergen. Men weet, dat
reeds een rijksdienst voor de werkloosheids
bestrijding is ingesteld, welke dienst na
goedkeuring door het parlement zal worden
omgezet in een rijksbedrijf. Deze dienst zal
dan voornamelijk het dure en in menig op
zicht improductieve plan-Westhof, al dan
niet gewijzigd, tot uitvoering moeten bren
gen. Een onderdeel van de plannen van
minister Rommc is ook de bestrijding van
de jeugdwerkloosheid. Er is reeds een cen
trale jeugddienst ingesteld en wat de lei
der van dezen dienst daaromtrent in rede
voeringen heeft losgelaten, wekt den indruk
dat ook deze zaak ettelijke millioenen zal
vragen.
Een man van karakter.
De „Maasbode" (r.k.) meent dat
zonder eenigen twijfel het uittreden van
•den bekwamen, karaktervollen minister v.
Financiën voor het kabinet-Colijn een ge
duchte verzwakking kan beteckenen.
Hoe groot deze is, zal in niet geringe ma
te afhangen van de vraag, wie zijn zware
erfenis zal aanvaarden.
Dat minister De Wilde steeds geheel
werkzaam was in de door vele katholieken
gewilde lijn, kan moeilijk worden beweerd.
Velen vonden, dat hij wel wat al te „rem
mend" werkte. Maar dat hij een uiterst ta
lentvol bewindsman, een meesleepend par
lementair redenaar was, een man vol over
tuiging, die met grooten vechtlust cn strijd
vaardigheid was bezield, zal niemand ont
kennen.
Dat deze minister geen seconde langer
op zijn post zou blijven dan hem verant
woordelijk scheen, stond vast. Als man
van overtuiging gaat hij. nu hij aan nieuw
aangevraagde uitgaven meende niet te
kuuucu voldoen.
Niet officieel bezoek aan de kam
pen tusschen Terheide en Kijk
duin.
Zaterdagmorgen heeft H. M. de Koningin
met gevolg een niet officieel bezoek gebracht
aan het tijdelijk garnizoen te Terheide aan
Zee, gemeente Monster.
H. M. werd rondgeleid door den reserve
luitenant-generaal J. van Andel, comman
dant van de vesting Holland.
Nadat de Koningin de wacht welke pnder
commaui^ stond van den kampcomnny^dapt
kapitein H. F. D. Oxenaar, had geinspec'teerd,
nam H. M. de loopgraven in dc duinen cn
dc soldatenkeuken in oogenseliouw, om ver
volgens weer per auto met haar gevolg te
vertrekken in de richting van Hoek van Hol
land.
In Kijkduin heeft de Koningin o.a. de
school bezichtigd waar de manschappen zijn
ingekwartierd, in Terheide vormden de tfl-
daar aanwezige stellingen het onderwerp
van de hooge belangstelling cn in Hoek van
Holland, ten slotte werd het kamp van de
N.C.R.V. bezichtigd, waar de mariniers zijn
ondergebracht.
Bij liet radiostation aan den Kranenburg-
weg, waar het ververschingskanaal uitmondt,
dee de Koningin majoor Dc Bont ontbie
den. Hare Majesteit zeide hem, dat zij met
belangstelling de verschillende verdedigings
werken had bezichtigd.
Gebrek aan medewerking in de
zaak-Oss. Kamercommissie
mag enkele getuigen niet hooren.
Volgens berichten uit Haagsche politieke
kringen zou bij het nader onderzoek van de
Kamercommissie in de zaak-Oss minister Go
seling zijn medewerking aan het verstrek
ken van enkele schriftelijke bescheiden heb
ben geweigerd. Vrijdag is de commissie tot
het hooren van getuigen overgegaan.
Voor dc vergadering van Vrijdag, had.
naar verluidt, de commissie de officieren cn
onder-officieren der marechaussee, die bij de
ze zaak betrokken waren; evenals onder
ii iger don procureur-generaal van het hot' in
Den Bosch, voor het geven van inlichtingen
opgeroepen. De ministers van justitie cn de
fensie hebben echter dezen getuigen verbo
den, voor de commissie te verschijnen. De
verschillende opgeroepenen zouden met op
gave van redenen in een brief aan de com
missie van hun reden van verhindering heb
ben doen blijken.
