Geen Britsch overwicht meer
Kan Engeland zijn
kusten niet verdedigen?
Roosevelt wederom
ERDAL BESTAAT
25 JAAR
Malta als steunpunt
waardeloos
Het Engelsche volk
gewaarschuwd
BETOOGINGEN
IN EGYPTE
Avonturen van een
zonderling als
wereldreiziger
vjordt dringend
Officieele valuta-koersen
Einduitslag nog lang
niet zeker
Japan en Indo-China
Dc vlootverhoudingen in dc
Middel'andsche Zee
Churchiirs rede
doet het gelooven
DE REDE VAN CHURCHILL
Dc komende presidents-
verkiezing in Amerika
Weermachtsbonnen voor
Duitsche soldaten
c t
De diplomatieke medewerker van het
agentschap Stefani voegt als volgt de
meeningen samen, die hij in bevoegde
kringen heelt vernomen met betrekking tot
de jongste vlootoperaties in de Middelland
se he Zee.
1. De Britsche Westelijke en Oostelijke
vlootstrijd krach ten, die, gezamenlijk ope-
reerend, trachtten de Italiaansche kusten te
naderen, doch werden gedwongen, zich
naar de bases van Gibraltar en Alexandrië
terug te trekken. De legende van het ver
meende overwicht van de Britsche vloot in
de Middellandsche Zee heeft daarmede af
gedaan. liet resultaat van de gevechten
heeft aangetoond, dat Italië, dank zij zijn
sterke zeestrijdkrachten en dank zij de su
perioriteit van zijn luchtmacht, gesteund
door geweldige strategische posities, vol
komen in staat is, den weg op het centrale
schaakbord van de Middellandsche Zee te
versperren.
2. Om de bases van Gibraltar en in den
Levant te verdedigen, is Engeland ver
plicht zijn strijdkrachten in de Middelland
sche Zee in twee groepen verdeeld te hou
den. Italië daarentegen, dat de controle
over de Straat van Sicilië en de Straat van
Messina heeft, is steeds in staat, de ver
binding tusschën zijn zeestrijdkrachten, zoo
wel die in het Oosten als die in Westen
tot stand te brengen.
3. T)e Italiaansche luchteskaders van Si
cilië en van Lybië, verstrekt door die van
Sardinië en Aputië, beletten de Britsche
vloot, zich van Malta als steunpunt te be
dienen. Malta is nog selchts een vestiging
van geringe waarde, die reeds grootendecls
ontru-vid is.
4. Het Oostelijke Britsche vlootcskader
is tijdens de terugreis naar Alexandrië ver
scheidene malen doeltreffend gebombar
deerd door Italiaansche luchteskaders, die
in Sicilië, Apulië, Libye en de Dodekane-
sos waren opgestegen.
5. liet Britsche eskader in het Westelijk
deel van de Middellandsche Zee is tijdens
de terugreis naar Gibraltar eevcneens ern
stig getroffen. De „Hood", het maehtigste
schip van Engeland, was gedwongen zijn
vaart tot 31 knoopen tot slechts 8 knoopen
te verminderen, hetgeen den ernst van de
opgeloopen schade bewijst. Deze schade is
ovrmens nauwkeurig oo foto's vastgelegd.
6. De Britsche vlooteskaders in het Wes-
Berlijnsche bladen over de rede
van Churchill.
De radiorede van Churchill wordt door de
Duitsche bladen daarom besproken, omdat
uit deze rede ondanks alle uitdagende uitla
tingen de angst voor het bittere einde duide
lijk tot uitdrukking komt. Alleen hierdoor
is, aldus de Berlijnsche bladen, de uit wan
hoop geboren bewering te verklaren, dat hij
Londen liever in puin ziet, dan vrede te
sluiten. Door deze kern uit de radiorede,
wordt, naar de Deutsche Allgemeine Zei-
tung" schrijft, duidelijk, dat de „oorlogsmis
dadigers aan de Theems ook het laatste be
drijf van den oorlog tegen het Britsche
eiland in zijn volle vreeselijkheid vyenschen"
Ieder mensch denkt bij dit lichtzinnig woord
onmiddellijk aan Warschau en Rotterdam.
