i HET TOONEEL KERSTMIS 1946 Natuurleven rond VI «i«* Zijn verhouding tot en verwantschap met de kerk Pantomimes God, door Uw groot geduld Leefden wij weer dit lange Jaar om Uw troost te ontvangen Midden in dood en schuld. Ach, wij zijn niet bereid Te ontvangen Uwen vrede Die Gij zoo lang geleden Verricht hebt aan den tijd. AA AAK onze armoe rijk Met wat wij lang verkregen: De zaligheid en zegen Van Uw gekomen Rijk. WINTER IN VOLENDAM t 1 f o Ay' PASSAGIER VOOR WEST-INDlE Een Kerstuitzending verpakt in een kistje DOOR Prof. G. v. d. LEEUW FR Is een tijd geweest, vlak na de bevrijding, dat de schouwburgen stampvol waren Men wilde inhalen wat men tijdens de bezetting had ge mist en men was den toonelisten dankbaar voor de houding, die niet weinigen hunner tegenover den vij and hadden aangenomen. Thans is dit al weer veranderd en het schouw burgbezoek is aanmerkelijk afge nomen. Het is daarom een goed oogenblik om ons af te vragen of wij niet een soort verplichting tegenover het too neel hebben. Ik begrijp natuurlijk, best, dat van niemand kan worden gevraagd, dat hij naar den schouw burg gaat, zooals hij naar zijn bureau gaat Tenslotte gaan wij, als wij gaan. voor ons plezier. Maar wel zouden inzonderheid de christenen zich wel eens af kunnen vragen of wij niet iets aan het tooneel hebben goed te maken. De strijd tusschen tooneel en kerk is van zeer ouden datum. Historisch is hij ook zeer goed te begrijpen Toen het Christendom de antieke wereld binnentrad, vond het daar niet het tooneel, zooals het in Athene's bloei tijd was geweest toen de gansche bevolking de meest verheven en diep zinnige poëzie, het schoonste drama dat ooit Is geschreven, in het theater volgde en aan de voorgestelde han deling hartstochtelijk deelnam. Die glorie was lang voorbij In de wereld van Paulus, van de kerkvaders, was een ander soort tooneel zeer populair Het wordt de Mlmus genoemd en het had meer gemeen met onze revues dan met ons tooneel. De toon was weinig verheven. De comedianten maatschappelijke verworpelingen hoewel soms gevierd op de wijze van moderne filmsterren, leidden een wei nig zedelijk leven. Bordeel en too neel stonden niet verre van elkaar Het is dan ook geen wonder, dat de aanraking tusschen kerk en tooneel niet zeer vriendelijk was en dat de kerk van den beginne af tegen het tooneel heeft strijd gevoerd. Dat Is zoo gebleven. En nog is het in vele christelijke kringen geen ge woonte om naar den schouwburg te gaan. De reden daarvan ligt dieper dan de genoemde historische. Dat kerk en tooneel elkander zoo weinig liggen, vindt zijn reden daarin, dat zij zoo nauw verwant zijn. Het oude Griekscbe tooneel van de groote tra gici: Aeschylus. Sophokles, Euripides. was een religieuze aangelegenheid De opvoeringen vonden plaats in het kader van godsdienstige feesten. En in de drama's werden religieuze en zedelijke problemen van de hoog ste orde behandeld. Enkele malen in de geschiedenis van het tooneel heeft zich dat herhaald, hoewel toen het religieuze kader was weggeval len. Het tooneel van Shakespeare en Goethe Is nog steeds een bron van wijsheid en zedelijke kracht Maar ook wanneer het tooneel op een veel lager peil staat zelfs in den boven genoemden Mimus, zelfs In onze geliefde poppenkast-voorstel'in gen (lang niet het meest verachtelijke tooneel') is er iets in, dat met de kerk verwant is Want ook de laatste voert een soort drama op. Ik weet dat ik ais Ik dit zeg. alle barthlanen aan mijn hals krijg. Maar het is er niet minder waar om. De eene kerk doet het met misgewaden en bulg'n gen voor het altaar, de andere mei een simpele toga en een preek Maar geen