3 uur hedenmiddag
HEROPENING
Aambeien
JUTT
Ons Indisch hoekje
steeds geopend
Truus Hoebe's
Adverteeren doet verkoooen "W
Betrekkingen
Betrekkingen
Te huur
Te huur
Te koop
Te koop
herfstgebeuren is begonnen
Het geweldig
stoffen-modezaak
Uitgebreide
sorteering
U bent «gekleed"
met een stof van
TRUUS HOEBE
De hoogste
tegenwaarde
voor Uw punten
Schorten
eigengemaakte Goederen
SVIanufacturen,
en
Keizerstraat 76
Den Heider
Spoorgr. 24. Tel. 253
aangeboden
gevraagd
aangeboden
gevraagd
aangeboden
gevraagd
De vogeltrek zet in
Uit de natuur
Zondag 29 Sept.
verloven zich:
RIEK TIMMERMANS
en
COR FORRER.
Den Helder.
Ooievaarstraat 93.
Lupinestraat 6.
lei
op het
zijden
Falcon»
etiketI
VASTGESTELDE PRIJZEN VOOR HET HEBLE LAND
van
damesstoffen
wol
garneeringen
shawls
handwerken
ALGEMEENE
BEGRAFENISVEREENIGING
„DEN HELDER"
Het juiste adres voor:
BEGRAFENISSEN
CREMATIES
TRANSPORTEN
Uitvoerder: JOH. DARPHORN,
p/a. Garage MANSHANDEN,
MIDDENWEG 189 191, tel. 533,
of SCHADEN, Hoep B 168.
KONIJN
Voor groot concern wordt een
MOOI, DIEP PAND
te koop of te huur aangeboden.
Gelegen aan hoofdweg, tevens
drukken verkeersweg, buiten
gewoon object voor groot
Kruideniers bedrpf.
Brieven onder No. 284, aan
het Bureau van dit blad.
Zoo lang de voorraad strekf
nog te koop een zoo g. a. n.
H.rjjwiel en een tw.h. Heeren-
rijjwiel, nog enkele nieuwe Rij
wielen tegen lagen prijs.
De goedkoopste reparatie enz.
MOLEN STRAAT 95.
Geopend van 96 uur.
Voor
en
en alle soorten
is het JUISTE ADRES
Duizenden vóór U vonden reeds
baat bij Aamb.ienr.il van
Broeder Benedictus. Ook aan
U zal deze zalf terstond verlichting
brengen. Haal direct een pot bij Uw
Apotheker of Drogist. Prijs f. 1.-.
Zetpillen Br. B., per doos 85 cent
Verduisteringspapier en
-gordijnen, stokken, latten,
klossen, pennen, enz.
levert zeer voordeelig:
M. GOVERS,
Voor direct gevraagd
NET MEISJE.
Aanmelden na 3 uur bij: A. R.
Adema, de la Reystraat 27.
Modehuis H. SPRUIT, Keizer
straat 62, vraagt een zelfstan
dig VERKOOPSTER, bekend
met den verkoop van stoffen en
confectie.
Gevraagd nette JONGEN voor
licht loop- en winkelwerk, 1415
jaar. Aanmelden na 6 uur.
Adres: Koningstraat 55.
Een net Meisje, 20 j. in het
bezit dipl. h. in de huish., zoekt
een passende betrekking, liefst
voor dag en nacht. Br. onder n.
285, aan het Bureau v. d. blad.
Te huur:
MODERNE WONINGEN,
Joubertstraat 6167.
Sleutel op No. 65.
Te huur de perceelen Lom
bokstraat 21, 23 en 25, bevat
tende 3 slaapk., vaste wascht.,
ƒ32.50 p. mnd., water vrij; bin
nenkort te aanvaarden.
Adres: VAN STRAATEN,
Jan Verfailleweg 26.
