De kleinste gemeenten in onze
provincie
Columbus' stoffelijk overschot rust
op twee plaatsen
Hengelaars in Kop van Noord-Holland
verlangen meer begrip van Overheid
'"TV""1*"
Vestigingseischen
voorde Landbouw?
De Indie-deserteur
in Schoonhoven
Klein in oppervlakte, gering in ziefenaanial
Het einde van gemeenten
met minder dan 1000
nabij
inwoners
Stoker verdronken
Sa lomo's oordeel van
Portugees geleerde
HET DORADO DER HENGELAARS (slot)
Kanaalvis trekt naar brak water; aan de' Zaan
bloeiende hengelaars-organisatie
TRIBUNE
QVER HET ALGEMEEN zijn plattelandsgemeenten weinig volkrijk, aldus wordt
geconstateerd in het rapport der Provinciale Commissie ter bestudering van
de gemeentelijke indeling van Noord-Holland. Dit hangt samen met het agra
rische bestaan, dat rechtstreeks afhankelijk is van de beschikbare oppervlakte
van cultuurgrond. Daar nu vele Noordhollandse agrarische gemeenten op grond
van haar geschiedenis slechts een kleine oppervlakte bezitten, is het aantal
barer inwoners zeer gering.
Noord-Holland telde aan de aanvang
van 1947 121 gemeenten. Hiervan had
den 36 gemeenten, dus ongeveer 30 pet,
minder dan 2000 inwoners. Tezamen
telden deze 36 gemeenten 39054 inwo
ners en besloegen ze 37953 ha, resp.
2.22 pet en 13.21 pet van Noord-Hol
lands inwonertal (1.759.499) en opper
vlakte (287.212 ha).
Katwoude 250 inw. 722 ha
Kwadijk 430 inw. 655 ha
Oudendijk 441 inw. 612 ha
Beets 465 inw. 591 ha
1586 inw. 2580 ha
Gemiddeld per inwoner 1.63 ha.
Gemeenten met 501 tot 1000 inwoners
Middelie
510
inw.
826
na
Warder
521
inw.
900
ha
Schellinkhout
576
inw.
766
ha
Opmeer
681
inw.
721
ha
Jisp
726
inw.
1014
ha
Twisk
797
inw.
727
ha
Wijde Wormer
805
inw.
1662
ha
Ankeveen
811
inw.
486
ha
Oterleek
868
inw.
1410
ha
Z. en N. Schermer
910
inw.
1963
ha
Oosthuizen
965
inw.
1040
ha
Wijdenes
969
inw.
806
ha
9139 inw. 12321 ha
Gemiddeld per inwoner 1.35 ha.
Gemeenten met 10011500 inwoners:
Abbekerk
1014
inw.
787
ha
Callantsoog
1059
inw.
2860
ha
Hensbroek
1072
inw.
1025
ha
Midwoud
1169
inw.
1203
ha
Graft
1195
inw.
1143
ha
Schermerhorn
1207
inw.
1100
ha
Opperdoes
1399
inw.
390
ha
West woud
1452
inw.
1337
ha
Sijbekarspel
1465
inw.
1564
ha
De Rijp
1473
inw.
371
ha
Marken
1473
inw.
254
ha
Wieringerwaard
1479
inw.
1849
ha
15457
inw.
13883
ha
Gemiddeld per inwoner 0.90 ha.
Gemeenten met 15012000 inwoners:
St. Maarten
Oude Niedorp
St. Pancras
Ursem O
Avenhorn
Br. in Waterland
Nibbixwoud
's-Graveland
1511 inw.
1577 inw.
1583 inw.
1549 inw.
1598 inw.
1632 inw.
1652 inw.
1725 inw.
1417 ha
1002 ha
442 ha
1558 ha
900 ha
2330 ha
1036 ha
485 ha
12872 inw. 9170 ha
Gemiddeld per inwoner 0.71 ha.
