/lyenda
Voor MEUBELEN slaagt U BETER bif FRITS
Vacantie -rhapsodie
Aan een zijden
draad
Ponderdag 24 August-ns 1939
Tweede Blad
Tragiek in het leven
één avond koning
van een wethouder» Voor
Een onvriendelijk begin
van een pakkend slot
pApieR met letteRs
BeöRukt noemt men
óRukweRk.
6R zijn veRsctiitlenöe
methoöes waarop
öRukkepij öe bocr
jiqeft hAAR eigen
methoöe.
óAt wil zeggen: öe juiste!
Burgerlijke Stand van Den Helder
tacsr ;t
Interessante
atletiekwedstrijden op
het Helder-terrein
Aanrijding
tusschen twee jonge dames
fan Mens
Het was wethouder v. d. Vaart, die aan
het einde van de raadsvergadering van Dins
dag j-i* in zijn afscheidswoord tot wethouder
Smits zeide. „Het politieke leven hangt aan
een zijden draad. Vandaag roept men Hosan
na, morgen kruist hem, tegen den politicus".
De waarheid van dit woord moet onze wet
houder van sociale zaken aan den lijve on
dervonden hebben. Op den laatsten avond
van zijn raadslidmaatschap, een avond waar
op hij zich ongetwijfeld wel gaarne beschei
den teruggetrokken had, werd hij geroepen,
wegens uitstedigheid van burgemeester Rit
meester, den voorzittershamer te hanteeren
en zijn eigen grafrede uit te spreken.
De afsluiting van de politieke carrière van
den heer Smits, die 16 jaar, naar zijn beste
kunnen het belang van de gemeente gediend
heeft, waarvan 10 jaar als wethouder, ein
digt, om een eigen woord van hem te bezi
gen „in de woestijn".
Op vlotte wijze heeft de heer Smits zich
van zijn laatste taak gekweten en aan het
slot van de vergadering heeft hij zijn mede-
aftredende raadsleden, de heeren Smith,
Loesberg en Dol, veel vriendelijken lof toege
zwaaid. In het bizonder gold dit den heer
Smith (s.d.), die een vierjarig strijdperk op
de Kerkgracht meemaakte, terwijl de heeren
Loesberg en Dol nauwelijks aan bod gekomen
zijn, om hun krachten met de anderen te
meten.
Het was een prettig slot, 'van een raad,
die onvriendelijk begon.
Dat onvriendelijke begin van de raadsver
gadering van Dinsdag was indirect te danken
aan onzen opposant Schoeffelenberger, direct
aan onzen wethouder van financiën Van der
Vaart, van wie, evenals van Naaman, gezegd
kan worden. „Hij was een strijdbaar held".
De heer v. d. Vaart heeft er een zichtbaar
genoegen in zijn spierballen te spannen, zijn
manen te schudden en op een of ander raads
lid af te stormen, in figuurlijken zin natuur
lijk.
De heer Schoeffelenberger werd Dinsdag
avond het slachtoffer van deze liefhebberij.
In heiligen toorn ging de wethouder tegen
Schoeffie te keer. Deze zou, in strijd met
zijn vragen, gedaan bij de rondvraag in de
raadsvergadering van 27 Juni, in de Helder-
sche Crt. van 3 Juli, een voorstelling van
zaken hebben gegeven van de beantwoording
door den wethouder, waarbij deze als leuge
naar voor heel de gemeente te schande
werd gezet.
„Wat je van mij zegt, kan me niet sche
len", zei de wethouder, „maar wat je van me
zegt als lid van het college van B. en W.,
daar protesteer ik tegen, dat is het wekken
van kwade trouw bij de raadsleden en bij de
gemeentenaren, alsof ze door het college bij
den wind gebrast worden."
De heer Schoeffelenberger was volkomen
uit het lood geslagen. Onze opposant, kan,
als hij zich daarop geprepareerd heeft, nog
wel eens aardig uit den hoek komen, maar
op zoo'n duikbootaanval was hij niet bere
kend en hij werd totaal in den grond ge
boord. De tegenaanval heeft hij in uitzicht
gesteld bij de behandeling van de gemeente-
begrooting, dan zal hij wethouder v. d. Vaart
opnieuw als leugenaar aan den kaak stellen,
zoo heeft hij beloofd, en dan zal hij de poli
tiek van de S.D.A.P. in al zijn onwaarachtig
heid voor de gemeentenaren ophangen.
