DE „NIEUW AMSTERDAM'"
Ulf DE VAART
contrabande controle
Engelsche vloot
in volle zee
DE „MEES"
DAGBLAD VOOR DEN HELDER EN HOLLANDS NOORDERKWARTIER
Toenemende dreiging
jegens Estland -
Wil Rusland Gydnia
Warschau?
en
Fransche marine
deed goede zaken
bevond zich op
gevechtsterrein
Onze volkshuishouding
tijdens den Wereldoorlog
r
België waakt voor
zijn neutraliteit
KONINGSTRAAT 79, DEN HELDER.. TELEFOON 50 (2 LIJNEN)
DONDERDAG
28 SEPTEMBER 1939
Russisch schip in de
Oostzee getorpedeerd
Engeland onderschept
70.000 ton goederen
i4$ -
Dit nummer bevat 8 pagina's
EERBERICHT
DE BILT SEINTi
HELDERSCHE COURANT
Uitgave der Ultg.-MlJ. Hollands Noorderkwartier N.V. te Den Helder
67e JAARG. No. 8733
MOSKOU EISCHT ten week
De draden der Europeesche poli
tiek komen thans onmiskenbaar in
Moskou samen.
Ten eerste is von Ribbentrop op
het Kremlin ontboden, de Turksche
minister van buitenlandsche zaken
is er een gefêteerde gast, de Bul-
gaarsche stafchef is gearriveerd en
minister Selter van Estland maakt
zijn tweede reis naar 't Canossa van
Stalin.
Het is duidelijk, dat de Sovjetre-
geering het ijzer wil smeden terwijl
het heet is en thans zooveel mogelijk
voordeelcn uit het vuur wil slepen
als slechts mogelijk is.
Natuurlijk kan men slechts gissen
naar den aard van de aspiraties der
Russen. Maar één ding staat vast:
von Ribbentrop is niet op eigen ini
tiatief naar Moskou getrokken, maar
door Molotoff zonder meer ontbo
den. Een doorslaggevend verschil!
Het trekt algemeen de aandacht
en heeft groote verrassing gewekt,
dat gouwleider Förster, de groote
man van Dantzig, von Ribbentrop
vergezelt.
Dit wijst er op, dat de kwestie van
een uitgang naar de Oostzee voor
het thans Russische deel van Polen
onderwerp der besprekingen zal uit
maken.
Ook kan het beteekenen dat Rusland
eischen doet gelden op Warschau,
welke stad als achterland natuurlijk
van groot belang is voor Dantzig.
In dit licht zijn vooral te zien de geruch
ten over de neiging der verdedigers van de
Poolsche hoofdstad om de Russische troepen,
die aan de overzijde van de Weichsel in de
voorsteden van Warschau staan, in de stad
toe te laten, liever dan haar aan de fel ge
hate Duitschers over te leveren.
Dat intusschen naast het begrensde, maar
toch moeilijke vraagstuk van de definitieve
vaststelling der grenslijn ook vraag
stukken van „hooger" orde tusschen von Rib
bentrop en de Sovjetheeren zullen worden
besproken, is zeer waarschijnlijk.
Het feit, dat Stalin himself aan de eer
ste conferentie van ruim twee uur met den
Duitschen minister heeft deelgenomen,
spreekt hier boekdeelen.
DRUK OP ESTLAND.
Vrijwel zeker zullen de besprekingen
ook geloopen hebben over de Russi
sche druk op Estland.
Uit Kaunas wordt daaromtrent ge
meld, dat de USSR vlooMbases eischt
op de aan Estland behoorende eilan
den Dagoe en Oesel.
RUSSISCH SCHIP GETORPE
DEERD.
Aan dezen eisch zal nog wel kracht worden
bijgezet door het Tassbericht uit Moskou,
meldende dat gisteren te zes uur in den
avond het Sovjet-Russische schip „Metal-
list" door een onbekende duikboot getorpe
deerd en tot zinken werd gebracht in de
nabijheid van de Narva-baai.
Het schip mat 4000 ton. De bemanning be
stond uit 24 man. Sovjet-patrouilleschepen
hebben negentien opvarendeen opgepikt. De
vijf overigen worden vermist.
Russische vliegtuigen boven Est
land. Estland protesteert.
Ook het feit, dat Rusland blijkbaar reeds
provoceert, is veelbeteekenend.
Volgens het officieuze Estlandsche Nieuws
agentschap heeft een Sowjet-Russisch mili
tair vliegtuig Dinsdag en Woensdag ver
scheidene malen de neutraliteit van het
Estlandsche gebied geschonden.
