irv DE VREEMDE
Een KONING gezochi
Hoe
a schoner
«het Licht...
AAN DE EVENAAR MIST MEN DE WINTER
D
In Zuid-
Afrika
100
graden
hitte
De
Canadese
bruidj es
zijn
gewend
Onder de
Kerstboom
in
Australië
Iets goeds!
Hl OLLANDS K IE R T F IE IE S T
DUIZENDEN Nederlanders wonen, velen al sedert tal van jaren,
daarbuiten. Er zjjn er bjj, die stellig nooit zullen terugkeren naar
buiten de grenzen van ons vaderland, sommigen zelfs heel ver
het lage land aan de Noordzee, maar ook die zyn af en toe met hun ge
dachten en met hun hart nog wel eens thuis, d.w.z. in het dorp, dat zij
lang geleden verlieten, in de stad, waar zfl hun oude vrienden weten. Dat
la dan vooral het geval tegen het einde van het jaar, als Kerstfeest en
Oudejaarsnacht tot bezinning aanleiding geven. Wy hebben sommige van
die Nederlanders opgezocht om hen te vragen hoe Tij die dagen plegen
door te brengen, hoe z\j ginds het feest van Christus' geboorte of de
jaarwisseling vieren. Ziehier ret resultaat van onze bezoeken aan Neder
landers te Johannesburg, Toronto, Sydney en Buenos Aires.
Nederlanders zijn goede kolo
nisten en winnen zich spoedig een
goede plaats in een vreemde sa
menleving. Zodoende zijn de meeste
Nederlanders in Zuid-Afrika in staat
hun gezin een prettig Kerstfeest te be
reiden. Neem b.v. een Nederlander te
Johannesburg, die metselaar is. Hij
verdient 20 pond Sterling per week en
hij doet zijn werk goed. Hij werkt
harder en beter dan zijn collega's uit
Zuid-Afrika zelf en heeft een stan
daard gevestigd, die de anderen moei
lijk kunnen bereiken. Maar nu kan hij
ook een goed Kerstfeest vieren met
mooie cadeaux voor zijn vrouw en kin
deren. Dit jaar heeft hij voor zijn twee
jongens en zijn dochtertje ieder een
fiets gekocht. Hij heeft de grootste
plumpudding te pakken gekregen, die
hij maar krijgen kon en Moeder de
vrouw treft al de toebereidselen voor
de „boerenjongens" de Kerstdrank, die
gebruikt zal worden. Ook heeft zijn
gezin het aloude Nederlandse St. Ni-
colaasfeest gevierd. Maar met de Kerst
dagen wil hij niet achterblijven bij de
Zuid-Afrikaanse gewoonte. En 't feest
van dit Nederlandse gezin zal het bes
te worden, dat het sinds het begin van
de oorlog heeft gevierd.
Behalve dergelijke
nieuwkomers in
\frika zijn de on
telbare Afrika
ners van Neder
ig" 1 fl fl landse oorsprong.
Dll 1U U Zij vieren een
enorm Kerstfeest,
zoals hun gewoon
te is. De sneeuw en
de kou ontbreken
de temperatuur zal
een 90 100 graden zijn. Maar toch is
het Europese Kerstfeest in hun ge
dachten. Zij zenden elkaar prentbrief
kaarten met fraaie sneeuwlandschap
pen er op, eten de zware, overvloedige
maaltijden van een killer klimaat. Zo
de familie Van Hoogstraten. De heer
des huizes is een zoon van een Amster
damse vader. Rondom de Kerstboom
in zijn huis zullen de banketletters
liggen, hier gemaakt van marsepein en
de poppen voor de kinderen. Cadeau
tjes zullen er, keurig ingepakt, exenmin
ontbreken. Na het Kerstontbijt met
kadetjes met kaas en koffie, komt het
sein om de pakketjes te openen. Des
avonds is er natuurlijk de Kerstpud
ding. Maar eerst gaat de familie „pic-
niccen" in Hartebeest Dam bij Preto
ria. Kerstliederen zullen er klinken in
de warme avond.
