r gemeenten - meet gewin
GOUD
Oritsch convooi in de
Roode Zee aangevallen
Extra biood voor
NIPPER EN PELLE
aardappelen en bietenroeiers
In sociaal en economisch opzicht
Het lokkende
Radioprogramma
FEUILLETON
Naar het Engelsch van:
OTTWELL DAVIS
Italiaaosch weermachthericht
NIET OM HET VERLEDEN AAN TE
KLAQEN, MAAR OM DE TOE
KOMST BETER TE MAKEN.
Terug naar vroeger eeuwen!
Alle eerbied voor het beginsel der
gemeentelijke autonomie kan ons
niet beletten, het aantal Nederland-
sche gemeenten oneconomische groot
te achten. Gemeenten zijn historisch
gegroeide eenheden, veelal ouder dan
de staat of provincie, en er is dus
alle reden om hier zonder ruwheid
en zonder willekeur, maar veeleer
met de grootste behoedzaamheid te
werk te gaan. Men verlieze echter
niet uit het oog, dat eenerzijds de
historie niet stil staat, en dat ander
zijds juist het aanknoopen aan den
feitelijken toestand van vroeger eeu
wen kansen biedt om het gemeen
telijk bestel te vereenvoudigen en be
ter te doen functionneeren.
Aldus vangt het Vad. een interessante be
schouwing aan over de voorgenomen in
krimping van het aantal gemeenten en ver
volgt dan:
Het gaat er thans waarlijk niet om, den
(1)
Groningen
Friesland
Drente
Overijsel
Gelderland
Utrecht
N.-HoIIand
Z.-Holland
Zeeland
N.-Brabant
Limburg
(2)
(3)
(4)
57
(104)
35
42
(239)
10
34
(21)
17
54
(26)
22
112
(145)
64
71
(17)
58
126
(74)
89
179
(50)
127
106
(21)
98
154
(57)
104
121
(20)
97
1066
(774)
721
Nederland
'Wat leert deze tabel? Zij leert in de eerste
plaatse, dat er, als men de groote lijnen in
het oog houdt, een duidelijk verschil is tus-
schen het Noorden en Oosten des lands eener
zijds, het Westen en Zuiden anderzijds. De
eerstgenoemde vijf provincies zijn onsmis-
kenbaar „zuiniger" met gemeenten dan de
andere zes. Men lette alleen maar eens op
de onder (6) gerangschikte dwerggemeen
ten. In de N.O.-helft des lands zijn er in to
taal slechts 14, in de ZAV.-helft liefst 132.
De kleinste.
Als er over heel kleine gemeenten gespro
ken wordt, denkt men meestal met cenige
verteedering aan het Geldersche Hommen,
dat met Z'ti 207 ingezetenen (31 December
1938) onbetwist recordhouder is. en dat dan
ook af en toe de belangstelling geniet van
dankbare verslaggevers en fotografen. Maar
wist u wel, dat dit Geldersche Hemmen riva-
valen bezit in het Zeeuwsche Serooskerke
(Schouwen) met 235 man in het Noord-Hol-
landsche Katwoude met 230, en in het Lim-
burgsche Bemelen met 254? Rn hiermee zijn
nog niet eens alle kleintjes onder de 300 op
gesomd.
Duidelijk blijkt, dat centralisatie zijn nut
kan hebben. Niet alleen negatief, door in
tooming van den roes van paperasserie,
waarin de centrale Haagsche instanties
eenerzijds, de gemeentebesturen anderzijds,
thans noodgedwongen zoo vaak verkeeren.
Maar ook positief.
Het gezond verstand zegt, dat, in
het algemeen gesproken, een groo-
tere gemeente meer mogelijkheden
heeft dan een kleinere, een dorpen-
33.
De list om den man naar boven te krijgen
gelukte. Flower gehoorzaamde onmiddellijk.
Zijn beenen beefden onder hem.
Wilfrid greep hem beet om hem weer naar
boven te brengen naar de slaapkamer. Een
oogenblik omklemde Flower krampachtig zijn
sleutels, maar zij vielen op den grond zonder
dat een van belden er aandacht aan schonk
en zijn oogen sloten zich weer in uitputting.
Toen hij eindelijk weer in bed lag, kwam
de vreemde bewusteloosheid weer terug.
Terwijl Wilfrid bij het bed zat en de wacht
hield, trof het hem hoe rustig het huis
scheen! Maar die rust was maar schijnbaar;
het geluid van voorzichtige voetstappen op
het grint bereikte zijn gespannen-luisterende
ooren en een oogenblik later kwam er een
getik van kiezelsteentjes tegen het venster.
