van de wereld Het groote contrast: liefelijke natuur en harde realiteit Een geschenk van den golfstroom Amundsen en Nansen, Grieg, Ibsen en Björnson verden hier geboren Waar de Middernachtzon aan den hemel gloeit NOORWEGEN S KONING HAAKON. Noorwegen is waarschijnlijk het gril ligst gevormde land der Aarde. Dat weet iedereen, ook al is hij er zelf niet geweest, nog uit zijn schooltijd van de aardrijkskunde les. Maar niet iedereen weet dat Noorwegen bovendien een van de merkwaardigste landen van Europa is. Het land is er liefelijk en woest tegelijk; onop houdelijk stuit men er op het schrille con trast tusschen de haast sprookjesachtige sfeer, die in en om de fjorden hangt, en den harden strijd, die in het haast onbe woonbare binnenland moet worden ge voerd. Het gevolg is dat de Noren oogen- schijnlijk ietwat norsche, gesloten figuren zijn, maar dat blijkt al spoedig schijn te zijn. Want wie door het leven murw ge slagen wordt, staat milder tegenover onvol komenheden en in de meeste gevallen zal men den Noor leeren kennen als een zeer hulpvaardig, vriendelijk en gastvrij mensch, zelden of nooit behept met den naijver van andere Europeesche volkeren. Daarom is het een weldaad in Noorwegen te ver- keeren en er de stilte te genieten, die ja ren lang niet onderbroken werd, maar nu op vele plaatsen wreed verscheurd wordt door kanongebulder, terwijl het diepblau we water van die geheimzinnige fjorden rood gekleurd wordt van het bloed, en ver troebeld door olie. Maar het sterke Noor wegen zal ook dezen vuurproef doorstaan. Want in den strijd met de elementen, dien zij eeuwen lang moest voeren, hebben deze menschen geleerd nimmer het hoofd te buigen, wanneer het om de handhaving van het eigen bestaan of dat van het volk ging- Wij noemden in den aanvang Noorwegen wellicht het merkwaardigste land van Europa en dat om verschillende redenen. In de eerste plaats beroemt men er zich in het land van de vele bergen en het weinige laagland op, het Noordelijkst gelegen cul tuurland der Aarde te zijn. En een verge lijking met andere streken op dezelfde breedtegraad gelegen leert ons dat deze stelling juist is. Het feit dat Noorwegen zoo Noordelijk nog bewoonbaar is, moet beschouwd worden als een geschenk van den Golfstroom, die hier dicht voor de kust langs strijkt en de havens tot Ham- merfest open houdt. Ware deze er niet, dan zou de Noordelijke helft van Noorwe gen zeker hetzelfde lot beschoren zijn als de deelen van Azië en Amrika, die op de zelfde breedtegraad liggen: woeste, on toegankelijke ijsvlakten, onbewoonbaar; moerassen, die nergens toe deugen. Ham- merfest daarentegen, de Noordelijkst ge legen stad der wereld, telt 4000 inwoners en er heerscht regelmatig een levendige bedrijvigheid. Aan den Golfstroom is het eveneens te danken, dat Noorwegen vrij warme zomers en niet al te strenge win ters kent. Een scherpe tegenstelling is er evenwel tusschen het leven aan de kust en dat in het onherbergzame binnenland, waar zich over tientallen kilometers de dichte, nog nimmer door een menschenvoet betreden wouden uitstrekken, afgewisseld met de hoogvlakten, bedekt door de eeuwige sneeuw. Daar is het leven wel heel anders hooggebergte, dat als een ruggegraat door dan aan de smalle kuststrook. Het Scandi- i het land is gelegd. En tusschen deze uit- navische hooggebergte beslaat ongeveer loopers liggen de zeearmen. Dat zijn de Noorwegen, dat is het land van visch, van veel hout en in vroeger dagen van Vikingen. Noorwegen is ook het land van de fjorden, die wondere inhammen in de steile rotsen, waarop de grootsteschepen der wereld gemakkelijk kunnen binnenvaren. Dat is alles wat wij nog weten van het schoolboekje. Wetenschap uit een grijs verleden, die versteend en nietszeggend is. Want Noorwegen is meer, oneindig meer. Noorwegen mag men zonder overdrijving een der merk waardigste landen der wereld noemen, als was het slechts om zijn grilligen vorm, om zijn merkwaardige structuur, maar ook dat is niet alles. Want Noor wegen is ook het land van de Middernachtzon, van het felle Noorderlicht, het land van de uitgestrekte wouden, zelden door menschenvoeten betreden, het land van de onafzienbare, duivelsche ijs-velden, waar de dood loert op den ver metele, die zich ver van de bewoonde wereld op avontuur waagt. Het bewoonde Noorwegen is een geschenk van den Golfstroom, die er het leven mogelijk maakt. fjorden het karakter van de Noorsche kust en dat van het Noorsche volk bepaald. Het zijn waardevolle helpers voor de scheep