Wij lazen voor U
RADIO
s ïsgxssr*** -
Zeemijnen vroeger een unfair wapen geacht
Zijn schoonmoeder beroofd
Papier
uit aardappelloof
Oorzaak van den
Zwolschen brand
„Meer bals dan valsch"
Migraine
Xe-njAKKERTJE
Zaterdag 25 November 1939
Derde blad
Oud-Indisch militair
veroordeeld
„Niet verrukt, maar beschaamd"
PROGRAMMA
loi0Se3"""k,nï
De dood loert onder water
DE UITVINDER WERD UITGELACHEN....
(Door onzen Londenschen correspondent.)
Het grootste gevaar voor den zeeman,
die zich thans op de Oceanen waagt, vor
men niet de duikbooten, doch de verrader
lijke mijnen.
Menigmaal rijst de vraag: wie heeft het
eerst de onzalige gedachte gehad, dit helsche
werktuig te bezigen?
De geschiedenis heeft den naam van den
uitvinder voor het nageslacht bewaard. De
man, die dezen vloek der menschheid heeft
uitgevonden, is niemand minder dan degeen,
die zich eveneens onsterfelijk verdienstelijk
heeft gemaakt door de uitvinding van het
andere voortbrengsel van menschelijk ver
nuft, dat er thans dagelijks door wordt ver
nietigd: het stoomschip. Het is de Ameri
kaan Robert Fulton, wiens eerste uitvinding
door zijn tweede uitvinding wordt te niet
gedaan. Bijna anderhalve eeuw geleden, om
streeks 1800, slaagde Fulton er in, zijn denk
beeld te verwezenlijken om den ingang van
bepaalde havens te versperren voor onge-
wenschte schepen, door middel van zeemij
nen.
Frankrijk wilde ze niet hebben.
Hij verkeerde in de vaste overtuiging, dat
elke groote zeevarende mogendheid zich met
graagte op dit aanvals- zoowel als verdedi
gingsmiddel zou werpen, zoodra het haar
werd aangeboden. Anderhalve eeuw geleden
gaf men er evenwel de voorkeur aan, den
vijand met open vizier te bestrijden, zooals
Fulton ondervond, toen hij zijn uitvinding
aan de Fransche marine voorlegde. De Fran-
sche admiraal Dacres, wien hij zijn uitvin
ding het eerste aanbood, bestudeerde zijn
plannen nauwkeurig en sprak er zijn bewon
dering voor uit.
Doch hij wees Fulton's voorstel van
de hand met de woorden, dat een
dergelijk middel „alleen goed was
voor zeeroovers en zeeschuimers,
doch dat het niet in aanmerking
kwam voor de Fransche marine." De
admiraal liet hem onverrichterzake
heengaan.
Welke eerlijke zeeman zou zich willen be
dienen van een zoo verraderlijk wapen als de
zeemijn? Daartegen komt het gevoel van
ridderlijkheid op. Niemand zal er aan wil
len
Onderhandelingen met Engeland.
Fulton moet wel gedacht hebben: „Goed
als de Franschen er niets van willen we
ten, zal ik wel slagen in Engeland!" Doch
hoe groot was niet zijn teleurstelling, toen
niet alleen de Britsche admiraals, doch ook
de Londensche kranten zich vroolijk maakten
over zijn uitvinding. Toch gaf hij den moed
niet op. In December 1799 gelukte het hem in
contact, te komen met een groep Engelsche
kapitalisten, die er iets voor gevoelen, om het
geheim van de zeemijn voor hun land aan
te koopen, indien de deugdelijkeid van het
wapen kan worden bewezen. Een oud schip
wordt aangekocht en middenin de Theems
voor anker gelegd. Voor de oogen van een
groote menigte kijklustigen laat de Ameri
kaan een van zijn mijnen tegen het schip
drijven. Een geweldige ontploffing volgt, de
kaden schudden, wrakstukken van het schip
worden hoog in de lucht geslingerd; en als
de rook is opgetrokken, is er geen spoor
meer van het vaartuig te bekennen, behal
ve masten en planken, die overaf ronddrij
ven. De proefneming maakt een geweldigen
indruk en neemt allen twijfel aan het effect
van Fulton's onderzeesche helsche machine
weg. Nauwelijks drie uur daarna wordt Ful
ton bij de Admiraliteit ontboden, waar men
hem een voorstel doet, dat hem verbaast en
verbittert tevens.
