EEN PRINS j leefde voor zijn Volk
D
EEN VREUGDEGOLF ging door het Land
N
r
K.
eerland juicht!
Toen TRIX
geboren werd
door Maurits Uyldert Leven en strijd van den Vader des Vaderlands
Bij de geboorte van een Oranje-telg gaan onze ge
dachte onwillekeurig terug naar den eersten Oranje
vorst, die zijn levenslot aan dat der lage landen ver
bonden heeftaan wiens toegewijde zorg en bedacht
zaam beleid wij ons vrij volksbestaan voor een niet
gering deel danken. Hij is voor ons volk, in onze
grootste benardheid, tot hulp en heil geweest, hij,
Willem, graaf van Nassau, Prins van Oranje.
e Stamboom der Oranjes
De verwantschap van ona
Koningshuis met de
Romanows
ORANJE
NASSAU
De naam:
„Oranje-Nassau
Ooe sober, hoe eenvoudig werd de ge»
boorte van deze later zo grote poli»
tieke figuur wereldkundig gemaakt!
Wij laten hier die aankondiging in de
irspronkelijke taal en mét de fouten,
zoals zij aan ons overgeleverd is, vol»
gen:
"Anno Cr. '33 üff Doenstag den
XXni tag Aprillis hat die wol»
geb. Juliana von Stolberg zwi»
schen zweyen und dreyen, doch
Aldus laat de dichter van het
„Wilhelmus" den prins spre»
ken.
Wij weten reeds van de
schoolbanken, hoe hard deze
strijd is geweest, hoe zwaar de
tegenslagen waren en hoe
traag de triomfen elkaar hebben
gevolgd. Waarlijk, men moest wei
sterk van geloof en overtuiging zijn om
ondanks alles deze strijd levenslang
vol te houden. Maar de prins bezat de
op»
wel
SCdCII £WCVCU UIIU VJl t V til, UUVU --- uv 1' LUI., lll'-01 ut
11 gave van het geduld, de geestkracht,
allernechts dryen uhren morges het ge|u,d geboren H„
r mittag in Schosz Dillenburg S{0nd tegenover zijn koning, maar niet
iii-!_ lij-i- J- li-
majesteit
van God.
de majesteit gesteld heeft
vor
aiunu Lc^cnuvcr zijn Kuning, maar mei
ein kyndlein menliches Ge» als verrader. Hij bestreed zijn koning j
slechts, der nam soll Wilhelm a's een man die boven de menselijke
heiszen, zur Welt geboren.
Voor Godt wil ick belijden
End zijner grooter Macht,
Dat ick tot gheenen tijden
Den Coninck heb veracht:
Dan dat ick Godt den Heere
Der Hoochster Majesteyt,
Heb moeten obediëren,
In der gherechticheyt.
Dit bericht over de geboorte van
een staatsman en vorst aan wien de
Nederlander nog altijd onschatbare
dank verschuldigd is voor hetgeen hij
ter bevrijding van zijn geboortegrond
heeft verricht, steekt in zijn eenvoud
wel scherp af bij de vorm van publi»
J--:l__
De verbindipg met
de andere gewes»
ten.
Hoewel de prins voor de bevr.
der Nederlanders inderdaad Jij
en goet" veil heeft gehad, heeft hij
ook van hen veel miskenning en zelfs
tegenkanting ondervonden. Oranje was
in geloofszaken een ruim, een gema»
tigd, een verdraagzaam man en ver»
draagzaamheid jegens andersdenken»
den was, in het Holland dier dagen,
zeldzaam en werd weinig gewaardeerd.
Vandaar veel wanbegrip, verguizing en
wantrouwen.
Prins Willem heeft de verwezenlij
king van het grote doel, dat hij zich
gesteld had, niet beleefd: het stichten
van één grote Nederlandse staat,
waarin de zuidelijke en de noordelijke,
gewesten broederlijk waren vereend
De sectarische, particularistische nei»
gingen van de Nederlanders hebben
een spoedige bekroning van zijn werk
belemmerd. Maar zijn staatkundig
streven is er niet minder groot om en
hij heeft tenminste weten te bereiken,
dat de gewetensvrijheid in ons staats»
recht bezegeld werd. Dit opzichzelf
mag, in een tijd van zo hevige geloofs»
verdeeldheid, een grote daad worden
genoemd.