Ook in Warschau hebben gewetenloozen
machthebbers niet te rechter tijd uit een
kansloozen toestand de consequenties getrok
ken, totdat de vroegere hoofdstad van Polen
in puin en asch lag.
De Nachtausgabe wijst op het geweldige
gebrek aan verantwoordelijkheid tegenover
het Engelsche volk, dat de eerste minister
met de volgende uitlating bewijst. „De Brit
sche plutocratie is bereid, een geweldige mas
samoord op het Engelsche volk op haar ver
antwoording te nemen, teninde een poging
tot verdediging van haar rcactionnaire posi
tie te doen. Zij wil het door haar sedert tien
tallen van jaren gekwelde Engelsche volk
aan de Duitsche wapens*overleveren tenein
de nog tijd te winnen voor een of andere
zakelijke manoeuvre, zonder welke men het
land niet gaarne zou verlaten. Wanneer het
eenmaal ernst zou worden en Londen niet
tot open stad verklaard zou worden, dan zal
men zich deze rede van Churchill moeten
herinneren. Er zijn voldoende berichten uit
Londen bekend, dat Churchill en zijn trawan
ten een franc tireursoorloe voorbereiden. Het
Engelsche volk wordt dringend gewaar
schuwd.
„Conté di Cavour" het vlaggesclftp van
de Italiaansche vloot.
telijk en Oostelijk deel van de Middelland
sche Zee kunnen in verband met de groote
afstanden het centrale schaabord niet be
reiken zonder onmiddellijk door de Itali
aansche schepen en vliegtuigen te worden
opgemerkt. Iedere kans op verrassing is
uitgesloten. Voorts beschikt Engeland in de
Middellandsche Zee niet over werven voor
de schecpsreparaties.
Concludeerend kan gezegd worden, dat
de eerste operatiés, die op de meest ener
gieke wijze door de Italiaansche vloot- en
luchtstrijdkrachten ten uitvoer zijn gelegd,
duidelijk hebben aangetoond, dat er in de
Middellandsche Zee geen Britsch overwicht
meer bestaat en dat de Britsche vloot niet
meer ongestraft haar bases te Gibraltar en
Alexandrië kan verlaten om het centrale
schaakbord te naderen.
In Cairo zijn in verband met de anti-
Britsche protest demonstraties en sympa-
thie-betoógingen gehouden voor den ont
slagen chef van den Egyptischen gcneralcn
staf, Aziz al Masri. De tegenwoordige Brit
sche ontwapeningsactie tegen het Egvpti-
tische leger heeft, naar uit de berichten uit
Cairo blijkt, een storm van verontwaardi
ging ontketend.
De populariteit van Aziz al Masri is in de
laatste dagen nog toegenomen. Want hij is
het geweest, die zich destijds heeft verzet
tegen de Engelsche wapenleveranties aan
Egypte en daardoor bij de Engelschcn in
ongenade is gevallen, die zijn ontslag eisch
ten. Zooals bekend, kwam de regeering Ali
Maher Pasja aan deze Engelsche eisch te^
gemoet en onthief zij den chef van den
Egyptischen generalen staf van zijn func
ties. Nog een jaar geleden eischte Aziz al
Masri, dat de Engelsche wapen- en munitie
leveranties zouden worden stopgezet, en
wel als gevolg van den vèel te hpogen
prijs, die verlangd werd en de slechte kwa
liteit.
Valuta's:
New Yorh
1.88 3/16- 1.R« 9/16
Berlijn
75.28 —75.43
Brussel
30.11 —30.17
Helsinki
3.81 3.82
Stockholm
44.81 —44.90
Zürich
42.65 42.73
Bankpapier:
I.S6I/2— 1.901 i
New lork
Brussel -
30.08 —30.20
Stockholm
44.76 —44.94
Zürich
42.61 —42.77
De jongste rede van Churchill heeft in
breeden Amerikaanschen kring verrassing
gewekt. Men had onder den indruk van de
talrijke Engelsche verklarirtjmgn aangeno
men, dat de Engelsche regeering ervan over
tuigd was, de kusten van Engeland tegen
een Duitschen aanval te kunnen verdedigen.
