Ontzettende explosie in Texas City
Nieuwe regeling van de
onderwijzerssalarissen
Rumoer rond
Mengelberg
Nieuwe Bonnen
DE NOORDHOLLANDSCHE COURANT
DAGBLAD VOOR DEN HELDER, KOEGRAS, TEXEL, WIERINGEN EN ANNA PAULOWNA
H< ofdredeetenr: M. H. K, Cyldert, Reyonrrdectenreo c. A Dekken en W. Kok.
Honderden doden en meer dan
duizend gewonden
Giftig
e gassen
de stad
over
Hors d'Oeuvre
Als op Bikini
Jaarbeurs in cijfers
Voorlopig nog samenwonen
Van nabij en verre
STAKINGSWEE IN
ENGELAND
Von Papen had beroerte.
Zondag bloeien de narcissen.
lüeet&ecU/U
250 Gram zachte zeep
V andaag gaat Helgoland
de lucht in
Oproep van De Bilt
Goering was millionnair
De weg vooruit
BURZAU:
Koningstraat lt-90
Den Helder
Telefoon 2345
OtTO 449041
Dtr.: J. Btjlsma
VRIJDAG 18 APRIL 1947.
Voortzetting oan de
70e JAARGANG No. 9519.
HELDERSCHE COURANT
TABZXVBVl
Advertentie*: 14 cent per
millimeter. Familieberichten
17 cent per mja. Kleine ad
vertenties (..Juttert)#*") tot
U voorden 7| cent, elk woord
meer I cent
Abonnementen: per kwertai.
1 1.per poet l.N
Een ramp, die tot de ernstigste uit de geschiedenis van Amerika wordt
gerekend, heett de havenstad Texas City in de Verenigde Staten getroffen
Door een reeks van ontploffingen en branden zijn vele huizen en gebouwen
verwoest. Er is geen huis onbeschadigd gebleven. Volgens de laatste berich
ten zijn reeds 500 doden geborgen. Van officiële zijde wordt het aantal
doden op 1200, het aantal gewonden op 1000 geschat. Niet-officiële berichten
spreken echter van een veel hoger getal gewonden.
Oorsprong van de ramp was een
brand op het Franse schip Grand-
camp, dat met een lading ammonium
nitraat in de haven lag. Toen maat
regelen om het vuur te blussen
faalden, wilde men het schip uit de
haven slepen. Vóór het echter geheel
buiten gebracht kon worden, vloog
het schip door een verschrikkelijke
ontploffing in de lucht. Deze explo
sie zette zich voort in een reeks ont
ploffingen, en toen deze een aan de
haven staande chemische fabriek be
reikte, vloog ook dese in de lucht.
Stukken staal van de Grandcamp en
de fabriek werden tot 23 kilometer
weggeslingerd. Een schip, geladen
met 8000 tot 10.000 vaten olie, werd
opgenomen en 100 meter landinwaarts
geslingerd. In de stad werden vele
gebouwen door het geweld der ont
ploffingen verwoest. Vijftig aan de
haven staande olietanks geraakten in
brand. Over de stad verspreidde zich
een giftige damp.
Een vliegtuig, dat zich juist boven
de stad bevond, geraakte door de ge
weldige luchtverplaatsing onklaar en
stortte neer. Overal braken branden
uit.
Doordat de telefoonlijnen met Texas
City alle verbroken waren, was het aan
vankelijk zeer moeilijk een juiste in
druk van de gebeurtenissen te krijgen.
Later werd gemeld, dat de havenwer
ken volkomen verwoest waren en dat
de stad een beeld van verwoesting
bood.
Op het moment der ontploffing waren
honderden mensen in de haven aan
het werk.
Hulpploegen van het Rode Kruis
vertrokken per vliegtuig van Washing
ton, met voorraden morfine en bloed-
plasma. Bijna de gehele politiemacht
van de stad Houston werd naar de ge-
LES IN WELLEVENDHEID
„Hert staat niet dat u zit ter
wijl een dame staat", zei ik enigs
zins geprikkeld tot een stevigen
knaap van om en nabij dertig
lente's, terwijl die dame naast
mij, en lk, bungelden aan de lus
„Dit zit!" klonk het van onder
mijn elleboog, uit de mond van
een vinnige juffrouw, maar de
dertigjarige gezetene keek mij met
brutale ogen aan en zei scham
per: „Je zuster!"