\J^illem van Oranje is niet slechts als
staatsman maar ook als mens een
figuur van groot f< rmaat geweest. Hij
bezat, zo schrijft dr. L. Knappert, aan
wiens werk over Willem I wij een en
ander voor dit artikel hebben ont»
leend, „een grote barmhartigheid en
meedoogendheid. Deze bewogen hem
toen nog te Brussel in zijn Hof,
een schavuit die hem bestolen had. van
de strop redde. Deze bezielden hem.
toen hij. gedurende het beleg van Lei»
den te Rotterdam ziek liggende, zijne
dienaren wegzond, uit vrees dat hij
hen besmetten zou Waardoor anders
was het. dat hij, bij zijn blijden intocht
binnen Utrecht, 18 Aug. 1577, toen de
kleine Lijsbetje van Leeuwen, een ne»
genjarig meisje, uit een raam op
straat doodgevallen was, vlak vóór de
1. 1. -A. J
Jaureguv aan Marnix schrijven liet dat
de medeplichtigen niet moesten gepij»
nigd worden, maar, als zij 't verdiend
hadden, een korten dood sterven. Ik ge»
denk daarnaast zijn jovialiteit en opge»
wekten aard die hem zelfs op aangrij»
pend drukke en zorgelijke dagen ver»
poozing deed vinden in onderhoudend
tafelgesprek, zodat geen bijnaam slech»
ter bij hem past dan die van den Zwij»
ger. In 't kort van welke zijde gij den
prins nadert in de laatste jaren zijns
levens, gij vindt een van die uitverko»
renen, die, wijs en scherpzinnig in hun
denken, meteen vertrouwen op God en
hun goed recht waardoor zij naar
Jesaja's woord de kracht vernieuwen
en opvaren als met adelaarsvleugelen
en gij ondergaat de diepe indruk van
het grootsch»verhevene door het zuiver
menschelijke aantrekkelijk en bemin»
nelijk gemaakt."
Ondanks zijn hoge geesteshouding
heeft de prins tot in zijn laatste levens»
jaren aan vijandige laster bloot ge»
staan. Maar Oranje's karakter toont
zich ook daartegenover groot en ver»
heven. Tegen lasterlijke aantijgingen
is hij zelden ingegaan. Roem, eerbe»
toon, warme, huldigende genegenheid
zijn den prins echter ook ruimschoots
ten deel gevallen. Aan gelukkige dagen
heeft het hem in zijn wisselvallig leven
niet ontbroken. Zijn tocht door Hol»
lands Noorderkwartier in de zomer
van 1577 is, om een enkel voorbeeld
te noemen, een ware triomftocht ge»
weest.
Aan dit rijke leven is helaas al te
vroeg, door moordenaarshand, een
einde gekomen. Men weet dat prins
Willem op Dinsdag 10 Juli 1584 in het
Prinsenhof te Delft verraderlijk neer»
geschoten werd en dat zijn laatste
woorden naar zijn, ons volk uitgegaan
De verwantschap onzer Koningin
met het Huis Romanow»Holsrein
Gottorp is, naar het Officieel Ge*
denkboek 1938 meldt, ontstaan door
het huwelijk van Haar grootvader
met Grootvorstin Anna Paulowna,
zuster van Tsaar Nicolaas I, zodat
Willem III en keizer Alexander II
neven waren.
Koningin Wilhelmina was de ach»
temicht van den in 1918 met zijn ge»
zin door de bolsjewiki vermoorden
Keizer Nicolaas II en van diens
broeder Grootvorst Wladimir. die in
1894 gehuwd was met Maria Paulow»
na, Hertogin van Mecklenburg en
halfzuster van Prins Hendrik.
Hun zoon. Grootvorst Kvrill van
Rusland, noemde zich in 1922 Kei»
zer aller Russen. Zijn dochter. Prin»
ses Kvra, was bruidsmeisje bij het
huwelijk van Prinses Juliana. De fa»
miliebetrekking van Tsaar Nicolaas
en onze Koningin is een der oorza»
ken geweest, waarom de eerste vre»
desconferentie in den Haag werd ge»
houden.
