HET LOT VAN
LITTAUEN
„Duitschland heeft hersens,
maar geen begrip"
Berlijn ziet geen
ANTWOORD
van TURKIJE
DAGBLAD VOOR DEN HELDER EN HOLLANDS NOORDERKWARTIER
geen bemiddelaar
nieuwe gedachten
Grieksch stoomschip
- getorpedeerd
Schuilkelder in
de duinen
Mussolini geeft het Duitsche
vredesoffensief geen kans
.J
KONINGSTRAAT 78, DEN HELDER. TELEFOON 50 (2 LIJNEN)
DONDERDAG
5 OCTOBER 1939
67e JAARG. No. 8738
Morgen Duitsche Rijksdag bijeen
in Moskou bezegeld
V..
Zwaar offer voor
den Franschen arbeider
Dit nummer bevat 8 pagina's
EERBERICHT
DE BILT SEINT
7 e Moskou
ontvangen
HE LDERSCHE COURANT
Uitgave der Ultg.-MiJ. Hollandi Noorderkwartier N.V. te Den Helder
ITALIË
Een officieel bericht uit Berlijn meldt, dat morgenmiddag om
12 uur de Rijksdag bijeen zal komen tot het aanhooren van een ver
klaring der Rijksregeering. In politieke kringen neemt men aan,
dat Hitier deze gelegenheid zal aangrijpen om te antwoorden op de
redevoeringen der Britsche en Fransche staatslieden en daarenbo
ven mogelijk 'n laatste aanbod tot het aanknoopen van vredeson
derhandelingen zal doen. Het staat wel vast. dat de Führer oorspron
kelijk Mussolini had gepolsd in de verwachting dat. gesteund door
diens autoriteit en den steun der Sovjet, de democratiën wel buig
baar zouden blijken. Ciano schijnt bij zijn bezoek aan Berlijn echter
duidelijk te kennen te hebben gegeven, dat Italië vóór alles neu
traal wenscht te blijven en door het steunen van Duitschlands vre
desaanbod zich niet in een scheeve positie jegens de neutralen wil
plaatsen.
Dat de Duce geweigerd heeft de vredes
plannen van Hitier te steunen, nadat Cham-
berlain Maandag verklaard heeft, ieder
voorstel te zullen onderzoeken in het licht
van de voorwaarden, die hij tevoren had
omschreven, bewijst dat de Duitsche plan
nen aan deze voorwaarden niet voldoen en
blijkbaar heeft Mussolini besloten geen ver
antwoordelijkheid voor het indienen der
voorstellen te aanvaarden. Ook de zinsnede
„in de bestaande omstandigheden" in het
officieele Italiaansche bericht over de wei
gering, is zeer belangrijk te achten, daar
deze bestaande omstandigheden den staat
van oorlog tusschen Duitschland en Frank
rijk en Engeland, alsmede de neutraliteit
van Italië insluiten. Dat na Ciano's bezoek
aan Berlijn geen communiqué is gepubli
ceerd, wordt waarschijnlijk verklaard door
de omstandigheid, dat de beide regeeringen
over de bewoordingen niet tot overeenstem
ming konden komen en dat een communiqué
slechts gepubliceerd zou worden, indien de
Duce met de Duitsche voorstellen instem
de. Daar hij zijn goedkeuring niet heeft ge
geven, zal het communiqué nooit het licht
zien. Het is, zoo zegt Reuter, zeer ongewoon
dat na een dergelijk belangrijk officieel be
zoek geen mededeeling wordt gepubliceerd.
Italië werkt aan een vreedzame
toekomst.
Er zijn tal van symptomen, welke er verder
op wijzen, dat de Duce niets moet hebben
van de jongste noodsprong van Hitier in de
Russische richting.
Mussolini als grondlegger van de fas
cistische staatsidée, houdt beter dan
Hitier het verschil in levensbe
schouwing met het communisme in
het oog, waarbij niet moet worden
vergeten, dat Italië een door en door
katholiek land is, waar reeds jaren
lang door de geestelijkheeid commu
nisme en godloosheid in één adem
zijn genoemd.
In Italië zou, zelfs indien de Duce het zou
willen, een omzwaai naar Russische rich
ting veel moeilijker zijn dan in Duitschland,
waar het Nazidom reeds jarenlang, en on
der de jongeren met succes, aanvallen op de
wereldlijke macht der kerk propageert,
waardoor een groot deel van het volk naar
het godlooze idéé is gaan overhellen.