Er is vrijwel geen schaarste meer
in Zuid-Afrika bij dit Kerstfeest. De
winkels zijn voller dan ooit: speciale
lekkernijen, Kersttooi, speelgoed en
andere artikelen. De maaltijden zullen
weer overvloedig zijn: Vlees, wild
braad, kalkoen, vis, eigengebakken
brood. Besproeid met de zoete, rode
wijn van het land. Veel van de Kerst
vreugde wordt echter in Afrika bui
tenshuis gevierd, met volksdansen en
zingen in de open lucht en allerlei
soorten spelen.
SINT Nicolaas
en Zwarte Piet
hebben de lan
ge reis naar Ca
nada niet aange
durfd om daar
hun Nederlandse
vriendjes en vrien
dinnetjes op te
zoeken. Maar z'n
collega uit 't bar
re Noorden, de
witgebaarde Santa Claus, zal het ge
mis goed maken door ook voor de Ne
derlandse kinderen in Canada mooie
cadeautjes op zijn door rendieren ge
trokken slede te laden.
De meeste Nederlanders in Canada
hebben geheel de Canadese wijze van
Kerstvieren overgenomen. Met uitzon
dering van een paar gezinnen, die erg
veraf wonen en die de oud-vaderlandse
Sinterklaas-viering prefereren boven
het Kerstmannetje, vergeten de mees
ten de 5de December snel en concen
treren hun goede gaven op het Kerst
feest. Hun Kerstmaal brengt hun geen
konijn of haas meer, zoals in Neder
land, maar kalkoen, zoals bij alle Ca
nadezen.
Zelfs pas aangekomen immigranten
hebben de Canadese Kerstviering al
spoedig overgenomen. Onder hen b.v.
drie vrouwen van vroegere Canadese
soldaten. Mrs. Cross, vóór haar huwe
lijk Hetty Stekelenburg uit Overveen,
vertelt ons dat Kerstmis in haar huis
helemaal Canadees zal zijn, tot het
maal toe. Zelfs al zijn vader en moeder
uit Nederland op bezoek, want kapi
tein Stekelenburg en zijn vrouw bren
gen het Kerstfeest bij hun „Canadese"
dochter door. Mrs. Cross, die haar man
kort na de bevrijding in Amsterdam
leerde kennen, zal op Kerstmorgen
cadeautjes geven en krijgen en zal na
de kerkgang de kalkoen serveren.
Ook Mrs. Parsons, vroeger Mies de
Boer uit Rotterdam, wier man by de
radio werkt, zal Kerstmis op zijn Ca
nadees' vieren. Zij heeft haar schoon
ouders dan op bezoek. „Natuurlijk
houd ik altijd mijn gelukige herinne
ring aan Kerstmis in Nederland", zegt
zij, „maar nu ben ik Canadese en mijn
Kerstfeest zal Canadees zijn voor mijn
man en ons dochtertje".
Mrs. Matthews, die in haar geboorte
stad Amsterdam Marie Nieuwenhoff
heette, is het roerend met haar eens.
„Een jaar geleden was mijn eerste
Kerstmis in Canada. Toen heeft mijn
schoonmoeder voor alles gezorgd. Maar
dit jaar regel ik zelf het Canadese
Kerstfeest".
E Nederlan
ders in Aus
tralië zullen
het Kerstfeest
meest in hun
eigen huis vie
ren. Na de oorlog
zijn de Neder
landse clubs, die
een bloeiend le
ven hadden, ont
bonden. Zij kun-
nen dus niet langer de trefplaats vor
men, waar de Nederlanders met hun
landgenoten konden eten en drinken.
