De zwartste bladzijde in de geschiedenis van Den Helder! 1940 DAGBLAD VOOR DEN HELDER EN HOLLANDS NOORDERKWARTIER dinsdag En toch ...de hoop op de toekomst blijft r KONINGSTRAAT 78, DEN HELDER. TELEFOON 50 (2 LIJNEN) 31 DECEMBER 1940 68e JAARG. No. 9119 Millioenenplan dat in duigen viel Zij, die. heeng.ittg.en Zij,, die tuki£e°>ideti ^uAileth-ende o-ehjeenigingen ïïlu$ieJiuitu-ae>iingen in 1940 'j. tveeluttiw-ehingen VeAtïo-fc&en pehAo-nen ZanguituneMngen %)Aaeu-e ge&euAienióAen Be.tatig>dj(!ce fretten WINTERHULP SPNEDERLAND is dc girorekening van den Gemeente-ontvanger. Stort hierop Uw gaven voor „Winterhulp". HE LDERSCHE COURANT Uitgave der Ultg.-Mlj. Hollands Noorderkwartier N.V. te Den Helder In onzekerheid is het jaar 1940 begon nen, in grooter onzekerheid eindigt het Daar was in den aanvang van dit jaar de angst om in den oorlog te geraken, omdat we in zoo'n benauwende positie verkeerden tusschen de twee groote riva len. Aan het einde van 1940 valt de scha duw van den dood nog over ons land en over onze stad. 1940 kan niet anders dan als een rampjaar in de geschiedenis van Nederland geboekstaafd worden, voor onze stad is het de meest sombere blad zijde, die de laatste 125 jaar in haar ge schiedenis geschreven werd. Dit rampjaar is bijna ten einde, dit jaar met zijn zorgen, zwart als de nacht, een nieuw jaar klopt reeds aan de poort, om bin nengelaten te worden. De tijd jaagt voort! De klok tikt ongeduldig de uren weg, de dagen, de weken, de maanden, de jaren, ze volgen elkander in vaak beangstigende snel heid op, ze rijen zich aaneen, eindeloos Geslachten komen, geslachten gaan. Er zijn tijden van oorlog en vrede, van welvaart en neergang, van .armoede en rijkdom. Ziekte en gezondheid, blijdschap en droefheid wisse len elkander af Het lijkt dikwijls alles zoo troosteloos, zoo doelloos. Als we ons op een avond als den •Oudejaarsavond neerzetten om wat voorbij- ging nog eens te overdenken, dan vraagt men zich af waarom dit alles zoo moest zijn en een stemming van moedeloosheid maakt zich van velen meester. Men durft het leven niet meer aan, men bezwijkt onder de lasten, die men torsen moet, men heeft geen doorzicht meer. En tochachter de wolken schijnt de zon. 't Is zoo'n simpel spreekwoord, maar er zit zoo'n diepe waarheid in. Wat kan die zon, soms heel onverwacht, op een grauwen dag, alles in blij licht zet ten. Wat kan onze sombere stemming plotseling omgezet worden in een gevoel van blijheid als daar het licht weer over ons pad schijnt. Het is ongetwijfeld zeker, dat straks het licht van den vrede weer op onzen weg zal glanzen. Het is soms moeilijk te gelooven, maar het zal toch zeker gebeu renna dezen tijd zal zonniger tijd aanbreken en zoo mogen we vol vertrou wen het nieuwe jaar binnen gaan omdat het wel zeer waarschijnlijk is, dat dit jaar ons de zoo vurig begeerde vrede zal schenken. Wij vertwijfelen niet, we hopen en vertrou wen, dat uit de ellende van dezen tijd dit goedé zal geboren worden, dat men grooter angst voor den oorlog gekregen heeft, dat men dieper begrijpen zal, dat door oorlog nimmer een oplossing van vraagstukken te bereiken is, dat oorlog' niet anders dan ver nietiging beteekent, vernietiging, zonder zin, zonder doel. Zoo zal, hopen we, het- nage slacht vruchten plukken, van de weeën, waar onder onze oude wereld zich kromt. Voor onze stad in het bizonder is het jaar, dat voorbyging, een droevig en zorgelijk jaar geweest. Angstig was het begin voor de vele marinevrouwen, die hun mannen op zee wis ten, waar het dreigend gevaar van mijnen loerde en weinig rooskleurig was het voor onzen middenstand, die onder de tijdsomstan digheden zwaar