Te huur 2 mooie Noodwonin
gen, voorzien van electr. en
stookgelegenheid bij:
C. VADER, Dirkshorn.
Te huur:
het gemeubileerde Benedenhuis,
Polderweg 63.
Te bevragen: Polderweg 59.
Heer vraagt Zit-S1 aapkamer
met pension.
Brieven onder no. 283, aan
het Bureau van dit blad.
Heer vr. Zit-Slaapkamer met
verw., liefst aparte ingang.
Brieven met prijsopg. onder
No. 287, Bureau van dit blad.
Gemeubileerde Zit-Slaapk. ge
vraagd, met gebruik van keu
ken, voor 2 personen. Br. onder
No. 286, Bureau van dit blad.
Billijk te koop een goed
onderhouden
STUDIEPIANO.
Adres: Weezenstraat 63.
Te koon:
GOED FORNUIS,
met pijpen, niet aan opkooper.
Adres: Oude Kerkstraat 41.
Te koop gevraagd 2 maal
2 stellen Overgordijnen.
Brieven onder No. 280, aan het
Bureau van dit blad.
Te koop gevraagd:
HUISKAMERKACHEL.
Adres: Vijzelstraat 8.
door J. K. S.
Drukke dagen.
De vogelliefhebbers krijgen het weer druk!
Er is voor hen na de drukte van den
vporjaarstrek en den broedtijd weinig te
beleven. De zomertijd, waarin de planten- en
insectenlui zwelgen in de drukte, is voor hen
zoo'n beetje komkommertijd.
Maar nu is het weer zoo ver. Ze komen
weer in actie. Ze beginnen weer te leven! Ze
komen weer oogen en ooren te kort.
Ze verbazen hun huisgenooten 's avonds
door opeens de deur uit te loopen, want,
dwars door de nieuwsberichten heen, hoorden
ze het eigenaardige trek-geluid van lijsters
srrie-srrie! Het is heel gewoon dat ze midden
in den nacht wakker worden en met hun
hoofd uit het raam gaan hangen, luisteren
naar velerlei geluiden van trekvogels boven
de stad. En weer of geen weer betrek
ken althans de doorgewinterde liefhebbers
eiken morgen hun post om te trachten iets
vast te leggen van den vogeltrek. Niettegen
staande vele sombere voorspellingen variee-
rende tusschen longonsteking en zware ver
koutheden, Via wintervoeten en vroegtijdige
rheumatiek, van vele goedwillende huisgenoo
ten en kennissen.
De herfsttrek zet in!
Herfstgebeuren, vol voorhands nog onopge
loste raadselen, vol problemen. Gebeuren ook,
dat zoo'n overweldigend rijk en belangwek
kend terrein van studie uitmaakt, dat wel
haast geen natuurvriend zich aan dit geweldig
evenement kan onttrekken.
Wanneer zet de herfsttrek eigenlijk in?
Zoo heel ongemerkt is het begonnen.
Eigenlijk al in het eind van Mei! Toen za
gen we, terugkeerend van lente-excursies,
tegen den avond kleine plukjes kieviten door
komen, die allemaal eenzelfden kant uitgin
gen, Z.W. tot W- richting. Want, inderdaad
dit was wat de vakterm „Frühsommerzug"
(vroeg-zomer-trek) noemt. Daaraan schijnen
slechts dieren deel te nemen, die niet tot
broeden zijn gekomen. Ook van wulpen en
spreeuwen is dit vroege trekken trouwens
bekend.
Maar al in Juni gaat deze trek in uitge
sproken herfsttrek over. Vooral de wulpen
kun je dan 's nachts veel hooren fluiten. En
einde Juni wemelen de slikken en schorren
van ons landje al van grutto's, wulpen ruiters
en strandloopers, ook daar, waar ze niet ge
broed hebben. In Juli wordt dat nog erger!
Begin Augustus, als het eerste gouden ber
kenmuntje öm en öm kantelend omlaag
zwiert, vertrekken de eerste gierzwaluwen.
