Conirasien in Spanje SOBIBOR 5 hoogspanning too-ooo Nog altijd is er het executie-peleton deWATER- Moorse erfenis. zwarte taartjes Hei Verrader van Harry Baur gearresteerd Vijf symbolen vernietigingskamp Dag van aankomst was sterfdag Fraaie manieren Wij luisteren more en naar Berechting economische delicten. De 1 Mei-viering Feuilleton maanden (Van onze correspondente Belinda Davies) De Moren zijn uit Toledo verdreven en er nimmer teruggekeerd, ten- rjj bittere wending van het lot als een onderdeel van het leger van generaal Franco. In Toledo zag lk nog schonere Greco's dan ln het Prado te Madrid. In de kathedraal van Toledo zijn de rijkdommen uitgestald, die Spanje vroeger uit Indië wist bijeen te brengen. Kronen en armbanden van smaragd, een verblindende rijkdom, die mij deed beseffen, dat Spanje eens het welvarendste en rijkste land ter wereld was; hoe de wetten van de geschiedenis zich aan dit land voltrokken en hoe het door het ln aanzien en macht opkomende Nederland werd voorbijgestreefd. Rijk dommen van Spanje vindt men thans nog weerspiegeld ln de kerken. Ik mag niet ontkennen, dat ik tijdens mijn verblijf in Spanje het slachtoffer werd van insecten, die men in Noordelijke zönes minder overvloedig aantreft. Ik meende ook een tegenstelling te bespeuren tussen de toestanden en de onmiskenbare zindelijkheid van het Spaanse volk, dat welverzorgd gekleed gaat Ik heb meer vuile overhemden gezien in En geland dan ln Spanje. Ten zuiden van Madrid zag ik kinderen met verwaar loosde wonden, die haar oorsprong moeten gevonden hebben ln de beet van insecten. De medische verzorging daarvan en in het algemeen de voor koming van deze wonden, kan worden verbeterd. Een grote tegenstelling tussen rijk dom en armoede, groter dan men el ders aantreft, bestaat in het Zuiden van Spanje. De kinderen der armen verkeren kortweg in een vaak deer niswekkende toestand. Ik zag vele gevallen van Engelse ziekte, huid ziekte op hoofd en gelaat, beri-beri. Ik ontmoette de plaag van het onge dierte en ik zag velen in lompen ge huld. Om hun honger te stillen kau wen de kinderen de schillen van me loenen. wat verbittering en verdwazing tus sen leden van eenzelfde volk tot ge volg kan hebben, daarvan vond men de trieste sporen terug. In Ronda bevindt zich een uni versiteit, naast die universiteit staat een kazerne en tegenover de kazerne de kathedraal, die door de republikeinse troepen gedeeltelijk werd vernield, maar die nu vrijwel hersteld is. Naast de kathedraal de gevangenis. Ik beklaagde de geker- kerden, die door de kleine, getra liede vensters ternauwernood een vlekje konden zien van die tover achtig schone hemel, die zich over Andalusië welft. Naast de gevan-* genis staat het prachtige zieken huis. En ziedaar nuf Toen lk mijn laat ste maaltijd in het restaurant van Ronda gebruikte, zag ik Spanje ge reflecteerd in die gebouwen. De uni versiteit: zetel van wetenschap; de kazerne: symbool van de gewapende macht; de kathedraal: bolwerk van het katholieke geloof van de Span jaarden, de wonden aan dit gebouw als herinnering aan broedertwist; de gevangenis, als grimmige getuigenis van politieke onverdraagzaamheid; 't ziekenhuis: als een bewijs van de hoogte waarop de Spaanse lichaams verzorging kan staan. Maar tegenover al deze materiali seringen van de begrippen van ge loof, macht, staat, sociale zorg, was daar de armoede en de verwaarlozing En mijn voornaamste indruk uit Spanje was de tegenstelling: rijkdom, weelde, pronk, armoede. En vurig hoopte ik, dat de dag zou komen waarop ik zou kunnen