Wat Engeland den uitvinder voor
stelde.
Dit voorstel hetwelk de menschheid
onnoemelijk veel leed zou hebben bespaard,
indien het aangenomen en ook werkelijk na
geleefd was luidde als volgt: de uitvin
der zou aan de Engelsche regeering al zijn
plannen uitleveren en men zou van beide
zijden de plechtige gelofte afleggen, ze strikt
geheim te houden, waarbij de Admiraliteit
zich tevens verbond, de zeemijn nooit als
wapen in een zee-oorlog te bezigen. Als be
taling van een en ander zou Fulton de
som van 25.000 pond sterling ontvangen. Dit
sloeg hij af. Men trachtte de besprekingen
te rekken, doch ten slotte kreeg Fulton er ge-
Duitsche mijnenveger bij het uitbrengen
van het werktuig, waarmede de mijnen
geveegd worden.
noeg van en in het voorjaar van 1800 brak
hij de onderhandelingen met de Admiraliteit
af. Thans wendt hij zich tot de Amerikaan-
sche regeering. Deze stelde zich eveneens
op het standpunt dat de „zeemijn moet wor
den beschouwd als een unfair wapen". De
nood dwong de jonge republiek evenwel,
haar nobele principes te laten varen. In 1812
wilde Engeland de Amerikaansche regeering
namelijk noodzaken, haar vriendschappelijke
houding tegenover Napoleon op te geven en
ging tot dit doel over tot blokkade der Ame
rikaansche havens. Nu besloot Amerika, ge
bruik te maken van Fulton's uitvinding en
liet voor de vier voornaamste havens mijn-
versperringen leggen. Dit was dus voor de
eerste maal, dat de zeemijn praktisch in ge
bruik werd genomen. Een werkelijk alge
meen gebruik werd er echter pas van ge
maakt tijdens den wereldoorlog; en reeds
tijdens de enkele maanden, die de tegen
woordige oorlog heeft geduurd, heeft deze
onzalige uitvinding rouw gebracht in talloo-
ze gezinnen, niet alleen bij de oorlogvoeren
den, doch ook bij de neutralen.
Arnhemmer meldt zich bij de
politie.
Donderdagmiddag heeft zich aan het
commissariaat van Politie te Maastricht een
31-jarige monteur uit Arnhem aangemeld.
Hij deelde mede ten nadeele van zijn in
Den Haag wonende schoonmoeder een be
drag van vijfhonderd gulden te hebben ver
duisterd.
De man, die van het geheele verduisterde
bedrag vrijwel niets meer over had, is dooi
de politie op transport naar Arnhem ege-
steld.
De vezels der planten vervangen
houtpulp. Het nieuwe papier
is geschikt voor krantendruk.
Duitschland, dat met gebrek aan ver
schillende grondstoffen heeft te kam
pen, tracht op verschillende wijzen
uit ander materiaal soortgelijke stof
fen samen te stellen. Dit is ook het
geval met papier, dat men er thans
gaat vervaardigen uit aardappelloof.
Tot dusverre had nog nooit iemand aan
dacht geschonken aan het loof der aardap
pelplanten, dat achterblijft na het rooien.
Hoogstens werd het gebruikt als mest, als
hoedanig het evenwel ook bezwaren ople
verde, daar het slechts landzaam rot, waar
door het zich moeilijk liet onderploegcn.
Meestentijds werd het dan ook op den ak
ker verbrand, waarna de as als mest dien
de. Juist de omstandigheid, dat het loof zoo
lang weerstand biedt aan het rottingsproces,
maakt het geschikt voor de papierfabricage.
Hierdoor wordt het namelijk mogelijk, het
grootste deel van het noodzakelijke reini
gingsproces over te laten aan de natuur:
den regen en den wind. Alleen moet verme
den worden, om het te veel op te stapelen,
aangezien dan een rotting plaats vindt. Is
dit eerste stadium achter den rug, dan wordt
het loof, dat nog 18 water bevat, in ba
len geperst, evenals stroo. Hierna wordt het
fijngehakti en tot een soort briketten ge
perst; uit deze briketten wordt dan de ve
zelstof gewonnen, welke geschikt is voor de
bereiding van papier. Natuurlijk wordt het
ruwe product nog aan tal van bewerkingen
onderworpen, welke ons evenwel op te tech
nisch terrein zouden voeren.
