Twee Britsche schepen
lot linken gebracht
Wilhelmshaven
Wijziging
vestigingswet
voorgesteld
Onze kolenvoorraad
De bomaanval op
Uitstel ontslag van
dienstplichtigen
Het periodiek
verlof van de
militairen
Nederlands neutraliteit
Gewetenlooze
studenten
W aarschu wing
tegen mijnengevaar
Polen wil geen
krijgsgevangenen
uitwisselen
Duitsche KX-M.-piloot
vrijgelaten
Post voor het
Indië-vliegtuig
De „Nieuw Amsterdam"
zet ue reis voort
Van Java naar New York
Postvluchtcn op Indië
Vandaag weer bioscoop
in Engeland
Arrestaties in het protectoraat
Terrorisme nimmer
Engelands doel
m
Be Paus blijft waakzaam
HIJ BLIJFT HOPEN OP EEN
G3LEGENHEID. DIE HEM IN
STAAT STELT DE VOLKE
REN DEN WEG TOT VREDE
TE DOEN INSLA4.N.
Wij zullen niet ophouden, aldus
verklaarde gisteren de Paus, toen
de nieuwe Belgische ambassadeur
bij het Vaticaan zijn geloofsbrieven
kwam indienen, den toestand nauw
lettend gade te slaan om met alle
kracht gebruik te maken van de
gelegenheden, die zich zouden voor
doen, om de volken, die thans verdeeld
zijn, te leiden naar een voor allen
eervollcn vrede in overeenstemming
met het geweten der menschheid en
der christenheid, een vrede, die de
levensrechten van ieder beschermt
en de veiligheid en rust der naties
handhaaft.
Zoo lang dat niet mogelijk is, zullen wij
er althans naar streven de vreeselijke won
den, die reeds zijn toegebracht, of die nog
zullen worden geslagen, te verzachten. Wij
herinneren ons zekere verklaringen, waarin
de oorlogvoerende staten bij het begin van
het conflict openlijk uiting hebben gegeven
aan hun wil, bij de oorlogsvoering de wet
ten der menschelijkheid in acht te nemen en
zich te houden aan de bepalingen der inter
nationale overeenkomsten, In het bijzonder
willen wij dus hopen, dat de burgerbevolking
iedere krijgsoperatie bespaard zal blijven, dat
in het bezette gebied leven, eigendom, eer en
godsdienstige overtuiging der bewoners ge
ëerbiedigd zullen worden, dat de krijgsge
vangenen menschelijk behandeld zullen wor
den en onbelemmerd de versterking van het
geloof zullen kunnen ontvangen en dat geen
gebruik zal worden gemaakt van gifgassen."
Voorts gaf de Paus uiting aan zijn droef
heid en prees de pogingen van den Belgi
schen Koning om den vrede te redden. In
ons apostolisch ambt boven de bijzondere
geschillen geplaatst en bezorgd voor het wa
re welzijn van alle volkeren hebben wij met
droefheid van dag tot dag de uitbarsting
zien naderen, die is gevolgd als het onver
mijdelijke gevolg van het verzaken van het
onderhandelingsbeginsel en het toepassen
van geweld.
Wij behoeven niet zelf te herhalen,
hoe het voorzien van een zoo groot
ongeluk ons vanaf den eersten dag
van ons episcopaat voortdurend in
de gedachten is gebleven, hoe wij tot
op het laatste oogenblik niets ach
terwege hebben gelaten om door gebe
den, openbare vermaningen of her
haalde vertrouwelijke stappen de
geesten te wijzen op den ernst van
het gevaar en om hen te brengen tot
eerlijke en vredelievende onderhan
delingen op de grondslagen, die al
leen sterk en duurzaam zijn, de ge
rechtigheid en de liefde.
Op het oogenblik dreigt helaas het gebul
der van het kanon, het geweld der strijden
de legers en de snelle opeenvolging der oor
logsfeiten alle andere stemmen te overheer-
schen.