Volgens inlichtingen ingewonnen te be-
voegder plaatse, kan het Hbld. mededeelen,
dat de betrokken ministers zich op het stand
punt stellen, dat de Kamercommissie zich
niet „langs een omweg" de rechten zou mo
gen aanmatigen" van een enquête-commissie.
M)e kans zou niet groot zijn, dat de commis-
iSj&sie zich met nadere vragen tot den mi
nister zal wenden. Het is aan te nemen, dat
zij spoedig verslag aan de Kamer zal uitbren
gen.
Wat nu? Het is niet denkbaar, dat de Ka
mer thans over de geheele linie zal toegeven,
zegt het I-Idbld.
Twee wegen zullen nog openstaan:
lo. De /Tweede Kamer kan het parlemen
tair initiatief nemen tot het afkondigen van
een wet tot het instellen van een staatscom
missie, belast met een onderzoek inzake de
gebeurtenissen op politieel gebied voorgeval
len te Oss op de bekende data. Een derge
lijke staatscommissie werkte in de jaren
1890—1891 op sociaal gebied. Aan deze staats
commissie werd de bevoegdheid gegeven van
een enquête-commissie. Dit voorbeeld zou
kunnen worden gevolgd.
2o. De Tweede Kamer kan het voorstel
tot houden van een parlementaire enquête,
zooals dc heer Wendelaar tijdens de debat
ten reeds voorstelde, thans aannemen.
Frankrijk zou de partijen tot elkaar
brengen. Een drievoudig militair
verbond te wachten?
Nadat op zijn doorreis naar Genève Hali-
fax te Parijs een langdurige conferentie mei
Daladier en Bonnet heeft gehad, is hij in
eei-stgenoemde plaats gisteren gearriveerd.
Reeds is er een onderhoud met den Russi-
schen ambassadeur Maisky geweest.
Naar verluidt waren de besprekingen
hoofdzakelijk van terreinverkennenden aard
Zij waren zeer hartelijk. Zoowel Halifax als
Maisky hebben na het onderhoud een rap
port aan hun regeeringen gezonden en het
is niet waarschijnlijk, dat er eenigerlei ver
dere ontwikkelingen zullen komen in de
Britsch-Russische besprekingen vóór het
Britsche kabinet Woensdag a.s. bijeen zal
zijn geweest. Halifax vertrekt morgenavond
naar Londen om de kabinetszitting bij te
wonen. De grootste discretie wordt in acht
genomen ten aanzien van de positie en be
halve, dat men gelooft, dat de atmosfeer
gunstiger is, moet men ieder uitvoeriger be
richt voorzichtig opvatten.
De officieele Sovjetpersonen en de pers
bewaren het stilzwijgen over de verklaring
van minister-president Chamberlain in het
Lagerhuis inzake de besprekingen tusschen
Engeland en de Sovjet Unie. Men beschouwt
dit als een teeken, dat men in Sovjetkringen
nog niet gereed is tegemoet te komen aan
dc nieuwe Britsche tegenvoorstellen. Men
verwacht geen Russische verklaring voor
Donderdag a.s.
Optimisme.
Diplomaiteke kringen te Parijs zijn be
paald optimistisch.
Het is niet gewaagd om te veronderstel
len dat van Fransche zijde bepaalde voor
steilen zijn gedaan om het Britsche-, en het
Sowjet-Russisohe standpunt nader tot elkan
der te brengén, wat betreft de wederkeerig-
heid van den te verleenen bijstand.
De strekking van deze suggestie is niet
onthuld. In sommige kringen evenwel wordt
de opvatting aangehangen en dit in ver
band met de besprekingen van Zaterdagmid
dag dat het ging om een formule van
wederzijdschen bijstand tusschen Engeland,
Frankrijk en Rusland vbor het geval een
dezer landen zich verwikkeld zou zien in een
actie van steunverleening als gevolg van
oen agressieve actie togen een van de lan
den, welke in het Oosten aan Duitschland
grenzen.
