Belangrijke dag
voor de Koninklijke Marine
Strijd tot het
bittere einde
Tweede Blad
Tewaterlating van twee torpedoboot jagersTjerk Hiddes
en Gerard Callenburgh
Agenda
Vrijdag 13 October 1939
Echtgenoote van den
Minister van Defensie
verricht de plechtigheid
1000 gulden voor feest
viering
x
Gem. subsidie aan muziek
corpsen
Speeltuinvereen. „Den Helder"
Burgerlijke Stand van Den Hekier
Uit het politie-rapport
Het is gisteren voor de Marine een dag
van beteekenis geweest, een dag, die in de
annalen op bizondere wijze zal worden
aangeteekend. Twee torpedobootjagers,
die de namen van beroemde admiraals uit
de 17e eeuw dragen, de „Tjerk Hiddes" en
„Gerard Callenburgh", begaven zich voor
het eerst in hun natte element.
Voor de Marine, zoowel als voor de Rot-
terdamsche Droogdok-Maatschappij, waar
de schepen gebouwd werden, was deze
dubbele stapelloop een unicum. Het was
nog niet eerder in de geschiedenis voor
gekomen, dat twee nieuwe oorlogsschepen
gelijktijdig van de scheepshelling gleden
en het was dus bijna vanzelfsprekend, dat
de hoogste autoriteit van Defensie, mini-
ter Dijxhoorn, persoonlijk bij dit gebeuren
aanwezig was, terwijl het een vriendelijke
bijkomstigheid was, dat de echtgenoote
van den minister, deze tewaterlating ver
richtte.
Vele hooge marine- en burgerautoritei
ten woonden met hun dames deze plech
tigheid bij.
Voorspelde de vroege morgen gisteren een
somberen dag, dag van nevel, grijs en dicht,
en naren, droefgeestigen regen, tegen den mid
dag brak de lucht, joegen de grauwe wolken,
als sombere schimmen, voor de zon weg en
straalde een vroolijk licht over d e gouden
tinten van het herfstlandschap, waardoor de
electrische ons naar Rotterdam bracht.
Rotterdam, stad van den arbeid, waar
helaas ook de huidige economische en
maatschappelijke toestand tal van bedrij
ven lam gelegd heeft. Op het uitgestrekte
terrein van de Droogdok Maatschappij aan
de Heyplaat, merkt men daar echter wei
nig van. Hier dreunde van alle kanten
nog het lied van den arbeid, hier grijpen
de kranen met hun machtige armen de
zware stalen platen en staan verschillende
schepen op de hellingen.
Naast de z.g. onderzeebootloods liggen de
hellingen, waarop de nieuwste aanwinsten voor
de Marine wachten, tot een elegante vrouwen
hand de laatste beletselen zal wegnemen voor
hun waterdoop.
Op den boeg, verborgen onder een toef
anjers, die bij de „Tjerk Hiddes" rood, bij de
„Gerard Callenburgh" oranjekleurig is, zit de
champagneflesch verborgen, die straks den
boeg besproeien zal als een vreugdeteeken, dat
het groote moment voor de beide Marine
schepen is aangebroken.
De Minister van Defesie, met echtgenoote en
dochter, is reeds op het terrein aanwezig als
de genoodigden daar aankomen, ontvangen
door een vroolijken marsch van een muziek
korps, samengesteld uit matrozen en soldaten.
Rechts op het terrein staat het muziekkorps
van de Maatschappij. Vlak voor de beide hel
lingen is een houten tribune geslagen, waarop
de genoodigden plaats nemen.
Wie aanwezig zijn:
Wij merken onder hen o.m. den chef van de
afd. Materieel van het Dep. v. Defensie, vice-
admiraal A. Vos; gep. vice-admiraal Jhr.
Schorer; de directie van de Rott. Droogdok-
Maatschappij, de heeren D. C. Endert Jr. en
ir. A. Knape; de heer D. J. Sonne, hoofd der
3e afd. A. Dept. van Defensie; Kapt. t. zee D.
J. Baron van Lynden, Chef Bureau Torpedo-
en Mijnenmaterieel, Dep. van Def.; Kapt.-
luit. ter zee A. R. Meyer, Bur.-hoofd vierde
afd. A. Dep. v. Def.; Hoofd-off. M.S.D. 2e kl.