enkele kerk kan het dramati sche geheel missen Bepaalde hande lingen. al is het maar het uitspreken van den zegen, de bediening van het sacrament suggereeren. dat de voor ganger een rol speelt. En ook zijn preek is niet maar een verhaal dat hij zelf verzint, zij is het woord, dat hij spreken moet. omdat het hem is opgedragen En hij spreekt het vol gens bepaalde regels, die hii put uit ,dat groote regieboek, den Bijbel. De historici weten ons te vertellen dat deze overeenkomst te verklaren is uit een gemeenschappelijken oor sprong, dat er een tijd was. dat het spel per sé heilig was en de eere dienst per sé spel. dat tooneel en godsdienstoefening niet te onder scheiden waren Wij wenschen dien tijd niet terug Maar wel mogen wii ons afvragen of de oeroude verwan» '(vervolg van pag. in deze krankzinnige vermomming de grofste grollen ten beste geven en de heeren kunnen er wat meel maar nooit zal men de bloemenftnales laten vervallen, die nu al honderd jaar en misschien wel langer bij zoo n voorstelling hooren. Uit heel Engeland komen men schen met Kerstmis naar tonden De welgestelde lulden van het platteland herken je onmiddellijk aan hun stijve antieke modes, aan de onversiijthsre tweed mantelpakken en de heeren costuums met n uwe broeken en lan ge colbertiasies. aan grijze en bruine hooge bolhoedies. Overal elders zou den ze een oploop veroorzaken hier in Londen echter kijkt niemand ook maar even naar ze >m Maanden te voren hebben ze plaatsen hesoroken voor „Cinderella" of „Jack and the Bean stalk". Hartstochtelijk fluiten ze de booze heksen uit zijn diep-on gelukkio met de arme verlaten prln ses en juichen wanneer de slechte toovenaar een pak slaag krijgt 't is een wonderltjk allegaartje zoo'n pantomime, maar 't ding hóórt nu eenmaal bij het Engelsche Kerst vermaak Als een Brit zes Jaar is mag hij et voor 't eerst heen hóór» bij z'n opvoeding en als hij tachtig is. dan laat bij zich er heen dragen. om te zien hoe de ondeugd gestraft en de deugd beloond wordt, ondanks bont revue-gedoe van dezen tijd En dan stapt hij tevreden In z'n bed gerust gesteld dat zijn „good old England' nooit zal veranderen. schap ons niet tot bijzondere belang stelling voor het tooneel moet bren gen, een belangstelling, die zich zeker niet daarin zal uiten, dat vrij alles goedkeuren wat op het tooneel geschiedt maar die ons er wel toe zal brengen om het tooneel en zijn uitingen met groote oplettendheid te volgen omdat daar iets geschiedt dat wii niet zonder groote schade uit ons leven, juist uit ons christenleven kun nen missen. Want wat het tooneel doet van de poppenkas» tot Shakespeare. Is niet anders dan te trachten het mensche- Iijk leven in zijn wezen, in ziln kern samen te vatten en ons daarmede te brengen tot de bevrijding van de zelfkennis. Wij lachen om onszelf of wij huilen om onszelf, maar in leder geval komen wil, zelfs in de mlddelmatigste tooneelvoorstelling op een torentje te staan, vanwaar wij ons leven kunnen overzien. Preken doet het tooneel niet Als hef dat doet. is 't geen tooneel meer En de kerk speelt ook geen tooneel tenzij de dominee een eomedlant Is zooals Goethe zei. Maar de samen vatting van het wezen van het men scheüjk leven hebben beide gemeen De kerk weet daarbij van het godde lijk drama het spel van mensch en God dat de kern en het wezen Is van de mensrhelijke existentie Het too neel weet daarvan slechts een enkele maal Maar belde weten, dat het le ven een drama is. met een zin en een ontknooping En beide beoroeven den mensch te brengen tot kennis van zlchzelven. Daarom verdient het tooneel onze belangstelling en liefde, en elke pa- ging om het