waarnemen, dat deze grote tegenstelling was ver kleind. Er valt in Spanje groot werk te doen en het wordt naar mijn me ning gedaan, voor zover het mogelijk is onder de huidige omstandigheden. Bij contr61e in een cafetaria in een der plaatsen van Zuid-Holland ontdekten con troleurs van de CCD een „zwarte" boek houding. uit deze boekhouding bleek dat in een periode van ongeveer Vit maand ruim 113.500 gebakjes waren omgezet of gemiddeld 1800 per dag. De benodigde bonnen voor de grondstoffen waren zwart gekocht. Proces-verbaal werd opgemaakt wegens het zwart kopen van bonnen voor JI45 kg boter en 945 kg suiker. In Hillegersberg werd bij een cafetaria geconstateerd, dat in drie maanden tijds 200 kg boter. 860 kg suiker, 2500 kg vlees en 2600 liter melk clandestien waren in gekocht. De eigenaar kreeg een proces- vei baal en werd in voorlopige hechtenis gesteld. Het Alhambra overtreft in ztfn pracht alles, wat men er zich in zijn stoutste verbeelding van voorstelt. Wie zal, beter dan Washington Irvln, de eeuwige muziek beschrijven van 't stromende water, dat langs zijn wal len vliedt. Granada vereert zijn machtig ko ningspaar uit het verleden: Ferdi- nand en Isabella, die de stad aan de handen van de Moren wisten te ont rukken en die Columbus in staat stel den, een reis te aanvaarden, die leid de tot de ontdekking van Amerika. De Moren, die zoveel onheil over 't oude Spanje hebben gebracht, lieten echter ook kostbare en schone herin neringen achter. De prachtige water leiding van de Sierras, die nu al 500 jaar lang haar water naar Granada brengt, is er een voorbeeld van. Dit water komt, zonder dat het wordt gereinigd, ln de pijpen, die de Span jaarden voor zijn verdeling hebben aangelegd. Dat de Spanjaarden er hun kleren en vaatwerk in wassen, zonder dat vaststaat, dat dit water niet voor nieuw gebruik in aanmer king komt, kan misschien de verkla ring geven van een onaangename vorm van darmbezwaren, waarmee leder vroeg of laat kennis maakt. Het klimaat van Granada is het gezondste klimaat, dat men zich kan wensen. Dit is maar goed ook, want zouden de onhygiënische toestanden van Granada worden overgebracht naar bijvoorbeeld een Engelse stad, dan zouden de koortsverwekkende ziekten meedogenloos woeden. Zie daar dat Granada liggen! De oude. stad met haar verrukkelijke schoonheid beneden en de roestbruine muren van het weergaloos Alhambra hoog daar boven en dit alles gevat ln de machtige lijst van de blinkende toppen van de Siërra Nevada. Welk een tegenstelling met de sloppen, de armoede, de wekten, de gebrekkige hygiënische toestanden. O, Spanje is een land van tegen stellingen! Ik wil mijn gedachten 't liefst laten uitgaan naar de zuiver heid van die ongeëvenaard schone Spaanse hemelkoepel. Met welge vallen rust m\jn oog op het fraaie smeedwerk, dat het rooster vormt van mijn slaapkamerraam in de stad Granada. Dat is het schone Spanje, maar daarnaast mag niet worden ontkend, dat de politieke verdraagzaamheid nog steeds of fers eist en het executiepeleton he laas een apparaat blijft in de han den der regering. V. Ruim 34.000 Nederlandse Joden kwamen hier om HARRY BAUR. Naar de ParUse correspondent van „Het Vrije Volk" aan zijn blad meldt, is thans te Parijs gearresteerd Edouard Bouchez, de man, die den bekenden acteur Harry Baur uit Jaloezie bi) dfc Duitsers heeft aangegeven. Harry Baur en Bouchez waren intieme vrienden. Bouchez was getuige bij het huwelijk van Harry Baurs dochter, die hij als petekind adepteerde. Maar Bou chez was in 1903 met een Duitse vrouw getrouwd, een nicht van