Hei jam 1939
passeert de revue
Zesde blad
Wanneer op den laatsten avond van het jaar
■wjj in de rustige stilte onzer kamers, wach
tend op den laatsten klokslag van dit voor-
bijgegane jaar, inkeeren in ons zelf en onze
gedachten zich keeren naar wat voorbij ging
in de maanden en de vele jaren, die achter ons
liggen, en het is, alsof de nevel van het ver
leden wordt weggeschoven, dat dat verleden
schijnt open te liggen voor onzen bedachtza-
men blik, dan kan het gebeuren, dat in een
menschenhart als van zelf de vragen oprijzen:
waarom? waardoor? waartoe? en dat we ons
rekenschap trachten te geven van het leven.
En in de rij van opvolgende gebeurtenissen,
die zich aaneenschakelen als de onvermijdelijke
schalmen van een keten kunnen wij wel soms
iets ontdekken van de onverbiddelijkheid van
oorzaken en gevolgen in alle levensgebeuren,
het gebeuren in eigen leven en het gebeuren
ln de groote wereld rondom. Het is goed, dat
we daarop acht slaan en ons het leven bewust
maken, de enkeling zoowel als de menschheid.
Het kan ons de geweldige beteekenis leeren
van wat we thans om ons heen zien gebeuren
en de eischen ook, die dat gebeuren aan ons
Stelt.
Het levensgebeuren heeft de laatste jaren
gigantische afmetingen aangenomen, gigan
tisch naar haar beteekenis en naar den invloed
dien zij op het leven der menschheid oefenen en
zullen oefenen. Wij doorleven een der hevigste
en voor het leven der menschheid meest bedui
dende worstelingen der wereldgeschiedenis, die,
willen we haar tot een goed einde brengen, van
ons allen een vastberaden en onafgebroken in
spanning eischt. Het is een worsteling niet van
het afgeloopen jaar en van de voorafgaande
en komende jaren alleen, maar een worsteling,
feitelijk zoo oud als de menschheid, maar die
wij dachten uitgestreden te hebben en die on
der den invloed van den wereldoorlog nu na
dien oorlog 'zich in een nieuwen en heviger
vorm en gevaarlijker dan ooit met onvermoede
kracht heeft geopenbaard en ons beschavings
leven bedreigt. Het is de strijd tusschen het
barbarisme van eeuwen, dat zich in een nieu
we gedaante toont en de negatie inhoudt van
de persoonlijkheid en van het recht als de be-
heerscher van het menschenleven en de krach
ten, die de menschheid uit dat barbarisme tot
de hoogten der beschaving hebben opgevoerd.
En die strijd teekent zich de laatste jaren
hoofdzakelijk af in den strijd om de natuur
lijke menschenrechten, zooals die in de demo
cratische vrijheden verankerd liggen, welke
strijd in den nieuwen oorlog vorm heeft ge
kregen.
In een overzicht over het jaar 1938, dat
wij een jaar van angstige beklemming noem
den, schreven we: „meer dan 1938 zal wel
licht 1939 het beslissende jaar worden". En
1939 is het jaar der beslissing geworden. Niet
als zou de beslissing in den strijd, in de wor
steling van eeuwen in haar nieuwe gedaante
gevallen zijn, maar omdat de openlijke strijd
eindelijk aanvaard is en daarmee deze strijd
in een beslissend stadium is getreden.
De catastrophe, die zoo lang al dreigde en
die onvermijdelijk komen moest, is gekomen
en dreigt met haar vreeselijkste verschrikkin
gen. Maar de angstige beklemming, die
ons bij den uitgang van 1938 den adem af
sneed, was niet allermeest de angst voor die
catastrophe, die we toch onvermijdelijk wisten.
Wij hadden in 1939 een nederlaag beleefd van
staten, die in onze volkerengemeenschap de
krachten vertegenwoordigen die ons huidig be
schavingsleven tegen den opdringenden storm
vloed trachten te verdedigen, en die krachten
zien terugwijken voor de niets ontziende krach
ten van den aanval. En de angst beklemde
ons om de gevolgen van die nederlaag, de
angst om den afloop van de geweldige worste
ling, die gaande was. Nu in 1939 hebben we
wel de gevolgen gezien van die nederlaag in
een verder voorschrijden van den aanval en een
steeds driester optreden van de aanvallers.