E. Zietse, Bur. Marine Stoomvaartdienst, Dep.
van Def.; Kapt.-luit. ter zee F. S. C. Baron
van Randwijck; ir. C. de Rooy, hoofdingenieur
der Marine, Dep. van Def.; Hoofdoff. M.S.D.
Ie kl. D. W. Kwak, Chef v. h. Bur. Stoom
vaartdienst, Dep. van Def.; onze oud-stad
genoot, de heer C. Verberne, techn. ambte
naar bureau M.S.D. Dep. v. Defensie; Mr. P. J.
Het schip glijdt van de helling.
Oud, burgemeester van Rotterdam; H. F. J.
M. A.-von Frijtag Drabbe, chef van het korps
MariniSrs, Rotterdam; Hoofdofficier M.S.D.
2e kl. J. Kooijman.
Onder de kiel van de beide jagers zitten
nog de zware stutten, die de schepen op de hel
ling boeien, maar om tegen drieën zijn tal van
arbeiders bezig deze houten beletsels weg te
rammeien. Zij doen het met opgewektheid.
Drie uurnog twee sterke balkenstapels
rusten onder de „Gerard Callenburgh", zwaar
dreunende hamers op de houtblokken, een don
derend lawaai, ook deze belemmering stort in,
nu is er nog slechts de ingenieuze vinding van
het dunne touw, dat het schip op de helling
houdt.
Een attentiesein klinkt. Allen staan in span
ning. Over de reeling van de „Gerard v. Callen
burgh" hangt het werfpersoneel.
Nog tweemaal klinkt een fluitsignaal van den
wal, op het schip met eenzelfde sein beant
woord. Het beteekentalles is gereed.
Mevrouw Dyxlioorn neemt vriendelijk
lachend het bijltje, slaat resoluut op het
touw; een moment angstige spanning,
dan glijdt de „Gerard Callenburgh"
langzaam van de helling.
Van alle schepen op de werf gillen de stoom
fluiten, een juichende instemming. De muziek
corpsen spelen het Volkslied, de officieren
salueeren, de burgers ontblooten 't hoofd. Zoo
dra het schip in het water ligt, schiet een sleep
boot toe, maakt verbinding en sleept den nieu
wen jager naar de afbouwplaats.
Een kwartier later volgt de „Tjerk Hiddes",
even vlot als zijn voorganger loopt ook deze
jager van stapel en wordt even snel naar de
plaats van afbouw gesleept. Nog enkele maan
den van hard werken, dan zal deze nieuwe aan
winst voor onze Marnie officieel in gebruik
worden gesteld.
Speechen en eerewijn.
In de directiehal vereenigen zich daarna
de genoodigden en het is hier, dat de direc
teur van de Rott. Droogdok-Mij., de heer
D. C. Endert Jr., die den Minister van Defen
sie, burgemeester Oud. vice-admiraal Vos,
marine- en burgerautoriteiten, het welkom
toeroept.
V.
=•-
vN>-
v 's
-
■V
L_l„:
Mevrouw Dijxshoom laat de „Gerard Callenburgh" te water,
De heer Endert wijst op de bizondere
omstandigheden waaronder deze tewater
lating plaats heeft. De schepen zijn
grooter dan hun voorgangers, hebben
zwaarder bewapening, zijn sneller. Voor
iedere Marine zouden ze een sieraad zyn.
De schepen gingen op de helling 1 October
1938, zoodat de bouwtijd pl.m. 1 jaar is. Zij
dragen, aldus de heer Endert, de namen van
beroemde admiraals uit de 17de eeuw.
De directeur brengt dan aan vice-admiraal
Vos en zijn staf een woord van hartelijken
dank voor de prettige samenwerking en
spreekt den wensch uit, dat ze een succes
volle vaart zullen hebben. Mevr. Dijxhoorn
dankt spr. voor het verrichten van de plech
tigheid en hij biedt haar een zilveren schaal
met orchideeën aan. Op de schaal zijn de
namen van de schepen ingegraveerd.
Dan wordt de eerewijn rondgediend.