Uit alles blijkt, dat de Duce zijn eens ge
sproken woord: „Italië heeft behoefte aan een
lange periode van vrede om zijn inwendige
opbouw te voltooien", in daden wil gaan om
zetten.
De groote ontginningswerken in Sici
lië, waartoe gisteren in den ministerraad
besloten werd en waarmede, zooals door
den Duce op 20 Juli j.1. reeds was aan
gekondigd, op 21 October een begin zal
worden gemaakt, wijzen sterk in die rich
ting, temeer ook waar alle Italiaansche
bladen aan deze belangrijke onderneming
hoofdartikelen wijden.
Zeker zit ook het Vaticaan niet stil en
van beteekenis is dan ook een commen
taar in het Pauselijk blad „Osservatore Ro
mano" op de afkeurende houding van
Spanje ten aanzien van den Russischen
inval in Polen. Het blad herinnert aan de
rede van Franco, aan de woorden der Ma-
drilleen,sche pers en aan de getuigenissen
uit Roomsch Katholieke kringen en con
stateert, dat het Russische opdringen naar
Midden Europa de anti-sovjetgevoelens in
het Spaansche volk heeft versterkt. De
„Ossen „tore" voegt hieraan toe, dat de
Roomsch Katholieken niet onverschillig
kunnen blb'ven voor het lot van de 20 mil-
lioen geloofsgenooten in Oost-Europa. Zij
wenscht de Spaansche pers geluk, dat
deze duidelijk den Russischen aanval op
Polen heeft veroordeeld.
Het wordt met den dag duidelijker, dat
Hitier, door vriendschap te sluiten met 't
communistische Rusland, het Kruis nog
scherper tegen zich heeft ingenomen, dan
reeds het geval was.
m MINSK
MINISTER URBSYS KEERT
UIT MOSKOU NAAR KAUNAS
TERUG.
KABINET EN VERDEDIGINGS-
RAAD VAN LITAUEN BIJEEN.
BESLISSING NOG NIET BE
KEND.
Volkscommissaris Molotoff heeft
een eerste onderhoud gehad met Urb-
sys, den minister van buitenland-
sche zaken van Litauen. Urbsys is
reeds weer naar Kaunas terugge
keerd, vermoedelijk om overleg met
zijn regeering te plegen. Men ver
wacht dat hij daarna opnieuw naar
Moskou zal gaan. Inlichtingen over
den aard der voorstellen zijn niet
gegeven.
KABINET VAN LITAUEN BIJ
EEN
Het Litausche kabinet is gisteren in bui
tengewone zitting onder voorzitterschap van
president Smetana bijeengekomen. Ook de
hooge verdedigingsraad is bijeen geweest.
Uit een artikel in de „Iwestija" trekt
Havas de conclusie, dat den vertegenwoty-
digers van Letland en Litauen gevraagd zat
worden een pact van wederzijdschen bij
stand met de Sovjet-Unie te sluiten, evenals
Estland dat reeds gedaan heeft. Misschien
zal de Sovjet-Unie ook om het recht vra
gen marine en luchtvaartbases in een of
meer Letlandsche havens te vestigen In elk
geval acht Havas het waarschijnlijk, dat de
Sovjet-Unie in geval van een agressie van
de een of andere groote mogendheid, Let
land en Litauen het recht van doortocht voor
de Sovjettroepen zal vragen, evenals dat
aan Estland gevraagd werd.
LORD HALIFAX HEEFT AAN
VERZEKERINGEN VAN DE TE
GENWOORDIGE DUITSCHE RE
GEERING NIET GENOEG.
Lord Halifax heeft in het Hoogerhuis een
rede gehouden in antwoord op de debat
ten en in deze rede ziet Berlijn geen nieu
we gedachten. Iedere concrete en construc
tieve aanduiding betreffende de toekomst
en de gewenschte vorming van de toe
komst is ijverig door Lord Halifax ver
meden, zegt men te Berlijn. Des te meer
trachtte de Engelsche minister van buiten-
landsche zaken in het verleden rond te gra
ven, zonder echter den balk in eigen oog
gewaar te worden...
DE REDE.
Sprekende over mogelijke vredes
voorstellen, verklaarde Lord Hall
fax, dat in de betreffende rede, dat
wanneer de Duitsche regeering in
plaats van bedreigingen te uiten,
„mocht trachten ons tevreden te
stellen met verzekeringen, gaztegd
HALIFAX.
moet worden, dat verzekeringen
van de tegenwoordige Duitsche re
geering niet genoeg zijn".