De zoon van den zo
ongelukkig omgekomen
uit, welke eertijds door
het huwelijk van Claude
en Hendrik III de namen
Oranje en Nassau met
elkaar verbonden.
H. M. de Koningin stamt
rechtstreeks af van Jan
den Ouden, den oudsten
broeder van den Zwijger
niet minder bekend dan
Prins Willem zelf en zijn
UlUEMOeZ' 'GEB
PW.UIUEM
WILLEM OERUKf
JAMDE OliOE
e.cnvMK*
I
UFREQEBIK
H CSSIMIRD
wel scherp af bij de vorm van publi» Y^en denken, dat H. M. achterkleinzoon van
wpIL'p in on7p Hopen öehruike- de Koningin rechtstreeks Prins Willem van Oran* Jan Willem Friso
Wk geworden is 2 gebruike- wm<fm den Zwijger de famihetak Willem IV - werd erf»
Staatsman en vorst, zeiden wij, en stamt, wat niet juist is,
wij laten met reden de kenschetsing omdat de directe a*s*?!T!'
staatsman aan de titel van vorst voor* relingen van Prins Wil*
afgaan. Want hoe vorstelijk prins Wil-- lem me* x17.,,
lem zich ook gedurende heel zijn veel? stadhouder Willem 11
bewogen leven gedragen heeft; hoe Kind van Staat
vorstelijk ook zijn houding geweest die onfj5* leidin£
mag zijn; voor onze burgerij is hij in Jan de Wit onmondig
de eerste plaats staatsman geweest en gehouden, maar in
een staatsman met zeldzame gaven en £et rampjaar 16/2 stad'
v.n oiiiirp houder werd toen het
Het is waar dat hij, nadat hij op zijn volk in ziin 8r°ten n00,d d^fneSriee ^Lo
elfde jaar het rijke Prinsdom Oranje weer naar een Oranje als die bq Heihgerlee en La
van zijn neef René had geëerfd, en toen hoofd van de staat ver» dewijh en Hendrik, die
hij als trouw trawant van Keizer Ka» Ongele, zijn uitgestorven ,n dc sUg op de Moo»
rel V aan het hof te Brussel, waar hij Met dezen Willem III, kerheide sneuvelden,
groot was gebracht, verbleef, zich ont
popt heeft als een zwierig en in vele
opzichten lichtzinnig hoveling; maar al
leidde hij een leven van feesten in
pracht en praal en al verkwistte hij
schatten, zodat hij, ondanks zijn enor»
me revenuen, vaak onder schulden ge»
bukt ging, die lichtzinnigheid van den
nauwelijks twintigjarigen jongeling
moet meer schijn dan wezen zijn ge»
weest. Want hoe is het anders te ver»
klaren, dat Keizer Karei, die toen
waarlijk niet meer de leeftijd noch de
gezindheid had om door lichtzinnig»
heid te worden bekoord, juist op de»
zen vorstelijken knaap al zijn vertrou»
wen heeft gesteld? Karei moet onder
de schijn van pracht» en praal»lievend»
heid het wezen van de beleidvolle
staatsmanskunst»in»aanleg hebben ont»
dekt. Zoals ook zijn zoon, de latere
Filips II, dit wezen heeft onderkend,
heeft gehaat en gevreesd. De prins
mag dan, als rijk en beminnelijk jonk»
man, in de geest van zijn tijd licht»
zinnig zijn geweest, het is zeker dat
hij aan de ernst van de tijd niet voorbij
ging en, hoe joviaal en spraakzaam
ook, te zwijgen wist wanneer de voor»
zichtigheid dit gebood. Niet voor niets
werd hem, die allerminst in gezelschap
zwijgzaam placht te zijn, de bijnaam
„de Zwijger" gegeven. Want hij ver»
stond die kunst, welke slechts wordt
beheerst door hem, die het gevaarlijke
van het gesproken woord beseft, en die
de wijsheid bezit, waaruit dit besef ge»
boren wordt.
Over de godsdienstige overtuiging
van Willem van Oranje is veel ge»
schreven en getwist. Men kan alleen
met volstrekte zekerheid zeggen dat hij
een man van ruim inzicht is geweest,
voor wien gewetensvrijheid een heili»
ge zaak geworden was en die daarom
Van de bloedige vervolgingen der In»
quisitie een hartgrondige afkeer had.