Zonder zoover te gaan als de jongste Rus
sische voorstellen, zou deze formule de ver
dienste hebben in groote mate tegemoet te
komen aan de opvattingen van Moskou,
omdat door Litauen in het systeem van ga
ranties dat zich thans ontwikkelt op te ne
men, tot gevolg zou hebben dat Rusland In
direct tegen iedere Bedreiging met agressie
via de Baltischc landen zou worden be
schermd.
Opzeggen van Poolsch-Duitsche
verdrag heeft arbeidstempo ver
sneld.
De clief van den persdienst van het Duit-
sche leger, kolonel von Wedel, kondigt in de
Voelkische Beobachter aan, dat sedert het
opzeggen van het DuitschPoolsche ver
drag, speciale voorzorgsmaatregelen werden
genomen aan de Oostgrens. Ook hier werden
verdedigingswerken gebouwd. De kolonel
schrijft verder, dat Oost Pruisen in zijn ge
heel één vesting is, ook in Pommeren en
Silezie worden vestingwerken gebouwd,
doch nog veel moet worden gedaan, doch
binnen korten tijd zullen de versterkingen
aan de Oostgrens die aan de Westgrens
evenaren. Reeds zijn in Silezië groote af-
deelingen van den Arbeidsdienst aan het
werk, terwijl, evenals bij de versterkingen in
het Westen, ook in het Oosten de arbeiders,
die werken aan de autowegen, aan het
werk zullen worden gezet aan het bouwen
van de versterkingen.
De geluiden der duikbooten
dienstbaar gemaakt aan den af
weer.
De Britsche admiraliteit heeft twin
tig schepen van een absoluut nieuw
en streng geheim gehouden type
besteld, welke bestemd zijn om het
anti-duikboot wapen te versterken.
Daily Express weet tc vertellen, dat deze
schepen ieder 900 ton waterverplaatsing
hebben en met zeer groote spoed zullen wor
den gebouwd.
Bovendien zijn nog in aanbouw 36
destroyers en dat wijst er op, zegt het blad,
dat Engeland alles op alles zet om clken-
duikbootvijand, hoe modern ingericht en hoe
talrijk, ook, onschadelijk te maken
De bestelde 20 geheimzinnige schepen zijn
het resultaat van jarenlange proefnemingen
aan de dnikbootschool te Portland, waai
tal van specialisten en marine-officieren
voortdurend werken aan de vervolmaking
van de afweer tegen den vijand onder wa
ter. Het schijnt dat de basis van deze af
weer gezocht wordt in het geluid, dat elke
duikboot, hoe volmaakt ook, onder water
voortbrengt. Deze geluiden planten zicli
tot op grooten afstand in het water voort
en de nieuwste instrumenten, in gebruik
bij de Britsche marine stellen in staat door
het opvangen dezer geluidsgolven van vrij
ver af tot op een kilometer nauwkeurig de
plaats, waar een duikboot zich onder water
ophoudt, te bepalen.
Dit systeem is zeer werkzaam gebleken
tijdens de crisis in 1935, toen ltaliaanschc
onderzeeërs zich ophielden nabij het Engcl-
sche marinesteunpunt Malta en toen door
destroyers gedwongen konden worden om
aan de zee-oppervlakte to komen
In marinekringen te Londen verzekert
men, dat door dc nieuwste anti-duikboot
uitvindingen het onderzcebootwapen volko
men onbruikbaar zal blijken te zijn, tegen
over de oorlogsvloot, terwijl de nieuw be
stelde schepen, welke als convooigeleiders
bedoeld zijn verliezer door de koopvaar
dijvloot vrijwel uitschakelen.
Bij den aanval op onderzeebooten maakt
men, zooals gezegd, gebruik van de gelui
den. welke dc duikboot onder water voort
brengt.