HOOFDSTUK XI.
In de goede richting.
Russell stond nog steeds aan de zijde van
Uzali in de schaduw van een portiek buiten
het variété.
Wat ga je beginnen? fluisterde hjj tot
zijn metgezel.
Op het oogenblik niets anders dan Mr.
Jansen en mijn landsman volgen en trachten
uit te vinden wat voor sinistere plannen zij
hebben. Indien ik mij niet vergis, staat Jansen
even diep bij mij in de schuld als S'amuel
Flower. Maar daar zullen we het later wel
over hebben.
Zij volgden Jansen op een behoorlijken af
stand totdat zij aan Gray's Inn Road kwamen.
Hier bleef Jansen staan en verdween met zijn
bestaanden toestand klakkeloos en domweg
te veranderen. Wat natuurlijk gegroeid is en,
in grooter verband bezien, reden van bestaan
behouden heeft, worde niet aangetast. Heel
wat heilige huisjes kunnen worden gesloopt
zonder dat die werkzaamheid in een ruwen
beeldenstorm behoeft te ontaarden.
Bezien wij vóór alles eenige vooruit sprin
gende elementen van den huldigen feitelij
ken toestand. Zij zijn snamgevat in onder
staand overzicht. In de acht kolommen vindt
men onder (1) dë namen der provincies; on
der (2) het aantal gemeenten, dat zij om
vatten; onder (3) het aantal dorpen in die
provincies, dat geen gemeentelijke zelfstan
digheid bezit, maar ressorteert onder onders-
namige gemeenten; onder (4) het aantal ge
meenten met minder dan 5.000 inwoners;
daarachter, onder (5) het percentage van de
bevolking der provincie, dat in dergelijke
kleine gemeenten woont; onder (0) curiosi-
teitshalve de wet kent immers die cate
gorie niet het aantal dwerg-gemeenten
met minder dan 1.000 ingezetenen; onder
(7) het gemiddeld aantal inwoners per ge
meente; en ten slotte onder (8) liet gemid
deld aantal inwoners na uitschakeling van
de elf gemeenten met meer dan 90.000 in
woners (Amsterdam, Rotterdam, 's-Graven-
hoven, Tilburg, Nijmegen, Enschede en Arn
hem); de grens 90.000 is hierom gekozen, om
dat er geen gemeenten zijn met 8090.000 in
woners, zoodat 90.000 als het ware een „na
tuurlijker" grens is dan 100.000. De getallen
zijn op honderd afgerond.
(5)
24.4
5.4
22.3
10.3
17.8
23.0
11.4
12.5
66.1
25.5
33.3
(6)
0
4
0
3
7
19
19
33
33
10
18
18.3 146
(7)
7,100
10.160
7.300
10.700
8.200
6.800
13.460
12.100
2.400
6.700
5.000
8.300
(8)
5.400
10.100
7.300
9.000
6.700
5.000
6.200
5.600
2.400
5.500
5.000
700
groep meer dan een dorp. Meer mo
gelijkheden op sociaal en cultureel
gebied en ook b.v. op het terrein
van ziekenverpleging, van brand
weer, van sport. Trouwens, ln me
nig geval zijn door samenwerking
van gemeenten op beperkt terrein
reeds resultaten bereikt, die door
samensmelting nog zouden kunnen
groeien. Op het eerste gezicht moge
het schijnen, dat door centralisatie
werkgelegenheid verloren gaat, in
werkelijkheid zal de toeneming van
overheidszorg juist weer nieuwe
werkgelegenheid scheppen, die in
nuttiger banen kan worden geleid.
Naar vroeger eeuwen terug.
Bij een vereenvoudiging van het gemeen
tewezen door centralisatie kan worden aan
geknoopt aan den feitelijke toestand van
vroeger eeuwen. Wij doelden hierbij met
name op de baljuwschappen (zooals Rijn
land, Delfland, Amstelland), die thans nog
veelal in den vorm van hoogheemraad
schappen voortbestaan. Uiteraard kan men
in deze materie niet zoomaar teruggrijpen
naar oude toestanden. In den loop der
eeuwen zijn nieuwe gewesten, ja nieuwe
landschappen ontstaan. Men kan zich een
heden denken als het Westland of de Zaan,
die vroeger als zoodanig niet bestonden.
Hoofdzaak is, dat nu reeds, in den tijd van
gisting, over deze dingen een rustig worde
nagedacht.