vaart, aangezien zij ook schepen met groo- ten diepgang gelegenheid geven ver in het binnenland door te dringen, waardoor dit land ontsloten wordt voor den handel. De Boven: De zoogenaamde „Duitsche Brug" in Bergen, die ver leden jaar werd afgebroken, voor de doorvoering van het nieuwe stadsplan. De prachtige houten gebouwen dateer den nog uit den Hansa-tijd. Links: Karakteristiek landschap in Zuid Noorwegen. lijk is, hebben vele Noren sedert eeuwen hun bestaan gezocht op het water. Van hieruit togen de Vikingen in hun note- doppen uit naar Schotland, naar Frankrijk en drongen zelfs in de Middelandsche Zee door. Nog heden vinden vele bewoners van de kuststrook hun bestaan in den viseh- vangst. Men heeft er zelfs een bescheiden industrie aan verbonden; in bijna alle plaatsen van Bergen tot Hammerfest treft men enkele groote conservenfabrieken aan, die voornamelijk visch inblikken. Zoo is er ook levendigen handel in traan en de overige voortbrengselen van walvisschen en robben. Het behoeft nauwelijks gezegd dat ook het hout, dat in groote hoeveelhe den met de bergstroomen uit de hooge bin nenlanden naar de zee wordt getranspor teerd, een zeer belangrijk uitvoerproduct is en last but not least.de ertsen uit Nar- vik. Hoe ontstonden de fjorden? Geen kust is zoo diep ingevreten als de Noorsche. De diepste inham reikt tot 180 kilometer in het land. De kust bestaat uit rotsen, die in feite uitloopers zijn van het drie vierde deel van Noorwegen. Langs de kust loopt evenwel gelijk gezegd een bijna ononderbroken strook laagland, met een totale lengte van 1800 kilometer, het geen ongeveer gelijk staat met den rechten afstand AmsterdamNapels. Die afstand is zoo groot op de globe een verschil van tien breedtegraden dat het klimaat in het Zuiden heel anders is dan in het hooge Noorden, bij de Noordkaap. Aange zien het achterland practisch ontoeganke- fjorden, waarvan sommige beroemd zijn en dan ook regelmatig in het reisseizoen door tientallen pleziersstoomers worden aange daan. Heel bekend is het Sognefjord bij Bergen, terwijl het Hardangerfjord even eens vele toeristen tot zich heeft weten te trekken. Onvergetelijk is de indruk, die zij door hun kleurenweelde, op den bezoeker maken. Door die majestueuze natuur wordt men overweldigd, steil verrijzende rots wanden, lieflijke huisjes aan den voet Gezicht op het Geizangerfjord in Noorwegen. daarvan en stille, peilloos diepe, blauwe watervlakten. Er is weinig fantasie voor noodig om zich voor te stellen, dat deze wereld nog altijd bevolkt wordt door de go den uit de Germaansche mythologie. Dit is het land van de Walkuren, van de aard- reuzen, de ijsgeesten, de lichtgoden. Typeerend voor het land is de sage over het ontstaan van de grillig gevormde ber gen, die op een afstand doen denken aan kwaadaardige gedrochten uit sprookjes. De legende vertelt dan dat de lichtalfen kleine etherische wezentjes in den ma neschijn op de rhythmen van de bruisende en kokende zee, aangedanst kwamen en er den geheelen nacht doordansten. Maar het spel moest beëindigd zijn voor de dag aan brak, want de eerste zonnestraal, die de lichtalfen bij hun luchtig, gracieus spel verraste, zou hen veranderen in steen. Maar eens beleefden zij het genot van het spel zoo intens, dat de lichtalfen vergaten dat weldra de zon boven de bergen zou ko men en het noodlot voltrok zich: de licht alfen versteenden in de houding, die zij op het oogenblik dat de eerste zonnestralen doorbraken, hadden. En zoo staan zij daar nog als de gekanteelde rotsen, die men te genwoordig „trolls" noemt (trolls zijn al- fen, bezeten door kwade geesten.) De kenschetsing „fjord" is internatio naal. Men treft hetzelfde woord in ver schillende talen aan; Duitsch Förde of Föhrde, Engelsch Firth, Zweedsch Fjard. Deze benamingen zijn echter van toepas sing op baaien en zee-inhammen, die al verschillend van aard zijn. De Noorsche fjorden staan bekend om hun bijzondere bekoring, ofschoon zij aan het landschap dikwijls een somber karak ter geven. Als lange, smalle en in den re gel ook diepe baaien, treft men ze over het algemeen slechts aan bij het rotsachtig vasteland en op eilanden. Het eigen karak ter ontleenen de fjorden aan de steile rotswanden, ontstaan door erosie. Het snel stroomende water slijpt ononderbroken de rotswanden af en verdiept de fjorden nog geregeld, hoewel zeer langzaam. Men weet thans dat de fjorden in vroeger tijden diep ingesneden, sterk hellende dalen wa ren, die hun tegenwoordige gedaante kre gen door de werkzaamheid