Waarop dit sloeg weet ik niet,
want de bedoelde dame aan de
lus was niet aan mij verwant;
ook droeg zij geen verpleegsters-
gewaad en ik ben pog niet zo
invalide, dat lk mij slechts on
der de hoede ener verpleegster
voortbewegen kan. Ik antwoordde
dus beleefd en vroeg: „U zei?"
De repliek volgde onmiddellijk en
was nog raadselachtiger dan de
eerste. „Mot je nog boontjes?'
vroeg mijn gemakzuchtige mede
passagier.
Dit aanbod zou mij twee Jaar
geleden ongetwijfeld bijzonder
hebben verheugd. Op dit moment
had lk er echter geen behoefte
aan. Boontjes? peinsde ik, boon
tjes? Doch op dit ogenblik maak
te de wagen een onverwachte
zwaai en een timmerman met een
gereedschapskist op zijn schou
der, die aan de andere kant naast
mij' stond en die op de zwenking
- niet was bedacht, tuimelde met
zijn volle gewicht op den geze
ten burger, die mij boontjes aan
geboden had. „Boontje komt om
zijn loontje", merkte de vinnige
juffrouw snedig op.
Tussen dezen Boontje en den
timmerman op zijn knie had zich
intussen een gesprek ontwikkeld,
dat ik maar liever niet woorde
lijk weergeven wil. maar waarin
een huisdier, befaamd om zijn
trouw en een onaangename huid
ziekte te pas werden gebracht.
„U zoudt voor dit onaangename
incident gespaard zijn gebleven",
merkte ik op tegen den veront
waardigden passagier, „wanneer u
deze dame uw plaats had afge
staan." Waarop de dame, wier
belangen ik had bepleit, zich naar
mij omwendend vroeg, of ik
soms.... was, en waarom ik haar
een timmerman mitsgaders ge
reedschapskist op haar s£, S;
wilde smijten; kortom het blees
mij spoedig dat de dame g^en
dame was. Mijn welgemeende les
in wellevendheid bleek een fiasco
te zijn. Het werd voor mij een
les in zwijgzaamheid.
KREEFT.
teisterde stad gedirigeerd. Zes uur na
de ramp begon een ononderbroken
stroom auto's met gewonden Houston
binnen te komen.
Gisterochtend is het 6000 ton meten
de Amerikaanse schip High Flyer,
eveneens geladen met nitraat, in de"
lucht gevlogen, terwijl men trachtte
het schip uit de haven te slepen. Een
stroom van inwoners verlaat de stad
om buiten veiligheid te zoeken.
De reddingsploegen staan voor een
ontzaglijke taak. Men is drnk bezig
met het zoeken naar personen, die
onder de totaal vernielde gebouwen
begraven liggen. De eerste foto's
geven een beeld, dat welhaast alleen
door de uitwerking van de atoom-
het
de
te
Om aan de Jaarbeursdrukte
hoofd te kunnen bieden hebben
N. S. in het Centraal station
Utrecht negen man extra personeel
aangesteld en een extra loket ge
opend. Woensdag werden 21.500
plaatsbewijzen ingenomen. 22.000
auto's stonden rond de Jaarbeurs ge
parkeerd. Zoals te verwachten was is
de drukte vandaag aanzienlijk groter
dan de twee voorgaande, uitsluitend
voor export bestemde dagen.
bom op Bikini geëvenaard wordt. De
inwoners van Texas hebben een
vreselijke nacht doorgebracht. Ter
wijl zjj naar verwanten en vrienden
zochten, laaiden voortdurend bran
den op en klonken kleinere explosies.
Daar kwam nog bij, dat het gevaar
van gasverstikking tengevolge der
chloordampen uit de chemische fabriek
dreigde. Ieder, die niet van een gas
masker voorzien was, werd terugge
dreven door de politie, die in razende
vaart in auto's, op motoren en fietsen
door de stad reed.