Voorloopig nog ongemerkt, want de leege
plaatsen worden door even luidruchtige col
lega's ingenomen. Die kwamen al uit Noorde
lijker landen. Ook de geelzwarte wielewalen,
de jodelaars onzer bosschen, verlaten ons, en
niet te vergeten de koekoeken. Of hebt ge
hun zomerroep nog later gehoord? Stilletjes
vertrekken ze, terwijl de jonge koekoeken
nog braaf door hun pleegouders worden ver
zorgd!
En terwijl de meeste vogels nog jongen heb
ben, de houtduiven zelfs nog wel eieren be
broeden en ook de boerenzwaluwen nog druk
hun jongen uit het derde broed voeren, is het
al een druk komen en gaan.
Op een dag ontdek je ineens een roodborstje,
waar je ze den heelen zomer niet .zag. Een
pas aangekomen broedertje uit Scandinavië
of Denemarken, dat z'n winterkwartier alvast
maar heeft opgezocht. In de parken verschij
nen tjiftjafjes en fitisjes.
Toenemende drukte.
Terwijl de drukte op slikken en schorren,
waar de aantallen uit het Noorden komende
waadvogels, meeuwen en sternen, die hier nog
even blijven hangen; nog' voortdurend toe
neemt, zet ook de „zingende trek" in. Kleine
insectenetertjes als fitis, tjiftjaf, boomleeu
werik, vliegenvanger en roodstaart gaan, op
zonnige ochtenden, zingend de Zuid in. En ook
het jonge grut laat zich niet Onbetuigd, al is
daar nog veel gestotter en gestamel bij. En
schieten die kleine zangers op een mooien
morgen eens wat uit hun slof, dan lijkt het
een zwakke herhaling van wat de lente te
hooren gaf!
Op de gekste plaatsen kun je dan trekkers
tegenkomen. Een tapuit midden in de stad,
een rietzangertje in wat brandnetelopslag van
een mestvaalt...
Familiegewijze trekken de sternen visschend
langs de kust naar de warme kusten van
Afrika. De jonge sterns herkenbaar daarbij
aan de donkere teekening en de schrille kre
ten waarmee ze nog steeds om voedsel bede
len bij de ouden.
Voor je het weet zit je dan ineens weer in
de volle drukte!
Nachtvlucht.
Het kan niet missen of 's avonds hoor je
wel iets daarvan.
Geluidjes van allerlei trekkers vertellen je
iets van het indrukwekkend gebeuren daar
boven. Het fijne, melodieuze tjü-lu-lu van de
tureluurs en het ge-kuk van de grutto's, het
leuke dubbeltoontje van de oeverloopers
die zijn toch wel het beste te herkennen. Ook
het trillende bibibi van de regenwulpen en het
weemoedig gefluit van de goudpluvieren ge
ven geen moeilijkheden. Evenmin als het roe
pen van de trekkende lijste -s.
Maar er blijven enoeg geluiden, die je niet
thuis kunt brengen. Je piekert je suf bij
welken vogel het geluid kan hooren. Je loopt
in gedachten de heele Nederlandsclie avifauna
langs. Maar komt er niet achter.
Intocht der bonte kraaien.
De grootste drukte begint wanneer de
voorloopers van het bonte kraaien-leger kras
send overvingeren op hun breede wieken.
Het is dan eind September, begin October
geworden.
Bij millioenen komen, dan vogels door, zak
ken ze af van hun geboortegronden rond de
Oostzee, uit Rusland en Siberië. Over landen
en zeeën, in kilometersbreede onregelmatige
horden komen ze. En niet. zooals vroeger wel
gemeend werd, langs enkele smalle tekbanen.
Alleen daar waar hindernissen zijn, ontstaat
een dichtere concentratie. Aan de kusten
vooral, waar veel trekkers niet den grooten
sprong over het water aandurven. Zoo zijn
onze duinen een stuwwal van eerste grootte.