De vijandelijkheden, die in zekere streken
reeds met vernietigende uitwerking zijn be
gonnen, schijnen thans den kampioenen voor
den vrede de wegen af te sluiten, die giste
ren nog voor wederzijdschen goeden wil toe
gankelijk konden lijken.
In een dergelijken toestand zenden wij on
ze gebeden op tot God, die de harten der
menschen in zijn hand heeft, opdat hij de
dagen der beproeving verkort en het oog der
volken, die met onzegbaar ongeluk bedreigd
worden, richt op nieuwe wegen naar den
vrede, voordat het tegenwoordige conflict tot
een algemeenen wereldbrand wordt.
Plaatsvervangers van gemobili
seerde middenstanders behoeven
niet aan de Vestigingseisclien te
voldoen.
Ingediend is een wetsontwerp tot
wijziging der Vestigingswet Klein
bedrijf 1937. De volgende regeling
komt hierop neer, dat den gemobili
seerden ondernemers van kleinbe
drijven, een bijzondere vergunning
zal worden verleend, welke hun toe
staat, een waarnemend beheerder in
dienst te nemen, die niet aan de
vastgestelde vestigingseischen be
hoeft te voldoen. Een waarnemend
beheerder zal evenwel niet langer
dan tot het tijdstip van terugkeer
tot den normalen toestand als zoo
danig werkzaam kunnen blijven.
Op gelijke wijze zal den ondernemer, die
zijn zaak heeft moeten sluiten in verband
met zijn opkomst in werkelijken dienst,
worden vergund de door hem gestaakte be
drijfsuitoefening na terugkeer uit werke
lijken dienst te hervatten.
Het scheen gewensoht, een regeling, als
hierboven bedoeld, volledigheidshalve ook
van toepassing te doen zijn gedurende een
z.g. „spertijd".
TOT NADER ORDER.
Afgekondigd is Staatsblad no. 589a, hou
dende een Kon. Besluit van 14 September
1939, waarbij, uit overweging, dat de inter
nationale politieke toestand het wensche-
Iijk maakt, de sterkte van de land- en zee
macht voorshands niet belangrijk te ver
minderen, is bepaald, dat het ontslag van
de dienstplichtigen, die krachtens art. 43
eerste lid der Dienstplichtwet met ingang
van 1 October 1939 uit den dienst zouden
worden ontslagen, tot nader order wordt
uitgesteld.
Minister wil een juist overzicht
krijgen.
De minister van Economische Zaken deelt
mede. dat de directeur van het Rijkskolen-
bureau aan alle hem bekende verbruikers
met een jaarverbruik van meer dan 500 ton
aan vaste brandstoffen of een daarmede
gelijk te stellen hoeveelheid fabrieksturf,
een vragenlijst ter invulling heeft doen toe
komen. teneinde een juist overzicht te ver
krijgen van de aanwezige voorraden van,
alsmede van de behoeften aan vaste brand
stoffen hier te lande.
Voor zoover hiervoor in aanmerking ko
mende verbruikers een dergelijke vragen
lijst tot op heden niet mochten ontvangen,
wordt dezen in hun eigen belang aangera
den hiervan ten spoedigste bericht te ge
ven aan het rijkskolenbureau Carnegie-
laan 12 te 's-Gravenhage.
De man, die in Calcutta werd
vastgehouden.
Naar de K.L.M. telegrafisch uit Calcutta
vernomen beeft, is de K.L.M.-piloot Klein,
die aldaar door de Britsch-Indische autori
teiten wegens zijn Duitsche nationaliteit
was geïnterneerd, vrijgelaten.
De heer Klein bevindt zich reeds op weg
naar Batavia.
VIER MENSCHEN TE WOUW OMVER
GEREDEN.
Postbode levensgevaarlijk gewond.
Gisteravond omstreeks negen uur heeft op
den Rooscndaalschon weg bewesten Wouw
een ernstige botsing plaatsgehad.