Te New-York is telefonisch bericht
ontvangen van den directeur der Bili-
ton Tinsmelterij te Texas, waar ook
enkele Nederlanders werken, dat de
smelterjj practisch geen schade heeft
opgelopen en de arbeiders hoogstwaar
schijnlijk allen ongedeerd zijn.
Officieel werd gistermiddag medege
deeld dat tot nog toe 650 doden zijn
geteld.
"s-Gravenhage. - In de vergadering
der Eerste Kamer van gisterenmiddag
werd de begroting van openbare wer
ken en wederopbouw z.h.st. aange-
romen.
Bij de beantwoording der sprekers
zeide de minister van Wederopbouw
en Volkshuisvesting o.m. dat voorlopig
Dog geen eind zal kunnen worden ge
maakt aan het euvel der „samenwo
ningen" Eerder valt te verwachten,
dat de eerste jaren nog in groter mate
gezinnen zullen moeten samenwonen.
Ook met betrekking tot de aanbouw
van boerderijen kon spreker nog geen
gunstige perspectieven openen.
Morgen zal de minister van econo
mische zaken, dr. Huijsmans de spre
kers beantwoorden, die het woord
voerden bij de beraadslaging over het
wetsontwerp „Voorbereiding van de
vaststelling van een Centraal Econo
misch Plan".
De vergadering werd verdaagd tot
hedenmorgen.
Donderdag is verschenen Staatsblad
H 116, besluit van 12 April 1947 tot
herziening van de salarissen van de
onderwijzers bij het Lager Onderwijs.
Deze herziening geldt met terug
werkende kracht van 1 Juli 1946 af.
De jaarwedde van den onderwijzer, die
niet de akte als hoofdonderwijzer bezit,
bedraagt f 1710 na 1, 2, 3 en 4 dienst
jaren telkens te verhogen met f 90. Na
6 en 8 dienstjaren telkens te verhogen
met f 180. Na 10, 12, 14, 16, 18 en 20
dienstjaren telkens te verhogen met
f 90.
De jaarwedde van den onderwijzer,
die de akte als hoofdonderwijzer bezit,
bedraagt f 1980, na 1, 2, 3 en 4 dienst-
De mijnenveger en reparatieschip „Beachy Head" werd op de werf te
Chathar door de Engelse marine aan de Nederlandse marine overgedragen
Luitenant-admiraal Helfrich, die persoonlijk het schip, dat de naam
„Vulkaan" ontving, in ontvangst nam, inspecteert de erewacht. De „Vul
kaan" werd in Canada gebouwd en deed tijdens de oorlog dienst in de
Stille Oceaan.
Veldmaarschalk Erhard Milch, voor
malig nazi-onderminister van lucht
vaart, is te Neurenberg tot levenslange
gevangenisstraf veroordeeld. In
België krijgen alle huisgezinnen, die
door de jongste overstromingen zijn
getroffen een extra-rantsoen van 150
kg steenkool. Te Ismairlia aan
het Suezkanaal zijn op 3 Britse gebou
wen ontplofbare stoffen geworpen.
Geen schade en geen slachtoffers.
Zondag zal een 12-jarig boerenkind,
Maria Goretti, onder aanwezigheid
van den man, die haar in 1902 gedood
heeft, te Vaticaanstad zalig worden
verklaard. Woensdagavond is de
Queen Elizabeth", die enkele dagen
geleden in de haven van Southampton
aan de grond was gelopen, met 50 uur
vertraging te Southampton aangeko
men. Gisteren is het Engelse
straalvliegtuig „Meteor" van het vlieg
veld Valkenburg bij Den Haag naar
Brussel gestart; het deed over deze
afstand 12 minuten. Woensdag
heeft nabij Brouwershaven een sport-
vliegtuig een noodlanding moeten -ma
ken wegens een defect aan de pro
peller. De piloot kwam er met lichte
verwondingen af, het vliegtuig is ver
brand. Dr. Ostrowsky, de soc.-
dem. burgemeester van Berlijn, heeft
aan de gemeenteraad zijn besluit om
af te treden bekend gemaakt. De
militair bevelhebber der V.S. in Duits
land, generaal Clay, heeft verklaard
dat Amerika niet van plan is de voed-
selleveranties op peil te houden, wan
neer de Duitse boeren niet meewerken
en het voedsel achterhouden. Er is vol
gens hem voldoende graan in Duitsland
en onderweg. Tweehonderd vijftig
Franse oud-strijders zullen op 17 Mei
een bezoek aan Zeeland brengen, waar
zij in 1940 hebben gevochten.