De destroyers, geleid door hun fijne hoor-
instrumenten, vormen een steeds kleiner
wordende kring om den gesignaleerden
vijand en laten dan dieptebommen vallen
welke onder water zulke ontploffingen ver
oorzaken, «lat de vervolgde onderzecf-r óf di
rect vernietigd wordt, óf wel aan de opper
vlakte moet verschijnen, waar natuurlijk
korte metten met hen wordt gemaakt.
Verwachting: Helder tot licht
bewolkt, iets warmer dan
gisteren, zwakke verander
lijke wind.
Korter opleidingstijd der candi-
daten.
De inspecteur-generaal van liet Duitsche
wegennet Todt heeft het woord gevoerd ia
de vergadering der vereeniging van Duit-
sche ingenieurs en verklaard, dat ten einde
het hoofd te bieden aan een dringende be
hoefte 2000 tot 3000 ingenieurs in de techni
sche bedrijven moeten worden ingeschakeld.
Er moet een gedeelte van hun opleidings
tijd worden afgenomen. Zij moeten vóór
oen gewonen tijd té werk worden geste>1.
Het betreft hier een noodzakelijkheid,
welke zich voor één keer voordoet.
Merkwaardig hemelverschijnsel
in ons land.
Gisteravond om ongeveer tien minuten
voor half tien is in verschillende plaatsen
van ons land, met name in de provincies
Zeeland, Noord Brabant, Utrecht cn Noord-
I-Iolland een merkwaardig hemelverschijn
sel waargenomen, dat in het algemeen be
schreven wordt als een oranje-gele of groene
vuurbol met een lange staart, waaruit von
ken en vlammen schoten. De bol bewoog
zich in schuinsche richting naar de aarde
toe, om achter den horizon tc verdwijnen.
Naar aanleiding van deze berichten heb
ben wij ons in verbinding gesteld met den
hoofddirecteur van het Kon. Ned. Meteoro
logisch instituut te De Bilt, Dr. H. G. Can-
negieter, die eveneens uit verschillende
plaatsen in het zuiden en midden van ons
land van het verschijnsel in kennis was ge
steld. Op grond van de gedane mededeelin-
gen sprak Dr. Cannegicter het vermoeden
uit, dat het hier .betreft een gloeiende me
teoor van bijzondere grootte, welke boven
de aarde is uiteengespat.
Waarom dan voor de artillerie
geschiedenis zooveel oponthoud,
vragen enkele leden.
Blijkens het eindverslag van de commissie
van rapporteurs over het ontwerp van wet
tot verhooging van de begrooting van het
staatsbedrijf der artillerie-inrichtingen voor
het dienstjaar 1938, verklaarden eenigc le
den het te betreuren, dat de wijziging, ge
durende het openbaar overleg tusschen re
geering en Tweede Kamer in het wetsont
werp gebracht, een niet onbelangrijk opont
houd in de verbetering van onze defensieuit
rusting heeft veroorzaakt en dat daaruit bo
vendien noodeloozc kosten zijn voortgevloeid
Goedkeuring door de Staten-Genc-
raal achteraf van regeeripgsmaatre-
gelcn is, dus spraken deze leden,
reeds zoo gebruikelijk in ons land,
dat zij niet vermochten in te zien,
waarom thans eensklaps op het
stuk der defensie anders cn wel
licht niet zonder opzet tegen den
uitdrukkelijken wensch van de re-
gecring in moest worden gehan
deld.
Gaarne zouden de leden, hier aan het
woord, vernemen, hoeveel dc kosten bedra
gen, welke een gevolg zijn van het votum
der Tweede Kamer te bcdoelder zake.
Andere leden verklaarden hiertegenover,
dat zij de voorgenoemde wijziging in de
wetsvoordraoht toejuichen. Zij achtten met
de meerderheid der Tweede Kamer niet
oorhaar, dat de regeering uitgaven doet,
zonder daartoe wettelijk bevoegd te zijn.
Met klem betwistten zij, dat aan de beslis
sing. te dier zake genomen, andere motieven
ten grondslag zouden hebben gelegen dan
het streven naar eene juiste uitoefening van
het budgetrecht.
- a.