De autobestuurder K. uit Wouw stond
in gezelschap van zijn twee kinderen de
voorlichten van zijn wagen te herstellen,
waarbij de nabijwonende postbode van den
B. hem met een zaklantaarn bijlichtte.
Een tweepersoonsauto, waarin drie
studenten uit Leiden, niet vrij van
alcohol, waren gezeten, kwam in
snelle vaart aanrijden en botste met
een hevigen slag tegen den stil-
staanden wagen. Alle vier hierbij-
staande personen werden gegrepen.
De postbode werd op het rijwielpad ge
slingerd. Hij liep een schedelbasisfractuur
op en moest ter plaatse van de H.H. Sa
cramenten der Stervenden worden bediend.
In levensgevaarlijken toestand werd hij zijn
woning binnengedragen. De autobestuurder
K. en zijn beide kinderen werden licht ge
wond, evenals de drie studenten, wier auto
totaal werd vernield.
De politie van Wouw heeft de studenten
naar het politiebureau meegenomen.
Zaterdag loopt de trein Amster
dam-Napels weer.
Naar wij vernemen gaat er aanstaanden
Zaterdag voor het eerst weer een trein van
Amsterdam naar Napels, die post zal meene
men voor het vliegtuig naar Indië.
De luchtpost, die is blijven liggen, zal dus
met dien trein meegaan.
Zij. die van deze verbinding gebruik wen
sclien te maken, dienon hun post uiterlijk
Vrijdagavond per nachtposttrein te verzen
den, opdat zij Zaterdagochtend per trein
naar Napels kan worden vervoerd.
Vernomen wordt, dat de „Nieuw Amster
dam" van de Holland-Amerika Lijn, nadat
in het Kanaal aan boord door Britsche ma
rineofficieren een onderzoek naar contraban
de was ingesteld, de reis naar Rotterdam
heeft voortgezet.
Vervoer voor Rijksrekening.
De regeeringspersdienst meldt:
De Minister van Defensie verzoekt de di
recties van de onderscheiden tramwegmaat
schappijen alsmede de ondernemers van
autobus- en bootdiensten, militairen, die
aanvangende 16 September a.s. met perio
diek verlof vertrekken, voor rijksrekening te
vervoeren zoowel voor de heen- als voor de
terugreis. Aan voornoemde militairen wordt
voorloopig een eenvoudige verlofpas ver
strekt, welke geteekend moet zijn door den
compagnies-, batterij-, eskadrons-, detache-
ments- of overeenkomstigen commandant.
Verzocht wordt tegen afgifte van deze ver
lofpas een plaatsbewijs voor den heen- en
terugrit (vaart) met een geldigheidsduur
van meer dan één dag te willen verstrekken.
Verrekening geschiedt door het Departement
van Defensie.
Denk aan den verlofpas!
De regeeringspersdienst meldt verder:
Wellicht ten overvloede vestigt de minis
ter van Defensie er de aandacht van com
pagnies-, batterij-, eskadrons-, detachements-
en overeenkomstige commandanten op dat
aan de met verlof vertrekkende militairen
een afzonderlijke verlofpas moet worden ver
strekt voor elk te bezigen vervoermiddel,
geldig zoowel voor de heen- als voor de te
rugreis.
Raak de projectielen niet aan.
De luitenant-kolonel, commandant van de
groep 's-Gravenhage van de vesting Hol
land, vestigt de aandacht van de bevolking
op de mogelijkheid van het aanspoelen van
mijnen.
Hij waarschuwt ene ieder aangespoelde
mijnen niet aan te raken. Tevens verzoekt
hij iedereen, die een aangespoelde mijn
aantreft, dit ten spoedigste te melden aan
den dichtstbijzijnden kustwachtpost. Bij aan
spoelen van een mijn in een watergebied,
waar geen kustwachtstation gevestigd is,
moet deze mededeeling worden gedaan aan
den burgemeester ter plaatse.
Een nieuwe H.A.L.-lijn.