Woord van Minister Dijxhoorn.
De minister begint met een woord van
dank aan de directie voor de uitnoodiging
aan zijn echtgenoote om de schepen te water
te laten. Door Z.Excellentie was deze geste
op hoogen prijs gesteld.
Beide schepen zijn een schoon voorbeeld
van de prestaties waartoe de Ned.
Scheepsbouwmaatschappij in staat is.
Het heeft Hare Majesteit de Koningin be
haagd de schepen namen te geven van admi
raals, die ook in moeilijke omstandigheden
ter zee, de belangen van ons land hadden te
verdedigen.
Zij hebben mede de grondslagen gelegd
voor de positie, die ons land in de wereld
inneemt. De minister staat dan stil bij de
namen van de schepen.
Er mag op gerekend worden, dat de
Koninklijke Marine beide schepen zal
doen varen en als het noodig is, zal doen
vechten, om den naam die zjj dragen eer
aan te doen.
De minister spreekt de hoop uit op een
voorspoedige vaart en dat het den bouwers
gegeven mag zijn nog lang de verrichtingen
van hun product te mogen volgen.
Enkele bizonderheden over de
nieuwe schepen.
De schepen hebben een lengte van 106.30 m,
een breedte van 10.30 m en een holte van
6.17 m en zijn derhalve belangrijk grooter
dan de thans in dienst zijnde torpedoboot
jagers. Zij zullen worden bewapend met een
hoofdbatterij van 5 kanons van 12 cm, een
krachtige anti-vliegtuigbatterij van 4 40 mm
mitrailleurs in dubbelopstellingen en eenige
kleinere mitrailleurs. Als torpedo vaartuigen
worden zij voorzien van twee vierling-lanceer-
inrichtingen, welke opstellingsgewijze hier
mede haar intreden bij de Koninklijke Marine
zal doen; verder worden inrichtingen voor het
lanceeren van dieptebommen aangebracht.
De schepen zijn ingericht voor het mede
voeren van een verkennings-watervliegtuig,
terwijl tenslotte nog de mogelijkheid bestaat
om ze als mijnenleggers te gebruiken. Het
spreekt vanzelf, dat de modernste navigatie-
en richtmiddelen zullen worden aangebracht.
De zeer krachtige turbines, welke zullen
dienen om het noodige vermogen voor de bij
dit soort schepen gebruikelijke hooge snel
heid te ontwikkelen, worden geleverd door
Werkspoor, terwijl de ketels gedeeltelijk door
Werkspoor en gedeeltelijk door De Rotter-
damsche Droogdok Maatschappij worden ver
vaardigd.
Wanneer deze schepen in dienst zijn,
Neem direct 'n "AKKERTJE",
want "AKKERTJES" ziin dan
van groote waarde. Ze be
strijden koorts en infectie.
"AKKERTJES" verdrijven de
ziektekiemen, door nun af
leidende werking. Bovendien
bevorderen "AKKERTJES" het
transpireeren, onmisbaar bij
het doeltreffend bestrijden
\van kou, koorts en griep.
"AKKERTJES" stillen direct
alle pijnen en maken dat U
zich prettig gaat gevoelen.
tegen hoofdpijn, pijnen, "nare dagen"
Doos: 13 stuks - 12 stuivers; 2 stuks - 2 stuivers.
Op de ontwerp-begrooting voor 1940
is de post: „Uitgaven voor volksfees
ten" geraamd op 1.000 gulden, n.1.
voor het verleenen van medailles aan
vereenigingen enz. 100.en voor de
feesten 900.De werkelijke uit
gaven, volgens de laatst vastgestelde
rekening bedroegen 5.961.04,
zullen zij een bemanning voeren van 1
commandant, 13 officieren, 15 onderoffi
cieren en 128 minderen.
Door de goedgeslaagde tewaterlating is voor
deze schepen thans de periode van afbouw te
water ingegaan, zoodat binnen afzienbaren
tijd de beproevingen en de indienststelling te
wachten zijn. Waarschijnlijk ongeveer Mei
volgend jaar.