De Estlandsche regeering heeft daartegen
protest ingediend.
Turkije cn de Dardanellen
hoofdschotel.
de
Vrij algemeen neemt mep echter aan, dat
de vrije doorvaart door de Dardanellen en
de bepaling van Turkije's positie, welke ten
slotte over het lot van Roemenië beslist, de
hoofdschotel der Kremlinsche besprekingen
vormt.
De gelijktijdige tegenwoordigheid van de
Turksche en Duitsche ministers van buiten-
lndsche zaken in Moskou, is tè opvallend
om zonder beteekenis te zijn.
De veronderstellir-. dat groote druk op
Turkije wordt uitgeoefend om dit land los
te werken van Engeland en Frankrijk, is
dan ook zeker niet gewaagd.
En daarbij is de afwezigheid van een
Roemeen f:n de aanwezigheid van een Bul-
gaarsch vertegenwoordiger van zulk een si
nistere welsprekendheid, dat de hoofdrich
ting der Russische aspiraties: het bezit van
Roemeensch (vroeger Russisch) Bessarabië
en de Roemeensche petroleumvelden, wel
zeer duidelijk om het hoekje komen kijken.
Sluiting der Dardanellen voor Britsche
oorlogsschepen door een regeling, goed- of
kwaadscchiks, met Ankara zou deze opzet
wel zeer vergemakkelijken.
Of Hitier deze ontwikkeling der Euro
peesche politiek zal slikken hangt af van
de tegenwerkende factoren, waaronder eer
stens de vernietiging van zijn eigen ver-
langes kan worden gerekend, maar
niet minder het verzet van Mussolini,
die allerminst verheugd zal zijn met de
verschijning van de vlag met de Sovjetster
in de Middellandsche zee, zijn zee.
Wat weegt voor de Führer zwaarder de
Russische hulp of de Italiaansche vriend
schap?
EXPLOITATIEKOSTEN TE HOOG.
Het vlaggeschip van de HollandAmeri
ka Lijn, de „Nieuw Amsterdam" zal uit de
vaart worden genomen.
De exploitatiekostenvan het schip zijn
n.1. zóó gestegen, dat zij de inkomsten niet
meer kunnen dekken. Het f raaie passa
giersschip zal dus worden opgelegd.
Pet 15 October a.s. zal echter het H.A.L.
s.s. „Rotterdam" uit de Maasstad naar de
Ver. Staten vertrekken. Men verwacht de
„Rotterdam" dezer dagen, geladen met
graan voor onze regeering, van New York
terug.
Het ministerie voor economischen
oorlog in Engeland deelt mede. dat
in de week, die op 26 September ein
digde, ruim 70.000 ton goederen on
derschept en aangehouden zijn door
de Britsche contrabande-controle,
Onderschept werden 24.150 ton ijzer
erts, 14.200 ton petroleumproducten,
7.200 ton mangaan, 7.600 ton olie
houdende zaden. 6000 ton bauxiet,
2600 ton veevoer, 2100 ton verschil
lende levensmiddelen, 1300 ton ve
zels, 1300 ton oliën en vetten, 1000
ton granen en 5900 ton rubber.
Voorts werd een aantal zendingen
chemicaliën, katoen, wol, gom, har
sen, hout, huiden en vellen, mest
stoffen onderschept. De goederen in
kwestie werden vastgehouden, om
dat er bewijzen waren, dat zij naar
Duitschland werden verzonden.
GEEN DUIKBOOTEN IN NEUTRALE
HAVENS?
In de pan-Amerikaansche conferentie
werden gister voorstellen ingediend door Ar
gentinië, Uruquay, Brazilië en Chili. Deze
beoogden zich niet te verzetten tegen de lijs
ten van als contrabande beschouwde pro
ducten, die door Frankrijk, Engeland en
Duitschland zijn gepubliceerd, doch het
recht van neutrale mogendheden te verdedi
gen handel te drijven. Tot de voornaamste
vragstukken waarover gesproken werd,
behoort dat der instelling van ee „continen
tale zee" aan de kusten van Amerika, waar
Amerikaansche schepen zouden moeten pa
trouilleeren. De vorming van een dergelijke
zone brengt de noodzakelijkheid mee van
middelen om deze te beschermen.
Daarom schijnt het, dat dit voorstel ver
gezeld zal moeten gaan van een ander voor
stel, waarbij het binnenloopen van neutrale
havens door duikbooten op straffe van in-
temecring wordt verboden.
