De haven verlaten
Ernstig luchttreffen
Het wereldgeweten
ontwaakt
1
DAGBLAD VOOR DEN HELDER EN HOLLANDS NOORDERKWARTIER-
Het lot van de „Graf von Spee
beteekent vernietiging
Heden valt de
beslissing
Een dorp vergast
KONINGSTRAAT 78. DEN HELDER. TELEFOON 50 (J LIJNEN)
V R IJ D A G
15 DECEMBER 1939
67e JAARG. No. 8800
Volgens ooggetuigen
zou het schip vol
gaten zijn
Rusland uit den
Vo'kenbond gestooten
Dit nummer bevat 8 pagina'*
EERBERICHT
DE BILT SEINT i
Dc klant mag niet
meer Koning zijn!
HE LDERSCHE COURANT
Ultgars dat Ultg.-Mj. Hoflandi Noorderkwartier N.V. ie Deo Helder
In de stroom van berichten, welke ons be
reikten over den zeeslag voor de Zuid Ame-
rikaansche kust en het binnenloopen van
het Duitsche vestzakslagschip Graf von Spee
in de haven van Montevideo begint eenige
klaarheid te komen.
Hoewel de Duitschers beweren, dat het
«chip door de Engelsche kruisers niet of
nauwelijks beschadigd is, mag worden aan
genomen, dat dit wèl het geval is, gezien
ook het groot aantal dooden en gewonden.
Meerdere Engelsche schepen stoomen naar
Montevideo op en aanstonds zal bijna een
eskader op de Graf von Spee liggen te wach
ten. Het schip heeft 48 uur tijd gekregen de
haven te verlaten. Het zal dat ongetwijfeld
doen, maar het staat vrijwel vast, dat dit
een poging tot zelfmoord voor de beman
ning beteekent, terwijl vernietiging van het
schip niet kan uitblijven. In Engeland toont
men zich over de voorloopige resultaten te
vreden en wijst men er op, dat men dus in
staat is met kruisers schepen van een zwaar
dere bewapeningsklasse van de zeeën te
verdrijven.
DE SCHADE AAN DE VON SPEE.
Volgens de laatste berichten uit New York
heeft, aldus Reuter een radioreporter zich in
een sloep vlak bij het Duitsche schip ge
waagd, en een ooggetuigeverslag gegeven
over den toestand van de Graaf Spee.
De omroeper verklaarde, dat de Graaf
Spee vol gaten zat aan bakboordzijde, onge
veer zes meter van den boeg en anderhalve
meter boven de waterlijn was een groot gat
van meer dan anderhalve meter doorsnee.
De hoeken van de romp zijn buitenwaarts
gebogen en dit deed den omroeper gelooven
dat er in het schip een ontploffing was voor
gekomen. Hij merkte ook op, dat de voorste
waarnemingstoren door midden was gesple
ten en dat een der torens voor zes-duims
kanonnen vrijwel van zijn basis was los
gescheurd. Overal lagen wrakstukken. Het
schip wordt gerepareerd en men tracht
stoom te verwekken om het weer gereed te
maken om zee te kiezen.
OP BOVENSTAAND KAARTJE IS DE SI
TUATIE BIJ MONTEVIDEO AANGEGE
VEN. PUNTA DEL L' EST1- WAAR HET
ZEEGEVECHT TUSSCHEN TRIE BRIT-
SCHE KRUISERS EN DE „ADMIRAL
GRAF VON SPEE" HEEFT PLAATS GE
HAD.
Engelsche mariniers bij de
aardebestelling?
ter
Volgens niet bevestigde geruchten zouden
honderd mariniers van den Britschen krui
ser Achilles bij Punta del Este worden ont
scheept, om naar Montevideo gedirigeerd te
worden, waar zij de eerbewijzen zullen bren
gen aan de gesneuvelde Duitsche zeelieden
van de Admiraal Graaf von Spee.
DE DUITSCHE KRUISER „ADMIRAL GRAF
VON SPEE", DIE NA EEN GEVECHT MET
ENGELSCHE OORLOGSBODEMS ZIJN TOE
VLUCHT HEEFT GEZOCHT IN DE HAVEN
VAN MONTEVIDEO.