gebukt ging. De koopkracht van het publiek ging achteruit, de bouwbe drijven vven stilgelegd, er was geen ini tiatief"meer. Alleen bij de gemeente was er nog een merkwaardig optimisme. Er beston den grootsche plannen: Lyceumbouw, nieuwe openbare scholen, stadsverfraaiing, kortom, een portéfeuille vol plannen. Helaas kwam van al die plannen niet veel terécht. De oor logsramp gooide alles in duigen. De eerste maanden van het jaar ver liepen in een „afwachtende" houding, tot dat de groote catastrofe kwam, de zwart ste dag in de geschiedenis van onze stad... een oorlog, die we niet gewild hebben, een oorlog met zijn moderne mid delen, met zijn sluipmoordmethoden onder het water en in de lucht, een oorlog, waaronder de burgerbevolking minstens zoo zwaar Ijjdt als de militairen. We willen maar niet bij alle- narigheid van die verschrikkingen stilstaan: bombardemen ten, vrijwillige evacuatie, terugkeer en nieuwe vlucht. Stijging van den levensstandaard, da len van de inkomsten. Het is alles een aan eenschakeling van ellende en we kunnen niet ontkennen, dat het einde van deze dingen nog niet in zicht is. Een belangrijk deel van onze bevolking vroeg zijn verhuisbiljet op en vestigde zich elders. Voor velen is dit van tijde- lijken aard. We weten het bij ervaring, Den Helder zal zich opnieuw bevolken. Wij blijven gelooven in een goede toe komst voor Den Helder. Wij blijven ge looven, dat deze donkere bladzijde in onze geschiedenis straks omgeslagen zal wor den en dat we op een hieuw blad zullen schrijven: „BevrijdWe zullen weer zelfstandig worden, we zullen weer rui mer ademhalen, we zullen ons eigen huis weer durven betrekken, we zullen op nieuw genieten van de vrijheid, die we als Nederlanders boven alles liefhebben. Bepalen we ons nu bij een korten terug blik op de meest belangrijke gebeurtenissen van het voorbij jaar. 2 Januari: De heer? S. Vrije herdenkt den dag, waarop hij 25 jaar geleden in dienst trad bij het loonbureau der Marinewerf. 2 Januari: Straatmaker BrederOde is 40 jaar in het vak. 6 Januari: Jan van Dok is 30 jaar bestuurs lid van de reddersvereeniging „Moed Volhar ding Zelfopoffering". 27 Februari: Ds. H. A. Enklaar herdenkt zijn 30-jarig ambtsjubileum. 13 Maart: De bekende oud-marineman Piet Sinjewel is een halve eeuw in den echt ver bonden. 31 Maart: De oudjes opa en opoe Swerts van het woonwagenkamp zijn 55 jaar ge trouwd, welk jubileum aanleiding geeft tot feestelijkheden in dit kamp. Zelfs de burge meester ontbrak daarbij niet. 1 Mei: Den fourier J. Kok wordt op „Erf prins" de zilveren medaille uitgereikt voor 24 jaar trouwen dienst bij het leger. 2 Mei: Wegens bijzondere verdiensten bij den mijnendienst wordt de luitenant ter zee lste kl. J. N. Sluyter bevorderd tot Ridder in de orde van Oranje Nassau. De commandeur H. A. Meyers wordt begiftigd met de eere medaille in zilver van deze orde. Een en an der geschiedde door vice-admiraal Fürstner op den steiger van het mijnenmagazijn. 18 Juni: Mejuffrouw Charmes, de -populaire kraamverpleegster, herdenkt (in stilte) het feit, dat zij 6000 Juttertjes medehielp hot levenslicht te aanschouwen. 19 Juni: De alom vermaarde Dirk Augu- -tein is 50 jaar getrouwd. 12 Juni: De blauwe zeeridder Piet Rens- maag wordt 90 jaar. 28 Juni: De heer M. Ekkers is een kwart eeuw in dienst bij de Nederlandsche Spoor wegen. 24 Augustus: De zeeridder Maarten Mooy van Callantsoog is 50 jaar getrouwd. 24 Augustus: Echtpaar Van Tol 50 jaar getrouwd. 15 September: De heer P. van Dalei,, ge meenteontvanger, gaat, na 50 jaren trouwen dienst, met pensioen. 14 October: Officieel afscheid van den heer P. van Dalen tijdens openbare raadsverga dering. 