De Nederlanders hier vinden Kerst
mis in Australië enorm verschillend
van dat feest thuis. In plaats van
sneeuw en een prettig vlammend vuur
brengt Kerstmis in Australië gewoon
lijk gloeiende zonneschijn, lichte maal
tijden en overvolle stranden.
De staf van het Nederlandse consu
laat te Sydney b.v. zal nog wel een
cocktailparty houden en zo zijn er nog
een paar gelegenheden voor de Neder
landse kolonie om samen te zijn. De
heer Victor Bos b.v., een bekende fi
guur in de Nederlandse kolonie in
Sydney, zal Nederlanders in zijn res
taurant samen brengen. De heer Bos,
die al elf jaar in Australië woont, is
mede-eigenaar van het sjieke „Black
Tulp" restaurant. In de oorlog zat hij
in het bestuur van de Nederlandse
Club en organiseerde hij vele samen
komsten van zijn landgenoten. Kerst
tijd brengt voor de heer Bos veel
drukte mee. En in zijn restaurant zal
hij bovendien nog een speciale partij
houden voor zijn Nederlandse vrien
den. „Maar de Kerstviering, die ik het
meeste zelf zal waarderen, is het feest,
dat ik ga maken voor mijn twee zoon
tjes", vertelt de heer Bos ons. De ene
is 15 jaar en de andere 16. Zij stude
ren allebei aan de High School van
Sydney. Bij dergelijke gelegenheden
mis ik nog altijd mijn vaderland".
IVOROL voor Uw tanden
P U R O L voor Uw handen
TN het donkerste jaargetijde, in het
kortste der dagen vieren wij
het Kerstfeest, al geeft de Kerstge
dachte geen aanleiding om van een
feest te spreken.
Kerstdagen zijn stemmingsdagen.
Er wordt gezongen, maar het zijn
de mooie, oude Kerstliederen, er
wordt verteld, maar het is het altijd
weer ontroerende verhaal van Jezus'
geboorte in Bethlehems stal, toen de
wolken zich openden en engelen uit
de hemel het „Vrede op aarde, in
mensen een welbehagen" hebben ge
zongen.
CTRAKS zal de feeërieke lichtjes
boom een blijde kinderschare
tot enthousiasme brengen. Plotseling
zullen de deuren opengaan en voor
het verrukte kind staat daar de
Kerstboom, die een onuitwisbare
indruk achterlaat. Overal flikkeren
de gele kaarsenvlammetjes, overal
kaatst en schittert het licht in slin
gers van ragfijne glazen lovertjes en
in gouden en zilveren ballen, die als
rijpe vruchten in de wonderschone
boom gegroeid schijnen. Dat alles
brengt de schoonheid, die zich voor
altijd in de zo voor indrukken vatbare
kinderhartjes vastlegt.
En ook wij ouderen ondergaan de
ontroering van dit ogenblik. De
Kerststemming zal ons helpen het
kwaad in eigen hart te onderdrukken.
Waarom zouden wij anderen verdriet
doen, als wij uit eigen ervaring weten
hoe ongelukkig wij ohs voelden, toen
het ons zelf overkwam? Het leven is
maar zo kort, de gelegenhèid om een
zegen voor anderen te zijn is vóór wij
het weten voorbijgegaan.
Liet grote voorbeeld van liefde en
zelfopoffering wordt ons iedere
Kerstavond weer voor ogen gesteld.
Hebt Uw naaste lief gelijk U zelve,
steunt de zwakke, troost de ongeluk
kige, voedt de hongerige, verzacht
het leed van allen, die armoede en
gebrek lijden.
Als wij een offer gebracht hebben,
voelen wij ons rijker en gelukkiger.
Er komt eengevoel van voldaanheid
in ons, wij bemerken, dat wij inner
lijk rijker dan vroeger zijn geworden
en een stem in ons binnenste zeg,t, dat
wij goed gedaan hebben.