Maar we hebben ook gezien hoe de krachten,
die ons beschavingsleven verdedigen, niet lan
ger zijn teruggeweken maar stand hielden. En
al is de angst nog niet geheel van ons afgeval
len, we hebben iets van het vertrouwen her
wonnen. Nu de catastrophe, die zoo lang dreig
de over ons gekomen is, en de worsteling in
een openlijken strijd is uitgebarsten, die
een nieuwe wereldoorlog
waarschijnlijk
maakt, nu doorhuivert ons niet alleen de angst
om de verschrikkingen van den oorlog en zijn
gevolgen voor de wereld, maar gloort, hoe
zwak ook, iets van het licht, waarin w\j een
betere toekomst zien dagen.
De angstige beklemming, die ons na de
conferentie van Munchen bevangen had en
waarmee wij 1939 ingingen, nam de eerste
maanden van dit jaar nog voortdurend toe,
totdat ze in Maart haar hoogtepunt scheen te
bereiken, maar in die maand nog langen tijd
onverzwakt aanhield om eindelijk over te gaan
in een gelaten zekerheid. De verklaring van
Chamberlain, dat Munchen den vrede niet al
leen gered, maar ook verzekerd had, kon die be
klemmende spanning niet wegnemen. Men be
greep dat' Munchen allerminst een oplossing
was, maar integendeel, het sein voor een voort
durend driester optreden der totalitaire sta
ten, die hun tegenstanders, voor hun eischen
hadden zien terugwijken, en dat, zoo München
den vrede verzekerd had, het een vrede zou
zijn onder de heerschappij dier staten. De ge
beurtenissen van Maart, de bezetting van Bo-
hemen en Moravië door Duitschland en de ver
nietiging van de Tsjecho-Slowaaksche repu
bliek, en de bezetting van Albanië door Italië,
kwamen dit besef met een schrikwekkende
duidelijkheid bevestigen. Maar de reactie op
deze brutale aanvallen kwam tevens het
vertrouwen herstellen in het stand houden der
Westersche staten, die, door deze daden op
geschrikt, plotseling vastbesloten stelling na
men en zich in sneller tempo en in grimmige
vastberadenheid op een strijd gingen voorbe
reiden. Het bleek steeds duidelijker, dat de
dictators te veel gewaagd hadden en zich ver
gist in de inschikkelijkheid hunner tegenstan
ders. En men vroeg zich van nu af aan met
meer af of de Westersche mogendheden nog
verder zouden terugwijken, maar of de dicta
tors hun politiek zouden durven doorzetten
en wanneer en waar, zoo dit het geval bleek,
de botsing zou plaats hebben. v
Het einde van den Spaan-
schen burgeroorlog.
had het gevaar, dat uit de tegenstellingen
rondom de Middellandsche Zee dreigde, tot
veel geringer afmetingen teruggebracht.
Na den val van Barcelona had Franco
geheel Catalonië in een vrg snel tempo ver
overd. Te Madrid liet men niet na daaruit
de consequenties te trekken. Na afzetting
van de regeering vormde zich een verdedi-
gingsraad, die onderhandelingen met Franco
opende. Toen deze alleen met onvoorwaarde
lijke overgave genoegen wilde nemen, werd
nog een korten tijd verzet geboden. Maar
einde Maart kon Franco Madrid reeds als
overwinnaar binnentrekken. Daarmee was de
strijd beslist. Reeds voor dien was Franco
successievelijk door de verschillende staten
erkend, die van nu af aan trachtten hun be
trekkingen met Spanje te verbeteren. De
Westersche mogendheden vreesden, dat
Duitschland en Italië, die, naar nu bleek,
Spanje ondanks de door hen onderteekende
overeenkomst van niet-inmenging op de
meest brutale wijze met troepen en materi
aal gesteund hadden, het land zouden blijven
overheerschen en daarmee hun positie in de
Middellandsche Zee ten zeerste versterken.
Maar het bleek al spoedig, dat hij in bijzon
der contact met Duitschland en Franco zijn
eigen weg wilde gaan, al bleef Italië en trad
hij later toe tot 't anti-komintern-verdrag, een
verdrag, dat na de jongste gebeurtenissen
feitelijk zijn beteekenis verloren heeft.
Reeds voor deze definitieve overwinning
van Franco echter en de gedeeltelijke ter
zijdestelling van het gevaar, dat uit de Mid
dellandsche Zee voor den vrede dreigde, had
de gespannen aandacht der wereld zich rond
om Midden-Europa samengetrokken, waar
men de botsing zag naderen, die over Euro
pa's lot beslissen moest.