Ideale ligging.
Het is trouwens, na een oog op de kaart,
duidelijk, dat ons geheele land, wat z'n geo
grafische ligging betreft, voor het waarnemen
van den vogeltrek al buitengewoon gezegend
is. Er overwinteren hier nog niet zooveel
vogèls als verder Zuidelijk, zoodat de door
trek, die het waarneipen juist zoo interessant
maakt, hier des te mêer opvalt.
Bovendien is ons land rijk aan geschikte,
voedselrijke pleisterplaatsen. IJselmeer, Wad
denzee, Zuidhollandsche- en Zeeuwsche stroo
men zijn rijk aan plassen, slikken, stranden,
kwelders en moerassen, waar het voor winter-
gasten en doortrekkers goed is te zijn.
Al die slikken cn schorren herbergen in
deze dagen een voortdurend wisselende vogel
bevolking. In den Noordkop is een van de
meest geliefde pleisterplaatsen wel het Am-
stelmeer bij Wieringen. Vooral in deze dagen
is het een dorado voor allerlei kleine stelt-
loopertjes, zooals bonte strandloopers, groen-
pootruiters, zwarte ruiters en zilverplevieren
en allerlei strandloopersoorten.
Totaal verschillend.
Totaal verschillen de ochtenden van elkaar.
Den eenen morgen trekken er duizenden
vogels langs je slaperige hoofd. Gedreven
door een soort trekrazernij, die aanstekelijk
werkt en als je niet oppast op je over zou
slaan. Je zou wel mee willen, de Zuid in, zoo
als destijds Bengt Berg deed, die met de
trekvogels meetrok naar Afrika en er een
wonderfijn boek over schreef, verlucht met
schitterende foto's. Je zou erdoor vergeten,
dat je gekomen was om den trek te notee-
ren! Voortdurend hoor je geluidjes aan alle
kanten en overal toovert de kijker vogels, nu
eens wat piepers, dan weer een schokdansend
kluchtje vinken met blijde tjuub-tjuub ge
luidjes, gevolgd door met vlindervlucht over
komende leeuwerikken, of wat musschen. In
breed los front komen de kraaien door, groote,
zwarte vogels op gevingerde wieken. En er
achter ruischen een paar dicht." spreeuwen-
zwermen over, in niet te schatten aantal. En
zoo gaat het door.
Heel hoog1 een troep zwart-witte vogels, nog
net als kieviten herkenbaar. Laag boven zee
een bende scholeksters; bonte warrelende
langgerekte zwart-witte troepen. Telü-telü!
Rip-rap, weg van hier, weg van stuivende
hagel en vroege vorst. Telü-telü!
Met dreinerige kèp-kèp geluidjes komen er
keepen over. Dan 'n troepje gezellig knutte-
rende kneutjes. En weer leeweriken, heele
slierten.
Nu hier, dan daar; steeds nieuwe benden,
steeds nieuwe horden.
Tegen tien uur luwt de drukte pas op zoo'n
hoogtijdag!
En den volgenden mogen sta je een uur
voor niets te kleumen. Geen trekker zie je.
Je staat voor spek en boonen!
Tallooze vragen.
Waarom? Zijn het de weersomstandig
heden
De eerste vragen van een lange rij. Want,
begin je over raadsels, dan is die vogeltrek
een terrein vól vragen. Hoe vinden al die
trekkers den weg? Hoe snel vliegen ze en hoe
hoog? Waarheen gaan ze? Welke gevaren
zijn er zooal onderweg? En ja, waarom trek
ken ze nu eigenlijk? Hoe zou de vogeltrel
ontstaan zijn?
Slechts op enkele vragen is gedeeltelijk ant
woord te geven. Daarover wellicht nade:
meer.