Van alle Noordhollandse gemeenten
waren er in 1947 dus 4 met minder dan
500 inwoners; 12 met 5011000 inwo
ners; 12 met 10011500 inwoners en 8
met 15012000 inwoners; 16 gemeenten
hadden minder dan 1000 ingezetenen,
36 minder dan 2000. Opvallend is het,
dat, naarmate het inwonergetal der
gemeenten kleiner wordt, de hoeveel
heid beschikbare grond per hofd der
bevolking binnen deze gorep gemeen
ten toeneemt.
Zijn de gemeenten met minder dan
1000 ingezetenen volkrijk genoeg om
een krachtig gemeenteleven te verze
keren? Aan één vorwaarde is stellig
voldaan: het onderlinge contact is in
dergelijke kleine gemeenten het grootst.
Doch daardoor alleen wordt de bloei
ener gemeente niet bepaald. Deze is
ook afhankelijk van de samenstelling
harer bevolking, van de financiële
draagkracht en de c aarmede samen
hangende personeelsbezetting van het
administratieve apparaat. Hierop berust
de doelmatigheid van het bestuur.
Deskundigen, die gelet hebben op
deze eisen, achten de kleine gemeenten
niet meer in staat daaraan te voldoen.
De heer Steketee, destijds secretaris
der kleine plattelandsgemeenten Beets
(465 inw.) en Oudendijk (441 inw.)
merkte tegen deze uitspraak op, dat er
vaak „met minachtig over die ach
terlijke kleine gemeenten gesproken
(wordt), maar die zijn niet zo achter
lijk. Het intellectueel peil van haar
ambtenaren behoeft niet onder te doen
voor dat van de ambtenaren der grote
gemeenten". Doch de Staatscommissie-
Raaymakers moest constateren, dat de
gemeenteraden in kleine gemeenten
zich menigmaal op het standpunt plaat
sen, dat de gemeentehuishouding zo
weinig mogelijk moet kosten, hetgeen
zij ook trachten „te bewerkstelligen
door het zo laag mogelijk houden der
wedden". En dit leidt onverbiddellijk
tot een negatieve selectie ten opzichte
van de ambtenaren in de kleine ge
meenten. Mede daardoor zijn zulke ge
meenten „niet in staat te voldoen aan
de eisen, die onze tijd op het punt van
verkeer, onderwijs, volksgezondheid,
sociale politiek, meer en meer aan de
gemeente stelt", aldus Van Leyden. En
hij voegt daaraan toe, dat het toch niet
gewenst is deze zorgen over te dragen
aan provincie en rijk. Inderdaad, want
wat zou er dan van de zo hoog gewaar
deerde decentralisatie van bestuur
overblijven?
Burgemeester-secretaris
Men heeft, teneinde in kleine ge
meenten toch een bevredigende leiding
te geven, me .malen zijn toevlucht ge
zocht tot het verenigen van het ambt
van secretaris met dat van burgemees
ter, doch de commissie acht dit een
ongewenste combinatie. Functie en
aard der beide ambten zijn zo verschil
lend en de verdeling daarvan over twee
personen biedt zoveel voordelen, dat
een dergelijke regeling bepaald moet
worden afgekeurd, vooral wanneer dit
de vereniging van gemeenten tot gro
tere eenheden zou tegengaan.
Men noemt als nadeel van volkrijke
gemeenten de grotere afstand welke bij
toenemend aantal ontstaat tussen over
heid en gemeentenaren, maar er is een
zekere distantie nodig om een gemeen
te goed te kunnen mesturen. Die af
stand is in kleine gemeenten wel eens
te gering, ten nadele soms van de on
afhankelijkheid der bestuurders. Als
sociaal vordeel van de kleine gemeen
te wordt meermalen genoemd de va
derlijke positie van haar burgemeester.