Naar men ons mededeelt werd het
schrijven, gericht tot de centrale ere
raad voor muziek dd. 10 Februari jL
inzake Willem Mengelberg, behalve
door Willem Andriessen, Eduard van
Beinum, Ferdinand Helmann en
Haakon Stotijn mede ondertekend
door Herman Schey, .Louis van Tul
der, Theo van der Pas, Henk van
Wezel, Herman van den Eerenbeemt,
H. Stips, mr. H. P. Marchant, J. Mol-
linger,. E. B. Heemskerk, J. Honig, L.
Boissevain van Tienhoven, C. Delprat
Rijnvaan.
Door den heer Haakon Stotijn is
een schrijven dd 16 April gericht tot
de centrale ereraad. Het luidt als
volgt:
„Door de reactie op de omstreden
brief aan de centrale ereraad betref
fende de zaak Willem Mengelberg, is
mij duidelijk geworden, dat ik door
een uit puur menselijk gevoel gege
ven handtekening ongewild aan een
politieke zijde ben geplaatst, waar ik
in verband met mijn innerlijke over
tuiging niet staan kan. Daar ik niet
tot de initatiefnemers of opstellers
van bedoeld schrijven behoor en mij
dit terloops in Januari jL werd voor
gelegd, heb ik mij helaas eerst nu ge
realiseerd, dat het in deze tijd van
onuitgestreden strijd nog onmogelijk
is zuiver menselijke overwegingen
alleen te laten gelden en hun politie
ke achtergrond over het hoofd te
zien. Hierom zie ik mij nu ge
dwongen mijn handtekening van bo
venbedoeld schrijven terug te trek
ken. W.g. Haakon Stotijn.
jarens telkens te verhogen met f 90. Na
6, 8, 10, 12 en 14 dienstjaren telkens te
verhogen met f 180. Na 16, 18 en 20
dienstjaren telkens te verhogen met
f 90.
Nieuw is de bepaling dat de tijd, dien
de onderwijzer na 10 April 1939 en
vóór 15 Juni 1940 in militaire dienst
heeft doorgebracht voor zover hij in
het bezit was van een akte van be
kwaamheid als onderwijzer, mede als
diensttijd wordt aangemerkt.
De jaarwedde van het hoofd en den
onderwijzer ener school voor voortge
zet gewoon onderwijs wordt verhoogd
met f 180 indien hij, behalve de akte
van hoofdonderwijzer, de bevoegdheid
bezit tot het geven van lager onder
wijs in tenminste een der volgende
vakken: Frans, Duits, Engels, handen
arbeid, lichamelijke oefening (akte S),
handelskennis, landbouwkunde, tuin
bouwkunde, vrouwelijke handwerken
of eenvoudige huishoudkunde, mits
dat vak als verplicht in het leerplan
is opgenomen.
De marges voor de hoofden en on
derwijzers aan ulo-scholén zijn afhan
kelijk van de akten, welke zij bezitten.
Voor de scholen voor buitengewoon
onderwijs gelden dezelfde salarissen
als voor die voor gewoon lager onder
wijs, met dien verstande, dat de extra
marge verhoogd is van f 270 tot f 360.
In het algemeen moeten deze grond-
salarissen verhoogd worden met de ex
tra toelagen, welke het Staatsblad G 13
toekent.
Stakingen van kleine omvang in
verscheidene delen van Engeland be
lemmeren de voedseldistributie en
ken 3.500 havenarbeiders reeds bijna
een maand wegens het ontslag van
overbodige arbeiders.