„Ik ben benieuwd," zoo zeide de s.d.a.p.-
wethouder, en wij voegen daaraan toe: Wij
ook! Het kan straks gezellig worden bij de
begrootingsvergadering.
Veel muziek zat er overigens niet in deze
raadsvergadering. Bij de behandeling van de
kweekelingenkwestie liet de raad den ver
tegenwoordiger van Nationaal Herstel, die
het hoofd van de school wilde laten beslissen,
welke kweekeling hij aan zijn school wilde
nemen, in zijn hemd staan. Wij willen weten,
wie er aan een school komt, zei de heer v.
Loo, en dat is niets bizonders, zoo argumen
teerde de wethouder, want van dat stand
punt gaan ook verschillende andere instan
ties uit. De wethouder was daarom lichtelijk
verbaasd, dat juist van den kant van den
heer Uithol dit voorstel kwam, waar men bij
de marine zelf een sterke selectie toepast.
Dat het Departement van onderwijs het
gemeentebestuur 1200 gulden voor het ge
bruik van twee schoollokalen van de Vak
school voor meisjes voor den tijd van een
jaar wil laten betalen is niet aardig. Temeer
waar het hier twee lokalen geldt, die niet
in gebruik zijn. In den handel spreekt men
öAt qeBeuRt
van afzetterij of misbruik maken van de om
standigheden. Een dergelijke terminologie
gebruik je natuurlijk niet ten opzichte van
een instelling als het Dep. van Onderwijs,
maar... duur is het wel. De heer van Loo zal
trachten er wat af te krijgen.
Over een vrij groot aantal benoemingen
bij onderwijs kunnen we gevoegelijk heensprin-
gen, om dan te belanden bij de rondvraag,
instelling van vriendelijke dorpsgewoonte, om
met wethouder v. d. Vaart te spreken. Wee,
als hij het ding afschaft. Die rondvraag geeft
den raadsleden altijd nog eens de gelegenheid
hun hart te luchten en helpt den overzicht
schrijver vaak aan copie.
De heer Hoornsman vond er gelegenhe d
over een gezond gestorven rund te smoezen
en de heer Bot brak een lans voor een trottoir
langs den afrit aan het Havenplein, terwijl de
heer Mulder de gelegenheid aangreep er bij
het college van B en W. op aan te dringen,
voor de veiligheid van de strandbezoekers
maatregelen te treffen, naar aanleiding van
het ongeluk op het strand en het artikel, dat
wij de vorige week schreven over de veilig
heidsmaatregelen aan onze badplaats. Stel U
in verbinding met de zwemvereenigingen, zoo
zei de heer Mulder.
Wethouder v. d. Vaart sprak over de moei
lijkheid om afdoende maatregelen te nemen.
Het strand is zoo groot. We zouden daarop
willen zeggen; natuurlijk kan het gemeente
bestuur niet zorgen voor de veiligheid langs
het geheele strand, maar al had men maar
voldoende toezicht tusschen twee golfbrekers,
daar is minstens plaats voor honderden zwem
mers, dan was er tenminste een gedeelte van
het strand waar men veilig en onder toezicht
kon zwemmen en wie dan op andere plaatsen
gaat, wel. die weet, dat hij op eigen risico ver
drinkt.
Ook voci de verlichting op Huisduinen
werd een lans gebroken, naar aan'eiding van
hetgeen daarover in onze krant werd geschre
ven. De Wethouder zegde toe de zaak eens te
zullen bezien en zoo kwam het einde van deze
vergadering.
Wethouder Smits hield zjjn slotperoratie,
de heer Smith bedankte voor de vriendelijke
woorden en de hamer tikte voor het laatst in
deze vierjarige periode.
Dinsdag 5 September komt de nieuwe raad
bijeen. Dai hebben we de wethoudersverkie
zing. Wie zullen het worden???
SCHOUW VLIEGER*»
Oncï er wijs-Instituut
Leerlingen van alle scholen 25 ct- per week
U geeft Uw kind nu aan? Wij hebben
dan de tijd. Uw kind te leren kennen.
