Voor de eenheid van de geesi
rstmis
Toen de tijd
vervuld was
Franse schrijvers zoeken eigen weg
door Jet Last
Een witte Kerst?
Kerstmis in de historie
TRANSE REVOLUTIE is de Grote hl?tnri*r>hm
V toemt iedere politieke groepering die zich JsZT F!an,krijk- Daarom
Hemmoir; daarom voltrekt ook de vernieuwt na vnTrecoIu"
gieh eU het ware in een reeks van op- Franse culturele leven
eenvolgende revoluties.Impres-
jlonnieme, erpressionnisme,
dadaisme, sur-realisme
niet slechts op elkander
eehiHerscholen, maar als
evenvele onbloedige, maar
welddadige revoluties, waarin de nieuwe generaties de oudere te lijf gaan. Zo
„k in de literatuurnaturalisme, symbolisme, sur-realisme, existentialisme.
eubisme,
dat zijn
volgende
het ware
zeer ge-
J50 KAN MEN dan ook de zaal
pleyel in Parijs wel bij het Amster
dam» Concertgebouw vergelijken, maar
men kan moeilijk Nederlandse equiva
lenten vinden voor de figuren die daar
dazer dagen naast elkander op het po
dium zaten en achtereenvolgens spra,
ken: André Breton, Camus, Sartre en
Rousset, Altmann en Claude Bour-
det Belangrijk, ongetwijfeld, als schrij
ver», maar, meer dan dat, ln het cen
trum der belangstelling als „chefs
d'éeole" geestelijke leiders van een In
tellectuele beweging. Breton, de nog
piet vergeten leider van dada en sur-re
alisme, Sartre, Simone de Beauvoir en
Camus, de existentialisten (al verwerpt
Camus zelf deze naam) en Rousset als
vertegenwoordiger van het
nX KERSTKLOKKEN luiden, hun
bronzen stemmen dringen door de
luiken van onze kamer.
Het is Kerstmis. Komt! Komt! roe
pen de klokken. Weet gij niet welke
nacht het is? Jezus is geboren hon
derden jaren geleden, het doet er niet
toe hoeveel, want Hij is onsterfelijk en
wordt elk jaar opnieuw geboren in de
harten van millioenen mensen. Komt
en herdenkt met ons de geboorte van
het Kerstkind.
Uit hoge kerkramen dringt getem
perd licht en uit de openstaande brede
deur stroomt een gouden gloed in het
zwart van de winteravond. Daar bin
nen tussen de hoge muren, waar alles
tot inkeer en nadenken stemt, verheft
een spar zijn top naar de nok van het
kerkgebouw, maar het is niet meer de
alledaagse boom, die in het bos nie
mand ia opgevallen. Honderden kaars
jes zijn aan zijn takken bevestigd, de
wapperende vlammetjes kaatsen hun
Stralen in spiegelende ballen; lange
snoeren van ragfijne glasfranje schit
teren met duizend lichtjes en maken
de boom tot een sprookje. Dat is de
kerstboom, de wonderboom, die hoog
in zijn top een lichtende ster draagt.
Het symbool van het Kerstfeest.
Zo'n ster is er in Bethlehem aan de
hemel verschenen en de herders in het
land hoorden de zang der engelen:
„Ere zij God in den hoge. Vrede op
aarde, in Mensen een welbehagen."
Hoe oud is het kerstverhaal, hoeveel
eeuwen heeft men het al verteld, hoe
heeft geslacht na geslacht zich in die
stemmingsvolle uren niet onder de in
druk gevoeld van de Kerstgedachte,
die van vrede en welbehagen spreekt?
In Mensen een welbehagen. Het
•ehijnt onmogelijk in een tijdperk
waarin de grootste aller oorlogen nog
maar nauwelijks is geëindigd, waarin,
ondank» alle conferenties, de volkeren
aich krachtiger dan ooit te voren op
nieuwe strijd voorbereiden.
Vrede op aarde.
Nooit zal dit bestaanbaar zijn als er
niet eerst vrede is in de harten, als
men geen offer gebracht heeft, als men
van zijn bezit, al is het nog zo klein,
niet iets heeft meegedeeld aan hen, die
armer en ongelukkiger zijn dan wij.
De vrede moet van binnen uit komen,
want eerst dan is de sfeer geschapen
waarin van broederschap van alle
mensen kan worden gesproken. Ge
denkt de ongelukkigen, die kou en
honger lijden, de ontelbaren, die zich
in de ruwe winterdagen niet voldoen
de kunnen voeden en verwarmen.
Geeft en gij zult diep in u de vreug
de van het geven voelen, de voldoe
ning een goede daad te hebben ver
richt
In Mensen een welbehagen.