Naar do Tel. verneemt, zal de Holland-
Amerika Lijn zeer binnenkort overgaan tot
de instelling van den geregelden dienst tus-
schen Java en New York, waartoe reeds ge-
ruimen tijd geleden in principe besloten was
Bij die gelegenheid heeft de directie der
H. A. L. aan een Deensche scheepswerf te
Odense opdracht gegeven tot den bouw van
twee vrachtschepen van 10.000 ton, de „Som-
melsdijk" en de „Sloterdijk"
Duitsche klachten over slechte
behandeling zijner diplomatieke
vertegenwoordigers.
Het Duitsche nieuwsbureau meldt:
„In verband met de talrijke gevallen,
waarin Duitschers uit het door de
Duitsche troepembezette gebied naar
het binnenland van Polen worden
gevoerd, heeft het Duitsche ministe
rie van buitenlandsche zaken het
Zweedsche gezantschap, dat belast
is met de behartiging der Poolsche
belangen in Duitschland, verzocht de
Poolsche regeering een uitwisseling
van weggevoerde Duitschers tegen
Polen in Duitschland voor te stellen.
Het Zweedsche gezantschap heeft het
ministerie thans medegedeeld, dat de
Poolsche regeering weigert op het
Duitsche voorstel in te gaan."
In dit verband deelt hetzelfde bureau me
de, dat het personeel der Duitsche consulta-
ten te Posen, Thorn, Krakau en Lodz Dins
dagavond geheel uitgeput te Czernowitz is
aangekomen, waar het uit 41 personen be
staande gezelschap door den Duitschen con
sul van levensmiddelen voor de verdere reis
voorzien werd. Inmiddels is het gezelschap
te Boekarest aangekomen. De ambtenaren
der consultaten te Thorn, en Posen, aldus
meldt het DNB. verder, waren in hun eigen
auto naar Warschau gereden, waar zij in de
Duitsche ambassade geïnterneerd werden.
Vandaar werden zij overgebracht naar een
gevangenis te Loeblin. Eenige uren later
werden zij vervoerd naar Pyszosacz waar zij
den nacht in een school op stroozakken
moesten doorbrengen. Hier kwamen ook de
Duitschers uit Krakau aan en het geheele
gezelschap werd naar de Roemeensche grens
gebracht. De Duitsche consul te Krakau, die
onderweg vermist werd, is geinterneerd en
naar Warschau gebracht.
Op de uitreis landde de Pelikaan
gisteren te Bandoeng. De Buizerd be
reikte op de terugreis Napels, waar
zich reeds de Gier en de Nandoe be
vonden.
Nederlandsch tankschip neemt
bemanning van aangevallen boot
aan boord.
De Amerikaansohe mailboot „Manhattan''
heeft per radio medegedeeld, dat zij van
haar koers is afgeweken om de bemanning
van het Britsche schip „Britsh Influa ence''
te redden. Later meldde de „Manhattan",
dat het Noorsche vrachtschip „Idabakke"
de overlevenden van het Engelsche schip
had opgenomen.
Het Britsche stoomschip „Vancouver City'"
heeft per radio medegedeeld, dat het op
den Atlantischen Oceaan is aangevallen en
dat de bemanning in de booten ging. Het
mailschip „President Roosevelt" dat te
hulp snelde, meldde, dat de bemanning van
de „Vanoouver City" was opgenomen door
een Nederlandsch tankschip, geassisteerd
door een vliegtuig.
Het Britsche ministerie van Binnenland-
sche Zaken deelt mede, dat de bioscopen
heden geopend zullen zijn van 10 tot 22 uur
in geheel Engeland, met uitzondering van
het Westend in Londen, waar zij slechts van
10 tot 18 uur open mogen zijn.
„Om redenen van veiligheid".
Volgens een mededeeling van het officieele
Duitsche Nieuwsbureau van gisteren zijn
in Slowakije saboteurs aan het werk ge
weest. Een andere mededeeling van het
zelfde bureau verklaart, dat gedurende de
laatste dagen „een niet onbelangrijk aantal
arrestaties verricht is in Bohemen en Mo-
ravië om redenen van openbare veiligheid."
NEDERLANDSCHE MIJNWERKERS IN
DUITSCHLAND OVERBODIG?