14 October: De bloemenzaak van de Fa. Van Amesfoort in de Koningstraat bestaat 60 jaar. 7 December: de hoofdinspecteur van poli tie. de heer Helder, is 30 jaar in dient bij de politie. T Februari: De Nederlandsche Reisver- eeniging herdenkt in Musis Sacrum haar 10- jarig bestaan. 6 Maart: De afdeeling Den Helder van de Nederlandsche Vereeniging van Huisvrou wen viert haar 10-jarig jubileum. Des mid dags vindt een drukbezochte receptie plaats, terwijl des avonds een geslaagde feestavond in het Casino gegeven wordt. 17 Maart: De Speeltuinvereeniging „Den Helder" bestaat 10 jaar, welk feit met een feestavond in het Casino gevierd wordt. 14 Augustus: Het Stedelijk Muziekkorps bestaat 50 jaar. In verband met de tijdsom standigheden wordt dit jubileum letterlijk en figuurlijk „met stillen trom" gevierd. Waren genoemde omstandigheden anders geweest, ongetwijfeld ware dit een festival geworden, dat klonk als een klok. 13 October: De Roomsch-Katholieke Kerk aan de Kerkgracht bestaat 100 jaar. Ook deze herdenking gaf geen aanleiding tot feestelijkheden. 1 16 Januari: Simon Krijnen, 80 jaar oud, bekend architect hier ter stede, overleden. 18 Januari: De heer D. Blom, hoofd der ULO-school alhier en leeraar aan hen Mid denstandscursus gaat heen. 19 Januari: De heer Boogert, bekend zwemmer, overleden. 16 Februari: Een zwaar verlies voor den Vrijz. Dem. Bond en voor het V.D.-jeugd- werk vormde het overlijden van mevrouw Steenmeyervan der Rijst. 1 Februari: Te Dordrecht overleden de emer. pastoor P. J. van Beuzekom. 3 Maart: Op 67-jarigen leeftijd overleed de heer W. Biersteker, oud-lid van den Ge meenteraad, oud-president-commisaris „Zee bad Huisduinen", oud-bestuurslid van „Hel ders Belang" en oud-deurwaarder. 13 Maart: Te Alkmaar overleden de heer J. Brands. Deze was de eerste Directeur van „Kunst aan het Volk" te Den Helder en van hte dubbel mannenkwartet „Inter Nos", eveneens alhier. 9 Mei: Do heer F. J. Egner op 95-jarigen leeftijd overleden. 8 April: De heer H. P. Baak, bekend voor vechter van „Onderling Belang" en de Cen trale voor het Rijkspersoneel, heengegaan. 1 Juli: Oud-vice-admiraal T. L. Kruys te Den Haag overleden. Uiteraard ondervond het muziekleven m Den Helder door de omstandigheden een ern- stigen terugslag. Waren de uitvoeringen in het eerste halfjaar reeds zeer sporadisch in verband met de mobiij statie, na den fatalen lOden Mei werd het muzikale leven, althans wat uitvoeringen betreft, stopgezet. Dit is te betreuren. Niet alleen omdat de bevolking nu ook d i t cultureele bezit moet ontberen, doch eveneens omdat het muzi kale vereenigingsleven als vrijwel totaal ont redderd geacht moet worden. Zeer veel werk en ongetwijfeld nóg meer onbaatzuchtige ambitie zal noodig zijn om na den oorlog dit alles weer te herstellen. Wat de enkele uitvoeringen, die wel ge geven werden, betreft, daarvan moge ge noemd worden het Laatste Marineconcert. Na enkele malen uitgesteld te zijn kon op 3 April dit concert in Casino gegeven wor den. De belangstelling was, als gedurende dit heele seizoen trouwens, groot. De beken de concertmeester van het Residentie-orchest, Adolphe Pot, speelde hat viool-concert van Max Bruch en dat op onnavolgbare wijze. De kapel verwierf een ovatie met de vertolking van Mendelssohn's muziek uit „Ein Midsom- mernachtstraum". Op 30 April vond het lste zomerconcert van het „Stedelijk Muziekkorps" plaats. Wel geen der leden en niemand van het publiek, zal toen hebben kunnen vermoeden dat dit tevens voorloopig het laatste concert zou zijn. Toch was dit zoo en het is thans nog in de nevelen van de toekomst verborgen, wanneer wij weer den heer Bos met zijn mannen in het Julianapark te hooren zullen krijgen. Moge het zeer, zeer spoedig zijn! Op 9 Mei tenslotte concerteerde de har monie-kapel „Winnubst" in Casino. Ook deze klanken waren de laatsten,' die door de ver eeniging ten beste gegeven werden. Dit con cert was definitief de „finale" in Den Helder. Het openbare muziekleven was tijdelijk daar mede op non actief gesteld. 