De natuur schiep levende wezens
die elkaar t". voedsel dienen, zij schiep
sterken en zwakken en de wet van e
•terkste is het hoogste recht.
Maar de mens, die denken en voelen
kan, vindt in hart en gewet: een
compas, dat hem de rechte weg wijs
Het ergste leed kan hij verzachten, hij
kan gevallenen opheffen, ongelukkigen
troosten en met een enkel spontaan
gesproken woord het geluk doen
ren in de harten van zo velen, die in
wanhoop ten onder dreigden te gaan.
Laat dit dan het feest der zeUver-
loochening zijn, laten wij trachten het
kerstlicht in de harten van alle men
sen te laten schijnen.
Dan hindert het niet meer of het
buiten donker en guur is, want da
Hebben wij de lichtjes ontstoken, die
niemand meer doven kan, de lic J
in de harten van bedroefden en der
maatschappelijk misdeelden, die
vertrouwen in het leven zullen krijgen-
Dan zal onze Kerstherdenking niet
nutteloos geweest zijn. Dan za
waarschuwende stem, die door de
Wen heen de mens elk jaar het
de op aarde" toeroept, niet tevergee
hebben geklonken, dan zal er re
zijn, dat in Mensen een welbehagen
Wordt gevonden.
typische
verzet.
Hoe kort is het nog geleden dat, on
der leiding van Aragon en Malraux. de
geestelijke voorhoede van het revolu-
tionnaire Frankrijk zich geheel en al
op de communisten scheen te oriënte
ren. Nu raakt Aragon als Franse
Theun de Vries meer en meer in lite
rair en politiek discrediet, terwijl Mal
raux zich als propagandachef voor De
Gaulle in progressieve kring volkomen
gecompromiteerd heeft De fsmpvolle
en geestdriftige bijeenkomst in Salie
Pleyel, waar meer dan 2000 mensen
teruggestuurd moesten worden, is dan
ook een bewijs dat het tij gekeerd is,
en dat de nieuwe revolutionnaire intel
ligentie zich zowel van Rusland als van
Amerika afkeert om een eigen weg te
zoeken.
NAAST deze Franse kanonnen ston
den echter op het podium van Salie
Pleyel een aantal buitenlandse schrij
vers, en de organisatoren legden er de
nadruk op. dat dit de eerste interna
tionale meeting was die na de bevrij
ding in Parijs plaats vond. Theodoor
Plivier, de schrijver van „Stalingrad",
voerde er, eveneens voor het eerst sinds
de bevrijding, het woord ln het Duits,
Richard Wright, de Amerikaanse ne
gerauteur hield een prachtige rede in
het Engels en naast hen spraken de
Italiaanse schrijver van „Christus hield
stil in Eboli", Carlo Levy, de Spanjaard
Andrade, de Nederlander Jef Last, een
dichter uit Madagascar, terwijl Indi
sche. Arabische en Annamietische
schrijvers niet meer aan het woord
konden komen, maar enkele dagen la
ter hun rede voluit in Franc Tireur
en Gauche gepubliceerd zagen.
Ook dit was als het ware symbolisch:
een Europese geestesgemeenschap
wenst samen met vrije en onafhanke
lijke gasten van overzee voor een we
reldgemeenschap van de geest te ge
tuigen.
Het is natuurlijk onmogelijk binnen
de weinige plaatsruimte van een Ne
derlandse krant de vele uitstekende
dingen te citeren, die van dit podium
af gezegd zijn, en die trouwens binnen
kort in hoofdzaak in een gesprek voor
de Franse radio herhaald zullen wor
den. De zin van de betoging was. zo
als verwacht kon worden, een afwij
zing van de oorlog als oplossing voor
de problemen van onze tijd, een stel-
lingname tegenover ieder totalitair ré
gime dat de geestesvrijheid bedreigt,
een oproep om voor Europese eenheid
en wereldregering partij te kiezen, zon
der als partijman ooit eigen verant
woordelijkheid en inzicht aan enige
discipline van buitenaf te onderwerpen.
DE DEMONSTRATIE der schrijvers
in Salie Pleyel voor de lnternationa-
liteit van de geest staat niet op zich
zelf, maar moet beschouwd worden als
een soort vervolg van de grote massa
demonstraties om de figuur van Garry
Davis in diezelfde week. Hoe dikwijls
hoorden wij in het buitenland reeds de
enigszins hoogmoedige mening ver
kondigen dat Frankrijk eigenlijk als
grote mogendheid afgedaan heeft. Hoe»
Dr. N. Pye van de Universiteit
in Manchester heeft nagegaan,
dat er in Engeland sinds
1S40 slechts zes keer op de voor
avond van Kerstmis sneeuw is
gevallen, terwijl het in totaal
slechts twaalf keer op Eerste
Kerstdag heeft gesneeuwd. De
uitdrukking een tintte Kerst" is
dus, volgens deze onderzoeker,
volmaakt ongegrond te noemen
velen zijn eigenlijk niet bij voorbaat
overtuigd van de onvermijdelijkheid
van De Gaulle.