Deze indruk is, naar uit de uitlatingen van
Churchill is gebleken, verkeerd geweest. Uit
zijn woorden blijkt, dat de minister-presi
dent zelf geen rekening meer houdt met de
mogelijkheid van een doeltreffende verdedi
ging van de Engelsche kusten en veeleer be
reid is, Londen in puin en asch te laten leg
gen. In kringen te Washington, die in poli
tiek opzicht geheel en al naar Engeland over
hellen, worden bedenkingen geuit, of een
dergelijke katastrophale politiek nog in over
eenstemming kan worden gebracht met de
geboden van het verstand en de mcnschelijk-
lieid. Men stelt de vraag, of het het Engel
sche volk duidelijk is, welke gevolgen een
dergelijke verwoesting van geheel Engeland
voor zijn eigen toekomst zal hebben, geheel
afgezien van het feit, hoe de oorlog afloopt.
Tenslotte wordt er nog op gewezen, dat
Frankrijk en wel voornamelijk Parijs, door
het ingrijpen van Pétain te elfder ure voor
een dergelijk lot is gespaard gebleven, na
dat Revnaud bij het )>egin van het Duitsche
offensief verklaarde, dat hij Parijs .tot een
puinhoop zou laten worden.
De indruk Ie Belgrado.
In politieke kringen in de Zuidslavische
hoofdstad merkt men op. dat de Zondag door
ChursUill uilgesproken redevoering wanho
pig veel lijkt op de'Rfatste toespraken van
Reynaud voor diens val, aldus het D.N.B.
Wellicht is dit dan ook in gelijk opzicht de
laatste rede van Churchill geweest.
Enkele maanden geleden betrad Signor
Enrico Ferrari als zeventige weer de bo
dem van zijn geboortestad Piacenza en be
trok aan den rand van de stad een oud huis.
Dit voorval ging heel ongemerkt voorbij,
wat ook te begrijpen is, wanneer men hoort,
dat hij niet minder dan vijftig jaar weg ge
weest is. De menschen, die hem destijds uit
geleide deden, zijn intusschen overleden of
wonen elders in het land.
Enrico Ferrari heeft in den loop van de
halve eeuw niet minder dan 280.000 kilome
ter afgelegd en meer dan 70 landen bezocht.
Als men deze prestatie hoort, twijfelt men
in het eerste oogenblik, maar Sigjior Ferrari
overtuigt zijn bezoeker dadelijk aan de hand
van zijn controleboeken van de juistheid van
zijn verhalen.
Behalve zes dikke deelen met handteeke-
ningen en stempelafdrukken van de meest
verschillende autoriteiten, heeft hij nog een
fotoverzameling, die niet minder dan 5000
foto's omvat, meegebracht van zijn voetreis
over de aarde. Steeds weer herkent men op
de foto's de lange, magere gestealte van den
zeventigjarigen wereldreiziger, nu eens in
gezelschap van Egyptische kameelrijders,
dan weer te midden van de-goudgravers in
het Westen van Amerika of in een Eskimo
tent bij het inkoopen van vellen. Behalve de
ze documenten heeft hij nog tien groote
kisten meegebracht, die behalve verschil
lende vellen papier, orthopedische instru
menten, geheimzinnige vloeistoffen, genees
middelen, boeken over alchemie, astronomie,
chemie, geneeskunde en kookkunst bevatten.
Daartusschen vindt men de gebalsemde kop
van een hond. Hij behoorde eens tot de 135
trouwe begeleiders op zijn lange tocht. Alle
stierven aan de gevolgen van de groote in
spanning en oververmoeidheid. Bijzonder
trotsch is Ferrari op zijh verzameling me
dailles, die hij op een leeren buis heeft ge
naaid. Zij werden hem, door de meest ver
schillende personen geschonken. Als hij door
krantenverslaggevers werd g einteviewd,
doeg hij altijd die feestkleedij.