Overigens bevinden zich tal van
Duitsche vrachtbooten naar men
meent een vijftigtal thans in de
Amerikaansche wateren. Zekere
delegaties zouden voorstellen deze
schepen te koopen, anderen zouden
ze eenvoudigweg willen in beslagne-
men teneinde zich de betaling te
verzekeren van door het rijk niet
betaalde bestellingen.
Volgens Havas kan men zeggen, dat er
geen enkel geschil van opvatting bestaat
tusschen de gedelegeerden, die spreken uit
naam van bijna 240 millioen menschen.
Alleen op detailpunten is men het niet
altijd eens.
Interessante cijfers.
De publicatie van het Centraal Bureau
voor de Statistiek over bovenstaand onder
werp is thans verschenen. Ze wordt in de
inleiding aangekondigd als een „Economi
sche statistische schets", welke met opzet
zeer kort is gehouden. Niettemin is er een
aanzienlijk cijfermateriaal op overzichtelij
ke wijze in verwerkt. In een paragraaf over
de prijsbeweging worden groothandelsprij-
zen, kosten van levensonderhoud, loonen, hu
ren en rentestand naast elkaar gezet en
voorts de prijsbeweging in Nederland met
die in Engeland en met de zeevrachten ver
geleden.
In 191S was* het groothandelsprijsniveau
hier tot 376 (1913=100) gestegen, de kosten
van levensonderhoud tot 175 (1911—13=100),
het gemiddeld dagloon tot 139 (1914=100).
De prijsstijging in Engeland was aanzienlijk
minder, doch de hooge vrachten (in 1918 lOx
het bedrag van 1914, voor b.v. steenkolen)
beletten een aanpassing. Zonder het ingrij
pen der regeering zouden de voedingskos
ten naar schatting nog 20 pet. hooger ge
weest zijn dan ze waren.
Industrie en landbouw.
In een beschouwing over de bedrijvigheids
indices wordt het groote verschil tusschen
de takken met ingevoerde grondstoffen en
die met nationale grondstoffen in cijfers
uitgedrukt en voorts de ontwikkeling van
akkerbouw, veeteelt, industrie, mijnbouw en
bouwbedrijf ontleed.
Stelt men 1914=100, dan was, alweer in
1918, de invoer van grondstoffen voor de in
dustrie 13, de uitvoer van fabrikaten 10, de
invoer van afgewerkte consumptiegoederen
evens 10, le landbouwproductie echter nog
90, de bouwbedrijvigheid 54, het goederen
vervoer bij de spoorwegen 77.
Onze inkomens en de besteding
daarvan.
Voorts wordt het verloop en de verdee
ling der inkomens bestudeerd. In een para
graaf over het verbruik wordt de consump
tie der belangrijkste voedings- en genotmid
delen statistisch onderzocht. De inzinking
in 1917 en 1918 en de gedeeltelijke compensa
ties van b.v. tarwe door aardappelen en
suiker en margarine door boter wordt be
sproken.»
De consumptie van voedingsmiddelen per
hoofd wordt zeer globaal voor 1918 becij
ferd op 70 a 75 pet. van 1914.
Staatsuitgaven.
In 1918 bedroegen, zoo besluit de schets,
de totale staatsuitgaven ruim f 1 milliard,
waarvan f 327 mill. voor de landmacht, f 180
mill. voor levensmiddelen en f 25 mill. voor
brandstoffen- en schoeiselvoorziening, f 32
mill. voor het steuncomité, enz.
ENGELSCHE EN DUITSCHE BE
RICHTEN SPREKEN ELKAAR PER
TINENT TEGEN OVER DE RESUL
TATEN.
De Britsche minister van oorlog, Churcliill,
heeft aangekondigd, dat eergisteren de Brit
sche vloot in het midden van de Noordzee
is aangevallen door 20 Duitsche vliegtuigen.
Het Britsche smaldeel bestond uit slagsche
pen, een vliegtuig-moederschip, kruisers en
torpedojagers.
Geen enkel Britsch schip werd ge
troffen en neen enkele matroos zelfs
gewond. Een Duitsch watervliegtuig
is omlaag geschoten en een ander
ernstig beschadigd. De commandant
van de thuisvloot heeft dit draadloos
gemeld.
De minister legde deze verklaring
af in antwoord op een vraag over het
Duitsche legerbericht, waarin mel
ding werd gemaakt van het vernie
len van een vliegtuig-moederschip
en het ernstig beschadigen van een
slagschip.
Hij voegde hier nog aan toe, dat een an
der Duitsch vliegtuig in zee terecht is geko
men en de vier inzittenden gevangen zijn
genomen.