tooneel dichter hij ons volk te brengen onzen warmen steun WEER is een jaar verdaan Met zijn verzuimde kansen. Verduisterd zijn de glanzen Die waren opgegaan. HADDEN wij niet geloofd Dat Gij hadt overwonnen, Een nieuw begin begonnen In vrede, lang beloofd? MUUS JACOBSE ONWILLEKEURIG heerscht bij velen de gedachte, dat men met de vurige duc van Tholtulpjes, een witte cyclame en het in huls gehaal de sparregroen genoegen moet ne men om ln den Kersttijd iets van de natuur te bemerken. Wie daar echter een neus voor heeft en met open oogen door de we reld bulten wil gaan, kan nog ge noeg plezier beleven op een wande- deling en hier en daar een paar mooie dingen opmerken, die boven dien het voordeel hebben, dat zij so- ber en stemmig harmonieeren in den st(jl der wintersche natuur, hetgeen van veel technisch versiersel tn den Kersttijd niet gezegd kan worden. Blijft het kwakkelen met den win ter, dan zijn er nog allerlei bloemen, die rustig doorbloeien, al zjjn dat dan de dapperste van de schare Hier en daar staat er nog een stevige witte doovenetel onder de heg, waar ge het kinderlijk genoegen aan be leven kunt de honing uit de witte lipbloemen te zuigen De paarse neef jes houden hem trouw gezelschap, samen met ander klein gebloemte van braakland en akkerrand, net heldergele kruiskruid, bet onopval lende herderstaschje met zjjn fijne witte bloempjes en aardige driehoe kige hauwvruchtjes en de kleine vo gelmuur met de heldere sterretjes in het frissche groen. In de tuinen der villaS sprinkelt de winterjasmtjn honderden helder gele sterretjes tegen den muur, de moedige hulst staat met felroode bes sen te glanzen in de winterzon en de kerstroos versiert met haar prachtige witte bloemen (vol Interne gehei men) den kalen bodem. De rest van den tuin ligt warmpjes onder zijn bontjas van turfmolm, alleen in den 'xï r- v J. /j 'N*"' VV" SCHIPHOL, De brave kleine auto die ons heeft meegenomen, zwaait het parkeerterrein op en kan nog net wegkruipen ln een gaatje tusschen twee grootvorstelijk glanzende depar tementale sleden. We stappen uit. De eerste blik valt op een soort kermis terrein waar een enorm circus bezig is zijn tenten en onderhoorlgheden op te slaan De tweede geef* herademing hier ls een plekje Nederland waar de beklemming die elders alom ls even wegvalt, hier wordt gewerkt zondei omzien, hier ls een knooppunt van wereldwegen, er dit punt is een stukje Nederland. Langzaam wandelen we tusschen de provisorische stalletjes en houten gebouwen door naar de piste van het circus. Daar staan de vogels. Hoogbeenig en schijnbaar een beetje onwennig Maar bij het ma noeu#-eeren blijkt dat dit meevalt, de gevaarten kunnen bijna om hun eigen as draaien. Onze vogel staat vlak achter het hek. Neen, we mogen niet verder dan hier, wij zijn geen passagiers, ilechts lieden die een passagier uitgeleide doen. Een geweldige viermotorige Constellatlon met over zijn romp ge schllderd de vanouds met den klank van wereldwijd befaamd avontuur ge- iaden woorden: The flylng Dutch man! Het Kerst vliegtuig voor West tndlë. Het doel van ons bezoek. Langs het hooge trapje klauteren de passa glers ln den romp Een fotograaf laat zijn lampen flitsen, blijkbaa. zijn die drie heeren daar niet zonder faam De stewardess helpt moederlijk een kleinen dreumes langs de steile treden van het trapje naar boven, de cabine tn. Het duurt even. Dan begint het wulven uit het smalle poortje ln deD romp naar ons, de achterblijvenden die uitgeleide doen. Rondom ons wordt terug gewuifd, maar het geeft niet veel meer. het poortje ts maar nauw de schemering valt al. en eigenlijk ts het contact met den grond