Enrico Ferrari haat spoorwegen, auto en
wagen. Hij heeft zijn lange weg steeds te
voet afgelegd, nooit in een hotel of herberg
overnacht, maar steeds in zijn waterdichte
tent. „Slechts op die-manier', vindt hij, „is
het boek des levens voor hart en oogen ge
opend."
>jaar men zegt. heben de reizen hem geen
cent gekost, aalmoezen of andere ondersteu
ningen wilde hij nooit aannemen. Het geld
voor zijn levensonderhoud heeft hij door ar
beid verdiend. Nu eens gaf hij „wetenschap
pelijk onderricht", dan weer nam hij ekster-
oogen weg of verkocht hij recepten van ge
neeskundige drankjes. Hij noemt zichzelf
1 immers trots natuuronderzoeker, barbier,
fotograaf, schoenmaker en kok. Volgens zijn
eigen recepten placht hij zich te voeden.
Zijn maaltijden bestonden gewoonlijk uit
fruit en groenten, vleesch had hij zeer zel
den. De kleeren, die hij noodig had, verkreeg
hij door zelfgeschoten dieren te verkoopen,
en de schoenen, die hij voor zijn voettochten
noodig had, maakte hij zelf. Tijdens zijn reis
om de wereld van 50 jaar, hecfi hij niet min
der dan 700 paar schoenen versleten.
Deze eigenaardige figuur, die af en toe de
indruk van een wijsgeer maakt, stamt uit
een rijke Piacenzer familie. In zijn jeugd
heeft de lust tot trekken hem aangegepen.
en hij is er op uit getrokken. Dat het een hal
ve eeuw zou duren, voor hij weer thuis
kwam, vermoedde hij destijds zelf niet. Toen
men hem eens naar het doel van zijn reis
vroeg, antwoordde hij trots: „Ik wilde Ita
lië eer en mijn geboortestad de kern voor
een museum schenken." Met deze kern zal
echter wel niet te veel aan te vangen zijn,
want het zijn waardelooze dingen, die Fer
rari in de heele wereld bij elkaar heeft ge
zocht. Voor hem hebben ze natuurlijk groote
waarde, maar voor een wetenschappelijke
Verzameling
Onlangs heeft hij zijn „Encyclopedie der
handteekeningen van'lde wereld" gereed ge
maakt en hij is van plan een nieuwe tocht
te beginnen. „De mooiste speculatie ter we
reld", verklaart de treklustige Ferrari, ;,is
om arm te blijven tot het einde van je le
ven".
Zal de traditie, dat éen president
niet langer dan 8 jaar zitting
neemt gebroken worden?
In Chicago is gisteren de met
spannig verwachte partijdag der de
mocratische partij begonnen. Onge
veer 95 procent der gedelegeerden en
de journalisten waren v§n meening,
dat Roosevelt wederom candidaat
zou wonjen gesteld en dat deze
de candidatuur zal aannemen. Agen
ten van de aanhangers der New Deal
reden door de straten en bewogen
zich in dc hotels met een rozet op
de revers niet het opschrift „alleen
Roosevelt.''
De minister voor de posterijen, Farley, die
de beide eerste verkiezingscampagnes voor
Roosevelt heeft georganëcrd, en die zich zelf
candidaat heeft gesteld, loont zich zeer te
rughoudend. Hij heeft zijn principieele be
zwaren tegen een derde ambtsperiode nog
steeds niet opgegeven en neemt geen deel
aan de propaganda voor Roosevelt.
Verschillende bladen te Washington zijn
eenstemmig tegen de candidatuur van Roo
sevelt. Zoo verklaren de „Evening Star" en
de Washington Post, dat Roosevelt een zeer
ernstige fout zou begaan, indien hij met de
traditie dat geen president de regeerings-
machinerie er voor mag gebruiken, om lan
ger dan acht jaar in zijn functie te blijven,
zou breken.
Nauwelijks verrassingen....