Het is niet waar. zeggen de
Duitschers!
Het Duitsche nieuwsbureau schrijft, dat
nadat van Britsche zijde eergisteren twee
valsche berichten zijn gepubliceerd over een
vliegeraanval op Kiel en op Friedrichtshafen
gisteren werd gemeld dat bij den aanval
van Duitsche vliegers op een Britsch smal
deel in de Noordzee geen der schepen zou
zijn getroffen, terwijl drie Duitsche vlieg
tuigen verloren zouden zijn gegaan.
De opperbevelhebber van de luchtmacht
stelt te dien aanzien vast: Het Britsche
vliegtuigmoederschip is getroffen door een
bom van 500 kg., een slagschip word door
twee bommen van 250 kg. getroffen, mid
scheeps en aan het voorschip Welke uit
werking deze bómmen hebben gehad be
hoeft geen nader betoog.
Verder is, naar het D.Nb. meldt, geen
der aanvallende vliegtuigen door de Engel-
schen getroffen en zijn alle toestellen naar
hun basis teruggekeerd.
Pertinente bevestiging der En-
gelschen.
Naar aanleiding van de Duitsche niedc-
deeling, waarin de door Churchill in het
Lagerhuis afgelegde verklaring over het ge
vecht op de Noordzee werd tegenspreken
verklaart het ministerie van voorlichting,
dat de verklaring van Churchill volkomen
juist was en dat van de Duitsche mededee-
ling geen letter waar was.
De Belgische regeering heeft op
verscheidene plaatsen langs de gren
zen versperringen aangebracht, die
het keeren van tanks ten doel heb
ben. Deze versperringen bestaan
uit losse deelen, welke onderling
verbonden zijn en, verplaatsbaar zijn
daar de deelen op rollen zijn ge
plaatst.
V ijt;
- G-
-
- - - W V
W
Verwachting: Gedeeltelijk be
wolkt, plaatselijk enkele
buitjes, weinig verandering
in temperatuur, meest mati
ge wind uit Noordelijke
richtingen.
LNiet minder dan 3200 kilogram
heeft bovenstaande zee-olifant bij
dezen stand in evenwicht te houden.
J
Duitsche regeering heeft K.L.M,
niet gewaarschuwd.
Men staat in Duitsche kringen op het
standpunt, dat bij een incident als met de
„Mees" geschied i dw.z. als Duitsche mili
taire vliegtuigen plotseling neutrale mili
taire of burgerlijke machines in de lucht
ontdekken, de Duitsche piloten het recht
hebben liet vuur tot eigen verdediging on
middellijk te openen en het pas moeten sta
ken als daarna blijkt dat men niet met een
vijandelijke machine te doen heeft. In dit
bijzondere geval redeneert men, aldus de
Berlijnsche corr. van het Hsbl., in Duitsche
bevoegde kringen aldus: „Het traject Mal-
mc—Amsterdam gaat hier en daar dwars
door feitelijk oorlogsterrein.
Een plotseling opduiken van een Neder-
landsch vliegtuig, dat zijn komst niet aan
de Duitsche weermacht heeft medegedeeld,
en dat niet op zeer opvallende wijze als
neutraal herkenbaar is, loopt nu eenmaal
het risico voor een vijandige machine te
worden gehouden, vooral als het zich, gelijk
hier is geschied, door wegduiken in de wol
ken aan een vervolging schijnt te willen
onttrekken. Men mag den Duitschen mili
tairen vlieger, die zich in oorlog bevindt,
niet kwalijk nemen dat hij eerst zijn eigen
leven verdedigt in de veronderstelling dat
het gevaar loopt. Het is zeer te betreuren als
hij daarbij een neutrale machine treft en
noncombattanten het leven verliezen, maar
zijn schuld is het niet."
Aldus zoo ongeveer de Duitsche op
vatting. Het was echter in Duitsch
land wel degelijk bekend gemaakt,
dat de K.L.M. de route naar Zweden
weer had opgenomen. Daarentegen is
toen niet van officieele Duitsche zij
de erop gewezen dat deze route over
gevaarlijke gevechtsterreinen loopt
en dus ook niet den raad gegeven de
route niet te bevliegen.
Meer dan 100.000 ton contra
bande aangehouden.
De Fransche admiraliteit heeft medege
deeld dat de Fransche marine sedert het
uitbreken van de vijandelijkheden tot 25
September meer dan 100.00Ó ton goederen
als contrabande heeft aangehouden, waaF-
onder 24.000 ton stookolie.