Ten bewijze hiervan gaf Halifax een be
schouwing over de gebeurtenissen welke
zijns inziens tot den oorlog hebben geleid
en verwees hierbij naar de verklaringen
van Chamberlain in het Lagerhuis.
De Russische politiek.
Sprekende over de Russische ontwikkeling
en het verloop der Russisch-Turksche be
sprekingen zeide Halifax: „Ik zou ten aan
zien van de Russische politiek niet weten,
wat ik met vrucht zou kunnen zeggen. Het
is een zaak. waaromtrent ik zeker zou kun
nen speculeeren, zooals de leden van het
Hoogrhuis dat ook kunnen, maar in dit sta
dium ben ik er niet zeker van, dat dit voor
iemand nuttig zou kunnen zijn."
LIalifax herhaalde tenslotte de verzekerin
geen van eensgezindheid tuschen Engeland
en Frankrijk en van trouw aan het eensgs-
stelde doel.
De debatten.
Tijdens de debatten had lord Snell als eer
ste spreker het woord gevoerd namens de
Labouroppositie .Hij zeide: „Wij zien helaas
geen reden om te veronderstellen, dat de
Naziregeering van gedachten en doelstelling
is veranderd." Verder zeide hij: Wij moeten
ervoor zorgen, dat wanneer de vrede komt
het een werkelijke vrede is en geen wapen
stilstand, tijdens welken ieder, die dat
wenscht. zich zou kunnen herwapenen en
voorbereiden op nieuwe daden van agressie.
Wij willen vrede, maar het is stellig een
slechte psychologie om hem aan te bieden
met een fluweelen handschoen aan de eene
hand en een geladen revolver in de andere
Duitschland heeft veel hersenen, maar het
heeft geen begrip en kan niet begrijpen,
waarom andere naties walgen.
In het algemeen kantte men zich tegen,
zooals de afgevaardigde Ponsonby opmerkte
„de methoden der barberij, door het uit
hongeren van kinderen en het afslachten
van mannen aan beide kanten bij millioe-
nen."
KRIJGT LITAUEN WILNA
CADEAU.
Het is niet onwaarschijnlijk, dat
Sovjet-Rusland geneigd zou zijn
tegenover Litauen toezegging te
doen, aangaande den afstand van
Wilna, een gebied dat vroeger bij
Litauen behoorde.
Bovenstaand kaartje geeft ver
der de nieuwe grenzen weer, na
het verdwijnen van Polen: de
voornaamste Oostzeehavens en het
Spoorwegnet tusschen Duitschland
(Oost Pruisen) en Sovjet Rusland
zijn verder hierop aangegeven.
Reeds werden genoemd de Letlandsche ha
vens Libau en Windau, die voor Sovjet-con
trole in aanmerking zouden komen.
In dat verband wordt er aan herinnerd,
dat van de drie Oostzee-staten alleen Litauen
een gemeenschappelijke grens met Oost-
Pruisen heeft. Bij een vluchtigen blik op Je
nieuwe DuitschRussische grens ziet men
al, dat de Sovjet-Unie door het recht van
doortocht door Litauen niet alleen haar
rechtervleugel en het gebied Augustow—
OstrolenkaBrest Litowsk kan beschermen,
maar ook Oost-Pruisen zou kunnen bedrei
gen.
Vooral Memel zou volkomen open liggen
voor de Sovjet-troepen.
Dat minister Urbsys vergezeld is van den
Sovjet-handelsattaché doet vermoeden, dat
ook een handelsverdrag gesloten zal worden.
Litauen is echter, wat zijn handel betreft,
geheel op Duitschland georiënteerd, waar
heen het voornamelijk landbouwproducten
levert, waaraan Duitschland zoozeer be
hoefte heeft. De Sovjet-Unie zal dus ook d„
zen leverancier van Duitschland controlee
ren.
In Frankrijk wordt van hen, die niet onder
de wapenen zijn, een financieel offer ge
vraagd, dat zeer zwaar is. Iedere arbeider
moet nl. in plaats van 40 uren per week 45
uren arbeiden en het loon van de 5 overuren
storten in de kas van het Nationale Solida
riteitsfonds.
Bovendien moet van het loon voor de tot
een maximum van 60 (in de oorlogsindu
strieën 72) te maken overuren 1/3 betaald
worden aan genoemd fonds, zoodat de ar
beiders nog maar 2/3 van het loon ont
vangen. Van vele werknemers wordt bo
vendien een z.g. „verdedigingsbelasting"
van 15 pet. per maand geheven.