„Ik kan de gewoonte der vorsten niet
goedkeuren om door hun wil en ge»
bod der mensep geloof en godsdienst
binnen willekeurige grenzen te beper»
ken sprak de een»en»dertigjarige
prins in de Raad van State op Oude»
jaarsavond 1564, en daarmee gaf hij
met slechts blijk van zijn barmhartig»
u Van Z'jn voor gewetens»
vrijheid en van zijn zedelijke moed,
doch ook van het feit, dat hij, hoezeer
"'.'J °?k te zwijgen wist als de voorzich»
tigheid dit gebood, niet huiverig was
te spreken wanneer het noodzakelijk
'HOOI uuvugv.auw»
paarden van zijn koets, zich het doode
kindje liet brengen, zijn droefheid er»
over uitsprak en het daarna het huis
der bedroefde ouders binnen droeg
Daardoor dat hij na den aanslag van
zijn.
Met hem viel de ziel van Hollands
vrijheidsstrijd, maar zijn nageslacht
heeft het werk van den groten voor»
zaat voortgezet tot in deze tijd. En
het is goed, bij de geboorte van ieder
kind uit het Oranje«geslacht, te her»
denken wat deze grote man voor ons
volk tot stand heeft gebracht, wat wij
te danken hebben aan Oranje.
SALUUTSCHOTEN.
Het is een traditionele gebeurtenis
vreugdeschoten te lossen bij de ge»
boorte van een vorstenkind en bij de
millioenen schoten, welke er in de oor»
logsjaren weerklonken hebben, zijn dit
in ons land weer de eerste geweest,
welke ons niet schrikwekkend in de
oren hebben geklonken.
Een oud gebruik is ook ditmaal weer
in ere gehouden.
Maar de mens van deze tijd heeft
geen vijftig kanonschoten af te wach»
ten om te weten waaraan hij zich te
houden heeft. Er zijn nu snellere mid»
delen van berichtgeving en nog vóór
de helft der schoten weerklonk, wist
men in Nederland en ver over onze
grenzen in elk huis, dat over een
radio beschikt, het grote nieuws.
JAM WILLEM FRIS6
I
wiiienH
i
WILLEM X
i
WILLEM I
I
WILLEMS
I
WILLEMS!
I
Wil HEI MINA
ot jonesiE loot
AAN M 0VOI S'AM
beatris
stadhouder van Holland
en Zeeland en diens zoon
is de Oranjetelg, die ten
tijde van Napoleon's
schrikbewind naar Enge»
land is vertrokken.
Het was zijn zoon, die in
1813 te Scheveningen aan
land stapte en met groot
enthousiasme in zijn va»
derland werd binnenge»
haald, waar hij het vol»
gend jaar Koning van
Nederland is geworden
Zijn kleinzoon Wil»
lem III was de vader van
H. M. de Koningin, die
met Haar Kind en
Kleinkinderen dus direct
afstamt van het geslacht
Nassau.
Veel, zeer veel heeft ons
land aan de Oranje's te
danken. Zij gaven vrij»
willig goed en bloed
voor de zaak der Neder»
landen.
Toen stadhouder Willem
III kinderloos overleed,
maakte Lodewijk XIV
zich onverwijld van het
Prinsdom Oranje mees»
ter, dat sindsdien tot
Frankrijk behoord heeft.
Ernst Casimir, een der
zonen van Jan de Oude
was stadhouder van
Friesland en achtereen
volgens waren dat in de
rechte lijn Willem Frede»
rik, Hendrik Casimir II
en diens z i»n, de beken»
de Jan Willem Friso
van wien ieder school
kind weet, dat hij bij de
Moerdijk is verdronken.
Al was het prinsdom
Oranje verloren gegaan,
de drie laatstgenoemden
hadden van Stadhouder
Willem III de titel van
„Prins van Oranje" ge»
erfd.
De galante Hertog
Maria Theresia van Oostenrijk had
5 zonen en 11 dochters. Toen haar zoon
Leopold, groothertog van Toscane en
later Duits keizer, in 1768 voor het
eerst vader werd, ontving Zij dit be»
richt nog diezelfde avond. Buiten zich»
zelf van vreugde rende zij in haar
nachtgewaad door de eindeloze ver»
trekkenreeks naar het Burgtheater,
waar zij vanuit de koninklijke loge door
de volle zaal schreeuwde: „Leopold
heeft een zoon gekregen, juist op mijn
verjaardag.... Of hij ook galant is!"