generaal Müller den medewerker van Stülpnagel, com mandant van Parijs. Op die wijze trad hij in contact met Danneeker, den „Joden beul". In 1941 zag Bouchez, die Harry Baur altijd zijn successen op het witte doek (ln „Les Misérables", „Le Carnet de bal de „Golem" en zovele andere films) had benijd, 'n foto uit Berlijn, waarop Har ry Baur stond niet ver van Hitier, want Harry Baur was collaborateur geworden Bcuchez, die bang was dat zijn vriend weer „de goede zij" van het leven zou hebben, deelde toen aan de Duitse auto riteiten mee, dat Harry Baur met een Joodse vrouw was getrouwd, dat zijn dochter een Jood tot man had en dat de beroemde filmacteur vele Joodse relaties bezat. Bovendien deelde hij mee, dat Harry Baur vóór de oorlog links georiën teerd was geweest. Daarop werd Harry Baur uit Berlijn teruggeroepen en in de gevangenis Cherche-Midi opgesloten en zijn vrouw in de Santé. Na eindeloze martelingen, waaronder Harry Baur zich moedig gedroeg, over leed hij de 30ste April 1943 Verschenen is de tweede verbeterde en aangevulde uitgave van het rapport, dat de heren Mr. A. de Haas, dr. L. Landsberger en K. Schowsky van het informatiebureau van het Nederlandse Rode Kruis met medewerking van de heren S. Broekman en H. Blokker van dit bureau hebben Samengesteld na hun uitgebreid onderzoek naar het lot van de joden, die uit Nederland zijn gedeporteerd naar het kamp So- bibor. Uit dit rapport blijkt o.m., dat van 2 Maart 1943 tot en met 20 Juli 1943 negentien deportatietreinen van Wes- terbork naar het concentratiekamp Sobibor zijn vertrokken, nagenoeg iedere week één. In totaal zijn met deze treinen 34.313 personen wegge voerd. Slechts 19 zijn er terugge keerd, van wie 16 vrouwen en 3 mannen. Van de overigen zijn de personen jonger dan 17 jaar en ouder dan 35 jaar zeker om het leven gebracht, terwijl hetzelfde met aan zekerheid grenzende waarschijn lijkheid kan worden gezegd van alle anderen. De dag van aankomst Is als sterfdag van al deze mensen, te be schouwen. gehele kamp Sobibor geliquideerd, evenals alle andere kampen in de na bijheid en in het gehele district Lu blin. Ook van diegenen, die niet on middellijk bij aankomst zijn vergast, kan dus worden aangenomen, dat zij uiterlijk op 8 November 1943 zijn over leden, met uitzondering van de negen tien teruggekeerden. Tegen 12 uur gisternacht begaf de Amsterdamse arts N. Th. de Bruyne uit de le Const. Huygensstraat zich per fiets in de richting Overtoom. Bij de Jac van Lennepkade werd hij, hoewel uiterst rechts rijdende, aangereden door een, waarschijnlijk Amerikaanse, personenauto, die hem tegen de grond slingerde. Met een schedelbasisfractuur moest de dok ter naar het Wilhelminagasthuis worden overgebracht. De bestuurder van de aanrijdende wagen doofde direct na het ongeval zijn lichten en reed met grote snel heid weg. Twee personen, die van de aanrijding getuige waren, konden het nummer va ae autp slechts onvolle dig noteren, namelijk het deel 6570. HILVERSUM I. Nieuws om 7, S, 13, 19, SI en a - 8,11 Vara: Vrijdagmorgen- en operaprogramma 18,10 VPRO: Mor genwijding. 10,10 VARA: De Regenboog 10,45 Sprookjes. 11,15 Voor de Vrouw 12,00 AVRO: Pierre Paila, orgel. 1,15 The Skymasters. 2.20 Engels concert. 4,00 VARA: Kamerorkest. 4.30 Tus sen 12 en 10 5,30 Muzikaal babbeltje c,20 Mac Questal zingt met orkeat. 7.30' VPRO: 0 VARA: Men vraagt en wij draalen. 8.45 „Attentla". 10,40 VPRO; Avondwijding. HILVERSUM n. Nieuws om T, 0, II, 19. 20 en 3». 0,15 NCRV: Zang door het Jo Vincent-kwartet. 0,30 Morgenconcert. 9.5C Werken van Bach. 10,30 Morgen dienst. 