Als een Onderzeeboot zinkt
k pretnhbüurtm
De meening van Overste Hetterschij
Een RENAULT demonstratie
iseen sensatie
Een oud-aannemer
bouwt een schip
/legenda
Zaterdag 3 Juni 1939
Tweede Blad
Groote accuratesse en
dicipline
Uitslag verloting
Bevordering Rijkswerf
Extra hulp aan
werkloozen
De oefening van de
Transportcolonne van
het Ned. Roode Kruis
De heer Leistikow geridderd
De 72-jarige heer Quak maakt
een tweede „Piet Hein"
Apotheken
Burgerlijke Stand van Den Helder
Natuurhistorisch museum
Zomersproeten
SPRUTOL
•X A V
v;..
s, s
De twee groote duikbootongevallen met de
^.merikaansche ,,Squalus" en de Britsche
^Thetis" hebben „Het Volk" aanleiding ge
geven om den oud-commandant van de be
faamde Nederlandsche onderzeeër „K 18", den
overste D. C. M. Hetterschij, te verzoeken zijn
meening te geven over het speciale gevaar,
dat aan de onderzeevaart is verbonden en de
middelen, die de moderne techniek heeft ge
vonden om het risico tot een minimum te
beperken.
De heer Hetterschij stelde voorop, dat de
onderzeevaart altijd een risico meebrengt, dat
bij de gewone zeevaart niet geloopen wordt.
De onderzeeboot toch aldus overste
Hetterschij begint te varen op een punt,
dat bij een gewoon schip den ondergang be-
teekent, n.1. op het nulpunt. Wij heffen im
mers het drijfvermogen kunstmatig op en
zweven onder water door het schip te „trim
men". De hoofdtanks worden met water ge
vuld en met de regeltanks doen wij het fijne
werk.
Nu is het mogelijk dat bij het duiken een
Jnenschelijke of technische fout gemaakt
■wordt. Bij het snel duiken kan een luik klem
loopen, een buitenboordklep voor den uitlaat
van Dieselgassen kan blijven hangen, er- kan
iets vergeten zijn, waardoor een catastrophe
tot de mogelijkheden behoort, wij overwinnen
immers een natuurwet en hierbij komt het op
de. grootste accuratesse aan. Daarom is het
een dwingende noodzakelijkheid, dat de disci
pline tot de hoogste mogelijkheid wordt op
gevoerd.
Door een zware schok onder water kunnen
ook de ernstigste onaangenaamheden ontstaan.
Een leiding kan springen, een klinknagel er
af vliegen, hetgeen onder deze groote span
ning onmiddellijk een scheur veroorzaakt.
En nu hangt het er maar van af, welk
compartiment vol water loopt, of de
luchtverversching intact blijft, hoe de
boot komt te liggen, op welke diepte zij
zinkt, om den omvang en den ernst van
de ramp te bepalen.
Ik heb slechts eenige mogelijkheden opge
somd. Bij een gecompliceerd apparaat als een
onderzeeër, kunnen tal van dingen misloopen.
Er is ontegenzeggelijk aan de onderzeevaart
risico verbonden.
Welke middelen hebben we nu om de ramp
zooveel mogelijk te beperken? In de eerste
plaats de waterdichte schotten, die het binnen
dringende water tegenhouden. Op de „Squalis"
hebben de geredden hun leven te danken aan
het afsluiten van een schot; de 26 man, die
hierdoor afgesloten werden, moesten onher
roepelijk verdrinken. Maar was het schot niet
gesloten, dan had eenzelfde lot de geheele be
manning getroffen. Loopt de machinekamer
vol, dan is het uitgesloten om het schip weer
naar de oppervlakte te brengen. De hulp moet
dan van boven af komen.
Inmiddels heeft de moderne techniek het
mogelijk gemaakt om maximaal drie maal 24
uur de lucht bruikbaar te houden. Er is een
installatie, die de uitgeademde koolzuur in
vier kalipatronen bindt en de stikstof terug-
blaast. Een zuurstof installatie, die door het
heele schip loopt, maakt het ademhalen ge
durende geruimen tijd mogelijk. Is door het
ongeluk het luchtververschingsapparaat defect
geraakt, dan sterft de bemanning een vrij
snelle verstikkingsdood, wanneer de mogelijk
heid om het schip te verlaten is uitgesloten.