Goddank leeft de mens nog niet
voor zichzelf alleen.
r\E kinderen zijn thuisgekomen,
want het ouderlijk huis is het
middelpunt waarheen dezer dagen al
ler gedachten uitgaan. Zij vullen de
kamer met hyn vertrouwde stemmen,
zij weten de weg In net oude huis en
in de blijdschap van het weerzien is
hun gezamenlijke zorg van een tref
fende aanhankelijkheid.
Vader en moeder kijken in stille
blijdschap de kring rond.
Ze zijn er weer, de kinderen. Het
zijn mannen en vrouwen geworden,
maar op deze wondere avond zijn het
de kinderen van vroeger.
Welke verandering de tijd ook ge
bracht heeft, de Kerstavond heeft al
len verenigd en de ontroering van het
stemmingsfeest is onveranderd geble
ven.
W7IJ vieren het Kerstfeest in het
kortste der dagen en niet het
minst daarom is het ons lief gewor
den.
Hoe dieper het duister, hoe schoner
het Kerstlicht. Tj. A.
LIET STOND met vette letters geadverteerd in de
„Nieuwe Parijse Courant" van 20 December
1871:
KONING GEZOCHT
Van mijn ivoren schaakspel mis ik de witte
koning. Weggeraakt tijdens de Duitse bezetting.
Wie helpt mij deze figuur zoeken, zonder welke
geen spel gespeeld kan worden?
Théophile Dubarty, Madelainestraat, Parijs.
ijEEL PARIJS sprak er van, die avond. In alle
café's theaters, schouwburgen, op de concerten,
ln het circus en waar ook maar twee burgers elkaar
ontmoetten, werd de „Nieuwe Parijse Courant" voor
de dag gehaald en liet men de advertentie lezen. Du-
barty, de rijkste man van Parijs, miste een stuk van
zijn schaakspel? Men keek elkander eens aan en wis
selde blikken van verstandhouding. Kom nou! Als Du-
barty een schaakstuk miste, behoefde hij er waarlijk
niet om te adverteren. Dan kon hij er duizend andere
stukken voor in de plaats krijgen, desgewenst van
goud of diamant.
„Ahzelden de Parijzenaars, „het is een poli
tieke zet! Dubarty verklaart zich tegen de republiek!"
Dat was nog niet zo gek gedacht van de Parijze
naars, die gelijk inwoners van een wereldstad eigen
is een scherpzinnige kijk op diplomatieke kwesties
meenden te hebben. In 1871 was aan Frankrijk een
enorme slag toegebracht door de Duitse overwinning.
Keizer Napoleon III, die door de Pruisen in krijgsge
vangenschap werd weggevoerd, had na de vrede in
Engeland een tehuis gevonden. Er ontbrak dus een
koning in de Franse staat.
Nadat Parijs van de maandenlange Duitse bezetting
was ontslagen, juichten velen het toe, dat Frankrijk
een republiek zou worden. Een koning, zo oordeelde
men, werkt veel te veel op oorlog aan. Maar toen een
half jaar na de bevrijding een grotere chaos was ont
staan dan de oorlog zelf had veroorzaakt, gingen er
weer stemmen op om een koning.
En zo zagen de Parijzenaars in de advertentie van
Dubarty een verkapte propaganda voor het koning
schap
niEZELFDE ZATERDAGAVOND vertelde de pas
toor van Savonnières, een dorpje in Noord-
Frankrijk, aan iedere parochiaan die kwam biechten,
dat het „Kindeke Jezus" uit het Kerststalletje van dé
kerk zoek was en dat de „stal van Bethlehem" dit
•Jaar niet tentoongesteld zou kunnen worden, als men
de hoofdpersoon niet vond.
De parochianen spraken er 's Zondags over. Dat kon
zo niet blijven. Daarom spraken zij af, dat één der
parochianen de volgende dag naar Parijs zou gaan om
te proberen of hij daar een Kerstekind naar maat zou
kunnen kopen.