Tjerk Hiddes diende onder Wassenaar van
Obdam in de Sond en onderscheidde zich al
daar door de verovering van drie Zweedsche
schepen. Hij werd als belooning voor" zijn ge
drag in den slag bij Lowestoft benoemd tot
Luitenant-Admiraal van Friesland. Hij vocht
in den Vierdaagschen Zeeslag en sneuvelde in
den Tweedaagschen Zeeslag.
Gerard Callenburgh werd op zijn 31e jaar
door De Ruijter uit honderden scheepsbevel
hebbers als vlagge-kapitein op „De Zeven
Provinciën" gekozen en bleef dit tot den dood
van De Ruijter. In den zeeslag bij Messina
hield hij het doodelijk gewond raken van De
Ruijter geheim en zette den strijd voort. Hij
commandeerde onze voorhoede bij Besevier en
La Hogue en, voor de rest van den oorlog,
het Nederlandsche Contingent van omstreeks
30 schepen. In 1694 ontzette hij Barcelona en
werd door de stad en den koning geëerd en
beloond. In 1696 nam hij deel aan de expeditie
tegen de Fransche kust en werd in 1697
LuitenantAdmiraal van het Noorderkwar
tier.
In den Spaanschen Successie-oorlog voerde
hij, wegens ziekte van Van Almonde, het be
vel bij de overwinning in de baai van Vigos.
Hij nam deel aan den aanslag tegen Barce
lona, hielp Gibraltar veroveren, en vocht in
den slag bij Malaga.
Hij is de man. die in den Negenjarigen- en
in den Spaanschen Successie-oorlog, toen de
Nederlandsche Zeemacht een secundaire rol
speelde, onze reputatie onder zeer moeilijke
omstandigheden heeft hooggehouden.
In totaal bijna 2000 gulden
Op de ontwerp-gemeentebegrooting voor
1940 is een bedrag van 1.987.50 gulden
uitgetrokken voor subsidiën aan muziek-
vereenigingen. Aan de verschillende
plaats, muziekvereenigingen wordt dezelfde
subsidie toegekend als het vorig jaar,
alleen de subsidie voor „Toonkunst" wordt
voorgesteld om van 67.50 te brengen
op 135.—.
Muziekver. „Harmonie Kunstzin",
Julianadorp, ontvangt 90.
„Stedelijk Muziekkorps" 472.50
„Winnubst" 180.
Comité voor Marinconcerten 750.
„Oranje Harmoniekapel" en
„Helder's Fanfarekorps", leder 180.
Zooals wij reeds in de krant van 10 dezer
hebben meegedeeld, zal de speldjesdag ten bate
van de Speeltuinen gehouden worden op Zater
dag a.s. De heer P. van Twisk heeft spontaan
zijn medewerking toegezegd om dezen speldjes
dag te doen slagen. Voor iedere collectrice stelt
hij n.1. een gratis toegangsbewijs beschikbaar
voor een bezoek aan de bioscoop.
Collectrices, die zich voor deze collecte be
schikbaar willen stellen, worden verzocht zich
hiervoor op te geven Vrijdagavond 13 October
aan het clublokaal Centrum Hoogstraat, tus-
schen 8 en 8.30 uur n.m.
van 12 Octoxber 1939.
ONDERTROUWD: R. Vroone en E. E.
Eichberg.
GETROUWD: A. T. den Braven en N.
Roost; C. Lastdrager en E. J. van der Veer;
S. A. van der Veer en T. van der Vlies; J.
van Aperen en W. J. Grande.
OVERLEDEN: A. G, KeggeKalkman, 69
jaar.
De redevoering die Chamberlain gisteren
""voor het Lagerhuis heeft gehouden, is
slechts voor één uitleg vatbaar, ze is ©en
krachtig neen geworden tegen het Duit-
sche rijk. Chamberlain heeft op duidelijke
wijze het standpunt van de Britsche
regeering uiteengezet, wat hierop neer
komt, dat men geen enkel vertrouwen
meer hecht aan het woord van Duitsch-
land, doch dat men slechts op daden zal
letten. De vrede, zoo zei Chamberlain
hard en meedoogenloos, wordt slechts in
den weg gestaan door de Duitsche regee-
ring. Zelfs als Duitschland beloven zou
herstel van onrecht te doen, dus Polen
en Tsjechoslowakije in zijn oorsprenke-
ljjken staat terug te brengen, zou Enge
land met deze verklaring geen genoegen
nemen. Eerst moet de tegenwoordige
regeering met daden toonen, wat zij van
plan is. Vredesvoorwaarden, welke be
ginnen met een agressie goed te praten,
kunnen niet worden aanvaard, zoo zei de
Engelsche premier.