der glejtschers, waarna het binnendringende zeewater de baaien tot aanzienlijke hoogte vulde. Nog tegenwoordig vindt men in de om streken van vele fjorden, gletschers, of gletschersporen uit vroegere tijdperken. Hoe uitgestrekt dergelijke fjorden kunnen zijn, blijkt wel uit de cijfers van de be kendste. Betrekkelijk ver in het Zuiden van het land ligt de Oslofjord, aan de oevers waarvan de gelijknamige stad uit ziet over de breede watervlakte; deze is ongeveer 100 kilometer diep. Maar deze wordt nog overtroffen door het van hier uit in het Noord Westen te zoeken Stavan- ger- en verder naar het Noorden gelegen Hardanger en Sognefjord, die tot 180 kilo meter in het land reiken. Vervolgt men de kust verder naar het Noorden, dan vindt men achtereenvolgens de uitstekend be vaarbare fjorden van Molde, Drontheim, Vest, Lyngen, Porsanger, Laks en Varan- ger. Sedert onheu»»";'-» t'j-'cn hebben deze factoren, die bij dezen handel een belang rijke rol speelden, memoreerden wij reeds. Uit verdeeldheid werd eensge zindheid geboren. Zooals men weet hebben de drie Noor sche staten vroeger gestaan onder heer schappij van den Koning van Denemarken. Die vereeniging heeft vijfhonderd jaar ge duurd, van de veertiende tot de negentien de eeuw, wanneer wij de periode daarvoor, toen er eveneens een zelfstandig konink rijk bestond onder Harals Harfager en zijn opvolgers buiten beschouwing laten. In 1814 stond de koning van Denemarken Noorwegen aan Zweden af. Maar deze vereeniging heeft het Noorsche volk nooit erg gezind. Het verzet groeide en in 1905 werd de personeele unie met Zweden ver broken. De latere geschiedenis heeft ge leerd dat uit deze afsplitsing ten slotte een gevoel van sterke geestelijke verbonden heid voortkwam; een symbool daarvan was het huwelijk van den Noorschen kroon prins Olaf met de Zweedsche prinses Mar- ta. Bij deze afscheiding is geen droppel bloed vergoten, ook dat is iets merkwaar digs en zeker te memoreeren, wanneer men Noorwegen bestempelt als een der merkwaardigste landen van Europa. Oslo, een nieuwe stad op oud* grondvesten. Oslo is in de laatste tien jaar ingrijpend van uiterlijken verschijningsvorm veran derd, maar het karakter bleef hetzelfde. Men mocht nog zoo revolutionnair ouuj wijken tegen de vlakte halen om er nieu we gebouwen voor in de plaats te zetten om breede boulevards aan te leggen, Os lo bleef dit alles ten spijt zichzelf. Wie de ze stad bezocht, heeft er ongetwijfeld iets van overgehouden. Wellicht heeft hem de sfeer der gezelligheid gefrappeerd, of het ultra moderne, of juist het oude, dat aan hef vroegere Christiania herinnert. Tot op zekere hoogte kan men een vergelijking maken met Parijs, waarvan het stads beeld eveneens sterk gewijzigd werd door de activiteit van Haussmann. Zijn Noor sche confrater is Linstow, die rond de eeuwwisseling met de door het oude Chris tiania opgelegde beperkingen brak en nieuwe wegen insloeg. Hij heeft het moge lijk gemaakt dat de bekendste boulevard van Oslo, de Karl Johan werd aangelegd. Op het aanleggen van den Karl Johan is meer gevolgd dan men zou kunnen opsom men. In de laatste tien jaar zijn verschil lende voorsteden geannexeerd, wat de ho mogeniteit van het stadsbeeld niet altijd evenzeer ten goede is gekomen, De jong ste ontwikkeling van Osla heeft de stad geschaard in de rij der wereldsteden. Op weg naar de middernacht zon. Wie zeggen wil, dat hij Noorwegen ge zien heeft, moet een boottocht naar de Noordkaap gemaakt hebben. Op de heen reis passeert man den Poolcirkel, vaart langs de stad Bodo vanwaar over het al gemeen de landroute naar het Noorden begint en vanwaaruit men ook den beken den afgrond van Salsttraum bezoekt. De zeeweg leidt langs Narvik, waar een spoor lijn aansluiting geeft op Zweden, om ten slotte langs Tromsö en Hammerfest de Noordkaap te bereiken. En daar is het on vergetelijke schouwspel van de midder nachtzon. Over bergen, fjords en eilanden schijnt een bovennatuurlijk licht te hangen, dat alles tot een droom maakt, zoo onwe zenlijk, dat men aan geen realiteit meer kan gelooven. En in de wintermaanden is daar dan ook nog het Noorderlicht, veel sterker dan in ons land, waar het slechts zelden wordt waargenomen. Wie dit ge zien heeft, beseft eerst recht waar de oorsprong lag van de beroemde Noorsche sagen, waar de grondslag werd gelegd voor het nobele karakter van de Noren. Straatje in de door toeristen het meest bezochte Noorsche stad Bergen.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1947 | | pagina 4