Wie meetings als deze in Parijs mee
gemaakt heeft bemerkt, zacht gezegd,
dat de intellectuele Franse voorhoede,
die zich om de democratisch revolu
tionnaire volksbeweging in een soort
..vierde macht" poogt te organiseren,
deze mening niet deelt Zij is optimis
tisch. in het offensief, en vast over
tuigd dat het progressieve Frankrijk
nog over enorme reserves beschikt die
bereid en in staat zijn om zowel te
genover De Gaulle als tegenover de
communisten de traditionele Franse
vrijheden te verdedigen.
Meer dan dat: zij ls overtuigd van
haar roeping om niet slechts aan het
Franse, maar aan het Europese gees
telijke leven, en daar boven uit aan
een wereldgemeenschap van de geest,
leiding en nieuwe kracht te geven. Van
het défaitisme, dat zo sterk de stem
ming der intellectuelen in Duitsland.
Scandinavië en Nederland beheerst,
was ln geen hunner redevoeringen ook
maar iets te bemerken. Hebben dez»
Franse schrijvers, met hun heroische
optimisme gelijk, of wij met onze scep
tische nuchterheid? Zij stellen zich
zelfs deze vraag niet. maar richten hun
oproep tot de wereld, overtuigd dat niet
passiviteit of landelijke neutraliteit,
maar volledig engagement in de strijd
voor vrede en vrijheid de hoogste
plicht en roeping is voor de schrijver.
In de loop der eeuwen hebben zich
talloze belangrijke gebeurtenissen tij
dens de Kerstdagen afgespeeld. Neem
b.v. het jaar 1170, waarin op 25 De
cember Willem de Veroveraar ln
Westminster gekroond werd. En wie
kent niet Robin Hood, die in 1247 op
Kerstmis de laatste adem uitblies. Ro
bin Hood, de zo populaire held uit het
gelijknamige boek van Waiter Scott!
In datzelfde jaar was het Thomas a
Beckitt die op de sterfdag van Hood
voor het laatst preekte. Neem Kerst
mis van het jaar 1440.... Op eerste
Kerstdag werd maarschalk De Retz, de
originele Blauwbaard, terecht gesteld.
Ook in de luchtvaart hebben de
Kerstdagen een belangrijke rol ge
speeld. In 1709 was het de geestelijke
Laurent, die het eerste experiment met
een „vliegend schip" deed en voorspel
de dat het niet zo lang zou duren al-
f vorens de mensheid zich met een snel-
i heid van 300 km per uur door het
I luchtruim zou bewegen. Hij werd toen
j uitgelachen en men bespotte hem nog
meer, toen zijn experiment op een
fiasco uitliep.
Bijna twee eeuwen later was het
Orville Wright, in het Jaar 1903. die
er ook met Kerstmis in slaagde met
eert vliegtuig gedurende twaalf secon
den in de lucht te blijven, daarbij een
snelheid van 75 km per uur beha
lend.
En laten we eens terugdenken aan
het jaar 1801, toen op Kerstmis
de eerste locomotief ln Engeland, be
stuurd door zijn uitvinder Richard
Trevithik, de eerste proefrit maakte,
of aan het jaar 1899, toen Edison aan
de vooravond van het jaar 1900, de
eerste radio-uitzending tot stand bracht
Op Kerstmis van het jaar 1899 liet
de grote uitvinder een gramofoonplaat
in New York spelen en de muziek per
telefoon overbrengen naar Philadel-
phia. een afstand van 150 km. Daar
werd de muziek wederom op een plaat
opgenomen en vervolgens via een mi
crofoon door de eerste luidspreker ter
wereld gereproduceerd.
TOEN DE TUD VERVULD WAS
toen was het, dat de Engel des
Heren triomfantelijk mocht uitroepen:
„Vreest niet, want zie, ik verkondig
u grote blijdschap, die al ,1en volke
wezen zal, namelijk, dat u heden ge
boren is de Zaligmaker, welke is Chris
tus de Here, in de stad Davids. En dit
zal u het teken zijn: gij zult het kin-
deke vinden in doeken gewonden en
liggende in de kribbe."