al verbro ken Hulpe'oos wuiven. Wg wuiven niet. Onze passagier, dien wij uitleiden op dezen achtermiddag tn December Ls al ln het vliegtuig. Nu zit ook de piloot al op zijn plaats, voor tn den neus. Even later bewegen de allerons. en nog eens, en nog eens; de piloot probeert of alles klopt. De gele tank auto staat al snorrend onder den eenen vleugel benzine naar boven te pompen. Van kleine rijdbare roode brandblusschers voorzien, hebben mannen ln overalls opstelling geno men brj de vie> schroeven. Over enkele minuten zal de herboren Vliegende Hollander ucb verheffen, met ook onzen passagier. Hoe zal hg zich houden in zijn donker hoekje Maai daar begint di eerste schroei lang zaam te draaien, de injectie me' ge comprimeerd< luchl doet haar werk brullend als een woest geworden bet-s' slaat plotseling de motor aan, uit de uitlaat buizen knallen enkeie rosse vlammen, rook begint in vettige slier ten onder den romp door te drijven De eerste motor draalt. Het poortje U dicht nu. Gezichten van passagiers vaag voor de patrijspoorten Scheme ring -Onze passagier ts er liet bg Maar dit bedroeft ons geenszins Laai hem ln het kleine kistje waar we hem zorgvuldig ln hebber gestopi enkele dagen geleden Ergens op het wijde veld floept een rood lichtje aan rVIT was enkele dagen geleden Hei roode lichtje brandt!Eng opeengedrongen zitten we met z'n drieën achter het tafeltje waar teder zijn paperassen op heeft liggen twer microfoons voor ons, de eene op de tafel, een kopmlcrofoon. de andere als een stuk geschut tegen het tafel blad geleund, naar ons toe. Joop Re in boud zit nog gebogen over het vers dat hg straks moet zeggen; hg zoekt en zoekt, om den julsten klank te pakken te krggen Tine Schouten prevelt nauw lippenbewegend haai verbindende teksten tusschen de groeten die straks komen Mgn oog snelt voor de zooveelste maal nog eens over het bgbelblad voor me, en den getikten tekst die straks levend moet worden gespróken, en niet ge lézen een klein maar belankrtjk verschil bg de radio! Maar nu zgr. we etndeigk dan toch begonnen. De boel draalt, na urenlange voorberei dingen, correcties en nieuwe denk beelden die reeds aanvaarde weer omver wierpen. Ik loer even naai links door den glazen wand der regel kamer: de technlker zit op zgn post. achter de knoppen en de draaitafel, de regisseur staat waakzaam achlei hen en zgn blik laat ons drietal geen oogenblik los. Daar komt het klokgelui door. De opname van ons Kerstprogriunma voor de Strgdkrachten ln West Indiè ls begonnen. De aankondiging door den omroeper tegen den achtergrond der klokken. Dan nog even uitbeieren- de klokken, en leeds ruisctu net „Stille nacht, heilige nacht" op. Nu moet ik oppassen wam onmiddellijk aansluiten is de boodschap. Het is zoover. En het Kerstevangelie uit Lucas 2 volgt Ik voel opeens een op komenden kriebel achter ln m'n keel, wordt razend op mezeli, maar weet nog net dien ongewenschten gast tijdig en ongemerkt den nek om te draaien. Amen! JubelenJ klinkt de Engelenzang op. De regte ls op haar qtu-vive, het gaat goed En dan zit ik al midden in de toespraak voor de soldaten ginds ver van het vaderland, en toch wil het ook voor hen ais voor ons en deze heele verlaten wereld weer Kerstfeest worden, net feest van de boodschap dei eeuwlgt nabijheid en vreugdevolle inkomst ln alle menschen verlatenheid Zacht en teeder. vederlicht, enkele maten symphomsche muziek als al sluiting en overgang- Kijn stukje Mozart ls dat. Heeft mgn trouwe assistent goed uitgekiend. En dan buig ik me wat terzgde en Tin) Schouten hangt al vleiend tegen de microfoon aan en naar warme iagt vrouwenstem introduceert de