16 Januari vond de 4e tooneelabonnements- voorstelling plaat» en wel met de uitvoering van „De Firma Monestier", door het Resi- dentietooneel. Een perfecte opvoering van een p rfect stuk. Ongetwijfeld een der meest inhoudsvolle stukken, die in deze serie ge geven zijn. Mogen wij nog herinneren aan de uitnemend gespeelde hoofdrol van Vera Bon dam, die terecht, verscheidene ovaties te in- casseeren kreeg. 27 Februari kwam, eveneens als Abonne mentsvoorstelling, de „Victorian thriller" „Gaslicht". Een stemmingsstuk, waarin men o.m. Willy Haak op haar best mocht aan schouwen. „Gaslicht", een spannend stuk too- neel, dat echter in geen enkel opzicht over eenkomst vertoonde met de geijkte, en veelal een tikje platvloersche, detective-stories. 17 April tenslotte werd de serie op eminente wijze afgesloten met bet onvergetelijke „Chro- nique Scandaleuse", waarin men Mary Dres- selhuys in een harer brillantste vormen mocht zien schitteren. Wat hier gepresteerd werd was zoowel qua regie als qua spel onverbeterlijk en unaniem was men het er over eens, dat dit stuk een glorieus besluit vormde van de serie abonne- mentstooneelvoorstellingen in Den Helder.. Het was, doch dat wist men toen nog niet, tevens een einde voor langer dan één zomer seizoen... Wat het overige tooneelleven in Den Helder betreft, 6 Februari bracht TAVBNTJ het bij zondere spel „De Nacht van Bess", een in meer dan een opzicht merkwaardig tooneel- stuk, dat weliswaar boeide en zeer behoorlijk door TAVENU gespeeld werd, doch dat di verse vragen onbeantwoord liet. 19 Maart voerde de arbeiders-tooneelver- eeniging „Herman Heyermans" op het melo drama „De Schaduw van het verleden". Inder daad, een melo-drama, hetwelk echter door het groote auditorium blijkbaar wel gewaar deerd werd. 28 April bracht de Helaersche Roomsch- Katholieke Gemengde Tooneelvereeniging van Antoon Coolen „De Vreemdeling", een uitste kend geschreven stuk, dat een alleszins waar deerbare opvoering kreeg. Deze tooneelver eeniging beschikt over enkele bijzonder goede krachten, welke in staat zijn een stuk op peil te brengen en te houden. Jammer, dat ook aan de werkzaamheden van dit ensemble voorloopig een einde gemaakt is. Wat wij over de muziek schreven, moge in gelijke mate gelden voor het tooneel in Den Helder. Geen abonnementsvoorstellingen meer, geen Tavenu meer, geen Roomsch-Katholieke Tooneelvereeniging meer... Ongetwijfeld zullen de besturen der ver- eenigingen al het mogelijke doen om het ver band in de organisaties te houden. Moge dit echter ook al lukken, het zal geruimen tijd vergen, voor en aleer men weer van eigen bodem iets goeds op de Heldersche planken te aanschouwen zal krijgen. Dat is jammer, een harde waarheid, maar daarom niet minder waar. 0 30 Januari: Brigadier wachtcommandant Steinmeier gaat, na 29 dienstjaren bij de politie met pensioen. 29 Februari: Na 20 dienstjaren verlaat de conciërge van de Zeevaartschool, J. Boxmeer, met eervol ontslag de school. 21 Maart: De heer C. Rab, onderwijzer aan school 6, neemt afscheid. 12 April: De heer Koch, ambtenaar bij de Centrale Kas, verlaat den dienst. 1 Mei: De heer Lastdrager, voortvarend ver- eenigingsman van de Heldersche wandelsport, verlaat de gemeente. 