Dit is belangrijk voor ons werk.
HOOFDGRACHT 51
van 23 Augustus 1939.
BEVALLEN: C. W. GrasZwanenburg, z.
S. M. HermansHamers, z.
ONDERTROUWD: L. Middelkoop en N. Va
der; S. W. Groot en M. Warbout; R. Meijer en
M. H. Nestier; G. Fernée en J. C. van der
Laaken; H. J. Philipsen en H. J. Bijker.
OVERLEDEN: K. Blokker, 66 jr. (m). W.
Maarsen, 52 j. (m). P. Graaff, 90 j. (m).
,4*
-■ ,7*% p**--
VOOR HET WERELDKAMPIOENSCHAP DER STARBOOTEN.
Op de nieuwe helling der starbooten van de Olympiahaven te Kiel wordt koortsachtig aan
het in gereedheid brengen der bootendie door acht naties daarheen gezonden zijn, gearbeid.
Zondag a.s. Driekamp der H.A.V,
Om 2 uur precies zal starter Dekker,
de volijverige secretaris der Held. Athle-
tiek Vereeniging, het startschot lossen
voor den 1500 m loop, die het begin zal
vormen van de Interessante Trial-meet,
die de H.A.V. voor Zondagmiddag op
touw heeft gezet.
Onze stadgenooten hebben daartoe de mede
werking gekregen van de Hoornsche athle-
tiekvereeniging en de West-Friesche Athletiek
Club, die nu Zondag naar Den Helder komen
om onze Osendarp's in den dop partij te
geven.
Reeds vorige week zijn deze drie vereeni-
gingen in eenzelfden soort wedstrijd tegen
elkaar uitgekomen, met als resultaat, dat de
Heldersche Athletiekvereeniging, na uiterst
spannende race met H.E.O., als overwinnaar
uit den strijd kwam.
De W.A.C. was toen door onvolledigheid
eenigszins achterop gekomen, doch het is te
begrijpen, daar alle drie de ploegen nu op oor
logssterkte aan den start zullen verschijnen,
dat men een prachtigen strijd te aanschouwen
krijgt.
Onze stadgenooten zullen natuurlijk probee-
ren de overwinning te bevestigen, maar
de andere twee zijn er op gebrand om revanche
te nemen.
Al met al kan men er van overtuigd
zijn, dat hetgene dat H.A.V. U Zondag met
medewerking van buiten zal bieden, uit
goede sport zal bestaan, die alleen al een
gang naar het Helder-terrein waard zal
zijn. Daarbij komt nog, dat de H.F.C.
„Helder" bereid is gevonden als „extra
attractie" van dit programma, een vriend-
schappelijken voetbalwedstrijd te spelen
tegen de bekende Groninger voetbal
club B.R.C.
We zouden een ieder, die wat met de
athletiek, en met het uiterst loffelijk
streven der H.A.V. in het bijzonder, op
heeft, willen adviseeren:
Bezoekt deze interessante krachtmeting,
en ge zult voldaan naar huis gaan met
de idee, dat de H.A.V. hier goed pioniers
werk aan het verrichten is.
Hieronder volgt het programma in chrono
logische volgorde:
2.10 uur: 1500 meter hardloopen.
2.15 Hoogspringen en Kogelstooten.
2.30 Hinkstapsprong en Discuswerpen.
2.45 100 m hardloopen.
2.50 400 m hardloopen.
3.00 Eerste helft Helder 1B.R.C. 1
(Groningen).
3.45 3000 m hardloopen.
4.00 Vèrspringen en Speerwerpen.
4.10 Olympische estafette.
4.15 2e helft Helder 1—B.R.C. 1.
De volgende H.A.V.-ers zullen op de diverse
nummers uitkomen.
100 m: Rottier, Muller, Timmers.
400 m: v. d. Sloot, Stegehuis, De Waard.
1500 m: M. C. Bos, F. Wüst en P. Huurman.
3000 m: M. P. Huurman, L. Gladpootjes en
F. Wüst.
Speerwerpen: E. de Zeeuw, J. Oost, en Kramer.
Discuswerpen: J. Snel, M. Muller en E. de
Zeeuw.
Kogelstooten: H. Timmers, J. Snel en J. Oost.