11,00 Fluitrecital. 12,00 Mart- nerskapel concerteert 1,15 Felke As- ma speelt. 2.20 Van oude en nieuwe schrijver». 3,30 The Woodwind Sextet. 4,00 Declamatie. 4.30 Clnderella-en- semble. 5,30 Piano-duo. 6,00 Vrij en blij 6,45 Het Evangelie ln Esperanto. 7.So Geestelijke liederen. 9.00 Radgo Philharmonisch Orkest. 10,15 Vragen aan voorbijgangers. 10,45 Avondover denking. 11,00 Avondconcert, voor werkzaamheden in verband met de vergassing een ander deel is on middellijk doorgezonden naar de na burige kampen in het district Lublin. Een z.g. kindertransport (uitsluitend bestaande uit kinderen met hun moe ders) is uit Vught via Westerbark in Sobibor aangekomen en zonder enige selectie terstond vergast. In October 1943 waren van alle transporten uit Nederland in totaal nog circa 800 mensen in Sob'bor en in de naburige kampen werkzaam. Op 14 October 1943 brak in Sobibor een ge organiseerde opstand uit tegen de Duitse S.S., omdat men bij geruchte had vernomen, dat alle kampbewoners op 16 October zouden worden dood geschoten. Zestien S.S.-mannen werden gedood, maar alle kampbewoners op circa 30 mensen na, vonden als gevolg van deze opstand de dood. De hel ontvlucht. 30 trachtten te ontvluchten, maar er waren mijnenvelden rondom het kamp en bij de ontvluchtingspo ging is een aantal personen om het leven gekomen; de rest kon zich aan sluiten bij de Pools-Russische parti- sanen. Op 8 November 1943 vond de grote uitroeiïngsactie der Duitsers tegen alle joodse kampen en ghetto's in net district Lublin plaats en bij deze ge legenheid op zijn laatst is het Déze De grote overstromingen in Engeland hebben grote schade aangericht en tot overmaat van ramp is men er niet ln geslaagd het water weg te krijgen. Men heeft nu de hulp ingeroepen van Nederlandse waterbouwkundigen, die onder leiding van oud-minister dr. ir. J. A. Ringers zullen trachten de En gelse bevolking te helpen. Te dien einde zal materiaal, dat bij de droog making der Zuiderzee gebruikt werd, naar Engeland worden overgebracht. Eén van de 12 tons drijvende grijper» wordt thans bij de Droogdok Mij. te Amsterdam in gereedheid gebracht. ANP P. Sobibor aldus het rapport was in 1943 het vernietigingskamp van de uil Nederland gedeporteerde joden. Het was gelegen ongeveer 80 km ten Oosten van Lublin, bij de Russisch- Duitse demarcatielijn. Het was geen werkkamp, maar vernietigingskamp. Het bestMjd reeds in het jaar 1941 en j er wareiBn het begin van 1943 reeds tienduizeBen Poolse, Russische en OostenrijMe joden vergast: Het was een specinek joods kamp. Er was een gaskamer, welke ongeveer 600 men sen kon bevatten. Het gas werd door douches in de kamer gebracht. Wan neer de mensen waren overleden, wen telde de vloer en vielen de stoffelijke overschotten naar beneden. De bagage van de transporten werd gesorteerd, de goederen werden naar Duitsland gestuurd. Er vonden zo goed als geen selecties plaats. De getransporteerden werden vrijwel zonder uitzondering onmiddellijk vergast. Voor jonge vrouwen en kinderen geen pardon. Blijkens het rapport werden van sommige transporten jonge vrouwen en mannen uitgezocht voor werk. Een deel der uitgezochte personen is in Sobibor te werk gesteld uitsluitend Twee prominente figuren uit de vroegere Duitse generale staf, generaal Kirchheim in de resten van zijn uniform en generaal VietinghQff in burger, komen, op weg naar Duitsland, onder geleide ln Londen aan. Naar het A.N.P. verneemt, zijn bij het ministerie van justitie wettelijke maatregelen ln voorbereiding om te komen tot een meer