Het schijnt, aldus Havas, dat deze Brit-
sche geste door den Duitschen diplomatieken
vertegenwoordiger niet wordt aanvaard.
Het staat thans vast dat er drie gevech
ten zijn geleverd tusschen de Admiraal Graaf
6pee en de drie Engelsche kruisers. De Graaf
^pee heeft het vuur geopend, de Engelsche
kruiser Achilles beantwoordde dit 't eerst,
on S(j„ePen bevonden zich toen op ongeveer
36 mijl ten Zuid-Oosten van Montevideo.
Weigering om te herstellen?
Vernomen wordt, dat scheepsbouw
kundige ingenieurs van de werven
te Montevideo categorisch een ver
zoek van de legatie van Duitschland
zouden hebben afgewezen, welk ver
zoek beoogde de herstelwerkzaam
heden aan de Admiraal Graf Spee te
verrichten.
Zij hebben maatregelen genomen om
te verhinderen, dat het materiaal en
het staal, waarover alleen zij de be
schikking hebben, door een andere
firma zou kunnen worden gebruikt
om te voldoen aan het verzoek der
Duitsche legatie.
Het Duitsche tankschip Tacoma met
(100.000 gallons benzine aan boord is vroeg
in den ochtend uit de haven vertrokken,
vermoedelijk met het oogmerk de Graf Spee
op zee van brandstof te voorzien.
Aan boord van de Graf Spee bevonden zich
zes gezagvoerders van Britsche schepen, die
gevangen waren genomen.
De Urugaysche autoriteiten hebben gelast
deze gevangenen in vrijheid te stellen.
Publieke vermakelijkheid.
Langs de kade bevindt zich een groote me
nigte, welke in barkassen langs de Graf Spee
vaart om'te kijken, welke schade de Duitsche
oorlogsbodem heeft opgeloopen.
DE BETEEKENIS VAN HET GEVECHT.
Om de beteekenis van het maritieme tref
fen bij Montevideo te begrijpen, is het dien
stig om eenige cijfers te noemen inzake de
bewapening en snelheid van de deelnemende
schepen.
De „Admiraal von Spee" is bestreden
door de A-kruiser „Exeter", behoorende tot
het Washington-type. Zij heeft kanonnen
van 20,3 c.m. aan boord. De beide andere En
gelsche kruisers „Achilles" en „Ajax" zijn B-
kruisers en hebben kanonnen van 15 c.M.
De snelheid van deze typen is respectieve
lijk 32 en 32.5 mijl, belangrijk grooter dan die
van de „Admiraal von Spee", die 26 mijl
loopt.
Dit laatste is van veel belang. Snellere
schepen beheerschen het gevecht, omdat zij
den afstand kunnen bepalen. Komt een te
genstander in een gunstige positie om te vu
ren, dan kan het van groote beteekenis zijn
om den afstand te vergrooten.
De „Von Spee" heeft belangrijke schade
kunnen oploopen, omdat zij niet te volle be
stand is tegen de 20.5 granaten van de „Exe
ter".
Het vestzak-type kan theoretisch niet
door A- en B-kruisers bestreden wor
den. Het getuigt dan ook van groo-
ten moed, dat de Engelschen het ge
vecht aanbonden, waar zij door hun
grootere snelheid gemakkelijk den
strijd hadden kunnen ontwijken.
Gasgranaten?
Een Duitsche bewering, dat de Engelschen
mosterdgasgranaten hebben gebruikt, waar
door het voedsel aan boord van de Graaf
Spee bedorven zou zijn. wordt door de En
gelschen pertinent tegengesproken.
VECHTEN OF INTERNEEREN!
Zoo de toestand thans is, zit er voor de
bemanning van de Graf Spee dus niete an
ders op dan te vechten, met voor hen zeer
twijfelachtig resultaat, of zich te laten in
terneeren. Er zijn berichten, dat de herstel
werkzaamheden in koortsachtig tempo wor
den verricht, maar ook wordt gemeld dat
reeds intemeering zou zijn verzocht.
In New York hecht men geloof aan het
laatste.