Vèrspringen: M. Muller, v. d. Sloot, Stege
huis en Rottier.
Hoogspringen: G. de Waard, J. Schotmans en
H. Scholten.
Hink-Stap-Sprong: De Waard, Muller, De
Zeeuw en Hubert.
Koppelwedstrijd 3000 m: M. KeureHuurman
BosStegehuisMuller Rottier Tim
mers.
Olympische estafette:
800 m: De Zeeuw of C. Bos.
400 m: Stegehuis of v. d. Sloot, of De
Waard.
200 m: Timmers of Muller.
200 m: Rottier.
Gistermiddag te kwart voor drie had op de
hoek SingelVan Speykstraat een aanrijding
plaats tusschen twee jongedames, waarbij een
zich min of meer ernstig heeft bezeerd.
Toen een der dames, het dienstmeisje van
Dr. Fransen de van Speykstraat in wilde
rijden kwam er uit de laatste een andere
wielrijdster, die al zwaaiende naar iemand
verderop in de straat heen en weer slingerde.
Een aanrijding was van dit onvoorzichtig
manoeuvreeren het gevolg. Daarbij kwam het
dienstmeisje te vallen, terwijl de ander door
reed en eerst toen omstanders haar opmerk
zaam maakten op den val van de ander keerde
zij terug. Het gevallen meisje klaagde over
hevige pijn in den rug, waarom zij dan ook
opgenomen werd in het hoekhuis Van Speijk-
straatWilhelm inastraat.
Dr. Rienks werd gewaarschuwd, die haar
onderzocht, waarna zij loopende naar haar be
trekking terugkeerde.
XIII.
Zo zit op een zonnige ochtend in het museum
van het Historisch Genootschap „De Kop van
Noord-Holland", en tegenover mij zit de heer
Oortgijsen, de ijverige conservator. Een pien
tere zestiger, grijs, naar wit toelopend, met
een scherp-gesneden kop en levendige ogen.
Een kerel die op z'n stuk staat, zo te zien
en die zich de kaas niet van de boterham laat
eten. Klaas Oortgijsen, zoals hij „tout court"
genoemd wordt, is een hartelijk gastheer, de
lege koffiekoppen en de peukjes sigaar op
't asbakje bewijzen dat. Zo zat ik daar dus,
en de uren vlogen voorbij zonder dat ik er erg
in had. En toen ik weer op de Westgracht
stond, zie, toen verbaasde ik me...
En ik zal U vertellen waarom.
Misschien hebt U wel eens de repor
tage's in de „Telegraaf" gelezen: „Men
sen met hobby's?" Welnu, Klaas Oort-
gijzen, Uw stadgenoot, is zo'n wezen! En
het is er een van de goede soort! Want
zijn hobby is maar niet zó een hobby, zijn
hobby heeft voor de ontwikkeling en de
kennis van Uw stad een unieke betekenis!
Want wat ik daar zag, in die primitieve
hokjes en kamertjes en gangetjes, waar
Klaas' verzameling is bijeengebracht,
grenst aan 't ongelooflijke.
Tien jaar geleden begon Oortgijsen met het
bijeenbrengen van schilderijen, tekeningen, pla
ten, foto's, kaarten, boekwerken, couranten,
prentbriefkaarten, oorkonden, portretten, ge-
gedenkboeken, gidsen, programma's en dui-
zend-en-een oude curiositeiten. Een hobby?
Noemt U 't zo. Maar in die tien jaar verzamel
de Klaas een schat aan kennis en inzicht be
treffende de historie en de ontwikkeling van
uw stad. En in de enkele ochtenden, dat ik het
genoegen smaakte onder Klaas' leiding door
zijn museum te dolen, kreeg ik zo'n uitstekend
overzicht in dat, wat men „de kop van Noord-
Holland" pleegt te noemen, waardoor ik nog
intensiever van mijn verblijf hier ter stede heb
genoten dan ik ooit had kunnen dromen.
Want een vreemdeling, die een beetje verder
wil kijken dan z'n wijsneus lang is, wil zich
oriënteren. Hij wil iets weten van de stad, van
haar bewoners, haar geschiedenis en meer van
die zaken. En ik heb, bij een bezoek aan ver
schillende provinciesteden van ons land, dik
wijls gedacht: nou moest hier ergens eens
iemand te vinden zijn, die me een beetje weg
wijs kon maken! Natuurlijk: iemand met een
speurdersneus komt overal achter, dat weet
ik. Maar hoe gaat 't meestal: men loopt de
mooiste, de aardigste plekjes voorbij, en later
heb je er spijt van!