En dan gaat het er, ook in deze materie,
niet om, het verleden aan te klagen. Het er
om, de toekomst beter te maken dan het
heden.
tuigen werden aangevallen, hebben
vliegtuigen verloren, waarvan een a
kust en het andere boven de zee neerstortte.
Een derde vliegtuig is waarschijnlijk neeige
schoten. Al onzo vliegtuigen zijn met enKtl®
gewonden aan boord naar hun steunpun
teJngdekeRoode Zee is een vijandelijk con-
vooi door het luchtwapen aangevallen, hen
schip werd getroffen, zwaar beschadigd en
door de bemanning verlaten.
Een andere Italiaansche vliegtuigformatie
heeft de haven van Aden gebombardeerd en
in een luchtgevecht een vijandelijk jacht
vliegtuig neergeschoten. Aan onze zijde wer
den geen verliezen geleden.
Vijandelijke vliegtuigen hebben Buna ge
bombardeerd en in duikvlucht, beschoten,
waarbij een Dubat werd gewond.
Het hoofdkwartier van de Italiaansche
weermacht deelt mede:
Een van onze duikbootcn heeft een vijan
delijk oorlogsschip, dat in de omgeving van
de zee-engte van Gibraltar patrouilleerde, tot
zinken gebracht. Eenheden bombardements
vliegtuigen, die van jachtvliegtuigen werden
vergezeld, hebben het arsenaal van Malta
aangevallen, waardoor branden en verwoes
tingen ontstonden, alsmede een vijandelijke
duikboot, die in het dok lag, getroffen. De
vijandelijke jachtvliegtuigen, die door het
vuren van onze bombardementsvliegtuigen
werden afgeslagen en door onze jachtvlieg-
Aan mannelijke arbeiders belast met het
aardappelen- en bietenrooien, zal tot 1 No
vember a.s. extra broodrantsoen op basis
van 10 mogen worden verstrekt.
Deze tijdelijke extra verstrekking heeft al
leen betrekking op brood en niet op boter of
vet.
Arbeiders, die gedurende deze periode an
dere oogstwerkzaamheden verrichten en
vrouwelijke werkkrachten, komen hiervoor
niet in aanmerking.
LANGER TOE MET DE PETROLEUM.
De duur van de eerstkomende distributie
periode voor petroleum is, in verband met
het beschikbaar houden van een zoo groot
mogelijken voorraad gedurende de winter
maanden, gebracht op acht weken.
Gedurende het tijdvak van heden tot en
met 3 November a.s. zal de met „periode 6"
gemerkte petroleumzegel recht geven op het
koopen van twee liter petroleum.
DINSDAG 10 SEPTEMBER 1940.
Jaarsveld 414,4 m
AVRO-uitzending.
8.00 Nieuwsberichten ANP, gramofoonmuz.
8.30 Orgelspel.
8.50 Gramofoonmuziek.
10.00 Morgenwijding.
10.15 Gramofoonmuziek.
tl
10 30 Voor de vrouw.
10.35 Ensemble Jonny Kroon. (Van 11.00_
11.20 Wenken voor de huishouding. om
12.00 Berichten). I
12.15 Puszta-orkest.
12.45 Nieuws- en economische berichten ANP
gramofoonmuziek.
I.00 Omroeporkest en solistt.
2 00 Voor de vrouw.
2.10 „De Brug", declamatorium (opn.).
3.05 Gramofoonmuziek.
3.45 Philharmonisch kwartet.
4.30 Disco-causerie.
5.15 Nieuws- en economische berichten ANp,
530 AVRO-amusementsorkest en solist,
6^30 VPRO: Jeugduitzending.
6.45 Pianosoli.
7.00 Vragen van den dag (ANP).
7.15 Berichten.
7.20 Orgelspel.
7.35 „Brandstof", vraaggesprek.
8.00 Nieuwsberichten ANP.
8.15 Omroeporkest en solist.
9.00 Gramofoonmuziek.
9.35 „Helpt, via de post", toespraak.
9.45 Omroeporkest.
10.1510.30 Nieuwsberichten ANP, sluitlnf,
Kootwijk, 1875 m.
KRO-uitzendlng.
7.00 Berichten (Duitsch).
7.15 Berichten (Engelsch.
7.30 Wij beginnen de dag.
8.00 Nieuwsberichten ANP.
8.15 Gramofoonmuziek.
II.15 Berichten (Engelsch).
11.30 Gramofoonmuziek.
12.00 Rococo-octet.
12.30 Berichten (Duitsch).
12.45 Nieuws- en economische erichten ANP,
1.00 Gramofoonmuziek.
I.15 KRO-orkest.