Het ligt echter voor de hand, dat pa
pier, hetwelk vervaardigd kan wor
den uit een product, dat tot dusverre
als vrijwel waardeloos werd be
schouwd en dat telken jare in zoo
enorme hoeveelheid terugkeert, een
groote hout- en kostenbesparing be-
teekent.
De praktijk heeft reeds bewezen, dat het
op deze wijze vervaardigde papier zeer goed
bruikbaar is; zoo verscheen volgens Duit-
sche mededeelingen op 26 Augustus van dit
jaar de „Thürische Gauzeitung" voor de eer
ste maal op papier, dat was gefabriceerd
uit aardappelloof. Ongetwijfeld is voor deze
nieuwe vinding een groote toekomst weg
gelegd.
Ongeluk met klutsmachine.
Met betrekking tot de oorazak van den
brand te Zwolle, waarvan wij gisteren mel
ding maakten, vernemen wij, dat een jeug
dige arbeider van de schoenmakersfournitu
renfabriek der firma Vecht en co.. Bezig
was met een z.g.« klutsmachine, een mengsel
samen te stellen van Para en benzol. Tij
dens deze werkzaamheden is een stop van
de machine losgeraakt, waardoor onge
veer tien liter van het mengsel zich over
den vloer kon verspreiden. Toen de jongen
het goedje met een schop weer in de ma
chine wilde scheppen, schijnt er een vonk,
ontstaan door de wrijving met den beton
nen vloer, in de brandende stof terecht te
zijn gekomen, hetgeen den brand veroor
zaakt heeft. Achter de klutsmachine stond
een vat met tweehonderd liter benzine en
een vat met twintig liter solutie, die testond
vlam vatten.
Brandende schoenen uitgetrokken.
De kleeren van den jongen, die de kluts
machine had bediend, moesten met ®en
schuimbluschapiiaraat worden gedoofd. An
dere arbeiders hebben in allerijl hun hran-
dende schoenen uitgetrokken, om zich op
deze wijze in veiligheid te brengen voor het
vuur. De brandweer is den geheelen nacht
met het nablusschen bezig geweest. Zij
heeft, om het gevaar van instorten le
voorkomen, 'den voorgevel van de fabriek
der firma Vecht en Co. omver gehaald.
Zwolsche ontvanger leefde van
gemeentegelden.
Voor de Zwolsche rechtbank heeft td-
recht gestaan de oud-gemeenteontvanger
Staphorst, E. B. de R., die ervan beschul
digd wordt, ruim negenduizend gulden aan
gemeentegelden ten eigen bate te hebben
aangewend.
Verdachte had zijn privé-middelen en de
gemeentegelden in een pot en leefde daar
uit. Er bestond, als het ware, een rekening-
courant tusschen de gemeente en hem zelf
zegt verdachte. Wanneer er echter kascon
trole zou komen, nam verdachte geld van
de bank en bracht dit er weer op, zoodra de
controle geschied was.
Voor het overige blijkt, dat hij „meer
hals dan valsch" was, zooals het politierap
port ter snede opmerkte.
De officier van Justitie, nam echter niet
uitsluitend slordigheid aan, maar wel de
gelijk ook opzet, omdat verdachte op deze
wijze van zijn eigen geld rente trok en van
de gemeentegelden kon leven.
Spreker laakte de houding van de
ambtenaren, die het aanzien en
prestige van het ambtenarencorps
den laatsten tijd zoo in het gedrang
brengt. Hij eischte negen maanden
gevangenisstraf.
Uitspraak over veertien dagen.
Hij stak zijn vrouw dood.
De Amsterdamsche rechtbank veroordeel
de een oud-Indisch militair wegens dood
slag gepleegd op zijn vrouw tot een gevan
genisstraf van vier Jaar met aftrek van
vier maanden voorarrest.
Het O.M. had vijf jaar gevangenisstraf ge-
recjuireerd.
Op Hemelsvaartsdag, 18 Mei j.1., was ver
dachte de vrouw, van wie hij gescheiden
leefde, tegengekomen op straat. Na een kort
twistgesprek trok hij een padvindersmes,
waarmede hij haar eenige steken in hals
en borst toebracht, tengevolge waarvan zij
enkele oogenblikken later overleed.