Maar er is nog een kans. Werken de
omstandigheden mee, dan laat men water
in de boot, totdat de atmosferische druk
van de daardoor saamgeperste lucht ge-
lijk wordt gemaakt met den druk van
buiten.
Is een boot dus tot 40 meter diepte gezon
ken, dan wordt de druk opgevoerd tot vier
atmosfeer. Hierdoor wordt het mogelijk het
luik te openen; om dit luik heen is een koker
aangebracht, een boei, waaraan een touw met
knoopen is bevestigd, gaat omhoog en de be
manning kan langs dit touw de oppervlakte
van de zee bereiken. Bij iedere knoop moet,
afhankelijk van de diepte, vijftien a twintig
minuten worden gewacht, daar de overgang
van een druk van vier atmosfeer tot die van
een atmosfeer zeer geleidelijk moet geschie
den, wil de bovenkomende mensch niet onmid
dellijk worden gedood. Men moet dus beschik
ken over middelen om gedurende dien tijd te
ademen en daartoe stelt het Drager-apparaat
ons in staat. De mannen krijgen een knijper
op den neus ademen door een mondstuk, da
is aangesloten op een ademluchtzak, de uit
geademde lucht passeert een kalipatroon, c e
stikstof wordt weer gebruikt en een zuurstot-
fleschje maakt het mogelijk om bruikbare
lucht in te ademen.
Ik herhaal, alleen onder gunstige omstan
digheden is dit mogelijk. Heeft b.v. het zee
water het zwavelzuur bereikt, dan ontwikkelt
zich chloorgas en is verstikking onvermij
delijk.
Zinkt een schip b.v. op den Oceaan in diep
water, dan duurt het niet lang of het wordt
door den hevigen druk plat gedrukt*). Dit kan
op een diepte van 150 meter reeds gebeuren.
Ligt de duikboot onder sterke helling op den
bodem, dan is het zeer moeilijk om in het
luchtcompartiment den atmosferischen druk
gelijk te krijgen met den druk van buiten af.
Wil redding mogelijk zijn, dan moet de boot
dus „netjes" liggen.
Overste D. C. M. Hetterschij, die zijn meening
in dit artikel geeft over de gevaren van
onderzeebotften.
S:i
De „Squalus".
Bij de „Squalus" heeft het erg meegezeten.
Daar werkte men met een duikerklok, die aan
een kabel wordt neergelaten en om het vluch-
luik heen zoodanig kan worden aangebracht,
dat het zeewater niet kan doordringen. Deze
duikerklok werkt als een lift, doch 't hoeft geen
nader betoog, dat alleen bij een vlakke zee en
weinig strooming de verbinding tot stand kan
komen en dat bij een scheef liggend schip het
nagenoeg uitgesloten moet worden geacht om
de klok luchtdicht op het schip te krijgen.
De „Squalus" is gezonken op 70 meter
en toch heeft de duikerklok feilloos ge
werkt. Dit is een daverend succes ge
weest.
Bij de Nederlandsche marine wordt
regelmatig geoefend in reddingsmanoeu-
vres. Het is gelukkig in de practijk nooit
voorgekomen, dat wy gedwongen werden
om deze theorie toe te passen.
Het ongeluk met de „Thetis" heeft plaats
gehad bij een proeftocht, die natuurlijk een
bijzonder risico meebrengt. De apparaten moe
ten beproefd worden, de bemanning is nog
niet op elkaar ingesteld en er kan dus allerlei
narigheid ontstaan.
Ik wijs er nogmaals op, dat het varen onder
de oppervlakte in strijd is met de natuur. Het
vernuft moet de hindernissen overwinnen en
waar het menschelijk vernuft nu eenmaal be
perkt is, zullen er altijd ongelukken kunnen
gebeuren. Dat dit in de practijk nog meevalt,
bewijst het betrekkelijk geringe aantal onge
lukken. We kunnen slechts hopen, dat de cata-
strophes als met de „Squalus" en de „Thetis"
tot de hooge uitzonderingen blijven behooren
en dat de redding der schipbreukelingen met
even groot succes kan worden toegepast als
bij de „Squales"" het geval is geweest.