In een dergelijke gemeente zou hij
eerst „burgervader" zijn, de raadgever,
va- zijn gemeentenaren in tal van za
ken. Ongetwijfeld schuilt in deze ge
dachte een kern van waarheid, maar de
verhoudingen moeten i bijzonder
gunstig zijn, wil dit voordeel tot zijn
recht komen, zonder dat het gezag
wordt verzwakt.
Het bleek, dat meermalen de oplos
sing wordt gezocht door inplaats van
het burgemeestersambt met dat van de
- Zondagmiddag is de Finse stoker
Unto Ovia, toen hij in benevelde toe
stand aan boord van het Finse stoom
schip „Unnanio" in de Amsterdamse
haven wilde gaan, overboord geslagen.
D man is waarschijnlijk met het hoofd
op de walkant terecht gekomen, daar
na in het water gevallen en verdron
ken.
TALENS EEN HALVE EEUW.
Dinsdag 4 October viert de N. V. Ta-
lens en Zn. te Apeldoorn haar vijftigja
rig bestaan. Met haar producte maakt
reeds de kleuter kennis, wanneer hij
met onbeholpen hand het eerste kleur
boek bekrast.
Zaterdag is te Amsterdam in de
Kinkerstraat een 26-jarige voetganger
door een motorfiets aangereden, om
dat deze niet uitkeek bij het overste
ken. De man liep een sche^elbasis-
fractuur op en is in ernstige toestand
naar het Wilhelminagasthuis overge
bracht.
De brand, die vorige week plaats
had in het Finse houtcentrum Kemi,
heeft een vijfde van Finlands jaarlijkse
houtexport vernietigd.
secretaris te verenigen, deze functiona
rissen als zodanig in meer dan één ge
meente werkzaam te stellen. De Staats-
commissie-Raaymakers geeft een ande
re weg aan tot oplossing dezer moei
lijkheden, n.1. die der samenvoeging
van de kleinste gemeenten. Ze spreekt
mede met het oog op de taak en bezol
diging der ambtenaren, de wenselijk
heid uit over te gaan „tot het opheffen
van tenminste alle gemeenten met een
inwonertal dat beneden 1000 blijft. Dit
zouden in Nord-Holland 16 van de 121
gemeenten zijn en wel die genoemd in
de afgedrukte bovenste twee staatjes.
(Van onze correspondent)
Binnenkort zal in San Domingo, de
hoofdstad van de Dominicaanse repu
bliek, een gedenkteken ter ere van
Christopher Columbus onthuld worden.
Daarin wil men het stoffelijk over
schot van de ontdekker van Amerika
bijzetten. Afgezanten van alle Ameri
kaanse regeringen en van de Spaanse
regering zijn daarvoor uitgenodigd,
evenals de op het ogenblik nog in le
ven zijnde nakomelingen van Colum
bus.
Deze gebeurtenis plaatst de Span
jaarden voor een eigenaardig dilemma.
Zij veronderstellen n.1., dat het stoffe
lijk overschot van Columbus rust in
de kathedraal van Sevilla. Wanneer
zij nu ingaan op de uitnodiging van
de Dominicaanse republiek, erkennen
zij daarmede de echtheid van de stof
felijke resten waarvoor nu een ge
denkteken wordt onthuld. Blijven zij
echter protesteren, dan zullen op de
dag van de onthulling de belangrijkste
Spanjaarden afwezig zijn, terwiil
Noord-, Midden- en Zuid-Amerika zich
verenigen om deze zoon van Spanje te
vereren.