Een der z.g. boschproducten uit Borneo,
een melksap, thans alleen gebruikt bij het
vervaardigen van het Amerikaansche kauw
gom, is indertijd het onderwerp geweest van
hevigen strijd, mondeling en schriftelijk. Ter
verkrijging van het vzeer waardevolle pro
duct „djeloetoeng" genaamd, trokken tap
pers er op uit. De boomen, echte woudreu
zen, werden op ruwe wijze afgetapt, waarna
ze stierven. Dit tappen was vrij. Later eisch-
te het bestuur een eenvoudige vergunning.
Toen gingen er stemmen op om strenge maat
regelen te treffen, met het doel het uit
roeien der kostbare boomen te voorkomen.
Men dacht aan de kip met de gouden eieren.
Er werd een maatschappij opgericht, waar
aan in haar gebied 400.000 ha. het uit
sluitend recht tot tapp'-n werd verleend. (De
W'.eringermeerpolder is pl.m. 20.000 ha. groot,
Je.. Borneo is groot, heel groot!
Die maatschappij zou de grenzen van haar
terrein afbakenen, opzichters aanstellen voor
controle. Maar ze kwam deze verplichtingen
niet na. Er ontstonden conflicten met de
vrije tappers, die niet wisten en het ook niet
konden weten, dat ze zich wel eens op het
terrein der maatschappij begaven, want de
grenzen ontbraken. Klachten over en weer
over inbreuk op verkregen rechten waren
aan de orde van den dag. Men bekogelde
elkaar met brochures, krantenartikelen, enz.
De zaak kwam in de Tweede Kamer. Uit ge
brek aan gegevens wist ze niet hoe die nete
lige kwestie aan te pakken. Een woud van
40.000.000 ha. is bewoond door slechts pl.m.
150.000 menschen! De groeikracht van het
bosch is buitengewoon. De verjonging is on
begrijpelijk groot. Zou die schaarsche bevol
king alle Kopbau boomen op één dag veilen,
dan zou dit het bosch ten goede komen,
want er staat 99 taprijp te worden! Roe
keloosheid bij het tappen zou niet tot gevolg
kunnen hebben het woud aanzienlijk en blij
vend te schaden.
Een eigenaardigheid van het woud is, dat
waardevolle boomen van één bepaalde soort
(verschillende soorten timmerhout) niet
naast elkaar staan, maar verspreid, zoodat
de exploitatie groote moeilijkheden met zich
meebrengt en kostbaar is.
Wat de djeloetoeng betreft, de zaak stierf
haar eigen dood, omdat de prijs er van door
het steeds grootere aanbod van ondernemings-
rubber, sterk daalde. Ik vermeld nog, dat de
bevolking om vergoeding te vinden voor het
geen haar in betaling te kort werd gedaan,
naar het middel der vervalsching greep.
Groothandelaren kochten het product op van
tusschenpersonen, die de menschen, die het
eigenlijke werk deden, heel, heel slecht be
taalden.
Naast djeloetoeng levert het woud o.m,
getahpertja, isolatiemateriaal voor onder-
grondsche kabels. Door zijn vele producten is
het woud de groote rijkdom der schaarsche
bevolking, veel meer dan olie, steenkool, ijzer
en diamant.
Borneo levert ook veel bevolkingsrubber,
die de groote cultuurmaatschappijen hevige
concurrentie aandoet. Dezen werken volgens
wetenschappelijke methoden, zoodat de op
brengst per boom hooger is dan bij de be
volking, maar zij exploiteert heel goedkoop,
o.a. omdat ze geen kostbare installaties noo-
dig heeft, met "weinig kapitaal werkt.
Ik beeld hierbij af een tweetal foto's vail
fabrieksinstallaties eener groote maatschap
pij op Sumatra. Beneden ziet u naast een.
watertoren bezinkbakken en koelbakken. Het
water dient bij de bewerking der rubber, is
tevens koelwater voor de machines, dient ook
voor bad-, wasch-, gebruiks- en drinkwater
voor het talrijke personeel.
H. F. TILLEMA.