Opeens zonder voorafgaand bericht, vor
dert Duitschland nu een visum op de pas
sen der Nederlandsche arbeiders die van
Heerlen in de nabijgelegen Duitsche mijnen
werken gaan. Ook bleek de grenscontrole
door militairen te geschieden. Verscheidene
mijnwerkers konden, door den onvoorzienen
eisch van een visum, hun werk niet meer
bereiken en keerden terug. Deze maatregel
moet ook voor Duitsche autoriteiten een ver
rassing geweest zijn.
Overigens hoorden we, aldus het Hsb. van
arbciderszijde, dat het werken in Duitsch
land wel ophouden zal, omdat men eerlang
nu Saargebied en Saarmijncn in de oorlogs
zone geraken, op een zoo sterken toevloed
van mijnwerkers uit dit te evacueeren indu
striegebied -rekent, dat de Nederlandsche
werkkrachten gemist kunnen worden. Dit
aantal, aanvankelijk ongeveer 800, was trou
wens in de laatste weken toch al zeer ver
minderd, daar velen niet willen werken in
een land dat in oorlogstoestand verkeert.
Een beschouwing van de
mes".
„TL
Granaten spatten rond de Brit
sche Vliegtuigen uiteen.
In het eerste ooggetuige verslag
van den Britschen luchtaanval op
Noord Duitsche marinehavens wordt
gezegd, dat de Britsche vliegtuigen
zoo laag over een der twee gebom
bardeerde oorlogsschepen, te Wil-
holmshaven vlogen, dait zij de mast
bijna raakten en de inzittenden een
levendigen indruk kon-dien krijgen
van wat er op de dekken en langs
de kade gebeurde.
Het leidende vliegtuig van het eerste aan
vallende eskader had een Canadees als
navigator.
Wij vlogen, aldus het ooggetuige-verslag,
op het schip af om het te bombardeeren.
Twee bommen treffen doel.
Toen wij ons boven het slagschip bevon
den, konden wij zien, hoe de bemanning
naar haar posten snelde. Wij lieten toen
onze bommen vallen. Uit een tweede vlieg
tuig werd gezien, dat twee bommen doel
troffen. Toen wij ons verwijderden, begon
het scheepsgeschut te vuren. De navigator
zag, hoe de granaten vlak achter de vlieg
tuigen uiteensprongen.
Gedurende den goheelen aanval zagen wij
slechts een Duitsche vliegtuig, een tweedek
ker, die voorbijvloog en verdween.
Toen de bestuurder van het derde vlieg
tuig het oorlogschip naderde, zag hij den
eersten bom uit het tweede toestel vallen,
die midscheeps terecht scheen te komen. Te
hal acht 's avonds waren die vliegtuigen
op hun bases teruggekeerd.
Duitschers openden vreeselijk
vuur.
Een ander relaas is opgehangen door de
officieren en manschappen van een toestel,
van een ander eskader,' dat heeft deelgeno
men aan den aanval.
Een der toestellen werd verscheidene ma
len getroffen door granaten en kogels, doch
het keerde behouden terug hoewel twee
der tanks doorboord waren. De beide an
dere bombardementsvliegtuigen van deze
groep werden niet getroffen. Wij vlogen op
een hoogte van ongeveer 2000 meter, aldus
dit relaas, toen wij een aantal Duit.sche
schepen in het oog kregen.
Eerst, toen wij bijna boven hen wa
ren, openden zij het vuur. Het was
een vreeselijk vuur, vooral dat van
de groote schepen. Door ons ma
noeuvreeren maakten wij de tref
kans van den vijand zoo klein moge
lijk, daarna vlogen we recht op de
schepen aan en lieten wij onze
bommen vallen. Onmiddellijk daar
na stegen wij tot de wolken en
verwijderden wij ons terwijl de gra
naten rondom ons uiteenspatten.