1 Mei: De Kantonrechter, Mr. Sickenga, gaat met pensioen naar Driebergen, na vele jaren zijn functie als „kadi" aan de Kerk gracht vervuld te hebben. 18 Juli: Dr. P. Feenstra Kuiper, leeraar aan het Koninklijk Instituut voor de Marine en lid van den gemeenteraad, vertrekt naar Hilver sum. 1 December: De onderwijzeres Mej. Valken burg gaat met pensioen, na bijna 40 jaar lang haar zeer gewaardeerde krachten aan het plaatselijk openbaar onderwijs gegeven te heb ben. In de eerste maanden van dit jaar waren wij nog in de gelegenheid enkele plaatselijke koren te beluisteren, die, ondanks de moeilijkheden die de mobilisatie met zich bracht, niet ver saagd hadden om toch voor leden en donateurs een uitvoering te geven. Van deze uitvoeringen noemen wij o.m. die van „Helders Mannenkoor" welk ensemble op 15 April een concert in Casino gaf. Een niet gering aantal werkende leden was afwezig in verband met de vervulling der militaire plich ten. Wat echter onder leiding van den heer Leewens gepresteerd werd, kon de toets der critiek ruimschoots doorstaan. Hetzelfde geldt voor het optreden van den solist, Adriaan Vrindt, die een cello-recital gaf. 24 April zongen „De Zingende Jantjes", en .musiceerde Helder's Kamer Orchest, beiden onder leiding van Henk Hoogervorst, Door den heer Hoogervorst werd juist in die dagen een opmerkelijke activiteit ontplooid en het is aan geen twijfel onderhevig, dat hij op koorzang- gebied belangrijke resultaten in onze stad be reikt zou hebben. Ook hem werd echter verder werken onmogelijk gemaakt. 25 April bracht „Harmonie" de beroemde operette „De Klokken van Corneville" voor een vol huis, en het succes was evenredig. Een welverdiende hulde werd spelers, zangers en dirigent na afloop gebracht. 29 April gaf „Helders R.K. Gemengd Koor in Casino een belangrijke uit-oering en wel met Max Bruch's „Das Feuerkreuz" en van Heinrich Hoffmann „Das Marchen von der schonen Melusine". Men had de hand weten te leggen op twee eerste klas solisten en wel op de sopraan Nora Blok en den bariton Lucien Louman. 18 April debuteerden onder leiding van Henk Hoogervorst niet minder dan 2 nieuwe koren tegelijk. Dat waren gemengd koor „Crescendo" en het meisjeskoor „Irene". Wat door beide ensembles ten gehoore gebracht werd, was boven allen lof verheven. Inderdaad bleek nu wat een jong, voortvarend en zeer muzikale dirigent als de heer Hoogervorst met ambi tieus materiaal weet te bereiken. De uitvoe ring werd op zeer geslaagde wijze besloten met het optreden van de „Brass Button Band" een uit stafmuzikanten samengesteld orkest, dat welverdiend succes oogstte, en onder lei ding stond van den heer Broekhoven. Vele en velerlei waren de gebeurtenissen, die in het jaar 1940 plaatsvonden, maar verreweg het meerendeel was van een wel uitermate droevig gehalte. Nog te versch' liggen de rampen, die ten eeuwige dage in onze stad besproken zullen blijven, ir_ het geheugen en het lijkt ons beter geen kroniek te geven van de rampzalige dagen, die dit voor Den Helder zoo bij uitstek fatale jaar, telde. Het zij voldoende te memoreeren dat op den vijfden, en tevens laatsten oorlogsdag Den Helder voor de eerste maal aan den lijve er voer wat oorlog beteekent. Voor de eerste maal richtten bommen dood en vernieling aan in de stad en voor het eerst vluchtten duizen den inwoners in panische schrik naar buiten. In den tragischen zin van het woord: redeloos en radeloos. Voorbij gelijk een lange bange nacht, ziek van leed. God weet hoeveel harten, krimpen van pijn. „Rachel beweent haar kinderen, omdat ze niet zijn Wat bleef over: ontzetting alleen? Neen! 't Eene noodige, troostende, zal overleven ruimte en tijd: Stille hoop op Gods barmhartigheid. 