Bedoeld zal worden, dat de huid scheurt
of openbarst.
Werk Comité Den Helder der H.L.O.
Prijsno.
0
c
0
0
J
Prijsno.
0
c
v
0
J
d
c
E
Cm
Lotno.
Prysno.
0
c
4J
O
1
921
10
796
19
881
28
867
2
602
11
242
20
823
29
761
3
847
12
444
21
753
30
807
4
15
13
177
22
457
31
289
5
978
14
316
23
22
32
109
6
515
15
306
24
163
33
864
7
255
16
426
25
252
34
738
8
296
17
388
26
682
35
378
9
441
18
59
27
855
36
51
Prijzen kunnen worden afgehaald iederen
werkdag tusschen 68 uur des avonds, bij
den heer H. Lastdrager, Tuinstraat 24.
Pryzen, binnen 14 dagen niet afgehaald,
vervallen aan het Werk-Comité
C Met ingang van 1 Juni 1939 zyn be-
C vorderd tot adjunct-commies de bureel
beambten le klasse J. J. Maas, H. J. H.
van der Wielen, N. Graafland, C. Slort,
A. Abbenes, F. A. A. Huart, A. Uithol
en de bureelbeambte 2e kl. G. W.
Kollaard.
Evenals voorgaande jaren zal, blykens
van den Minister van Sociale Zaken ont
vangen bericht, ook voor 1939 extra-hulp
aan werkloozen, zgn. B-steun, kunnen
worden verstrekt In den vorm van klee
ding, dekking en schoeisel. Voor deze
steunverleening komen ook thans weer in
aanmerking werklooze arbeiders, die het
zij uitkeering ontvangen Ingevolge een
gesubsidieerde steunregeling, hetzy by een
van rijkswege gesubsidieerde werkver
schaffing zijn geplaatst, terwyl werk
loozen, die uit een werkloozenkas trekken,
ook dit jaar weer voor de hierbedoelde
extra-hulp in aanmerking kunnen komen,
indien en voor zoover daaraan dringende
behoefte bestaat. Voorts komen voor
deze hulp in aanmerking kleine boeren
en -tuinbouwers, behoorende tot de zoo
genaamde B-groep.
Ten aanzien van de extra-hulp aan laatstge
noemde groep is bepaald, dat in afwijking van
het bepaalde in het reglement voor steunver
leening aan kleine boeren en het reglement
voor steunverleening aan kleine tuinbouwers
het totale bedrag, hiervoor vanwege het depar
tement van Economische Zaken beschikbaar
gesteld, door dit departement zelf zal worden
besteed en dat door het departement van
Sociale Zaken voor de zgn. B-groep der kleine
boeren en -tuinbouwers nog een bedrag zal
worden beschikbaar gesteld.
De Rijksbijdragen zullen als volgt worden
berekend.
Voor werkloozen mag over het dienstjaar
1939 per gemeente ten hoogste worden besteed
een bedrag, gelijk aan het hierna genoemde ge
middeld aantal werkloozen, vermenigvuldigd
met 5.78, met dien verstande, dat van dit be
drag per werklooze 2.ten laste der ge
meente komt en 3.78 voor rekening van het
departement van Sociale Zaken. Voor extra
hulp voor de z.g.n. B-groep der kleine boeren
en -tuinbouwers zal een bedrag beschikbaar
worden gesteld, berekend naar de aantallen
B-boeren en B-tuinbouwers op 25 Februari jl.,
vermenigvuldigd met 1.89. Door de gemeente
moet 1.per boer en per tuinbouwer worden
bijgedragen.
Evenals voorgaande jaren behoudt de Minis
ter zich het recht voor den B-steun geheel of
gedeeltelijk niet in geld, doch in goederen te
verstrekken. Ook thans zal bij de beoordeeling
van de behoefte aan extra-steun geen rekening
mogen worden gehouden met de spaarregeling
voor B-steun.