Te Londen zijn bijna 1.000 spoor
wegarbeiders in staking gegaan r\ve
gens de aanstelling van een nieuwe?
ambtenaar, die met de loonberektT
ning belast is en volgens de arbei
ders geen ervaring van dit werk
heeft.
Tengevolge van een staking van
1.600 mijnwerkers van de Penallta-
mijn in Zuid-Wales gaan 2.000 ton
steenkool per dag verloren.
Franz von Papen, Hitler's vroegere
eerste diplomaat, is gisteravond door
een beroerte getroffen, aldus de Brit
se nieuwsdienst in Duitsland.
De Vereniging voor Vreemdelingen
Verkeer in Zuid-Holland meldt ons
dat a.s. Zondag de narcissen in volle
bloei zullen staan. De hyacinthen be
ginnen al te kleuren. Hier en daar
verschijnen reeds enkele velden vroe
ge tulpen. Over ongeveer een week
zullen hyacinthen en narcissen volop
bloeien.
KOUDE NACHT.
Weersverwachting, geldig tot he
denavond:
Wind door Noord-Oost geleidelijk
ruimend naar Zuidelijke richtin
gen. Koude nacht, morgen over
dag weer flinke stijging van tem
peratuur. Aanvankelijk voorname
lijk in het Zuid-Oosten van het
land vrij veel bewolking, later op
klaringen. Overwegend droog
Elk der volgende bonnen geeft recht
op het kopen van:
Bonkaarten KA, KB, KC 705 (serie A)
A02 Algemeen 500 gram suiker, bo
terhamstrooisel enz. of 1000 gram
jam, stroop enz., of 500 gram cho
colade of suikerwerk.
A03 Algemeen 250 gram zachte zeep.
Bonkaarten KD, KE 705 (serie A)
A12, A13 Algemeen 250 gram sui
ker, boterhamstrooisel enz., of 500
gram jam, stroop, enz., of 250 gram
chocolade of suikerwerk.
A—14 Algemeen 250 gram zachte zeep.
A17 Reserve 250 gram zachte zeep.
Bonkaarten MA, MD 705 (bijzondere
arbeid, a.s. moeders) (serie A):
A—21 Suiker 250 gram Suiker, Boter
hamstrooisel, enz. of 500 gram
Jam, Stroop, enz. of 250 gram
Chocolade of Suikerwerken.
Tabakskaarten enz. QA, QB, QC 703:
69—1 Tabak 3 rantsoenen tabaksar
tikelen.
69—2, 69—3 Tabak 2 rantsoenen ta
baksartikelen.
691 Versnaperingen 200 gram Choco
lade en/of Suikerwerk, of 200 gr.
Suiker, Boterhamstrooisel, enz., of
400 gram Jam, Stroop, enz.
693 Versnaperingen 100 gram Choco
lade en/of Suikerwerk, of 100 gr.
Suiker, Boterhamstrooisel, enz., of
200 gram Jam, Stroop, enz.
Bovengenoemde bonnen kunnen reeds
op Vrijdag 18 April worden gebruikt
In aansluiting aan over dit onder
werp reeds gepubliceerde berichten
over de grote hoeveelheden muni
tie, die op Helgoland zullen wor
den opgeblazen, verzoekt het K. N
M. I in de Bilt de medewerking
van een ieder, die iets van deze
enorme explosie waarneemt. Des
middags om 11 uur 59 min. en 57
sec. precies zal de munitie de lucht
in gaan. Hiermede zullen waarne
mingen op grote schaal gepaard
gaan van de hoorbaarheid der ex
plosies.
De verspreiding van het geluid is
bij dergelijke zware ontploffingen
zeer merkwaardig. Tot op 50100 ki
lometer kan men het geluid horen,
maar buiten dit' gebied ontstaat op
groture afstand, 150200 kilometer,
opnieuw een geluidszone.
Deze geluidsgolven hebben een
lange omweg door de bovenlucht, op
40 tot 60 kilometer hoogte, afgelegd.