's VONDAGSAVONDS werd er geklopt op de deur
van de pastorie. „Of de pastoor direct naar het
lazaret wou komen", vroeg men.
De geestelijke weifelde geen ogenblik. In het lazaret
lagen zwaargewonde Duitsers en Fransen broederlijk
bijeen. De pastoor kwam er dikwijls, want de Jongens,
die in dit veldhospitaal werden verpleegd, waren te
zwak om naar de stad vervoerd te worden. Ze lagen
al maanden in Savonnières en telkens slonk hun getal.
Het lazaret stierf uit
„Wie is het?" informeerde de pastoor bij de zuster.
Zonder te antwoorden bracht zij hem naar het bed van
een Pommerse luitenant, die de oorlog goed was door
gekomen. maar die, aan het hoofd van zijn terug
trekkende troep, nabij Savonnières uit een hinderlaag
door Franse partisanen was beschoten. Ruggemerg
geraakt. Langzaam maar zeker naar het einde.
„Het gaat mis, pastoor", zei de jonge officier in
slecht Frans. „Ik zal Pommeren niet meer zien,
maar ik blijf toch evenmin in Frankrijk. Voor mij be
gint de grote reis, daarom heb ik u laten roepen om
tijdig afscheid te nemen".
Zijn ogen schitterden in een lijkwit gelaat.
„De zuster vertelde mij gisteravond, dat uw Kerst
stalletje incompleet is door het ontbreken van de hoofd
persoon. Ik geef u als aandenken een voorwerp dat
daarvoor dienen kan."
De pastoor van Savonnières staarde de officier ver
baasd aan. „Wat moet u als Lutheraan met een Kerst
kindje doen", stamelde hij. „Ik zei u al, dat het geen
Kerstkindje is, maar iets dat als zodanig dienen kan",
antwoordde de luitenant. En hij overhandigde een
voorwerp aan de geestelijke.
De verbazing van de pastoor nam nog grotere vor
men aan, toen hij het voorwerp in handen had. Een
schaakstuk, een witte koningsfiguur. De pastoor kon
niet nalaten er met bewondering naar te kijken. Er
was iets, dat hem aantrok in dit ivoren stuk, dat
met een sierlijke kruis gekroond een vreemdsoortige
schoonheid ademde.
„Een souvenir uit Parijs", hernam de Duitser. „Ik
zat daar in het huis van een rijke Fransman en heb dit
stuk meegekaapt. Op het kistje, waar de figuren inza
ten, stond vermeld, dat ze waren gesneden uit de el
penbenen troon van Salomo".
„Ja Jongen, dat is allemaal heel mooimaar ik
kan zo'n schaakstuk toch niet in het Kerststalletje
zetten
Toen begon de Pommerse luitenant zo goed en zo
kwaad als het ging een betoog, waarin hij vaststelde,
dat de pastoor door het aanbrengen van een Kerst
tafereel in de kerk wilde uitbeelden hoe de nieuwge
boren Koning werd aanbeden. Dan deed het er toch
weinig toe wie er op de plaats van het Kerstekind
stond. Het ging immers niet om de beelden, maar om
de Koning. De priester moest dat wel toegeven en aan
vaardde het geschenk.
„Neemt u deze koning mee. Ik ga naar de echte
Koning", mompelde de Duitser.
Hij had gelijk, wat in de vroege morgen van de vol
gende dag stierf hij. Toen de pastoor dë doodstijding
vernam, stond het voor hemvast, dat inderdaad de
schaakkoning een plaats zou krijgen in het Kerststal
letje. En toen in de Kerstnacht de stal van Bethlehem
in het kerkgebouw was opgesteld, prijkte tussen Maria
en Jozef en omgeven door herders en koningen en
schaapjes de witte schaakkoning met het fonkelend
kruis op zijn kroon.
De pastoor hield een gloedvolle rede over het onder
werp, dat door de stervende luitenant ter sprake was
gebracht en alle parochianen werden enthousiast over
die merkwaardige oplossing.