Dit woord van den Engelschen minister is
zoo absoluut afwijzend op de voorstellen van
Hitier, dat hierna nog slechts één weg open
blijft: strijdt tot het einde. Een verbitterden
strijd, een strijd met alle middelen, waarover
de huidige techniek beschikt.
Officieus heeft Duitschland dezen strijd
reeds aangekondigd. De rede van Chamber
lain was voor Berlijn een bittere ontgooche
ling. Men had toch altijd nog gehoopt, dat dS
„groote oorlog" afgewend zou worden. Nu
beseft men de volle en verschrikkelijke
werkelijkheid en volgt de regeering dan ook
een andere methode. De felle haat tegen
Engeland barst los, de meest verschrikkelijke
dreigementen worden geuit. Het volk moet
tot den strijd bereid worden, het moet Enge
land als zijn felste tegenstander gaan zien,
de oorlogshaat moet worden aangewakkerd.
Alle hoop op een andere regeling van
het bestaande conflict, dan door strijd,
moet worden opgegeven. Reeds schijnt
Duitschland te beraadslagen met Moskou.
We zullen dus vandaag of morgen weten
in hoeverre Rusland aan Duitschland
militairen steun zal verleenen.
Italië maakt zich intusschen steeds meer
los van zijn asgenoot. In Berlijn hoort men
het woord as niet meer gebruiken en Italië
heeft zijn vingers niet willen branden aan
een vredesstap, hoewel we mogen gelooven,
dat hij daarmee zijn bondgenoot van dienst
zou zijn geweest.
Weinig hoopvol is, dat Berlijn de positie
van de westelijke neutrale staten. Nederland
en België dus, plotseling als bijzonder critiek
gaat beschouwen. We wachten de dingen af,
maar zijn er van overtuigd, dat de dag van
heden een nieuw tijdperk heeft ingeluid, dat
als een van de somberste van de geschiedenis
van Europa zal kunnen worden beschouwd.
We mogen onze oogen daarvoor niet sluiten,
ook al blijven we de innige hoop koesteren,
dat ons land voor den oorlog bewaard zal
worden.
Aquarium Zoöl. Station. Voor het publiek
geopend: dagelijks van 9—1? en van 13.30—
l" u. Zaterdags van 912 uur
Natuurhistorisch Museum, 2e Vroonstraat,
lederen Woensdag van 35 uur.
lederen Zaterdag van 710 uur.
Bovendien de eerste Zondag van elke maand
van 35 uur en de eerste Woensdag van
810 uur.
BIOSCOPEN:
Rialto, Spoorstraat, acht uur:
„Het lied van de Vrijheid".
Tivoli-Theater, Spoorstraat, acht uur:
„Mijn vrouw heeft talent" en „Vechters-
bloed".
Witte-Bioscoop, Koningstraat, acht uur:
„Oproer in Damascus".
Zaterdag 14 October.
Casino 8.00 uur: Uitvoering Accordeon-ver.
„Bravo".
Zondag 15 October.
Casino 8.00 uur. Dansavond.
Opgenomen om 8 uur hedenmorgen.
Barometerstand Den Helder 749 4
Temp. lucht: 12.6
Wind: richting: Z.W., kracht: 5
Licht op: 5i2
OVERTREDING ARBEIDSWET.
Door de politie werd gisteren proces-verbaal
opgemaakt tegen een slager in de Keizerstraat
terzake overtreding van de Arbeidswet.
VERKEERD GEPARKEERD.
Gisteren parkeerde een automobilist zijn
wagen aan den verkeerden kant van de Spoor
straat. Prompt volgde proces-verbaal.
EMAILLE NAA.MPLAAT VERNIELD.
Van een perceel in de Breewaterstpaat werd
gisteren een emaille naamplaat vernield.