Zjj stellen ons in staat de eigen
schappen van deze zeer hoge lagen
van de dampkring te leren kennen.
De waarnemers, die medewerken
aan de bepaling van de stiltegordel
en de snelheid van het geluid, dienen
hiermede een groot wetenschappelijk
belang en hun - berichten zullen dank
baar worden aanvaard.
De Engelse omroep zal een ex
plosie-program uitzenden op de golf
lengte van 1796 meter.
De looptijd van de directe golf
loopf uiteen van 5^ minuut (Delf
zijl) tot 20 minuten (Maastricht). In
de tweede geluidszone is de duur we
gens de grote omweg nog enkele mi
nuten langer. Teneinde de stiltegor
del te kunnen bepalen is het ook van
belang bericht in te zenden, wanneer
men beslist niets gehoord heeft. Me
dewerkers worden verzocht op de
adreszijde van hun berichten het
woord „explosie" te vermelden.
John Hynd heeft in het Lagerhuis
medegedeeld, dat in de Britse zóne be
slag is gelegd op eigendommen van
vooraanstaande nazi's. In beslag geno
men werden eigendommen van Von
Ribbentrop, Von Papen, Rosenberg,
Keitel, Dönitz en Göring ter waarde
var, resp. 600.000, 721.000, 657.000,
1.045.000, 153.000 en 4.000.000 mark. Dit
bezit werd met goedvinden van de
andere bezettende mogendheden in be
waring gehouden, totdat een regeling
inzake de bestemming zou zijn getrof
fen. Tenslotte verklaarde Hynd, dat
nog geen bericht was ontvangen over
de bestemming van de kunstschatten,
die in Göring's buitengoed, Karinhall,
in de Russische zóne aangetroffen wer
den. Göring had enkele kunstschatten
uit Karinhall naar Zuid-Duitsland
overgebracht, waar zij in beslag geno
men en teruggegeven werden aan de
landen van herkomst.
(Vervolg van kolom 6).
En al schijnen, neen blijken ze ge
doemd te strijden op een verloren post,
Zij vormen een factor waarmede reke
ning moet worden gehouden.
Over de tegenpool van de mannen
van de vrijheid, de mannen van de
geestelijke en economische ordening
spreken wij een volgende keer.
H. VAN HULST.
De vorige week hebben wij gepoogd
aan te tonen hoe Europa tussen de
grote machten van deze tijd, Amerika
en Rusland, zijn eigen weg moet gaan.
Dit behoeft niet in te houden, dat Ne
derland en de andere Europese landen
een vijandige houding tegenover deze
landen moeten aannemen. Voor staten
geldt evenals voor personen het ge
vleugelde woord van Frederik de
Grote, dat ieder op zijn eigen ma
nier zalig mag worden. Tenzij die per
sonen en staten hun zaligheid zoeken
in het onderdrukken, rspectievelijk uit
plunderen en vermoorden van hun bu
ren. In dat geval trekt de politie er op
los, of de R.A.F., de U.S. Navy en het
Rode Leger. jZo staan wij uiterst wan
trouwend ten opzichte van Franco, die
Spanje beheerst bij de gratie van zijn
inmiddels overleden beschermheren,
Hitier en Mussolini.
Dezelfde spanningen en tegenstellin
gen, die zich internationaal voordoen,
zien we ook in ons eigen land. Ook
hier zijn de meningen verdeeld over
de vraag hoe men zalig kan worden,
politiek en economisch gesproken. Maar
ook hier heeft ieder het recht zijn me
ning te verkondigen met de bovenge
noemde uitzondering, in welk geval
men als politiek delinquent wordt be
schouwd. Enerzijds treft men de lieden,
die het beginsel van de vrijheid hul
digen ook in het bedrijfsleven. „Vrij
heid" is een woord, dat in Nederland
eer, goede klank heeft. Wij zijn een
vrijheidslievend volk en soms zelfs een
tikje losbandig. Maar niettemin zijn
zij. die de vrijheid, ook in het econo
mische leven willen handhaven slechts
gering in getal. Dat heeft zijn redenen.