TNTUSSEN had de afgezant der dorpelingen Parijs
bereikt, om in die stad een Kerstkindje te zoeken
voor Savonnières.
De man zwierf er twee dagen vruchteloos rond. Men
kon hem wel grotere en ook kleinere Jezuskindjes ver
kopen, maar niet de gevraagde maat. Sedert een eeuw
kwamen Kerststalletjes in dergelijke maten niet meer
voor. Wel waren enkele beeldjesleveranciers bereid het
gezochte model te laten vervaardigen, maar daarvoor
beschikte de dorpeling niet over voldoende geld.
Ten einde raad liep hij op die middag voor Kerstmis
een kerk binnen en vroeg om raad.
De pastoor van de Madelainekerk kon echter even
min een oplossing brengen. „Weet u hier dan niet een
rjjk man te wonen?" informeerde de afgezant van Sa
vonnières. In zjjn dorpse onnozelheid zag hij dat als
laatste kans: rijke mensen kunnen immers overal aan
komen!
De pastoor van St. Madeleine verwees de plattelan
der naar Théophile Dubarty, die in de Madeleinestraat
woonde. „Rijk ls hjj zeker, maar of hy u helpen kan,
weet ik niet. Hij zoekt zelf een koning
MONSIEUR DUBARTY had reeds vele personen aan
de deur gekregen met schaakkoningeh, zonder
dat er één was, die ook maar in de verste verte op het
verloren stuk leek.
De advertentie van Dubarty was geen verkapte pro
paganda voor het koningsschap. Théophile Dubarty
miste inderdaad de witte koningsfiguur uit zijn antiek
schaakspel, waarvan de legende vertelde, dat het ge
sneden was uit de elpenbenen troon van koning Salo
mo. En dit was te pijnlijker, nu Dubarty voor zijn
vrienden uit de Parijse elite een schaaktournooi geor
ganiseerd had op 2e Kerstdag 1871.
Doch hij werd prettig gestemd, toen hij begreep, dat
de dorpeling hem over een heel ander onderwerp kwam
spreken. De zaak was spoedig in orde. Enkele uren la
ter bezat de bezoeker dank zij de mildheid en de
connecties van Dubarty een passend Kerstekind.
Eenmaal royaal bood Dubarty de dorpeling aan, hem
nog dezelfde avond naar Savonnières terug te brengen.
Diep in de Kerstnacht arriveerden de mannen in het
dorp. Men begrijpt de verwondering van beiden, toen
zij in de Kerststal reeds een koning aantroffen
En welk een koning!
Het raadsel was weldra opgelost, maar de pastoor te
Savonnières wenste onder geen voorwaarde afstand
van de schaakkoning te doen, althans niet gedurende
de tijd dat het Kerststalletje in de kerk stond onee-
steld.
Debarty was zo goed niet, of hij moest zonder zjjn
schaakkoning terug naar Parijs. Maar hy nam toch
iets mee en wel het Kerstekind, dat speciaal voor Sa
vonnières was gemaakt.
£N ZO kon het gebeuren, dat op 2e Kerstdag 1871
een schaaktournnooi in Parijs, uitgesenreven
door de millionnair Théophile Dubarty, gespeeld werd
met op één der borden het Kerstekind op de konings
plaats.
De heer Dubarty sprak zelf een openingswoord en
vertelde daarin wat hem was wedervaren.
„Ik geloof zeide hij, „dat we hierin een symboliek
mogen zien. Men vergelijkt het wereldgebeuren dik
wijls met een schaakpartij. Ik spreek de wens uit, dat
op dit vredesfeest, hetwelk Voor ons Fransen een dub
bele betekenis heeft van 't jaar, de Vredevorst een al
lesbeheersende plaats moge innemen, ook op het
schaakbord der wereldgeschiedenis!"