- - J-
^Ja zijn uitwijken voor Alva in April
1567, begint dan de openlijke
strijd van Oranje tegen de Spaanse
dwingelandij, een strijd waarbij hij
door al zijn trawanten broederlijk
dersteund
hij
JHHHH on»
dersteund wordt. Het was een oorlog
van Vorst tegen Vorst, maar door
Oranje gestreden aan de zijde der Ne»
derlanders en ten behoeve van hen, een
strijd voor de vrijheid van het ge»
loof, van welke richting dit ook wezen
mocht. Een vervolger van andersden»
kenden heeft Oranje nooit kunnen
zijn.
Lijf en goet al te samen
Heb ick u niet verschoont.
Mijn Broeders hoogh van Naw
Hebbent u oock vertoont:
Graaf Adolf is ghebleven,
In Vrieslandt in den Slach,
Zijn Siel int eewich Leven
Verwacht den Jongsten dach.
Januari 1938.
Baarn, Badhotel.
De telex ,de gong, de telefooncellen,
het journalistenkwartier. Invasie van
nieuwsgierigen in het stille Stichtse
dorp. Nederland, ja, heel West»Euro»
pa en Amerika, in gespannen verwach»
ting, wekenlang. Corypheeën uit de in»
ternationale dagbladwereld, die al wat
belangrijk was in de wereld, het „front»
page»news", hadden verslagen. De ner»
veuze Jules Sauerwein van de Franse
„Matin", die steeds weer het paleis
wilde opbellen; de stille Stewart Eme»
ny van de „News Chronicle", die
juist de veldtocht in Abessinië achter
de rug had en zijn „gelukspijp" acht»
tien uren van het etmaal in de mond
had; hij moet hem kwijt geweest zijn,
toen hij, samen met generaal „Jungle»
Wyngate" in Siam te pletter viel;
Frank Bullock van de „Yorkshire Post",
altijd welgemoed en vol vertrouwen op
„die merkwaardige statistiek der
Oranjes", met de geboortedatum aan
het begin of het slot van een maand;
Mary Ferguson, die later zo kranig
werk deed tijdens „the Blitz" over
Londen, en nog verscheidene meer.
Blanke sneeuw op de statige coni»
feren in het park, op de gazons van
de paleistuinen en op de.chako van
Jean Christoffel, den stoeren grenadier,
bij de tuinhoek, die ons in geduldig
wachten veruit de baas was.
Het Noorderlicht, dat nooit tevoren
zo subliem schitterde aan de hemel
boven de pyramide in de verte tegen»
over het paleis. Een gelukkig voor»
teken, gelijk de Soestdijkse bevolking
het uitlegde.
De eerste lenteboden, de prille elze»
katjes langs de slootrand rondom het
paleis, waar het overdag een va et
vient was van jonge rpoeaers met haar
baby's in de kinderwagens en waar
's avonds laat onze stappen hol klon»
ken, als we nog éven ,,'n ommetje
maakten" om te zien of misschien een
venster in de rechterpaleisvleugel
alarmerend verlicht was. Dagen en
nachten vol spanning en onrust, maar
welk een vredige tijd desondanks ver»
geleken bij die, welke wij nu beleven
H. M. op haar fiets het brede hek
in» of uitrijdend, een stevige mantel
aan en een das om de hals gevouwen;
de Prinses wandelend in 't park of met
de auto naar Spakenburg, waar alleen
de flegmatieke Stewart Emeny en één
zijner Nederlandse collega's de lucht
van hadden gekregen; prins Bernhard,
nauwelijks hersteld van het ernstige
auto»ongeluk, dat hem bij Diemen
overkwam, in zijn sport»auto met een
zekeren chauffeur aan het wiel; dr. de
Groot, minzaam, hoffelijk, maar ge
sloten als een sfinx; Trijntje Boonstra
de verpleegster, Snijdewind, dê cerbe»
rus der telex»apparaten.
Namen en herinneringen, die weer
levend worden nu weder ons een
Prinsekind werd geboren.