De partijdag zal nauwelijks verrassingen
brengen, schrijft de „Frankfurter Zeitung",
Het vooroordeel tegen een derde ambtster
mijn van president Roosevelt pogen ver
schillende democraten weg te nemen door
voor te stellen, dat de president, in verband
met de gespannen internationale verhoudin
gen, een derde verkiezing weliswaar zal aan
vaarden, maar het voorzittersgestoelte zal
inruimen voor den vice-president, zoo spoe
dig een ontspanning in den toestand dit zal
veroorloven. Het plan wordt gesteund door
verschillende stroomingen die staatssecre
taris Huil zouden willen zien verkozen tot
vice-president. Huil wordt als conservatief
beschouwd eh is geen vriend van radicale
experimenten. Tot dusver heeft Huil zich
echter tegen de canclidatsur verzet. Men
houdt het intusschen voor waarschijnlijk,
dat Huil zich heeft laten overreden, daar de
voortzetting van het buitenlandsch beleid
alleen op deze wijze kan worden verzekerd.
Een democratisch commentaar op de stem
ming te Chicago voor de opening van den
partijdag geeft de volgende indrukken: „Ge
loof niet, Engeland, dat de Vereenigde Sta
ten u kunnen redden, indien ge voortgaat te
strijden in het geloof, dat Amerika U voor
den nederlaag zal behouden. Het moet u
duidelijk zijn, dat bij u wenschdroomen de
overhand hebben gekregen."
Aan den vooravond van den democrati-
schen partijdag heeft Bondssenator Wheeler
goëischt, dat het democratische verkiezings
programma de garantie moet bieden, dat de
Vereenigde Staten zich vérre houden van
den Europeeschen oorlog. Het vraagstuk der
Amcrikaansche -neutraliteit zal hij onmiddel
lijk aan de vergadering van gedelegeerden
voorleggen, in geval de commissie voor de
opstelling van het programma zich niet dui
delijk vóór een noninterventionistische bui-
tenlandsche politiek uitspreekt.
De kansen van Roosevelts tegen
stander.
De candidaatstelling van Willkie, een ver
klaarden tegenstander van Roosevelt's New
Deal, heeft in de democratische partij groot
opzien gehaard, want men weet zeer goed
hoe de stemming is in de staten, die dit so
ciale experiment uit de eerste ambtsperiode
van Roosevelt niet goed gezind zijn: zelfs
aanhangers van de democratische partij be-
hooren daartoe. Roosevelt heeft zijn herver
kiezing in 1936 voornamelijk te danken aan
dc propaganda met de New Deal, waarbij in
dertijd een groot deel van de Amerikaan-
sche arbeiders gezworen had, omdat deze
New Deal-actie hun een betere sociale positie
beloofde. Doch de New Deal heeft niet aan de
PRESIDENT ROOSEVELT.
verwachtingen beantwoord en in breede krin.
gen heeft men ïijn teleurstelling laten blij.
ken.
Willkie heeft van deze stemming handig
gebruik weten te maken en als outsider zijn
candidatuur in de republikeinsche partij ge.
wqnnen. Men ziet in hem thans den man,
die het werkloo?enprobleem zal oplossen.
Volgens deze berekening kunnen dus juist
dezelfde kiezers, die in 1936 op Roosevelt
stemden, thans met het oog op een verbete
ring van hun positie zich achter Willkie
scharen.
Zelfs wanneer dus Roosevelt nu opnieuw
de democratische candidaat zal zijn, is de
uitslag van de verkiezingen thans nog een
volkomen open vraag en valt er nog geens
zins met zekerheid te zeggen wie de eind
overwinning zal behalen.
Van den anderen kant zal iedere tegenstan
der van de democraten er rekening mee
dienen te houden, dat Roosevelt een man is,
die propaganda weet te maken. Gelijk hij na
zijn eerste ambtsperiode met een program
van binnenlandsche politiek kwam, dat naar
de meening van deskundigen reeds had afge
daan, en toch de overwinning behaalde
zoo is hij thans in staat de buitenland-
sche politiek en den oorlog in Europa als
een argument te benutten, dat hij als propa
gandist volkomen beheerscht. In de laatste
weken en maanden heeft hij getoond, zoo
gaat de Tel. voort, dat hij het Amerikaansche
volk in een bewapeningspychóse kan bren
gen, die elk bedrag, ook al is het nog zoo
hoog, met geestdrift goedkeurt.