's-Gr. G. Nieuwenhuijsen. Nauwelijks enkele dagen later, of wederom waren het bommen die schrik en ontsteltenis wekten, en van die dagen af werd Den Helder min of meer regelmatig „uitverkoren" tot doelwit van nachtelijke bommenwerpers. Nu eens waren het heele wijken die zwaar te lijden hadden, dan weer betrof het slechts enkele huizen. De eene maal waren er vele dooden en gewonden te betreuren, dan weer kwam de bc 'king er met den schrik af. Al spoedig qvacueerde de burgerbevolking. Dat wil zeggen, er was een officieele evacuatie van het kapitaal minst krachtige deel der be volking naar Heerhugowaard. Gedurende de vrij rustige Juli- en Augustusmaand kwam een eind aan deze evacuatie, terwijl ook de dui zenden vrijwillig geevacueerden voor een groot deel hun huis in de stad weer opzochten. Helaas.de bommenwerpers kwamen terug. 29 September, 10, 11, 13 Cctober, 2£ October, 30 October, 17 November, 25 November... Ziedaar, enkele data, waarop wederom bom men in de stad terecht kwamen en hetzij slachtoffers eischten, hetzij materieele schade veroorzaakten. Wederom evacueerde men vrijwillig en thans zal het vrede moeten zijn, voor en aleer het gros der inwoners bereid gevonden zal worden, voorgoed te „repatrieeren". Per 1 November was een 2200-tal huizen reeds vernield of beschadigd. Wèl een bewijs, hoezeer onze stad door den oorlog getroffen is. Inderdaad mag men zeggen dat ook Den Hel der de spits afgebeten heeft, evenals Vlissin- gen. Rotterdam en enkele andere plaatsen. Talloos waren de gevolgen van den oorlogs toestand in Den Helder: het vereenigings leven stond stil, het onderwijs werd totaal ont wricht, de middenstand heeft de grootste moeite het hoofd boven water te 1.ouden, ter wijl, zooals men elders uitvoeriger leest, de gemeentelijke schatkist den bodem laat zien. Doch laat ons afstappen van dit wel bijster, onprettig onderwerp ,en hier nog eens de hoop uitspreken, dat deze nachtmerrie, dip „oorlog" heet, spoedig tot het verleden moge behooren. Opdat ook spoedig aan een defini? tieven opbouw van onze zwaar geteisterde stad begonnen kan worden. Ondanks de misère die de maand Mei ken merkte, wérd toch nog het nieuwe gebouw van den Gemeentelijken Geneeskundigen en Gezondheidsdienst in gebruik genomen, zij het zonder eenig ceremonieel. Tot nu toe heeft men dit uitstekend geoutilleerd bedrijf mogen behouden en men kan niet anders zeggen dan dat het een uiterst belangrijke aanwinst voor onze stad is. De geheele plaatselijke gezond heidsdienst, met zijn vele vertakkingen, is thans, in tegenstelling met voorheen, gecen traliseerd. In de maand November verscheen de eer ste mededeeling over de mogelijkheid dat de gemeente Callantsoog mogelijkerwijs bij Den Helder gevoegd zal worden. Ongetwijfeld een lichtpunt in deze donkere dagen. Waar ook de bevolking van Callantsoog sympathiek tegen over dit plan staat, mogen wij hopen dat deze mogelijkheid in een volgend overzicht als praktisch verwezenlijkt genoteerd mag wor den. De eerste December-week kenmerkte zich door hevige stormen. Sedert verscheidene jaren had men zulke zware Noordwester stormen niet meer beleefd. De gevolgen waren dat de zandplaat Onrust totaal wegsloeg en dat dijk en strand en duinen bij Den Helder zware schade moesten boeken en dat er ver scheidene schepen in nood geraakten, waarbij er enkele schipbreuk leden. Het was bij deze schipbreuken, dat schipper Coen Bot van de „Dorus Rijkers" prachtig redderswerk leverde, waarover zeer terecht in de landelijke pers op uiterst waardeerende wijze werd geschreven. (Erbij vermelden „Voor Winterhulp Nederland")

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1940 | | pagina 1