Ofschoon Italië met openhartige duidelijk
heid zijn eischen aan Frankrijk bleef stellen
en door
de bezetting van Albanië,
die het evenwicht in Zuid-Oost-Europa en op
den Balkan dreigde te verstoren, het verzet
der Westersche mogendheden scheen uit te
lokken en een botsing in de Middellandsche
Zee waarschijnlijk te maken, was het toch
reeds duidelijk geworden, dat niet hier, maar
in Midden-Europa de strijd zou losbreken,
die tusschen de totalitaire staten en de demo
cratieën, althans tusschen deze en Duitsch
land beslissen zou. De Itaiiaansche aanval op
den Balkan mocht een ernstige aantasting
zijn van het recht der kleine staten en een
bedreiging vormen voor de staten rondom de
Middellandsche Zee,
de doorvoering van Hitler's
plannen
bedreigde geheel Europa met een ernstiger
gevaar voor overheersching. En het was deze
doorvoering, die tenslotte het verzet wakker
riep, dat tot de botsing leidde, die de wereld
verwachtte. Deze plannen richtten zich naar
het Oosten. En het is wel merkwaardig, dat
de pogingen tot doorvoering den weg naar
het Oosten voor Duitschland hebben afgeslo
ten nog voor de oorlog was uitgebroken, tegen
die plannen gericht.
Toen Hitier erin geslaagd was te München
het gebied der Sudeten-Duitschers bij Duitsch
land in te lijven, verklaarde hij, als hij reeds
zoo herhaaldelijk gedaan had, dat hij nu geen
eischen meer in Europa had. Maar het bleek
al spoedig, dat deze woorden als zooveel vo
rige ijdel waren.
De Tsjecho-Slowaaksche staat had te Mün
chen niet alleen een groot deel van zijn grond
gebied, maar feitelijk ook zijn zelfstandigheid
verloren. Onder druk van Duitschland was het
vervormd tot een federale staat, bestaande uit
Bohemen, Slowakije en Roethenië, waarin
Duitschland allerlei rechten kreeg. Maar Hit-
Ier ging nog verder. Van den twist tusschen de
regeering te Praag en het autonome bewind
van Slawakije maakte hij gebruik om de on-
van Slowakije maakte hij gebruik om de on
afhankelijkheid van een pas geschapen federa
len staat op te heffen. Overeenkomstig het ge
bruikelijke recept ging een campagne tegen de
Tsjechen, die de Duitschers zouden mishande
len en een haard van onrust schiepen aan de
Duitsche grenzen vooraf. Daarna werd hij
door de Slowaken te hulp geroepen tegen die
regeering. En nu was er voldoende reden om
tot
dc bezetting van Bohemen en
Moravië
het gebied der Tsjechen over te gaan. Presi
dent Hacha werd naar Berlijn ontboden en
onder bedreiging van verwoesting van Praag
en Bohemen gedwongen met de Ruitsche re-
geering een overeenkomst aan te gaan, waar
bij hij 't land aan die regeering overgaf. Hoe
pres. Hacha er toe gekomen is een dergelijke
overeenkomst te teekenen, blijft raadselach
tig. Maar Hitier maakte van die overeen
komst een haastig gebruik door de Duitsche
troepen Tsjecho-Slowakije te laten binnen
rukken en zoo het land zonder strijd te ver
overen. Het werd niet bij Duitschland inge
lijfd, maar Bohemen en Moravië werden een
protectoraat onder Duitsche heerschappij en
Slowakije werd een onafhankelijke staat, fei
telijk ook onder de heerschappij van Duitsch
land, dat het recht kreeg er troepen te leggen
en zijn buitenlandsche betrekkingen te rege
len, terwijl desgewenscht Slowakije nog troe
pen tot bijstand van Duitschland moest
leveren.