2.00 Berichten (Duitsch).
2.15 KRO-orkest.
3.00 Gramofoonmuziek.
3.30 Berichten (Engelsch).
3.45 Gramofoonmuziek.
5.00 Berichten (Duitsch.
5.15 Nieuws- en economische berichten ANP.
5.30 Musiquette.
6.115 Berichten (Engelsch).
6.30 RVU: Cyclus „Omgang met dieren".
7.00 Vragen van den dag (ANP).
7.15 Gramofoonmuziek.
8.00 Berichten (Duitsch).
8.15 Nieuwsberichten ANP.
8.30 Berichten (Engelsch).
8.45 KRO-melodisten en solist.
9.15 Berichten (Engelsch).
9.30 Musiquette.
9.55 Wij sluiten den dag.
10.00 Berichten (Duitsch)'.
10.15 Nieuwsberichten ANP.
10.3010.45 Berichten (Engelsch), sluiting.
II.15—11.30; 0.15—0.30 en 1.15—1.30 Be
richten (Engelsch).
De toestand wordt ernstig.
1. Eindelijk hebben we jullie,
kleine schelmen!"
2. Het ziet er dreigend uit.
3. Het kookboek wordt ge
raadpleegd.
Nipper en Pelle zien er niet
welvarend genoeg uit.
1. ,We wilden Uwe Majesteit
graag onze twee feest-
kuikentjes laten zien!"
„Goed, jongens, ik zal jullie
straks in audiëntie ontvan
gen!"
2. „Jullie zien er wel een
beetje schraal uit! We
moesten jullie eerst maar
eens een beetje vetmesten!"
begeleider ln het huis van den vogelkoopman.
Woont hij hier? vroeg Uzali.
Het klopt met de beschrijving die ik van
het huis gehad heb, antwoordde Russell,
en hier komt Goatley om te zien of wij ons
niet vergist hebben. Wat is er voor nieuws,
Goatley
Ik was zoo vrij om de heeren te volgen,
zei Goatley omdat ik bang was dat de
heeren zich zouden vergissen. Ja, hier woont
hij. Hij heeft de twee bovenkamers, kookt zelf,
zoodat niemand notitie neemt van zijn doen en
laten. Hij zou een half dozijn menschen kun
nen vermoorden, zondei dat er een haan naar
kraaide.
Is er nog een andere toegang tot het
huis, behalve de straatdeur? vroeg Uzali.
Zeker sir, lichtte Goatley in. Achter
den winkel is een stuk land, waar kinderen
spelen. Het is heel gemakkelijk om over de
omheining te springen en zoo op het ach
tererf van het huis te komen, waar de ramen
van Giles op uitkomen. Boven die ramen is
een broeikas, waar een vroegere bewoner
bloemen in kweekte. Door deze b'roeikas kan
men gemakkelijk in huis komen. Ik heb het
terrein al verkend en kan u den weg wijzen.
Uzali eg Russell zouden probeeren den tocht
te ondernemen en Goatley kreeg order om in
de straat op wacht te blijven staan en hen
onmiddellijk te waarschuwen als Jansen het
huis zou verlaten.
Dus u wilt probeeren het huis binnen te
komen? vroeg Russell. Wat verwacht u
te zien?
Om te beginnen Jansen en een van mijn
landslieden. En als ik mij niet vergis zullen we
den anderen ook te zien krijgen. Ik geloof niet
dat u er een idee van hebt, hoe schrander
Jansen is! Om te beginnen is hij een buiten
gewoon bekwaam scheikundige, die verba
zingwekkende dingen kan presteeren. Ik heb
den man nooit ontmoet, maar ik weet dat hij
jaren geleden in mijn land geweest is en een
bijzondere invloed heeft weten te krijgen op
een gedeelte van de menschen daar, door zijn
persoon en zijn chemische tooverkunsten. Ze
hielden hem voor een machtigen magiër. Ik
acht het niet buitengesloten dat mijn twee
landslieden ook onder zijn invloed staan.
Dat kunnen we gemakkelijk vaststellen,
antwoordde Russell. De vraag is alleen,
wie gaat het eerste? U bent de lichtste en
deed misschien goed met op mijn schouders
te klimmen om u zoo door de gebroken ramen
van de kas te wringen. Ik kan mezelf later
optrekken. Bent u klaar?
Als een kat klom Uzali op Russell en nam
zijn weg door het gebroken houtwerk. Russell
volgde en even later stond hij aan de zijde van
zijn begeleider.