doelmatige be rechting van economische delicten. Het Is aanvankelijk de bedoeling, dat aan iedere rechtbank een eco nomische kamer wordt toegevoegd, terwijl als appèl-instantie het Haag se Gerechtshof zou worden aange wezen. Het bestuur van het Nederlands Verbond van Vakverenigingen heeft zich gewend tot de Ministerraad, de College» van Gedeputeerde Staten der Provinciën, de Vereniging van Neder landse Gemeenten en de werkgevers verenigingen, met het verzoek om alle werknemers, die daar om verzoeken, op 1 Mei vrijaf te geven en hen op die wijze in de gelegenheid te stellen deze arbeidersfeestdag te vieren. Ik begaf mij ook naar de Spaanse badplaatsen, hoewel ik mij moeilijk van het schone Granada kon los maken. Eén van de prachtigste stre ken langs de zee vindt men tussen Malaga en Torremolinos, maar ook hier! Welk een tegenstelling tussen de schoonheid van de landstreek en de armoede zijner bewoners. O, zeker, in het hotel of aan het strand of in je gemeubileerde villa: daar is Tor remolinos prachtig, helder, gezond en in harmonie met de omgeving. Maar daar buiten: contrast, tegenstelling! Ik zou deze strandsloppen wel wil len slopen, om daarna behoorlijke woningen op te bouwen met het ma teriaal, dat thans wordt besteed aan het bouwen van nieifwe dure villa's. De tegenstelling tussen arm en rijk is groot. Hier vindt men een zo gro te sociale ongelijkheid, dat men weet te staan voor de kiemen van een burgeroorlog. Ik maakte op talloze wijzen ken nis met het lidteken, dat de burger oorlog in verschillende gezinnen had achtergelaten. Mensen, van wie fa milieleden na het uitbreken van de burgeroorlog waren vermoord. Alles door Tjeerd Adema 35) Hij stond daar als een levend gewor den godheid uit de regionen der culi naire werkers en de eerste woorden, welke Hans toegesnauwd werden, wa ren voor iemand, die op het punt staat zijn belangen te bepleiten, allesbehalve bemoedigend. „Hoe lang kennen jullie elkaar al? vroeg hij bars. „Ik.... eh.... ik begrijp niet, wat u bedoelt", zei Hans. „Dat begrijp je bliksems goed!" bul derde de geweldenaar, terwijl hij, als een tambour-maitre, de steel van zijn pollepel door zijn vingers liet draaien, „ik vraag hoe lang of je juffrouw van Riethoven al kent. Spreek op, waar hebben jullie elkaar ontmoet?!!" „Maar.... maar ik heb haar nog nooit ontmoet...." zei Hans. „Ik be zweer u, dat ik haar een kwartier ge leden nog nooit gezien had". De chef-kok liet de pollepel tot rust komen en keek den sollicitant onder zoekend aan. Het scheen tot hem door te. dringen, dat een amoureuze verhou ding niet altijd een noodzakelijke voor waarde voor protectie behoeft te zijn. Nu hij den sollicitant goed bekeek, moest hij toegeven, dat deze tengere jongeman naast de gestolde rijstebrij berg, die hij zelf was, geen schijntje van een kans had. Het was juffrouw van Riethoven blijkbaar alleen te doen geweest om een ongelukkig mens voort te helpen en, waar hij niets vuriger verlangde dan de dank en de bewon dering van de bekoorlijke blondine uit het taartjesbuffet te oogsten, was hij dadelijk bereid zijn vetten schouder onder het door haar begonnen liefde werk te zetten en den sollicitant het bestijgen van de maatschappelijke lad der zo gemakkelijk mogelijk te maken. „Wel eens ln een keuken gewerkt?" vroeg hij, een tikje geringschattend. „Ik ben kellner", vertelde Hans, „in een klein cafétje". „Gesnopen", zei de kok, „iedereen wil op zijn tijd wel eens promotie ma ken. Heeft Coba.... eh.... lk bedoel heeft de juffrouw je verteld wat je voorganger overkomen