Ter bepaling van het aantal werkloozen
wordt aangenomen het gemiddeld cijfer over de
eerste 10 maanden van 1938 van de als werk
zoekende bij de plaatselijke organen der ar
beidsbemiddeling ingeschrevenen. Dit cijfer be
draagt voor deze gemeente 1069.
Op 2b Februari waren in deze gemeente 2
B-boeren en 2 B-tuinbouwers bekend.
B. en W. geven den raad in overweging om
wederom aan bovengenoemde regeling deel te
nemen. Voor deze gemeente zal hiermede een
bedrag gemoeid zijn van 1069 X f 2.
2138.vermeerderd met 4 x f 1-f 4-
of in totaal 2142.Bij de gemeentebegroo-
ting voor 1939 is reeds met deze uitgaaf reke
ning gehouden.
De uitvoering der regeling kan weder wor
den opgedragen aan het z.g.n. B-comité.
Op Maandag a.s.
Zooals we gisteren meldden, wordt op Maan
dag a.s. een oefening gehouden door de afd.
Den Helder van de Transportcólonne van het
Ned. R. Kruis. Deze oefening heeft plaats op
initiatief van dr. A. Querido, off. v. gezond
heid le kl. en wordt gehouden aan den Zand
dijk onder Callantsoog, nabij den v. Foreest-
weg.
Men gaat daarbij uit van de veronder
stelling dat in de duinen tengevolge van
blikseminslag een ontploffing heeft plaats
gehad van een ammunitie-opslagplaats,
die voor de kustverdediging werd ver-
eischt. Een in de nabijheid gelegen groep
manschappen is getroffen, waardoor een
aantal dooden en gewonden over een
zekeren afstand verspreid liggen. De hulp
van het Roode Kruis is ingeroepen om de
gewonden te verzorgen en te vervoeren
naar het Marine-Hospitaal in Den Helder.
Nadat de Heldersche Transportcolonne op
de plaats van de ramp is aangekomen rukken
de helpers uit om de gewonden op te sporen
en na de meest noodzakelijke hulp te hebben
verleend hen op velddraagbaren te vervoeren
naar het café „Duinzicht", dat inmiddels door
een zestal helpsters is ingericht als Hulppost.
Aldaar zal voor zoover noodig meer afdoende
eerste hulp worden verleend. Het vervoer naar
Den Helder biedt moeilijkheden door de ver
sperringen die over de wegen zijn aangebracht
en door de opgebroken gedeelten ten behoeve
van de aan te leggen duinwaterleiding, Daar
om wordt besloten het vervoer te doen plaats
hebben door middel van transport-auto's die
door de Landmacht ter beschikking zijn ge
steld langs van Foreestweg en den Schoolweg
naar de buurtschap „Blauwe Keet", alwaar
inmiddels een aak ligt gemeerd om de gewon
den over te nemen. Door middel van een
takeltoestel worden de gewonden van den wal
in de aak overgebracht.
Naar wij vernemen is de kapelmeester van
het Staf muziekkorps, de heer L. H. F.
Leistikow. benoemd tot ridder in de orde van
Leopold II.
In de Soembastraat zitten we tegen
over den 74 jaar ouden heer Quak: een,
nog niet zoo heel lang geleden, hier ter
stede bekend aannemer, thans in ruste en
bouwer van scheepsmodellen.
Een vriendenrelatie bracht ons in den
huize Quak: en daar duurde het niet lang
of de gryze oude heer kwam aandragen
met een schip, dat opmerkelijk bekende
contouren bezit. Wij kenden dezen vorm,
wy, kenden deze bouwwyze, en zonder dat
de naam nog op den zywand vermeid
staat wisten wy dat dit de „Piet Hein",
het jacht van onzen Prins en prinses, was.
Wat hier door een amateur-scheepsbouwer
op knutselgebied gepersteerd is, is zeker
het vermelden meer dan waard. Men moet
zien wat hier in vele, vele uren tijds met ge
duld en doorzettingsvermogen tot stand ge
bracht is. En men moet zien welk een frap
pante overeenkomst dit 1/50 deel van onze
„Piet Hein" met het origineel heeft.