Tegen deze nieuwe Duitsche aanvalsdaad
brak allerwege een heftige verontwaardiging
los. Chamberlain, die zoo vol goeden moed
uit München was thuis gekomen, toen hij de
belofte van Hitier gekregen had, hield een
felle rede, waarin hij van woordbreuk be
schuldigde en alle relatie met Duitschland
verbrak. Het was het sein voor een volslagen
ommekeer van de Engelsche en Fransche po
litiek. Maar tevens werden de oogen van
Europa geopend voor het gevaar, dat onver
mijdelijk dreigde. Duitschlands buren, vooral
die in het Zuid-Oosten, voelden zich recht
streeks bedreigd en zochten beveiliging. Roe
menië, dat onder druk met Duitschland
over een handelsverdrag onderhandelde en
vreesde, dat het gedwongen zou worden tot
een overeenkomst, die het niet wenschte, riep
Engelands hulp in. De Westersche mogend
heden besloten niet alleen van Roemenië,
maar ook van Griekenland en later van Po
len de onafhankelijkheid en onschendbaarheid
tegenover een Duitschen aanval te garan
deeren en boden een dergelijke garantie aan
de Oostzee-staten aan, die ze echter niet aan
vaardden. Duitschland liet zich evenwel door
al het rumoer niet terughouden van de ver
dere uitvoering van zijn plannen. Het Memel-
gebied werd aan Lithauen ontnomen en bij
Duitschland ingelijfd en
de overweldiging van Polen
voorbereid door het ontkentenen van een felle
campagne tegen Polen en Poolsche mishan
delingen van Duitschers, toen het bleek, dat
Polen niet bereid was van zijn rechten in
Dantzig afstand te doen en den zoogenaamden
Poolschen Corridor aan Duitschland terug te
geven, althans er een volksstemming te laten
houden met de bepaling, dat zoo de bevolking
voor Ouitschland koos, Polen er een vrijen
weg naar zee zou krijgen en bij keuze voor
Polen Duitschland een dergelijken weg naar
Oost-Pruisen. De verwerping van deze Duit
sche voorstellen, bij welker aanvaarding Hit-
Ier de grenzen van Polen wilde garandeeren,
deed büjkbaar bij den Duitschen dictator het
plan rijpen Polen te overweldigen, wanneer
het tenminste niet van den aanvang af in
zijn bedoeling had gelegen.
Polen zocht toenadering tot de Westersche
mogendheden en minister Beek kwam begin
April naar Londen. Het was duidelijk, dat de
tegenstellingen zich toespitsten en men naar
een gewelddadige botsing dreef. President
Roosevelt deed een beroep op Hitier en Mus-
solini waarbij hij de verzekering vroeg, dat ze
geen aanval op een aantal, met name ge
noemde staten, waarbij ook ons land behoor
de, in den zin hadden. Het antwoord, dat
Hitier in den Rijksdag gaf, nadat hij alle ge
noemde staten gevraagd had of ze zich be
dreigd voelden, trachtte Roosevelts bereop
belachelijk te maken. Voor Europa niet alleen
maar voor de geheele wereld werd het steeds
duidelijker, dat Duitschland op een oorlog met
Polen aanstuurde. De garantieverdragen, die
Duitschland, om van zijn goede bedoelingen
blijk te geven, aan de Scandinavische landen
aanbood en die alleen door Denemarken aan
vaard werden, konden niet gerust stellen. En
hte sluiten van een Duitsch-Italiaansch ver
drag van bondgenootschap en het steunen
van de Duitsche eischen ten opzichte van
Dantzig door tlalië, dat evenwel matigend
trachtte te werken, kon de spanning slechts
vermeerderen, vooral toen de incidenten te
Dantzig voortdurend toenamen. In Engeland
werd de dienstplicht ingevoerd en Engeland
verstrekte credieten aan Polen, Roemenië,
Turkije en Griekenland voor hun bewapening.
De Westersche mogendheden trachtten een
front van statén te vormen tegen een even-
tueele agressie, wat Duitschland en Italië een
omsingelingspolitiek noemden. Een Engelsch-
Fransch-Turksch verdrag kwam tot stand en
Engeland en Frankrijk poogden ook Rusland
voor dit front te winnen.
Maandenlang werd te Moskou tusschen de
drie staten onderhandeld en een speciale af
gezant uit Londen ging naar Moskou. De
onderhandelingen wilden echter niet vlotten.
Blijkbaar vroeg Rusland rechten en steun
punten in de Oostze-landen, die de onafhan
kelijkheid dier staten bedreigden en die En
geland en Frankrijk niet wilden toestana.
Duitschland bleek op dat punt toeschietelij
ker. En plotseling werd de wereld verrast
door het bericht van een niet-aanvalsverdrag
tusschen Rusland en Duitschland, dat den
23sten Augustus te Moskou geteekend werd.