De kas had aan de andere zijde een betrek-
kelijk-breede opening die op een portaal uit
kwam en geluidloos wrongen zij zich de een
na den ander erdoor. Ze tastten in het don
ker naar een trap en zagen boven op het por
taal een streepje licht onder een deur uit
komen en ze hoorden stemmen aan de andere
zijde van de deur. Maar wat er gesproken
werd, konden zij niet verstaan.
Uzali grinnikte.
Wat heb ik gezegd, fluisterde hij. Er
zijn drie menschen daar: Jansen en twee
anderen.
Ze konden niets anders doen dan afwachten
tot het Jansen zou behagen de deur te openen.
Een kwartier verstreek, de stemmen stierven
langzamerhand weg in een gemurmel, hielden
toen geheel op. Toen hoorden zij een zware
voetstap en de deur vloog open. Jansen stond
qp den drempel en keek achter zich met een
duivelschen grijns op zijn gezicht. Het was
zoo donker op den overloop dat het onmoge
lijk voor hem was de beide mannen te ont
dekken die zóo vlak bij hem stonden.
De Hollander scheen 'buitengewoon goed in
zijn humeur.
Het is in orde, zei hij in zichzelf, het
is schitterend, mijn vrienden. Ik denk niet dat
jullie me de eerste paar uur zult lastig vallen
en dus zal ik mij maar aan mijn' eigen belan
gen gaan wijden. Er is niet veel kans dat
iemand komt of ontdekt wat er gebeurd is.
Vreemd, dat menschen die op sommige punten
zoo slim zijn, er zoo naïef kunnen inloopen!
Jansen ging daarop vlug de trap af; voor
zichtig, dat zijn kostbaas hem niet hooren zou.
De deur sloot zich geluidloos achter hem en
hij was weg. Uzali stoof de zitkamer binnen
en stootte met zijn voet tegen de twee kleine
gele mannen, die als honden op het kleed
lagen. Niettegenstaande de ruwe behandeling,
gaven ze geen ander geluid dan een onder
drukt gebrom.
Opium, constateerde Russell onmiddellijk.
Ja, ze zijn in de val geloopen. U hoorde
wat Jansen zei vóór hij wegging. Ze zullen
hier als honden blijven' liggen, vermoedelijk
de volgende vier en twintig uur tot Jansen
zijn slag geslagen heeft. Maar daar zullen we
een stokje voor steken. Laten we dadelijk
weggaan. J
Goed, zei Russell, waar naar toe?
Naar Maldon Grange, antwoordde Uzali
kort, onderweg praten we verder,
HOOFDSTUK Xn.
Verdwenen.
8V?n SemakkelÜk om het huis weer
e verlaten, als om er binnen te dringen. Zoo
dra Uzali en Russell van het erf afkwamen
verscheen Goatley.
Ik. kon u niet bereiken, zei hij. Jansen
is weggegaan. Hij scheen verbazend veel haast,
te hebben.
O, dat weten wij al, legde Uzali uit.
Je hebt je kranig gehouden hoor; je kunt nu
wel gaan.
Het eerste wat Uzali en Russell deden was
in een taxi naar de kamers van den eersten
te vliegen om een spoorboekje te raadplegen.
Het bleek dat zij juist te laat waren voor den
nachttrein.
We zijn tien minuten te laat zei Uzali,
anders hadden we het genoegen gehad met
mr. Jansen samen te reizen. Er zit niets anders
op dan dat we zien een auto te krijgen.
Russell ging op pad. Er waren eenige ga
rages in de buurt en na wat loven en bieden
slaagde hij. Het eenige bezwaar was dat Uzali
°P c'it avontuur geen chauffeur mee wilde
hebben hij chauffeerde zelf uitstekend
maar door een gelukkig toeval had hij juist
vrij veel contanten in huis zoodat Russell den
garagehouder een behoorlijk bedrag in goud
en kankPaPier als garantie kon aanbieden.
Na een half uur was Russell bij Uzali's huls
terug met een keurigen. snellen wagen. De
Indiër zette zich onmiddellijk achter het stuur
en sloeg de richting van de City ln.
- U r\jdt verkeerd, protesteerde Russell.
Toch niet, was het antwoord. Ik wil-
de die twee stamgenooten van mij meenemen.
Ik heb ze op Maldon Grange noodig.
De wagen stopte geruischloos op den zach-
ten grond achter den kleinen winkel en Russell
klauterde voor den tweeden keer naar boven
en vond zijn weg naar de zitkamer. Het licht
brandde nog en het eerste oogenblik dacht hU
dat hij droomde. Hij wreef zijn oogen uit; de
kieme mannen waren spoorloos verdwenen!
(Wordt vervolgd-)