De les, welke men uit het ge
beurde put.
In Berlijn acht men het belangrijkste, dat
de Graf Spee, voordat het tot een treffen
kwam weken lang zonder door de Britsche
strijdkrachten te worden gehinderd, met
succes als kaper op den Zuidelijken Atlan-
tischen Oceaan op een belangrijken verbin
dingsweg voor den Engelschen handel werk
zaam kon zijn. Dit succes is misschien nog
belangrijk grooter geweest dan tot dusver
openbaar geworden is. Voorts is men van
oordeel, dat een klein maar sterk pantser
schip als de Graf Spee het met groote kans
op succes kan opnemen tegen moderne krui
sers van ongeveer gelijk groote. maar met
zwaardere pantsering en zwaar geschut.
Dit kan nieuwe gezichtspunten openen
voor den oorlog ter zee. Wel verre daarvan,
dat Duitschland zijn vestzakslagschepen
werkloos in zijn havens behoeft te laten lig
gen, put men uit het gebeurde de les, dat
Duitschland dit model schepen voortreffe
lijk kan gebruiken in den handelsoorlog in
overzeesche gebieden, veel beter dan zulks
met ronddolende kruisers kon gebeuren, die
veel eerder gevaar loopen om te worden ver
nietigd. Dit kan. aldus de N.Ft.Crt., mogelijk
zelfs weder een verandering in het Duitsche
scheepsbouwprogramma teweegbrengen.
MEER DAN HONDERD MAN VER
DRONKEN.
Bij het zinken van den Britschen torpe
dojager „Duchess", waarvan wij gisteren in
een groot gedeelte van onzen oplaag nog
melding konden maken, zijn waarschijnlijk
121 menschen omgekomen.
De „Duchess". die na een aanvaring met
een ander Britsch oorlogsschip, verging, is
een torpedojager van de „Defender"-klaese
en is gebouwd in 1932—'33. Ilct schip had
een waterverplaatsing van 1375 ton, de
normale bemanning bedroeg 145 man.
ENGELAND:
Vier Duitsche en drie En
gelsche vliegtuigen neerge
schoten.
DUITSCHLAND:
Zes Engelsche vliegtuigen
j vernietigd.
Het Engelsche ministerie van Luchtvaart
deelt mede:
De laatste 24 uur hebben sterke strijd
krachten van de Royal Air Force boven de
Noordzee geopereerd. Tot deze operaties be
hoorde het zoeken naar vijandelijke vaar
tuigen en duikbooten en verkenningen van
zeeboezems en versterkte eilanden van Nrd.
Westelijk Duitschland. Een formatie van
onze luchtmacht kwam in contact met een
sterke vijandelijke formatie bij Helgoland.
Er ontstond een hevig gevecht in den loop
waarvan vier Messer Schmidt-toestellen en
drie van onze vliegtuigen werden neerge
schoten. Al onze andere formaties keerden
zonder verlies huiswaarts.
De Britsche vliegtuigen, welke numeriek
sterk in de minderheid waren tegenover de
vijandelijke gevechtstoestellen, waren zware
bombardeurs. Zij maken geen deel uit van
de onlangs geformeerde veiligheidspatrouil
le.
De Duitsche radio deelde gisteren over dit
gevecht mede, dat zes Engelsche vliegtuigen
zijn neergeschoten en slechts één Duitsch
toestel gedwongen werd om op het water te
landen.
De radiomededeeling, waarin het gevecht
als een Duitsche zege werd voorgesteld, ein
digde met het spelen van het lied: „Wir
fahren gegen Engeland."
Japanners als toeschouwers.