Door dit verdrag veranderde de toestand
met één slag. Het was duidelijk, dat Duitsch
land nu geen beletsel meer zag voor zijn aan
val op Polen, waar, zooals later bleek, de
beide verdragsluitenden Polen reeds onder
ling verdeeld hadden. Een nieuw beroep van
Roosevelt op Hitier en den Poolschen presi
dent, voorafgegaan door een beroep op den
Italiaanschen koning was evenzeer tever-
geefsch, als een verklaring, die koning Leopold
van België namens de Oslo-staten aflegde en
een aanbod van bemiddeling door onze ko
ningin te zamen met koning Leopold. Gouw.
leider Forstner werd tot staatshoofd van Dan-
zig benoemd, wat feitelijk de onvermijdelijk
heid van den oorlog reeds inhield. Aan Polen
werden nog voorstellen gedaan in den vorm
van een ultimatum. Maar voor Polen nog had
kunnen antwoorden, rukten de Duitsche troe
pen Polen al binnen. Engeland en Frankrijk,
die zich met Polen verbonden hadden, eisch-
ten van Duitschland het terugtrekken van
zijn troepen. En toen daaraan niet werd vol
daan, verklaarden zij zich op Zondag den
3den September met Duitschland in oorlog.
Italië stelde nog een conferentie voor, maar
Engeland en Frankrijk wilden daarin alleen
treden, wanneer Hitier zijn troepen eerst
terugtrok.
De veldtocht in Polen had een ongedacht
snel verloop. De Polen hoopten nog in het
Oosten van hun land te kunnen standhouden,
maar de aanval in den rug door Rusland, dat
blijkbaar overeenkomstig afspraak met
Duitschland handelde, verijdelde deze hoop.
De regeering vluchtte naar Roemenië en eind
September was de strijd feitelijk geëindigd,
al hielden hier en daar nog Poolsche strijd
krachten stand. Polen werd nu tusschen
Duitschland en Rusland verdeeld. Maar het
schijnt in Duitschlands bedoeling te liggen
nog een afzonderlijken Poolschen staat te
vormen, die dan in naam onafhankelijk zou
zijn.
Hitier hoopte, dat het einde van dezen
strijd in Polen tevens een eind zou maken
aan den
oorlog tusschen Duitschland
eener- en Engeland en Frank
rijk anderzijds.
Wanneer Polen toch niet meer te redden
was, zouden de Westersche mogendheden,
zoo meende hij, zeggen, dat zij aan haar ver
plichtingen tegenover Polen voldaan hadden
en den vrede aanvaarden, dien hij niet naliet
haar aan te bieden. Deze gedachte had men
ongetwijfeld tot den aanval op Polen gemak
kelijker doen beslissen. Hij bleek echter bui
ten den waard gerekend te hebben. De strijd
om Polens bestaan als onafhankelijke staat
zou niet in Polen maar in het Westen beslist
worden. Maar bovendien achtten de Wester
sche mogendheden het haar plicht de wereld
voor goed van de Duitsche agressie te be
vrijden, dat alleen mogelijk zou zijn, wanneer
het Hitlerisme vernietigd was. Op Duitsch
lands onderhandsche vredesaanbiedingen is
dit het onveranderlijk antwoord van Enge
land en Frankrijk geweest. De Westersche
staten ontveinzen zich niet, dat ter bereiking
van dit doel een lange en zware strijd noodig
zal zijn. Maar ze richten zich daarnaar en de
Engelsche regeering heeft reeds verklaard,
dat ze voorloopig op een oorlog van drie jaar
rekent. Hoe ze dien willen voeren, hebben de
gebeurtenissen reeds getoond. De Maginot-
linie aan Fransche en de Siegfriedlinie aan
Duitsche zijde maken een landoorlog wel
haast onmogelijk. De strijd wordt dan ook ter
zee gevoerd door Duitschland door middel
van duikbooten en mijnen, die rondom de
Engelsche kusten worden uitgestrooid en
door de geallieerden door het verhinderen van
allen in- en uitvoer naar en uit Duitschland,
het afsnijden van Duitschland van de zee en
den wereldhandel door het in beslag nemen
van ladingen uit en voor Duitschland ook op
neutrale schepen. De neutralen zijn van deze
oorlogvoering aan beide zijden het slacht
offer. En de laatste maatregel der geallieer
den om Duitsche goederen of voor minstens
25 pet. Duitsche goederen in beslag te nemen,
ook wanneer ze uit neutrale havens door
neutrale schepen vervoerd worden, heeft dan
ook heftige protesten uitgelokt. De omstan
digheden, dat Duitschland anders dan in den
oorlog 19141918 toevoer kan krijgen uit
Rusland en Zuid-Oost-Europa, beneemt deze
blokkaae van Duitschland voor een deel haar
kracht, al is het niet waarschijnlijk, dat
deze toevoer toereikend zal zijn.