Japan is als kooper van verschillende pro
ducten in Indo-China getreden in de plaats
van Frankrijk en de economische betrekkin
gen tusschen Japan en Fransch Indo-China,
aldus een Domeibericht, uit Hanoi, zullen
steeds talrijker worden. Steenkool, ijzererts
zout, rubber, zink en fosfaaterts zullen van
uit Indo-China naar Japan worden uitge
voerd, terwijl Fransch Indo-China chemische
producten, aardewerk en dergelijke van Ja
pan zal koopen. De gouverneur-generaal van
Indo-China, Catroux heeft deze verklaring
door het economisch kantoor van het gene
raal gouvernement laten verspreiden.
Naar wij vernemen zijn voor die ledeo
van de Duitsche weermacht, die buiten den
menage zijn en dus in eigen onderhoud
moeten voorzien, bonnen uitgegeven, waarop
zijn gedistribueerde goederen bij den detail
handel zullen kunnen verkrijgen. De bon
nen varieeren van kleur naar gelang hot
daarop verkrijgbaar gestelde artikel.
Winkeliers, die deze bonnen krijgen aange
boden, moeten dus niet zeggen, dat zij z®
niet kennen, want zij hebben kracht van
gewone distributiebonnen en de levering op
vertoon van deze bonnen is verplicht. Dezer
dagen zullen uiterlijk en gelding dezer bon
nen in bijzonderheden officieel worden ge*
publiceerd.
Van klein bedrijf tot groote, mo
derne fabriek.
Wie kent niet het Erdaldoosje met de Pe
likaan? 't Is of Erdal er altijd geweest is,
en toch... beste is het pas 25 jaar geleden,
dat de eerste schoen met Erdal werd ge
poetst. 16 Juli 1915 werd te Hilversum een
zeer bescheiden bedrijf gesticht, dat zich al
spoedig ontwikkelde tot een der grootste fa
brieken van ons land. Dochtermaatschap
pijen werden opgericht, fusie met andere
fabrieken had plaats en thans werken in
het inmiddels naar Amersfoort verplaatste
bedrijf driehonderd arbeiders.
Alle blikverpakking, reclame-blikplaten
enz. worden geheel in eigen bedrijf-vervaar
digd, de moderne drukkerij heeft een ca
paciteit van 20.000 bladen druks per dag of
gemiddeld 140.000 doozen. Wq hebben ge
wandeld in de blikemballagefabriek, waar
met allerlei machines onder daverend geweld
100.000 doozen per dag worden gemaakt, na
tuurlijk met het voor de huisvrouw zoo be
kende instrumentje voor „een draai en de
doos is open".
Wij zagen 't eigenlijke hart van 't Erdal-
bedrijf, het „smelthuis" waar in een reeks
van smeltketels met een gezamenlijken in-
p X-
r/' iX
*5 v
houd van 14.000 kg. de verschillende wraspro-
ducten door een buizenstelsel gevoerd wor
den naar de giettafels, welke in de groote
giethal opgesteld staan. Een van die trans-
portkoeltafels heeft een capaciteit van 50 000
stuks per dag.
Zeer ingenieus ook zijn de machines in de
vlïegenvangerfabriek. Vliegensvlug en ma
chinaal worden uit een strook speciaal pa-
pier de bekende kartonnen kokertjes rollen
geplakt, nadat het papier eerst nog de druk-
IK-rs heeft gepasseerd voor de bedinkking
\an den tekst. Een bodempye komt nog in
liet kokertje, de lijmjiand met het koordje
komt er nog in, het dopje niet de punaise er
ERDALFABRIEK.
nog op, en op de meest rationeele wijze wor
den zoo ruim twee millioen vliegenvangers
per maand gemaakt.
Wij bezochten ook het fabriekslaborato-
'X1'1', terrein van; den chemischen be;
aujfsleider, die met zijn assistenten nlje
grondstoffen en bovendien het gefabriceerde
product regelmatig aan nauwkeurige con
troleproeven onderwerpt.
In verband met de tijdsomstandigheden
is \an een feestelijke viering van het jubi
leum afgezien.