groeten uit het vaderland die door de lucht onder de tropische Kerst boomen ginds willen waaien. Nu hebber wg even rust. De groeten staan al op de plaat opgenomen van menschen uit hei heele land afkomstig En dan ls het de beurt van Joop Lk wacht ln spanning op wat er komt. want dit vers ls mg sleeds zeer Uei geweest, en één onjuist gelegd accent zou hel nu voor mij kunnen bederven Daar gaat le. Nghoffs sonnet „Sol latenkerstmls" Ja deze Joop heeft len toon te pakken, ik merk hei dadelijk. Het kind op de trommel. En de ruwe gezichten er omneeo En dan die ontroerende regel, hoe soldatesk vreugdevol draait hg dien eruit „Hoera voor 't Kind! Hoera voor 't regimentEn dan zingt het „Nu zg't wellecome' door -* studio; wg leunen achterover, opeens van de spanning bevrijd, de opname ls beëln dtgd en geen ongelukken, we kunnen een pgp opsteken en nog even na praten over een paar kneepjes van het vak, waar we als radlo-artlesten onder elkaar nooit op uitgepraat ra ken. Dit was enkele dagen geleden ln Hilversum. EN nu knalt hier op Schiphol, ter- wgi de Decemberschemering al blauw neerzinkt, de vierde motor van het Kerstvllegtulg voor de West; het ts even over half vflf en het vertrek gaat beginnen. Een kistje ls onze passagier. En ln dat kistje hebben we zorgvuldig de gelattne-platen ver pakt, bestemd voor Paramaribo, die de Prins Bernhard-zenders aldaar zullen uitzenden op den Eersten Kerstdag. In het kistje zit: de stem van een oud man, die enkele woorden zegt tot zgn zoon. De stem van een vrouwtje, dat spreekt tot haar man alsof er niemand bg was, en toch luistert straks God-mag-weten wte-allemaal mee. Maar lk weet dat niemand erom zal Jachen. Het stemmetje van een klein kind, Maar het durfde eerst niets te zeggen voor dat vreemde ding. die microfoon er, zoo hoon men straks eerst, heel zacht maat toch overduideüjk, een moederlijke vrouwenstem, aansporend: „Zeg nu da-da, pappa!" en dan pas komt. tioog. en je krggt er n klein trapje van tegen Je hart, de stamelende babystem: „Da-da, pappa!" Er zltteD liederen ln het kistje: het Stille nacht dat ledereen kent, de Engelenzang en het schoonste oud-Nederlandsen e Kerstlied En een stukje Mozart, dat die soort van vreugde ln zich draagi welke ais over afgronden zweeft. Een domineespreekje. En: het Heilig Evangelie zelve! Passagier voor West-lndlë. De vogel zet zich ln beweging Op den Eersten Kerstdag ga lk af stemmen op Radio Paramaribo, s avonds om tien minuten over zes. op de golflengte 14.S7 meter. Om te controleeren hoe alles dan doorkomt Om te overpeinzen wie er ginds en nier nu wel allemaal mogen luisteren naar alles wat dan uit ons kistje te voorechgn komt. En vooral: hoe vreemd dit ls en hoe diep van ver borgenheid en hoe waarachtig kerste igk van zin. dat het Heilig Evangelie zulke wonderigke wegen weet te vinden om zgn heil uit te zaaien op len breed en volkerenwind! Goede vlucht. Vliegende Hollander' Behouden overkomst, Heilig Evan geile! Gg, blinde passagier alle eeuwenF. R. A. HENKELS. border kleurt de dwergcotone&ster met zijn bloedkoralen besjes den stemmigen grond en het kan gebeu ren, dat er hier en daar ln de luwte al een paar sneeuwklokjes met de eerste groeipieken een blauwen neus komen halen. Begint het plotseling te knijpen met den winter, dan kunt ge veel plezier beleven met de vogels, die met het strengen van de koude naar de hulzen komen afzakken, vooral waar ln de turnen een voederplank wordt ingericht of het tafel- en ket»- kenafval op het tuinpad wordt ge strooid. Daar kunt ge van allerlei gasten verwachten. Natuurlijk da schreeuwerige musschenbent, die ae grootste vechtpartgen aanrichten