is:?" „Ja.... eh.... een vat bier of zoiets op zijn tenen", herinnerde Hans zich. „Juist", zei de kok, „Janus Pleizier kwam onder het bier". De dikke jongen liet, plichtmatig, 'n schor lachje horen. „En nou ken ie z'n bier niet meer op, maar z'n pleizier wel", vervolgde de kok, terwijl hij nauwkeurig bet gezicht van den sollicitant bekeek om de uit werking van zijn geestigheid te bestu deren. Hans van Linschoten dwong zijn ge zicht tot een grijns, die, wat de breed te betreft, blijkbaar ondermaats was en de chef was juist van plan den sollici tant eens wat duidelijker op de hoogte te brengen van de rechten en plichten van den eersten den besten boerenvar- kensslager, die een fatsoenlijke keuken komt binnenstappen, toen het luikje van het buffet omhoog ging en het be langstellend hoofd van juffrouw van Riethoven naar binnen werd gestoken. „Is de zaak voor mekaar?" informeer de ze. „Ja.ehdat is te zeggenzo dadelijk.zei de chef-kok. Hij schraapte eens extra zijn keel en zei met een stem, die tot in alle bjj-keu kens gehoord kon worden: „Zo en dat is dus afgesproken. Tien gulden ln de week om mee te beginnen en elke mor gen om half zeven present. Eten en drinken hoef je niet mee te brengen, want dat hebben we hier meer dan we verkopen kunnen. Tussen de middag een half uurtje vrij en 's avonds om zes uur kun je opdonde...." „Bernardus!" riep juffrouw van Riet hoven ontzet. „Wat zei ik?" vroeg de chef ver schrikt, „ik zei, des avonds om zes uur is het werk afgelopen. Zondags ben je natuurlijk vanzelf vrij en na een half jaar kun je vier dagen vacantie krijgen". I „En wat moet ik hier doen?" vroeg Hans nieuwsgierig. „Dat zul je morgen wel ondervin den!" bulderde de chef, terwijl hij op de keukenklok keek. „Onthou nou maar, dat ik je precies twaalf uur in dienst heb genomen en om je te bewij zen, dat je een pronkjuweel van een chef hebt gekregen, geef ik je dadelijk vrijaf tot morgenochtend half zeven. In die tijd kun je afscheid nemen van je vrouw en je kinderen en ze er op voor bereiden dat je misschien nooit terug komt, want, zowaar als ik Samson heet, als je je plicht niet doet, dan ga je d'r an. Zie je dat grote, glimmende gevaarte? Dit is een ketel en daar ga je levend in en dan stS je op het menu als viance assortie met saus van mayonai se". Hij gluurde eens naar het gezicht van juffrouw Van Riethoven, dat hem vriendelijk tegenlachte. „Die Bernardus", zei ze hoofdschud- ^end. Chef-kok Samson straalde van vol doening toen zij haar loketje weer sloot Had ie me daar effetjes een goeie beurt gemaakt. „Hoe heet je eigenlijk?" vroeg hij. Hans van Linschoten noemde zijn naam. Hij ontving een vriendschappelijke slag op zijn schouder en kreeg daar bij het gevoel, dat hij door de tegels van de vloer ging en stond even later op straat met de blijde zeker heid, dat hij geslaagd was. Hij was een paar sporten lager be gonnen dan hij gehoopt en verwacht had, maar hij stond op de ladder en zou zijn uiterste best doen, in de vijf maanden, welke hij hier zou moeten doorbrengen, zo snel mogelijk naar bo ven te klimmen. Met een gevoel van voldoening liep hij huiswaarts, maar hoe meer hij de Korte Utrechtse Dwarsstraat naderde, des te scherper drong het tot hem door, dat baas Govers van het uitlenen van zijn pak tot dusver niets dan misère had ondervonden en dat hem Hans var. Linschoten thans de allesbehalve prettige taak wachtte, den baas duide lijk te maken, dat hjj hem de volgen de morgen al zou moeten verlaten. (Wordt vervolgd.)

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1947 | | pagina 3