De marconist van een Japansch schip, dat
langs de Nederïandsche waddeneilanden
opstoomde seinoe, volgens de Tel., aan zijn
reederij, dat het schip een aantal angstige
oogenblikken had medegemaakt. Toen het
schip het eiland juist gepasseerd was, zag
de bemanning plotseling een dozijn Engel
sche vliegtuigen over zich passeeren. De
toestellen vlogen nu eens in V-vorm en dan
weer in los verband. Het was een prachtig
gezicht de stoere Britsche formaties met
groote snelheid te zien optrekken, dlechts
enkele minuten later kwamen over Spieker
oog driftige Duitsche jagers aanvliegen, die
met groote stijgsnelheid op de Britsche toe
stellen afgingen. Het aantal jagers was zeer
groot en door hun beweeglijkheid en snel
Nadat gisterochtend het rapport en de
resolutie van de commissie van dertien in
zake de Finsche kwestie in gesloten zitting
was behandeld, waarna werd geconcludeerd
tot uitstooting van Rusland uit den Volken
bond, heeft de Volkenibondsraad gistermid
dag in openbare zitting deze resolutie aan
genomen met vier stemmen blanco, n.1.
van Finland, China. Zuid-Slavië en Grie
kenland.
De tekst van de resolutie luidt als volgt:
„De raad, kennis genomen heb
bende van de resolutie, die door de
Volkenbondsvergadering op 14 De
cember 1939 is aangenomen, betref
fende het beroep van de Finsche re
geering,
1. Sluit zich aan bij de veroordee
ling door de Volkenbondsvergade
ring van het optreden der U.R.S.S.
tegen den Finschen staat,
2. Is, om de redenen, die uiteen
gezet zijn in de resolutie van de
Volkenbondsvergadering, krachtens
art. 16, par. 4 van het handvest,
van oordeel, dat de U.R.S.S. zich
door haar daden zelf. buiten den
Volkenbond heeft geplaatst. Hieruit
vloeit voort, dat de U.R.S..S niet
langer lid is van den Volkenbond".
NEDERLAND STEMDE VÓÓR!
De Nederïandsche delegatie verklaarde 't
volgende:
De Nederïandsche delegatie heeft van de
Nederïandsche regeering de opdracht ge
kregen, te verklaren, dat zij den tekst van
de voorgestelde resolutie, waarbij de secre
taris-generaal gemachtigd wordt, de mede
werking van zijn technische diensten in te
roepen tot organisatie van de hulp aan
Finland, in dien zin opvat, dat de genoemde
medewerking in geen geval kan worden be
schouwd als een collectieve actie van den
Volkenbond zelf, maar uitsluitend als me
dewerking van zijn technische diensten
aan de individueele leden, die Finland te
hulp zouden willen komen. Onder deze in
terpretatie der betreffende paragraaf is
de Nederïandsche delegatie gemachtigd
vóór de voorgestelde resolutie te stemmen.
ZICHZELF UITGESTOOTEN!
De tekst van de resolutie is, zooals men
bij aandachtig doorlezen zal bemerken, zoo
gekozen, dat de Volkenbondsraad niet zelf
Sovjet Rusland uit den Volkenbond stoot,
doch dat het door zijn eigen handelwijze
zichzelf uit den Bond heeft verwijdert.
Van de aanwezige delegaties hebben o.a.
Paul Boncour en Butler het woord gevoerd.
„Frankrijk, aldus Boncour, is hier om
met zijn stem in den meest nauwkeurigen,
zoowel als den meest pijnlijken vorm een
sanctie te uiten tegen 'n schending van het
handvest, waaraan een aangesloten staat
zich schuldig heeft gemaakt door het gebied
en de politieke souvereiniteit te schenden
van het vrije en democratische Finland."
„Ik kan niet over Finland spreken, zoo
voegde Bonoour hieraan toe, en het onze
medewerking toezeggen in de mate, waarin
wij daartoe door onzen eigen strijd in staat
zullen zijn, zonder een groet te brengen
aan de slachtoffers, die Finland vooraf ge
gaan zijn, Oostenrijk, Tsjecho-Slowakije en
Polen."
Boncour wees er nog op, dat de Russische
gedelegeerde, Litwinof, met zooveel hard
nekkigheid de duidelijkste en volledigste
definitie van agressie verdedigd had.
De Engelsche vertegenwoordiger, Butler,
verklaarde, dat de opgestelde resolutie het
onvermijdelijke gevolg is van de daden der
Sovjet-Unie De beweging in de wereld
opinie en de moreele en materieele steun,
die aan het Finsche volk is gegeven, zijn,
aldus Butler, voor een groot deel te danken
aan de sympathie en bewondering van al
len voor het Finsche volk, maar tevens
aan het algemeen gevoelen in de wereld,
dat de Finland toegebrachte slag van be
lang is voor het bestaan voor alle naties
der wereld.