In de nacht van 30 op 31 Januari
was één journalist wakende gebleven
Frank»van»de»statistiek. Zijn stelling
had hem volstrekte rust gegeven in de
afgelopen weken. Nu werd hij waak»
zaam en zette zich bij de deur naar
het streng bewaakte telex=apparaat,
waar de twee kaarsen en het met een
touwtje gekluisterde doosje lucifers
wachtten op hun eventueel gebruik.
8 uur, 9 uur, half 10, 10 minuten
vóór tien
De alarmschei van de telex begon te
rinkelen, een enorme slag deed de
gong in de hotelhall daverend galmen.
Hét ogenblik, waarop enkele tiental»
len hier en vele, vele millioenen daar»
buiten verlangend hadden uitgezien
was gekomen:
Op het papier van de telexrol sloe
gen de letters het bericht:
„te 9.47 uur prinses geboren".
Een paar minuten later donderde
het eerste der 51 saluutschoten over
het winterse land te Baarn en Soest»
dijk. Het werk in de huizen, in de fa»
brieken, in de kantoren en scholen
werd neergelegd. De klokken luidden,
vlaggen verschenen aan de gevels.
Binnen het kwartier dreunden de per»
sen in Fleetstreet en nauwelijks een
halfuur na de komst van het bericht
lazen honderdduizenden Londenaars
het heugelijke nieuws. -
Nederland juichte en dankte.
Oranje was ons nader gekomen dan
1 ooit Eens zou het nóg dichter bij het
ganse volk komen. In een donkere,
barre tijd. Maar in de lichtblauwe
hemel, die zich op deze dag boven het
witte paleis spande, viel dit nog niet te
lezen.
De Staatscourant van 27 October
1937 (Staatsblad No. 5) bevatte een
Koninklijk Besluit van den 26sten t.v.,
waarbij werd bepaald, dat de naam
„Oranje»Nassau" zal worden gedra»
gen door alle kinderen van Prinses
Juliana, met en benevens de naam,
welke zij aan het geslacht van hun
vader ontlenen, met dien verstande,
dat aan laatstbedoelde naam zal
voorafgaan de naam „OranjejNas»
sau", zodat genoemde kinderen, on»
verminderd de titel van Prins of
Prinses der Nederlanden en de hun
verder toekomende titels, zullen
worden genoemd: „Prins (Prinses)
van Oranje<Nassau, Prins (Prinses)
van Lippe»Biesterfeld".
Dit Koninklijk Besluit was een uit»
vloeisel van het KoninWlijk Besluit
van 8 Februari 1901, no. 5, waarbij
Hare Majesteit de Koningin Haar
verlangen uitsprak de naam van het
geslacht waaruit Zij was gesproten en
waaraan voor Haar en voor het Ne»
derlandse volk zo dierbare herinne»
ringen zijn verbonden, ook voor Haar
nakomelingen behouden te doen blij»
ven door de naam Oranje»Nassau te
doen dragen door alle Prinsen en
Prinsessen der Nederlanden, Harer
Majesteits wettige nakomelingen, met
en benevens de naam, die Zij aan
het geslacht van hunnen vader ont»
lenen, met dien verstande, dat aan
laatstbedoelde 'naam of namen zal
voorafgaan de naam Oranje«Nassau.
't Is feest, 't is feest in Nederland,
Een feest als nooit tevoren.
De mare klinkt aan alle kant:
„Een Prinsenkind geboren"l
De jubel zwelt met blij geluid,
De kind'ren juichen, springen.
Terwijl hoog boven alles uit,
De oude torens zingen.
De vreugd, die ons beschoren is
En aller hart doet branden.
Omdat dit Kind geboren is.
Trilt voort langs alle stranden.
In Oost en West, in Zuid en Noord,
Op zeeën en rivieren,
Waér onze taal maar wordt gehoord,
Ziet men de vlaggen zwieren.
9 Behoed ons Vorstenhuis, o, Heer,
Zo zij ons aller bede.
Dat Gij het voorspoed geev' en eer
En ongestoorde vrede.
En breken donk're tijden aan.
Of dreigende gevaren,
Wfj zullen als één man ons salm
Wéér om Oranje scharen
Huib Fenijn.