DE „ONBEKENDE"
SOLDAAT.
De heer dr. Smit, rector van
het Hervormd Lyceum in
Amsterdam, die geestelijke
artikelen schrijft in de Zon
dagsedities van de Telegraaf,
wijdde Zondag j.1. een medi
tatie aan een soldatenkoor,
dat hij door de radio gehoord
heeft. Het artikel is één en
thousiaste verheerlijking van
dit koor en vooral van den
geest dien het zou uitstralen.
De rector schrijft o.m.
„Die jonge mannen (be
doeld worden de zangers)
zijn geen heidenen. Zij heb
ben een eenvoudig kinderlijk,
maar diep geloof in een Voor
zienigheid, die eerlijke arbeid
zegent. Wat weten zij af van
de geschillen der vijf en der
tig gelooven, die elkaar in
Nederland de tijd en de eeu
wigheid betwisten? Heidenen?
't Mocht wat. Ze gelooven in
God, hébben een strenge mo
raal en een geliefd vaderland
Neem ze dat kwalijk, maar
afnemen kunt ge het hun
niet."
„Hoor, hoe er één in spon
tane zangdrift boven de me
lodie uitzingt. Hij blijft in de
harmoniëerende boventonen
zweven als een leeuwerik in
de zonneschijn. Die jongen
zingt niet meer, hij jubelt!
Beste onbekende soldaat, ik
weet niet, wie je bent en
waar je bent. Misschien ben
je een Nederlander, of een
Franschman of een Engelsch-
man, of misschien wel een
Duitscher. Het komt er ook
niet op aan, je bent een
mensch, je hebt kostelijk jo
lijt in de jonge kracht en de
zon schijnt in je hart."
Het Volk (s.d.a.p.) geeft
op de ontboezeming van dr.
Smit een uitvoerigen com
mentaar, waaraan wij het
volgende ontleenen:
Maar zóó weg kan de
schrijver toch niet zijn ge
weest, dat hij niet gehoord
heeft, dat de zang, die hij be
luisterde, in de Duitsche
taal werd uitgevoerd. En
nademaal Franschen, En-
gelschen of Nederlandsche
soldaten niet in het Duitsch
plegen te zingen, moet het
ook voor den rector niet
moeilijk zijn om, in een
oogenblik van bezinning, tot
de slotsom te komen, dat het
koor, waarnaar hij luisterde,
een Duitsch soldatenkoor
was..
Zooveel onderscheidingsver
mogen mag men toch wel
verwachten bij den leider
van een inrichting van
voorbereidend hooger onder
wijs.-'
Het Volk herinnert zich
dan al eens veel eerder goe
den Duitschen soldatenzang
te hebben gehoord, n.1. in
1914, toen „al deze jonge
kerels uit volle borst hun
vaderlandsche liederen en
strijdzangen zongen, pre
cies als men het ook nu
weer kan hooren, met stra
lende opgewektheid en straf
rhvthme.
Daarom, toen wij naar de
ze jonge, geestdriftige stem
men luisterden, heeft zich,
zoo vervolgt het blad, an
ders dan bij rector Smit
geen gevoel van bewondering
van ons meester gemaakt.
Veeleer was het een smarte
lijke gedachte te bedenken,
dat zooveel zuiver jong ide
alisme misvormd was tot
een droeve waan, waarin
menschelijke waardigheid,
zoowel als Godsbesef ge
doemd is te verstikken.
Wij hebben ons den oorlog
herinnerd en de beloften, die
velen zich nadien hebben ge
daan: dat nooit weer! En
een gevoel van schaamte
heeft ons bekropen om de
generatie, waartoe wij behoo-
ren.
Een gevoel van schuld om
onze zwakte, die niet in
staat is gebleken de belofte
in te lossen, waarvoor zoo
menig strijder in den wereld
oorlog zijn jonge leven liet,
de belofte van een betere sa
menleving, waarin de oorlog
zou worden uitgebannen.
Het is mede onze zwakheid
geweest, rector Smit, die aan
de jonge menschen, die
thans aan de poort des le
vens kloppen, een wereld
biedt, waarin het blind ge
weld opnieuw woedt, waarin
de helsche machten wederom
de heerschappij voeren.