En een remedie daartegen heb ik gevonden
in Klaas Oortgijsen. En in z'n museum. En
ik stond verbaasd te kijken over de kennis en
de liefde, waarmee hij mij verteldde van Den
Helder en Nieuwediep. En van Huisduinen,
niet te vergeten! Van Husiduna en haar strijd
tegen de nooit te verzadigen zee, van haar
ondergang en haar weer uit de golven omhoog
rijzen. Over de Allerheiligenvloed in 1570,
en later herbouwd aan de binnenvoet der dui-
waarbij Huisduinen geheel verzwolgen werd,
nen. Over de „grote" tijd van Huisduinen, ten
tijde der 17e en 16e eeuw, toen zijn uitver
koren badplaats een eigen bestuur en recht
spraak had, en daar wel 60 kapiteins en een
leger walvischvaarders woonden. En van de
neergang en de verwoesting door de Engelsen
in 1799... Oortgijsen vertelt, en hij duikt kaar
ten op, bijzonder interessante kaarten. De
Comitatis Hollandiae novissimo descriptio,
door Balthazaro Florentio a Berckenrode in
1629. De comitatus Hollandiae Tabula Pluribus
Locis Recens Emandata k Frederico de Wit.
1700. Gedruckt 't Amsterdam in de Calver-
straat b(j den Dam in de Witte Paskaert...
Als U 't niet vertalen kunt, stapt U maar
naar de Westgracht!
En zo rijst voor me op het beeld van
„De Kop van Noord-Holland. Ik zie Den
Helder groeien, ik zie de eerste wierdijken,
ik zie de krebbingen ontstaan, en later de
klipsteen dijken. Ik hoor vertellen van
Laurens Brandligt en zijn boek: „Scylla
en Charibdis", waarin hij 't plan ontwierp
om het Nieuwediep een goede haven te
geven... Ik hoor vertellen over 't bezoek
van Napoleon aan Den Helder in 1811 en
over zijn bevel, de, nu nog bestaande, for
ten aan te leggen. Ik hoor vertellen over
de Vice-admiraal VerHuell (die trouw
bleef aan den Fransen souverein... ach
wat hoor ik niet? Oortgijsen sleept steeds
meer aan, en op 't laatst ben ik bedolven
onder kaarten en boeken..
En weet U waar ik mij nu zo over verwon
der, beste vrienden? Ik zal 't U zeggen. Ik
verwonder me, dat U zo weinig belang stelt
in dat museum! Want met alle waardering:
dat is geen huisvesting daar! Zo' collectie,
waarop elke provinciestad trots zou zijn, be
hoort rianter gehuisvest te worden. Zou 't Uw
gemeente de kop kosten, als zij eens met de
hand over 't hart streek, en uitkeek naar een
betere behuizing?
Men zegt, dat een profeet in z'n eigen land
niet geëerd wordt. Ik weet niet, of Klaas Oort
gijsen aanspraak wenst te maken op deze
oud-Testamentische benaming. Maar wèl weet
ik, dat ik met genoegen terugdenk aan de
uren, gesleten in dat oude huis op de West
gracht hoek Keizerstraat.
En dat ik volgend jaar daar terugkom! Of,
wat nog beter is: niet terug kom. Want dan
heeft het historisch genootschap „De kop van
Noord-Holland" een pracht-huisvestingü
Er is weinig reden tot optimisme over
den gang van zaken van de laatete 24
uur; het is moeilijk nog lichtpunten te
vinden, die de hoop geven, dat de ramp
van een oorlog nog afgewend zou kun
nen worden. Alle dingen zijn mogelijk,
maar de spanning heeft een wel zoodanig
punt bereikt, dat een ontknooping van
het drama ieder oogenblik verwacht kan
worden.