Het is alles even nauwkeurig en naar de
werkelijkheid afgewerkt; neemt men het zoek-
zicht voorop, de gordijntjes die voor de ramen
komen, de luchtkokers, de sloepen, de reeling-
hekjes... kortom, alles doet zien met welk
een nauwkeurigheid gewerkt is.
Toch is deze „Piet Hein" nog niet klaar.
Alle gordijntjes zijn nog niet aangebracht,
en het schip moet nog geschilderd worden.
Maar als ook dat klaar is, dan zal de heer
Quak een schip bezitten, dat een compliment
is voor zijn knutselkunst.
Er zit een motor in de „Piet Hein" en dus
zit er een in deze verkleinde uitgaaf. Als de
heer Quak haar aanzet, begint de schroef te
wervelen en als men het vaartuig in het water
deponeerde, zou het zóó wegvaren. Ook voor
de verlichting is zorggedragen. Een batterij
zorgt voor electrischen stroom.
„Af en toe 's een rukkie"
Ook al zegt de heer Quak het zelf niet, in
wendig is hij trots op z'n werkstuk, dat
menig jong knutselaar hem niet nadoen, laat
staan verbeteren, zou.
Wij zien het gereedschap waarmede dit
alles is gebeurd: het vult precies de helft van
een sigarenkistje van 25 stuks...
Wij vragen natuurlijk welke bestemming
de „Piet Hein", na afbouw, krijgt. We komen
het te hooren: het eerste schip dat deze be
jaarde scheepsbouwer creëerde ging naar zijn
kleinzoon, en ook dit gaat naar dit adres als
hij weer in Holland is. Zoo zijn nu eenmaal
grootvaders...
Wij vragen of hij er lang werk aan gehad
heeft: „af en toe zoo 's een rukkie", zegt de
heer Quak. En dan voegt hij er aan toe: „Ten
slotte heb je je tuintje ook nog, en je moet
met moeder-de-vrouw wel eens mee, en zoo
al".
Inmiddels is de ontwerper bezig met het
puntje van het stokje waaraan de Geus opge
hangen kan worden. Niets ontgaat de heldere
oogen van den ouden heer.
Het is een aardig idee van een zoo oud
stadgenoot, dat hy, na veertig lange jaren
in het aannemersvak gezeten te hebben,
thans nog het byltje er niet bij neer wil
leggen, maar z'n ledige uren vult met het
bouwen van schepen.
Om ze dan weg te geven aan z'n klein
zoon, die op die manier een unieke vloot
in z'n bezit krygt.
Jammer dat niet iedereen zoo'n groot
vader heeft.
Van hedenavond 9 uur tot Maandagmorgen
is alleen geopend de apotheek van D. W. de
Bas, Binnenhaven.
Van Maandag 5 Juni tot 12 Juni wordt
avond- en Zondagsdienst waargenomen door
de firma SmeetsSnel, Weststraat.
BEVALLEN: N. Kasteel—Gouma, z.; D.
van DongenPinchetti, d.
OVERLEDEN: C. Bakker, v., 18 jaar.
ONDERTROUWD: W. P. de Meulder en
T. de Jong.
Op morgen, Zondag, zal het museum
gesloten zijn.
Nea. Herv. Gem. (Nw. Kerk, Weststraat)
Geen dienst.
Westerkerk (Helden der Zeeplein)
's Morgens 10.30 uur, Ds. F. W. J. v. d.
PoeL
^Jeref. Kerk (Julianapark)
's Morgens 10 uur. Ds. Tollenaar.
N.m. 4 uur: Ds. Veenhuizen.
Voorbereiding H.A.
's Avonds 6 uur: Ds. Tollenaar.
Voorbereiding H.A.
Geref. Kerk (Rehoboth-Kerk)
's Morgens 9 u.: Cand. Feenstra.
Voorbereiding H.A.
's Morgens 10.45 uur. Ds. Veenhuizen.
Voorbereiding H.A.
n.m. 6 uur: Cand. Y. Feenstra.