Onder de lersche kust door
Duitsche duikboot tot zinken
gebracht.
Gisteravond zijn 28 overlevenden
van een Grieksch stoomschip, te
Damanatis, dat naar verklaard
wordt ter hoogte van Ladsend, on
der de lersche kust, door een Duit
sche duikboot was tot zinken ge
bracht aangekomen in Ventrv Bay
in het lersche graafschap Kerry.
lersche kustwachten hadden de
duikboot zien onderduiken, doch
zij waren te laat om het schip aan
te houden. De overlevenden waren
36 uur op de duikboot geweest
waar zij, naar zij verklaren, hof
felijk waren behandeld. Zij werden
aan land gezet. Zes hunner moes
ten zich naar een ziekenhuis bege
ven, doch de toestand van geen der
gewonden is ernstig
Verwachting: Overwegend
droog, licht tot half be
wolkt, zelfde temperatuur
als gisteren, krachtige tot
matige Oostelijken wind.
matige Oostelijke tot Zuid-
oostelijken wind.
ONDERHOUD MET MOLOTOFF AAN
STAANDE.
OPENBARE MEENING IN TURKIJE STERK
TEN GUNSTE VAN ENGELAND.
TURKSCH-ROEMEENSCHE CONFERENTIE
VERWACHT.
De Turksche afgevaardigde in Moskou,
Saradjogloe, heeft nadere instructies ont
vangen van zijn regeering in verband met de
Sovjet-Russische voorstellen. Men verwacht
dat hij nu spoedig een verdere bespreking
met Molotoff zal hebben.
Volgens een semi-officieele verklaring zul
len de RussischTurksche besprekingen in
een vriendschappelijke atmosfeer worden
voortgezet. Zij zullen nog verscheidene dagen
duren.
Geheimzinnigheid.
Ofschoon officieel commentaar niet te krij
gen is, wekken de geheimzinnigheid en de
vertraging van Saradjogloes besprekingen
in Moskou groote onbehaaglijkheid bij de
Turksche openbare meening. Problemen be
treffende de Balkanentente, in het bijzonder
Roemenië, spelen naar verklaard wordt een
belangrijke rol in de besprekingen. De Turk
sche dagbladen stellen krachtig zekere ge
ïnteresseerde geruchten aan de kaak, vol
gens welke de Balkanlanden hun neutrali
teit ter zijde stellen, evenals hun gevoelens
van sympathie jegens de democratieën. Een
Turksch dagblad schrijft. „De kleine staten
beschouwen de onwrikbare hechtheid van
het vredesfront als het eenige middel om te
ontkomen aan een verdeeld worden door
gewelddadige aanvallers."
Diplomatieke kringen opperen het denk
beeld, dat druk wordt uitgeoefend op Sara
djogloe in Moskou. Zij verklaren, dat wat
er ook gebeurt, de positie van Turkije en de
toezeggingen aan Engeland en Frankrijk on
aangetast blijven.
Turksche politieke kringen keuren de
houding der Engelsche regeering ten aan
zien van mogelijke vredesvoorstellen goed
L>e openbare meening heeft een bemoedigen
de indruk gekregen van de vastberadenheid
der geallieerden - aldus dit telegram van
Keuter om verdere agressie uit te roeien
door een volkomen verdelging van de Hit-
lersche methoden.
Een TurkschRoemeensche con
ferentie?
Een ontmoeting van Saradjogloe met den
Roemeenschen minister van buitenlandsche
zaken Gafencu, acht men mogelijk. Men legt
er te Moskou den nadruk op, dat Turkije be-
uaiïgr, eeft blJ een vreedzame regeling van
het Europeesch conflict.
In verband met het uitstel van de handels
besprekingen tusschen Turkije en Roemenië
n ue uV0^zllter van de Turksche delegatie,
Bubrab Ehichni, naar Ankara teruggekeerd.
Ter beveiliging van kunstschat
ten.
Naar de Msb. meldt ligt het in de bedoe
ling van de regeering, om de voornaamste
Nederlandsche kunstschatten uit de diverse
musea onder te brengen in een centralen
bomvrijen schuilkelder, welke in de Kat-
wijksche duinen zou worden aangelegd
Sinds eenigen tijd zijn reeds vele kunst
schatten uit de musea naar veiliger plaat
sen gebracht, doch deze beveiliging js
geenszins afdoende.
Vandaar, dat de regeering de mogelijk
heid heeft overwogen aan de voornaam-
ste kunstschatten een alleszins veilige
plaats te geven in een ook tegen bommen
beveiligden kelder.