Tegenover deze voordeelen voor Duitsch
land uit de veranderde verhouding tot Rus
land, welke verhouding door een vriend
schapsverdrag tusschen de beide staten be
vestigd werd, staan echter voor Duitschland
ongetwijfeld zeer ernstige en blijvende na-
deelen tengevolge van de
geheel gewijzigde positie van
Rusland,
waarvan dit land reeds bezig is de vruchten
te plukken. Nu geen Duitsch verzet meer te
duchten was, waren de kleine staten van
Oost-Europa aan de genade van Rusland
overgeleverd, wat ze al spoedig ana den lijve
ondervonden en wel allereerst de Oostzee-
staten, Estland, Letland en Lithauen, aan
wie Rusland een verdrag van wederzijdschen
bijstand dicteerde, waarbij deze landen aan
Rusland vilegtuigen- en vlootbasis afstonden en
het recht gaven een aantal troepen te legeren
binnen hun gebied. Toen Rusland ook aan
Finland dergelijke eischen stelde, stuitte het
echter op een hardnekkig verzet. Te Moskou
werd lang onderhandeld over den afstand
van Finsch grondgebied, waarvoor in ruil
Russisch gebied zou worden afgestaan en van
steunpunten voor de vloot en de luchtmacht.
Het dood loopen dezer onderhandelingen had
den Russisch-Finschen oorlog
tengevolge. De Russische troepen vielen Fin
land binnen, welks leger tot nu toe held
haftig stand hield, maar op den duur voor
de groote overmacht zal moeten wijken, en
Russische vliegtuigen bombardeerden Hel
sinki en andere Finsche steden.
De verontwaardiging, die deze aanval
wekte, was algemeener en heftiger dan bij
den aanval door Duitschland op Polen. Overal,
vooral in Noord- en Zuid-Amerika weerklon
ken hevige protesten. De sympathie voor het
Finsche volk, die natuurlijk in de Scandina
vische landen sterk tot uiting kwam, maar
vooral ook de vrees voor het communistisch
gevaar en voor een verder voortdringen van
Rusland naar het Westen deed het verzet
nog sterker opleven. De Balkanvolken, in de
eerste plaats Roemenië, voelden zich ernstig
bedreigd. En ook Italië raakte beducht voor
het binnendringen van het communisme tot
de Middellandsche Zee, waartegen het zich in
Spanje zoo krachtig geweerd had. Het kon
niet anders of Duitschland werd daarvoor
aansprakelijk gesteld. En deze aanval op Fin
land, gevolgd op den aanslag op de onafhan
kelijkheid der Oostzee-staten, liet dan ook de
Duitsch-Italiaansche vriendschap niet onaan
getast en verwijderde Spanje en Japan geheel
van Duitschland.
De Russen vormden, om in hun aanval een
schijn van rechtvaardiging te geven, een zoo
genaamde Finsche volksregeering uit Finsche
communisten, die jaren geleden uit Finland
gevlucht waren naar Rusland. De wettige Fin
sche regeering werd een regeering van rebel
len en wit-gardisten. En toen kwam het
beroep van Finland op den
Volkenbond.
Rusland dat verzocht werd bij de behande
ling van het Finsche verzoek tegenwoordig te
zijn, maakte van deze vondst gebruik om
te verklaren, dat het niet met Finland in oor
log was, maar integendeel met dit land een
vriendschapsverdrag had gesloten. Deze wei
gering van Rusland om aan het werk te Genè-
ve mee te helpen zal echter de behandeling van
het Finsche beroep en een beslissing van den
Volkenbond niet in den weg staan. Blijkbaar
zullen ook de Westersche mogendheden die tot
nu Rusland trachten te ontzien om het niet
geheel in de armen van Duitschland te drij
ven, niet langer aarzelen tegen deze Russische
agressie positie te nemen, al loopen ze daar
mee de kans, dat Rusland aan den oorlog te
gen Duitschland aan Duitsche zijde actief gaat
deelnemen. Het is echter niet duidelijk hoe de
Volkenbond Finland zou kunnen helpen. De
Zuiti-Amerikaansche staten eischen de uitstoo
ting van Rusland uit den Bond. Maar daar
mee zijn de Finnen maar weinig gebaat.