Het was niet van het bordes van
een vorstelijk paleis, niet door hoog
te paard gezeten herauten ln kleurige
en met goud bestikte kledij, niet on
der sonoor klokgelui en met schette
rende fanfares» dat deze heilsbood
schap werd uitgegeven. Het was te
midden van eenvoudige herders, die de
wacht hielden bij hun kudden, in het
veld, ver van de bewoonde wereld. En
toch: de Engel verkondigde een daad
der Hoogste Liefde, een zegen van
God. „Want alzo lief heeft God de we
reld gehad, dat Hij Zijn eniggeboren
Zoon gegeven heeft, opdat een ieder,
die in Hem gelooft niet verloren ga,
maar het eeuwige leven hebbe." Blijd
schap, die al den volke wezen zal, het
eerst verkondigd aan do eenvoudig-
sten onder de mensen, aan onvermo-
genden en onaanzienlijken.
Daar zit een ontzaggelijk diepe be
tekenis in, omdat het do volkomen
tegenstelling demonstreert tot de ver
gankelijke dingen van deze wereld. Die
moeten noodzakelijk, die kunnen niet
anders dan ongelijk verdeeld zijn en
zij kunnen dan ook nimmer bij allen
gelijkelijk blijdschap verwekken. En
nu is het zo, dat de mens met weinig
tevreden en gelukkig kan zijn en met
veel ontevreden en ongelukkig, maar
er zijn helaas maar al te velen voor
wie zelfs het weinige van de mate
riële levensbehoeften nog ontbreekt.
Het is niet maar een mooie beeld
spraak of een ontroerende poëzie, die
aankondiging van Christus's geboor
te aan de herders in de velden van
Efrata, het is klare en duidelijke rea
liteit, want het leven van dat kindeke
geboren in een armelijke stal, gehuld
in slechts doeken en liggende in een
kribbe, „omdat er geen plaats was in
de herberg", diende vooral en in de
eerste plaats om aan de nederigen en
ootmoedigen de blijde boodschap te
brengen van het Evangelie van Gods
liefde.
JOEN DE TIJD VERVULD WAS
toen werd Gods liefde aan de we
reld geopenbaard. Want met de ge
boorte van Jezus, met de prediking
van het Christelijk geloof, is in de
wereld opgetreden een nieuw begin
sel: dat van de Liefde.
Het is moeilijk om dat te verstaan
en nog moeilijker om dat te omvatten.
Het uiterlijk beeld van onze wereld is
er in menig opzicht in volkomen
tegenspraak mede. Maar toch, het
Kerstfeest herinnert er ons telkens
weer aan en het roept ons op, om los
te breken uit onze zorgen en bekom
mernissen en te luisteren naar het
jubellied van het hemelse heir: ,Ere
zij God in de hoogste hemelen en vre
de op aarde in de mensen ja, in
alle mensen een welbehagen"' Is
het niet wonderlijk, voor ons geringe
mensenverstand eigenlijk onbegrijpe
lijk Want wat hebben die herders
daar ln Bethlehem aanschouwd? Niet
meer en niet einders dan een kindeke,
in donkere nacht geboren in een
kribbe, in een stal, een vergeten en
verachte hoek der wereld, der grote
wereld, die daaraan voorbij gaat met
haar glorie en victorie, haar gejuich
en gejubel, haar rumoer en drukte,
haar geraas en getier, haar lntrlgues
en hartstocht, haar smarten en on
heilige begeerten ook.
En toch, het was een aankondiging
van grote blijdschap en zij verheer
lijkten en prezen God om dat, waar
over de „wijsheid" van deze wereld
minachtend de schouders pleegt op te
halen als over droombeelden en lucht
kastelen, voortbrengselen van dweep
zieke geesten, producten van al te
stoute verbeelding.
Maar temidden van de koude en har
teloze tijd, waarin wij leven, komt 't
Kerstfeest ons opwekken om afstand
te doen van ons klatergoud en ons
vrij te maken van de materiële ban
den, waarin wij verstrikt geraakt zijn.
Om de blijdschap en het geluk deel
achtig te worden van die eenvoudige
herders, wie ln de donkere nacht on
zer jyereld een licht verscheen. Geen
dwaallicht van mensen, maar een
Goddelijk licht.
Een licht, dat ons de bede op de
lippen brengt, dat, trots de duisternis,
die van zovele zijden ons benauwend
omringt, onze Vader in de hemelen
ook ons Zijn Engel mag zenden, die
ons zal verkondigen, dat Christus is
geboren. Ja, vóór meer dan negentien
eeuwen, maar toch ook nog elke dag.
„Want Jezus Christus is gisteren en
heden dezelfde en tot in eeuwigheid".