en alle concurrenten uit de buurt wil len houden. Maar af en toe krggt toch ook een bedeesd roodborstje een kans. nadat het al een tgd lang snik- kerend en hippend ln de kale wilds rozen met hun glimmende bottels heeft zitten wachten. Verder natuur lijk de merels, die onbesuisd midden ln den voerbak ploffen en ln het bij zonder verzot zgn op de klokhuizen van de appels Misschien duikt et ook wel eens een verdwaalde kuif leeuwerik op met zgn pientere pik- mutsje of het sierigke, maar wel mg opvallende figuurtje van de hegge- musch of bastaardnachtegaal. Hg lijkt inderdaad op belde: op de mus- schen in kleur en op den nachtegaal in gestalte. Mocht het, naar de traditie der prentbriefkaarten, een witte Kerst worden, dan moet men zich de kans niet laten ontgaan zich ln een paar stevige schoenen te steken en een fiksche winterwandellng door het ba- sneeuwde bosch en veld te onderne men. Hoe stil ligt de wereld als een witte toovertuin onder den blanken sier der sneeuw gespreid. Hoeven en schqj-en liggen dik ingeduffeld en alleen de boomen er om heen etsen hun warrig silhouet tegen de grijze lucht. Bonte en zwarte kraaien ge ven eenig leven aan de witte vlakte en bg de boerdergen scharrelt een kleumerige haas tusschen de gsmut- sen van de boerenkool. In de bout- mgt ratelt het vroolijke wekkertje van 't winterkorunkje en de kippen ln het wagenkot hebben den gan- schen dag een stelletje évacué's aan vinken, kuifleeuweriken en zelfs dui ven over den vloer. Onder de strui ken werkt de merel, gitzwart afge tekend tegen het witte dek, en smijt verwoed met dorre blaren om zich heen op zoek naar wormen en slak ken. Waar hg bezig geweest is, zitten er donkere scheuren en gaten ln den sneeuwen deken. Maar tegelgk houdt hg een waakzaam oogje in het zeil en slaat schril en driftig alarm, als er maar een kattenkop om het hoek je van de deeldeur versebgnt. ln één roetsj zit het heele wintergezelschap Ln de elzen, waar het straatjongens achtig bigft zitten schelden tot het gevaar geweken ls. In het bosch wordt de sneeuwdag met nog stiller sprookjessfeer ge vierd. Het schgnt of alle leven on der den donsdeken is afgedekt, maar wie opmerkzaam toeziet, vindt alras de fgne prenten en sporen van aller lei gedierte, dat in den vroegen mor gen verrast en nongerig door de sneeuwwereld is gegaan. De breede sparretakken bulgen onder den zwa- ren last, die ook dicht en mollig op de dennenkronen ligt en prachtig blauw en zwart contrasteert. Soms klinkt er toch geluld. Een heel teer en gi muziekje tinkelt naderbg Met zilveren geluidjes trekken de meezen in troepen door het hout en onder 't donkere sparrendak kan men het fgne gemiesper van de goudhaantjes beluisteren, die ln spleten en gaten speuren naar het klein gedierte, dat hen den winterdag nog vrooigk en onbekommerd doet voorkomen. Mis schien dat ge een glimp opvangt van het hermeigntje, dat zich tn zgn wit te wlnterpakje heeft gestoken en al leen het staartpuntje ln het zwart gelaten heeft. Misschien, dat ge aan den stillen vgver ln het bosch of aan een beekje een schicht ln alle kleuren van den regenboog ziet voorbgfllt- sen Dat is het gsvogeltje, dat bg de bgten loert op kleine vtschjes en in secten. die er lucht komen happen. Dat zgn al twee van de boeiendste figuren, die er tn het buitenleven van den Kersttgd te betrappen zgn. VAGABUNDUS. DOODE roten met Kerstmis.. Waarom weten we eigenlijk niet, maar de N ederlander legt in de donkere dagen rond de feesten aan het emde txin het jaar een merkwaard\qen voor. keur aan den dag voor roode t bloemen.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1946 | | pagina 6