Duitschland slaat natuurlijk de gebeurtenis
sen te Genève met buitengewone aandacht ga
de en dit niet alleen om den invloed dien ze
kunnen hebben op Rusland's houding ten op
zichte van den oorlog in het Westen, maar ook
met het oog op een mogelijke behandeling van
zijn strijd met de Westersche mogendheden. En
het heeft de neutralen al gedreigd, dat het op
hun handelingen scherp zal toezien of ze wer
kelijk neutraal blijven. Dit dreigement heeft
blijkbaar zijn uitwerking niet gemist, want een
aantal neutralen heeft verklaard geen andere
politieke kwstie te Genève te willen behan
delen dan het Finsche beroep.
Tot die neutralen behoort ook
Nederland.
Ons land, als buur van Duitschland en ge
legen tusschen de oorlogvoerende staten, is
door den oorlog in een moeilijke positie ge
raakt en onderging ook allerlei nadeel. Ons pu
blieke leven werd vrijwel geheel door de drei
ging van den oorlog en later door den uit
gebroken oorlog beheerscht. In April reeds
werd een gedeeltelijke mobilisatie afgekondigd.
Einde Augustus, toen de oorlog van zee nabij
dreigde, had de voormobilisatie plaats en de
afkondiging van den staat van oorlog werd
spoedig door de algemeene mobilisatie gevolgd,
die een groot deel van ons volk uit zijn ge
wone leven en zijn werk opriep, wie weet voor
hoe lang. In September trachtten onze ko
ningin en koning Leopold van België te be
middelen, welke poging in November, toen de
Belgische koning plotseling naar den Haag
kwam, werd herhaald en toen in verband ge
bracht met de bedreiging door Djjitsci^and
van de Nederlandsche en Belgische neutraliteit.
De toen reeds uitgebroken oorlog belastte
onze regeering met tal van nieuwe zorgen.
Vijandelijke vliegtuigen schonden herhaaldelijk
onze neutraliteit, waartegen onze luchtdoel
artillerie zoo mogelijk in actie kwam, maar
wat ook herhaalde protesten bij de oorlogvoe
renden noodzakelijk maakte. Onze schepen
werden aangehouden en opgebracht of getor
pedeerd, waartegen eveneens het kracht ge
protesteerd werd, het laatst nog tegen den
nieuwen maatregel van Exportcontrole der
gealliëerden. Voorzorgen moesten genomen
worden met het oog op latere distributie van
waren en enkele distributie-maatregelen wer
den al'genomen en distributiekaarten werden
rondgedeeld. Het incident bij Venlo, waar een
Nederlandsch officier werd doodgeschoten en
twee Engelschen op ons grondgebied door
Duitschers werden gevangen genomen, kon
ook niet zonder krachtig protest blijven. De
nog niet opgehelderde smokkelarij van unifor
men en de spionnage-zaak in den Haag, waar
bij 2 departementsambtenaren als betrokken
werden gearresteerd, deden ons den verderfe-
lijken invloed van den oorlog kennen, waar ze
wezen op landverraad van ernstigen aard.
Verschillende wetten werden vastgesteld in
verband met den oorlog,
Maar gelukkig ging niet ons gansche volks
leven op in aandacht en vrees voor den oor
log en zijn gevolgen. Onze Koningin herinner
de in haar radio-rede over moreele en geeste
lijke herbewapening aan de noodzakelijkheid
van zelfherziening tegenover de nooden van
dezen tijd.. En haar rede vond wijden weer
klank. Ons koningshuis werd verblijd met de
geboorte van een tweede prinsesje, dat Irene
genoemd werd.
In ons parlementair leven hadden eenige
nisterwisselingen plaats en traden nieuwe mi
nisters op. Kort na het aftreden van minister
De Wilde als minister van finantiën vroeg het
ministerie-CoIijn ontslag. De Koningin belastte
Dr. Colijn met de aanstelling van een nieuw
ministerie. Het door dezen gevormde mini
sterie hield het echter maar een paar dagen
uit en werd opgevolgd door een ministerie De
Geer, nadat eerst nog Mr. Dr. Kooien een po
ging gedaan had om een kabinet samen te
stellen. Verschillende wetten werden aangeno
men o.a. een wet tot wijziging van de Dienst
plichtwet, een wet tot bescherming van de
openbare orde, een wet tot wijziging van de
Pensioenwet voor Spoorwegambtenaren enz.