Onze groep keerde behouden terug. Het
leidende vliegtuig werd getroffen door een
granaat, die vlak langs den radiotclcgrafist
vloog. Twee benzinetanks werden door
boord en verschillende stukken van het ge
raamte werden weggeschoten, doch het toe
stel kon naar z'n basis terugkeeren en zon
der ongelukken landen. Een ander toestel,
flat van den nnnval terugkeerde, ontdekte
een duikboot, die in de richting van de
Duitsche kust voer en haastig dook, toen
zij het vliegtuig waarnam. Helaas had het
toestel al zijn bommen reeds laten vallen,
anders zou de duikboot een gemakkelijk
slachtoffer zijn geweest, aldus besloot het
relaas.
De Times bespreekt in een artikel van een
kolom lengte met waardeering de beginse
len betreffende de neutraliteit, waardoor de
Nederlandsche buitenlandsche politiek ge
leid wordt en vergelijkt deze beginselen
met de Zwitsersche en Belgische, daarbij
wijzend op de verschillen.
De schrijver zet, aldus de N.R.Crt., uiteen,
dat Nederland teruggekeerd is tot de oude
neutraliteitspolitiek, nadat het Abessijnsche
conflict het geleerd had, dat de uitvoering
van sancties, overeenkomstig de overeen
komst van den Volkenbond, door kleine sta
ten risico's met zich bracht, en geen be
trouwbaren waarborg van veiligheid bo
den.
In tegenstelling tot Zwitserland wees Ne
derland steeds een internationale garantie
van zijn neutraliteit af. erop wijzend vrij te
willen blijven in haar eigen interpretatie
van de zaken voor het geval zijn territorium
geschonden zou worden. Iedere partij ech
ter kan er verzekerd van blijven, dat Ne
derland tot het uiterste elke poging om zijn
territorium als basis voor militaire actie te
gebruiken, zal weerstaan en na zijn herbe
wapening der laatste jaren mag het. land
zeker hopen, in staat te zijn tot zulk een
weerstand.
„Niet afkeerig van hulp".
Ook zou Nederland, aldus vervolgt schr.,
niet noodzakelijkerwijs afkeerig blijven om
hulp te ontvangen en in geval van een vol
gehouden aanval van een schender van
zijn neutraliteit zou het genoodzaakt zijn
die hulp te aanvaarden. Maar Nederland
weigert om aan eenige mogendheid automa
tisch het recht te geven om hulp te bieden.
De schr. concludeert, dat Engeland altijd
bereid geweest is deze politiek van onaf
hankelijkheid te begrijpen, een politiek,
waarbij Nederland alle onderhandelingen
met andere mogendheden afwees en dat
deze houding steeds is gerespecteerd, zoo
wel met betrekking tot Europa als het Verre
Oosten.
Maar zoo noodig oorlog op een
wijze, die passend wordt geacht.
PROMPT ANTWOORD OP DE
DUITSCHE BEDREIGING.
De eerste minister heeft gistermiddag in
het Lagerhuis verwezen naar de officieel©
mededeeling, welke gisteren uit het hoofd
kwartier van Hitier werden gedaan over de
Duitsche methoden in Polen. Chamberlain
zeide, dat hoe ver anderen ook mogen gaan,
de Britsche regeering nimmer haar toevlucht
zal zoeken tot een weloverwogen aanval op
vrouwen, kinderen en andere burgers met
geen ander doel dan terrorisme.
Chamberlain voegde hieraan toe, dat Hit-
Iers mededeeling in feite een botte tegen
spraak is van de jongste verklaring van den
Duitschen kanselier in den rijksdag, toen
hij betoogde niet in het minst den wensch te
hebben oorlog te voeren tegen vrouwen en
kinderen.
Voortgaande zeide Chamberlain: „De be
perkingen, welke wij en de Franschen ons
opleggen hij de operaties van onze eigen
strijdkrachten, waren gebaseerd op de voor
waarde, dat onze tegenstanders een gelijke
beperking zouden in acht nemen.
De Britsche regeering moet zich de vrij
heid voorbehouden, dat indien céYi dergelijke
beperking in feite niet wordt in acht geno
men zal worden opgetreden op een wijzö
als passend wordt geacht."