ZIJN ER NOG NOMADEN
IN ONS LAND?
Zooals men weet waren onze
voorouders in oeroude tijden
nomaden. Zij hadden geen
vaste woonplaatsen. Zoodra
op een bepaalde plaats voor
gezin en vee geen voldoende
voedsel meer werd gevonden,
werd een andere streek opge
zocht waar dat wel aanwezig
was. Die tijden zijn reeds
lang voorbij, maar bij een
deel van onze boeren, zegt
"'Ons Platteland", het offi
cieel orgaan van den Chr.
Boeren- en Tuindersbond in
Nederland, is dat oeroude in
stinct er nog niet geheel uit.
Het blad typeert dit als
volgt:_
j'Wij hebben het oog op
een ander trekinstinct, n.1.
van de eene zuivelfabriek
naar de andere. Dit nomaden
bestaan op het gebied van
rnelklevering komt nogal een
keer voor in streken, waar
voor de boeren de mogelijk
heid bestaat hun melk aan
meerdere fabrieken te leve
ren. Meent men dat in het
voorjaar particuliere fabriek
no. 1 het meeste melkgeld
geeft, dan gaat de melk naar
die fabriek; is het in den
zomer particuliere fabriek
no. 2, die den boeren uit fi
nancieel oogpunt het beste
lijkt, dan krijgt die de melk.
Tenslotte krijgt in den herfst
de coöperatieve fabriek of
misschien particuliere fa
briek no. 3 ook nog wel een
beurt."
Aan dit „genomadiseer"
verbindt het blad een com
mentaar, waarmee wij ons,
aldus het orgaan van den
Alg. Ned. Zuivelbond geheel
kunnen vereenigen.
„Beseffen zulke veehouders
echter wel, dat aan het
voor hen blijbaar zoo geliefd
zwerversbestaan spoedig
'n einde zou komen als er niet
een kern van veehouders zou
zijn, die trouw blijft aan de
boerenfabriek, de coöperatie
ve fabriek. Begrijpt men niet,
dat het ten slotte deze coö
peratieve fabriek is, die
maakt, dat de zwervers nog
kunnen zwerven. Zouden de
ze zwerfvogels, die van het
eene takje naar het andere
vliegen, niet spoedig in de
kooi van het groote interna
tionale zuivelkapitaal terecht
komen, als niet hun collega's
door het blijven steunen van
de coöperatieve fabriek het
streven naar macht van die
groote maatschappijen een
halt toeriepen?
„Waarlijk, laten die veehou
ders, die tot nu toe hun
steun aan de coöperatieve fa
briek onthielden, toch eens
bedenken, wat er van de boe-
renvrijheid terecht komt, als
alle boeren zouden doen zoo
als zij dedenl"
ZONDAG 26 NOVEMBER 1989.
Hilversum I. 1875 en 414.4 m.
8.30 NCRV. 9.30 KRO. 10 00 f
Evangelische Vereeiugmg. 11.30 KRO. D.uv
NCRV. 7.4511.15 KRO.
8.30 Morgenwijding.
9.30 Gramofoonmuziek.
10.00 Nederlandsch Hervormde Kerkdienst.
11.30 Gramofoonmuziek.
12.15 Causerie: „Coöperatief credietwezen
voor voor land- en tuinbouw
12.35 Gramofoonmuziek.
12.45 Berichten ANP.
1.00 Boekbespreking.
I.20 Het Rococo-octet. (1.351.45 Gramofoon
muziek).
2.00 Vragenbeantwoording.
2.45 Gramofoonmuziek.
3.00 Pianovoordracht. (3.253.35 Gramo
foonmuziek.
5.00 Gewijde muziek (gr.pl.).
5.50 Gereformeerde Kerkdienst. Hierna: Ge
wijde muziek (gr.pl.).
7.45 Berichten.
7.50 Gramofoonmuziek.
8.00 Berichten ANP, mededeelingen.
8.15 KRO-orkest en KRO-Melodisten.
9.45 Radiotooneel.
10.30 Berichten ANP.
10.40 Epiloog.
II.0011.15 Esperanto-nieuws.
Hilversum II. 301.5 m.