De onverzettelijkheid van Frankrijk en En
geland tegen verdere agressie van Duitsch-
land, de duidelijk uitgesproken wil om de
aangegane verplichtingen ten opzichte van
Polen, volkomen te handhaven, laten geen
hoop, dat er nog van een compromis sprake
zou kunnen zijn. Daartegenover staat de
wil van den Duitschen Führer om wat hij
noemt, de „vitale belangen van Duitschland"
te behartigen.
Deze twee vastberaden standpunten botsen
met den wensch van de groote massa om
den vrede te bewaren. Men neemt dan ook
in vrijwel alle landen van Europa militaire
maatregelen, die aan een oorlogstoestand
doen denken.
Daartegen helpt geen woord van de
hoofden van de zeven Oslo-staten, giste
ren bij monde van Koning Leopold de
wereld ingezonden. Hoe voornaam rustig
deze boodschap ook is, hoe diep ernstig
de waarschuwing, die erin geuit wordt,
de groote mannen, bij wie, naar den
mensch gesproken, het lot van Europa in
handen is, zullen er niet naar luisteren.
„Een duurzame vrede kan niet gevestigd
zijn op de macht, maar enkel op een zede
lijke orde", zoo heeft de koning der Belgen
nog eens gezegd. Men zal doof zijn voor deze
waarheid, men gaat zijn eigen weg, een weg
die naar den ondergang leidt van het eigen
volk en van Europa.
Of er in het geheel geen lichtpunten
meer zijn? We zeiden het aan het begin
reeds, men kan ze moeilijk vinden. Maar
een lichtpunt zou men kunnen noemen,
dat geen enkel land, ook Duitschland en
Rusland niet, den oorlog willen. Oorlog
beteekent vernietiging, zoowel van de
aanvallers als van de aangevallenen- Deze
waarheid moet Hitier beseffen en hij kan
niet bewust den ondergang van zijn eigen
land en eigen stelsel, waaraan hij de
beste krachten van zijn leven gaf, willen.
Er is geen twijfel aan of Hitier, waarvan
men beweert, dat hij wel eens niet al te eer
lijk op de hoogte gehouden wordt van de
stemmingen in het buitenland, kan er, na het
gisteren gebrachte bezoek van den Britschen
ambassadeur, Henderson, niet aan twijfelen,
dat Engeland en Frankrijk, een conflict met
Polen als een strijd tegen Engeland en
Frankrijk zullen beschouwen.
Of hij dit risico dus aandurft zal moeten
worden afgewacht. De komende dagen zullen
daarover de beslissing brengen. Van harte
hopen en bidden we, dat onze wereld voor
een dergelijke ramp bespaard blijve. De gees
ten, die dit durven te ontketenen, laden een
ontzaggelijke verantwoordelijkheid op zich.
Aquarium Zoöl. Station. Voor het publiek
geopend: dagelijks van 9—1? en van 13.30
V7 u. Zaterdags van 912 uur.
Natuurhistorisch Museum, 2e Vroonstraat,
lederen Woensdag van 35 uur.
lederen Zaterdag van 710 uur.
Bovendien de eerste Zondag van elke maand
van 35 uur en de eerste Woensdag van
810 uur.
BIOSCOPEN:
Rialto, Spoorstraat, acht uur:
„The Story of Vernon and Irene Castle".
Tivoli-Theater, Spoorstraat, acht uur:
„Ik ben de Wet" en „De Visschersjongen".
Witte Bioscoop, Koningstraat, acht uur:
„Het eiland des doods" (II, slot) en „De
Goudzoekers van Canada",
Heden:
Zoeklicht Maranatha-tent, Vischmarkt, 8 u.,
„De profetieën des Bijbels".
Zondag 27 Augustus.
„Casino" 8.30 Dansavond Casino-band.
Woensdag 30 Augustus.
„Casino" 8 uur Feestavond Chr. Oranje-Ver.
Donderdag 31 Augustus.
„Casino" 8.30 Koninginne-nachtfeest.
Opgenomen om 8 uur hedenmorgen.
Barometerstand Den Helder 765.0
Temperatuur lucht 18-1
Maximum temp. lucht 19.8
Wind: richting O; kracht: 2
Temperatuur zeewater 19.4
Licht op g g9
Onze vroegere stadgenoot, de heer C. de
Wit te Winterswijk, slaagde te Den Haag voor
de nijverheidsakte Ns. Natuurkunde cn Me
chanica,