Verwachting: meest zwakke oos
telijke wind, later wellicht
tot matig toenemend, betrok
ken tot zwaar bewolkt, mo
gelijk eenige lichte sneeuw,
temperatuur om het vries
punt tot lichte vorst.
manoeuvreeren kon men hun aantal niet
met zekerheid vaststellen.
Een hardnekkig geveriht volgde,
De jagers openden het vuur en de
Britsche bommenwerpers beant
woordden dat onmiddellijk. Wij za
gen op een gegeven oogenblik twee
jagers en twee bommenwerpers tege
lijk vallen.
De Engelsche toestellen schenen zich op
zettelijk te verspreiden, waardoor het ge
vechtsterrein zich over een groeten afstand
begon uit te strekken. Twee bommenwer
pers naderden het eiland. Juist waren zij
met zes jagers in gevecht geraakt. Grana
ten vielen op slechts enkele honderden me
ters afstands van ons schip in zee. Een toe
stel stortte brandend neer. Tien minuten
lang was het gevecht op een hoogtepunt
De marconist deelde ten slotte mede, dat
het schip, om gevaren te vermijden, meer
Noordwaarts heeft aangehouden. Men zag
negen bommenwerpers na den strijd snel in
N.W. richting gaan.
Uit het feit, dat de Japanner» 12 vliegtui
gen zag optrekken en 9 terugkeeren, zou
men mogen concludeeren, dat het Engel
sche communiqué de juiste verliezen weer
geeft.
Ontploffing te Zarnesty eischte
vijftig dooden.
Bij de ontploffing in de celstof-
fabriek te Zarnesty (Roemenië)
waarvan wij gisteren in een groot
gedeelte van onzen oplaag nog mel
ding konden maken, zijn in totaal
50 personen omgekomen en 200
gewond, terwijl eenigen worden
vermist.
De ontploffing in de chloortank heeft het
dorp het aanzien van een verlaten en ver
gaste plaats gegeven. De beide- directeuren
van de fabriek, waar de ontploffing ge
schiedde en de meeste werklieden zijn om
gekomen tengevolge van het verstikkende
gas, dat zich snel in de omgeving verspreid
de, waardoor ook de gezinnen van de ar
beiders werden getroffen. Het gas nam zijn
weg naar het station van den spoorweg.
Men kon nog juist op tijd een per
sonentrein doen vertrekken, dooh de
chef van den trein en de stations
chef werden een slachtoffer van
htm plicht.
De brandweer uit Brasof was spoedig met
gasmaskers ter plaatse, doch men kan wei
nig anders doen dan afwachten tot de wind
het doodende gas heeft weggewaaid.
Talrijke ambulance-auto's brengen de
gasgewondien naar het ziekenhuis te Brasof.
Wenschelijk dat middenstanders
zich stipt aan de distributiebe
palingen houden.
In het voorloopig verslag over de begroo
ting van Economische Zaken, merken eeni
ge leden van de Eerste Kamer op, dat de
handeldrijvende middenstand het meest
\an de distributie en de maatregelen te
gen de prijsopdrijving heeft te lijden. Ge
vraagd werd, bij de distributie den midden-
Mand zoovee1 mogelijk in te schakelen.
Andere leden, die hun waardeering er
voor uitspraken, dat de minister den mid
denstand bij de distributie heeft inge
schakeld, verklaarden het noodig te achten,
dat den middenstanders erop worde ge
wezen, dat, wanneer deze inschakeling ook
in de toekomst wil kunnen worden ge
handhaafd, zij zich stipt aan de voor
schriften der regeering zullen hebben te
houden en niet om wille van hun klanten
hiervan mogen afwijken. Zou dit laatste
blijven plaats hebben, dan zou het, naar
de meening der aan bet woord zijnde leden
we zeer moeilijk worden bij de distributie
met de middenstandsbslangcn in dezelfde
male rekening te houden, als thans het
geval is.