Oud Geref. Kerk (Hoogstraat)
's Morgens 10 u. en 's avonds 5.30 uur
Leesdienst.
Donderdag a.s.
's Avonds 7.15 uur, Ds. Hennephof van
Scheveningen.
Chr. Geref. Kerk (Steengracht)
's Morgens 10 uur en 's avonds 5 uur
de heer J. Rebel.
Herst, Evang. Luth. Gem. (Weezenstraat)
's Morgens 10.30 u. Ds. W. J. F. Meiners.
Doopsgezinde Gemeente (Kerkgracht)
's Morgens 10 uur Ds. P. J. Smidts.
Oud-Katholieke Kerk (Langestraat 76)
Pastoor H. J. Verheij.
's Morgens 10 uur, H. Dienst.
's avonds 7 uur de Vespers.
Evangelisatie (Palmstraat)
's Morgens 10 uur: Ds. J. H. Jansen.
Gebouw Middenstraat 117
's Avonds 8 u., Evangelisatie-samenkomst
Evangelisatiegebouw (Vijzelstraat)
10 uur samenkomst.
Zondagmiddag 4 uur, Straatprediking
Molenplein.
's Avonds 8 uur, Samenkomst.
Leger des Heils
7.30 u.: v.m. Bidstond.
10 uur v.m. Heiligingsdienst.
3.30 u. n.m.: Openluchtsamenkomst Julia
napark.
8 uur n.m. Verlossingssamenkomst.
Hersteld Apostolische Zending Gemeente
Sluisdykstraat hoek Schagenstraat.
Geen dienst.
Kerk van Jezus Christus, Janzendw.str. 8
's Morgens 10 uur en 's avonds 5 uur.
Samenkomsten.
HUISDUINEN
Ned. Herv. Gemeente
's Morgens 10 uur: Ds. M. van Wichen.
JULIANADORP
Ned. Herv. Gemeente
Geen dienst.
Zendingsgebouw „De Ster der Hope".
voorm. 10 uur en 's av. 7.30 uur de heer
A. Besselaar Sr., van Amsterdam.
verdwijnen spoedig door een pot
Bij alle Drogisten
Natuurhistorisch Museum, 2e Vroonstraat,
lederen Woensdag van 35 uur.
Iederen Zaterdag van 710 uur.
Bovendien de eerste Zondag van elke maand
van 35 uur en de eerste Woensdag van
810 uur.
Aquarium Zoöl. Station. Voor het publiek
geopend: dagelijks van 91? en van 13.30
1" u. Zaterdags van 912 uur.
Westgracht 80: Tentoonstelling Historisch
Genootschap „De Kop van Noord Holland"
Eiken werkdag van 710 uur.
Zaterdags van 35 uur en van 710 uur.
BIOSCOPEN:
Rialto, Spoorstraat halt 8:
„Gunga Din."
Tivoli-theater, Spoorstraat, half 8:
„Kameraden van de Straat" en „Een on
vergetelijke Man".
Witte-Bioscoop, Koningstraat, half 8:
„De Tuin der Vreugde".
Heden:
Casino, 8.00 30-jarig bestaan der H.F.C.
„Helder".
Opgenomen om 8 uur hedenmorgen.
Barometerstand Den Helder: 770,4
Temperatuur lucht 14.1
Wind: richting N.O., kracht 3
Temperatuur Zeewater 14.2
Licht op: 9.44
Max. temp. 16.9
OP- EN ONDERGANG VAN ZON
EN TIJD VAN HOOG EN LAAG WATER
Zomertijd
Zon
Juni
op:
ond.:
Hoogwater
Laagwater
Z
4
3.41
9.45
9.35
22.05
3.25 16.00
M
5
3.41
9.46
10.05
22.40
4.00 16.35
D
6
3.40
9.47
10.30
23.05
4.30 17.10
W
7
3.39
9.48
10.55
23.35
4.55 17.40
D
8
3.39
9.49
11.20
0.15
5.15 18.10
V
9
3.38
9.50
11.55
0.55
5.45 18.40
Z
10
3.38
9.51
12.40
6.25 19.30