8.55 VARA. 12.00 AVRO. 5.00 VPRO, 5.30
VARA. 6.30 VPRO. 8.00—12.00 AVRO.
855 Gramofoonmuziek.
9.00 Berichten.
9.05 Tuinbouwhalfuurtje.
9.35 Gramofoonmuizek.
9.45 Causerie: „Van Staat en Maatschappij",
10.00 Berichten; Bach-cantate.
10.25 Gramofoonmuziek.
10.40 Declamatie en gramofoonmuziek.
11.00 VARA-Kinderkoor „De Merels",
11.30 VARA-Harmonie-orkest.
12.00 Causerie: „Onze Weermacht".
12.25 Omroeporkest.
12.45 Berichten ANP, gramofoonmuziek.
1.00 Omroeporkest.
1.30 Causerie: „Gesproken mailbrief uit Indië"
I.50 Orgelspel.
2.002.27 Boekenhalfuur.
2.30 Concertgebouw-orkest en solist. (Om
3.30 Schilderij-bespreking).
4.45 Luistervinkenkoor (opn.).
4.55 Sportberichten ANP.
5.00 Gesprekken met luisteraars.
5.30 Kinderuurtje.
6.00 Sportpraatje.
6.15 Sportbrichten ANP, gramofoonmuziek.
6.25 „Sinterklaas op school", toespraak.
6.30 Lezing over de lekenspelen van de V.C.
J. C.
7.00 Nederlandsch Hervormde Kerkdienst.
8.00 Berichten ANP, mededeelingen.
8.20 Utrechtsch Stedelijk orkest en solisten.
9.20 Toespraak: „Kruitdamp om een Giro
nummer".
9.25 Gramofoonmuziek.
9.30 Radiotooneel.
10.00 AVRO-Amusementsorkest, de Melody
Sisters en gramofoonmuziek.
II.00 Berichten ANP; AVRO-Dansorkest en
soliste.
11.4012.00 Gramofoonmuziek.
MAANDAG 27 NOVEMBER 1939.
Hilversum I. 1875 en 414.4 m.
NCRV-Uitzending,
8.00 Berichten ANP.
8.05 Schriftlezing. Meditatie.
8.20 Gramofoonmuziek (9.30—9.45 Geluk-
wenschen).
10.30 Morgendienst.
11.00 Christ. lectuur.
11.30 Gramofoonmuziek.
11.30 Gramofoonmuziek (12.0012.15 Ber.).
12.30 Quintolia en gramofoonmuziek. (Om
12.45 Berichten ANP).
2.00 Voor de scholen.
2.352.55 Gramofoonmuziek.
3.00 Causerie: „Wat de pot schaft".
3.30 Gramofoonmuziek.
3.45 Bijbellezing.
4.45 Gramofoonmuziek.
5.15 Kinderuur.
6.15 Gramofoonmuziek.
6.30 Vragenuur (7.00—7.15 Berichten).
7.45 Gramofoonmuziek.
7.55 Toespraak: „Het groote voorrecht van
een Christ. Omroep, vooral nu".
8.00 Berichten ANP, herhaling SOS-berichten.
8.15 Orgelconcert.
9.00 Lezing „Jezus en Augustus als Heiland
der Wereld".
9.30 Utrechts Stedelijk orkest, Christ. orato-
- "umvereen. Hilversum en solisten (opn
10.15 Berichten ANP, actueel halfuur
10.45 Gramofoonmuziek.
Ca. 11.5012.00 Schriftlezing,
Hilversum II. 301.5 m.
AVRO.meen Pr°gramma' veraor&<i door de
9 00 vïrl'htr ANP' Gramofoonmuziek.
Mle Hélène"
10.15 Gewijde muziek (gr nl
10.30 Voor de vrouw.
10.35 Ensemble Secco
nv°en^USerie "Wie en wat 13 Mrs- R°ose-
11.10 Ensemble Secco.
12.00 AVRO-Aeolianorkest
1-45 Gramofoonmuziek.
2'c1aniatieeP305k5!iio Gramof't30°-3'20 De"
30 Disco-causerie Or»"">'oonmuzlek>.
7.35 Causerie over Einsteln
8 00 Berichten ANP, mededeelingen
8.15 Concertgebouw-orkest
y-15 Gramofoonmuziek
ll'nn n6 T^^ht Serenaders.