De goedkeuring van het veroordeelend rapport
door een door de Kamer benoemde commissie
van het beleid van minister Goseling in de
zaak Oss bracht eenige ongewone deining in
ons politieke leven.
In dit jaar bracht ook onze Koningin in
antwoord op het bezoek van koning Leopold
aan ons land, een bezoek aan de Belgische
hoofdstad, waar ze met buitengewone harte
lijkheid werd ontvangen. Het was een nieuw
bewijs van de reeds hartelijke toenadering
tusschen de buurlanden, die ook op andere
wijze bleek en een nauwer samengaan van
ons land met
België
tengevolge had.
In Februari trad hier het kabinet Spaak af.
Het werd opgevolgd door een ministerie on
der Pierlot. Toen dit eveneens met de Ka
mer overhoop geraakte werd het parlement
ontbonden. Koning Leopold gaf door een open
brief aan zijn volk bewijs van zijn medeleven
in het politieke leven. De verkiezing had een
geheel gewijzigde kamer door het niet ver
kozen worden van de meeste rexistische leden
tengevolge. In
Frankrijk
werd in strijd met de parlementaire gewoonte
en als gevolg van den oorlog Lebrun als pre
sident herkozen. Na het uitbreken van den
oorlog werd de communistische partij, die
Rusland volgde, ontbonden.
Engeland
is er nog steeds niet in geslaagd de rust in
Palestina te herstellen. Het Engelsche bemid
delingsvoorstel werd noch door de Joden noch
door de Arabieren aanvaard. In Engeland zelf
wekten de herhaalde aanslagen der Iersche
terroristen onrust. Kenmerkend voor de ver
standhouding tusschen Zuid-Ierland en Enge
land is, dat Ierland in den oorlog neutraal is.
Daarentegen hebben de andere dominions zich
met Britsch-Indië naast Engeland gescnaard.
In het Verre Oosten had Engeland ernstige
moeilijkheden met Japan.
Italië
is tot nu toe, buiten verwachting, buiten den
oorlog gebleven, ondanks zijn bondgenoot
schap met Duitschland. Het noemt zich ech
ter met neutraal maar non-belligerent en
verklaart zijn belangen te willen behartigen.
Met dat doel tracht het zijn invloed op den
Balkan uit te breiden. En sinds Rusland zijn
agressie ook tot den Balkan tracht uit te brei
den, toont het sympathie voor de vorming van
een Balkanblok, die door sommige Balkan-
staten wordt overwogen.
Het overlijden van Paus Pius XI trok de
aandacht een oogenblik naar Rome waar kar
dinaal Pacelli tot paus werd gekozen.
Evenals Italië wenschen ook
dc Vereenigde Staten
buiten den oorlog te blijven, maar niet als
non-belligerent maar als neutraalen. Toch zijn
de sympathieën van het Amerikaansche volk,
ook van het Zuid-Amerikaansche, in over-
groote meerderheid op de hand der Wester
sche democratieën. De wijziging van de neu-
traliteitswet bewees dit, omdat nu alleen de
eigen schepen der landen goederen, die be
taald zijn, uit Amerika kunnen halen, waar
toe Duitschland niet in staat is.
Door de opzegging van het handelsverdrag
met Japan raakte de verhouding tot dit land
zeer gespannen, wat de algemeene spanning in
Oost-Azië
belangrijk deed toenemen.
De oorlog in China nam nog altijd geen
beslissende wending. De Japanners, verbitterd
over het uitblijven van een doorslaand succes
en van meening, dat de hulp van Engeland aan
de Chineesche regeering daaraan schuld had
begonnen een heftige anti-Britsche campagne
en blokkeerden de Engelsche concessie te Tient-
sin, ten einde de uitlevering te verkrijgen van
vier Chineesche terroristen, die een aanslag
hadden gepleegd op Japansch gezinde land-
genooten, en tevens de erkenning van den
nieuwen toestand in het Verre Oosten Of
schoon aanvankelijk weinig geneigd tot toe
geven, openden de Engelschen later onder in
vloed van den toestand in Europa onderhan
delingen, wat den toestand ontspande. Het ge
vaar, dat een oogenblik uit het Verre Oos
ten voor Engeland en den wereldvrede dreigde
trok weg. En het schijnt nu wel of Oost-Azië'
althans voorloopig buiten den oorlog zal blijl
ven. die in Europa zal moeten worden uit
gevochten,