Er is een tijd geweest nu een hon
derd jaar geleden dat het econo
misch leven aan geen banden gebon
den was. Het bleek, dat dit tot gevolg
had, dat grote massa's lang en hard
moesten werken, maar-dat ze zelf maar
een schrompelig en wormstekig
vruchtje van die arbeid kregen.
Het bleek dat niet alleen mannen
vrij waren onmenselijk lange werkda
gen te maken, maar dat ook vrouwen
en zelfs kinderen van die vrijheid ge
noten. En het bleek ook, dat een groot
deel van de bevolking niet alleen ma
terieel, maar ook geestelijk verkommer
de Toen is men de vrijheid gaan in
perken. Er kwam een wet op de kin
derarbeid. De arbeidsduur werd be
perkt en op 10 uur, later op 8 uur ge
steld. Aan den werkgever, die profi
teerde van de kracht van de gezonde
arbeiders werd een plicht opgelegd
ten aanzien van de zieke arbeiders.
Er kwamen sociale wetten van allerlei
aard. Er kwam een wet waarbij de
oude en afgewerkte arbeider niet ge
heel in de steek werd gelaten. En elke
wet was een kleine beknotting van de
vrijheid. En elke keer zeiden zij, die de
vrijheid als politieke leuze aanhieven,
dat het nu genoeg was en dat er nu
niet meer afkon. Maar de ontwikkeling
schreed verder en in brede kringen
brak het inzicht door, dat hej| belang
van de gemeenschap verder ingrijpen
eiste. Het gebeurde niet zelden, dat de
tegenstanders van overheidsbemoeiing
zich om steun tot de overheid wendde,
als ze in de knel zaten.
Belangrijke bedrijven, die het alge
meen belang onmiddellijk raakten wa
ren geheel of gedeeltelijk in beheer bij
de overheid. Wij denken aan de PTT,
het grootste bedrijf van ons land, aan
de spoorwegep, aan electriciteits- en
waterleidingsbedrijven, aan de gasbe
drijven. Men heeft wel eens gezegd,
dat Nederland het meest socialistische
land van Europa is. Dat is niet hele
maal juist, want nationalisatie is nog
geen socialisatie. Maar wèl is het waar,
dat de volksgemeenschap hierdoor te
kennen gaf, dat ze zich als geheel ver
antwoordelijk voelde tegenover haar
leden en dat ze die verantwoordelijk
heid wenste te dragen. En met de ont
wikkeling van het economische leven
drong zich de vraag op, of de gemeen
schap behalve de electriciteits- en de
gasbedrijven ook niet contröle moest
uitoefenen op de steenkolenmijnbouw.
De vier grootste mijnen werden door
de staat geëxploiteerd en niet zonder
succes. Nu is de vraag gerezen of ook
de particuliere mijnen (die bovendien
grotendeels aan het buitenlandse kapi
taal behoren) niet gesocialiseerd of ten
minste genationaliseerd moeten wor
den. En het particuliere bedrijfsleven,
dat hiervoor niet in aanmerking komt
li zelf naar ordening toegegroeid. De
tijd schijnt rijp om in het bedrijfsleven
organen te sfcheppen waarbij de des
kundige bedrijf sgenoten, werkgevers
en werknemers tezamen met de ver
tegenwoordigers van het algemeen be
lang dat zijn u en ik in de be
trokken bedrijfstak verordenende be
voegdheid krijgen. Hoe dat gebeuren
zal is nog onzeker, dat het gebeuren
zal staat vrijwel vast.
Uit het bovenstaande moge blijken
dat de vrijheid in het economisch le
ven een ideaal is uit de verleden tijd.
De eens zo machtige politieke partij is
dan ook tot een klein groepje ineen
geschrompeld en binnen dat groepje
heerst over de mate, waarin vrijheid
nu nog mogelijk is, allerminst een
stemmigheid. Maar de macht van de
voorstanders dezer vrijheid gaat hun
getalsterkte ver te boven en de invloed
van hun denkbeelden is groot, ook bij
velen die in politiek en economisch
opzicht ver van hun af zeggen te staan.
(Zie vervolg kolom 5).