Waar zijn dan wel de stoffelijke
resten van Columbus? De bekende
Portugese historicus, prof. Franco Ma-
chado, neemt in deze strijdvraag op
de volgende manier stelling. Colum
bus, die overleed in Valadolid, werd
daar oorspronkelijk ook begraven. In
1513 bracht men zijn lichaam naar
een klooster in Sevilla. Volgens de
laatste wil van Columbus werd zijn
stoffelijk overschot te zamen met dat
van zijn zoon overgebracht naar San
Domingo en in de kathedraal van deze
stad bijgezet. Toen Spanje in 1795 zijn
deel van Haïti aan Frankrijk afstond,
verhuisden de stoffelijke resten van
Columbus opnieuw. Men opende de
dodenkapel in de kathedraal van San
Domingo en haalde de resten van Co
lumbus eruit Zij werden overgebracht
naar Havanna. Toen Cuba later onder
de Verenigde Staten viel, werden de
resten naar Sevilla overgebracht, waar
zij zich op het ogenblik op een waar
dige plaats in de kathedraal bevinden
De tegenwoordige strijd is te ver
klaren uit het feit, dat bij een latere
opening van de dodenkapel van San
Domingo een loden kist werd gevon
den itet een kristallen vaas, waarin
zich as en een zilveren plaat bevonden
met het volgende opschrift: „Het laat
ste deel van het stoffelijk overschot
van Don Christopher Columbus" Uit
de stijl en het karakter van het hand
schrift blijkt echter, dat het een veel
jongere datum is dan 1540. Hoogst
waarschijnlijk stamt het uit het einde
van 1800, begin 1900. De Portugese ge
leerde kom#tot de slotsom, dat het ge
beente van Columbus in Sevilla, en de
tot as geworden vleselijke resten daar
entegen zich in San Domingo bevinden.
Onder deze .omstandigheden zouden
zowel de Spanjaarden als de Domini
canen volledig het recht hebben om te
zeggen, dat zij in het bezit zijn van de
stoffelijke resten van Christopher Co
lumbus.
Op ONZE TOCHT DOOR DE PROVINCIE hebben wj) het eigenaardige
verschijnsel waargenomen, dat in het Noordhollands Kanaal ter hoogte
van Alkmaar betrekkelijk geringe vangsten worden geboekt, terwijl in het
zelfde kanaal, onder Den Helder, veertig kilometer verder, vaak zeer goed
wordt gevangen. Baars, snoekbaars en brasem zijn er sterk vertegenwoor
digd. Voor dit eigenaardige verschijnsel kunnen wjj maar één verklaring
geven: landinwaarts verzoet het water te veel en de vis zoekt het brakke
v.ater op. Dit is het best waar te nemen bi) de sluizen naar zee, waar vooral
veel snoekbaars wordt gevangen. Een minder prettig gevolg hiervan is, dat
er bij het spuien naar zee veel vis verloren gaat. Hieraan is echter niets te
doen. Het spuien ls geen plagerij, het is eenvoudig noodzaak en daar moet
iedere hengelaar zich bij neerleggen. Als het water naar zee stroomt worden
in het Kanaal buitengewoon grote vangsten geboekt. Als er zeewater wordt
ingelaten is de vangst enige dagen slecht.
[)E BAARS IN HET KANAAL onder
Den Helder wordt verreweg het
beste met steurkrabben gevangen en
niet, zoals men zou verwachten, met
wormen. Men maakt in het Kanaal
veel gebruik van de werphengel, waar
bij op de eerste verhoging, dat is on
geveer tien meter voor het midden,
wordt gevist. Men moet echter ter
dege opletten, dat geen boot de lijn
stuk vaart. Vooral zeilboten kunnen
gevaar opleveren voor de dunne lijn.
De brasem wordt onder Den Helder
met de pluim maar meer nog met
bloedworm gevpigen; karper is min
der sterk vertegenwoordigd. Het vis
sen op brasem met de werphengel is
nog steeds niet populair. Verreweg de
meeste vissers prefereren voor de jacht
op deze vissoort de vaste hengel.
De hengelsportvereniging „Den Hel
der" staat door de medewerking van
de plaatselijke overheid stevig in haar
schoenen. De vereniging, die 285 leden
telt, heeft het alleenrecht voor het
vissen met meer dan één hengel en zij
heeft het snoekrecht in het Noora-
hollands Kanaal tot de Kolksluis. In
de Anna Paulownapolder heeft deze
vereniging ook veel viswater; daar
heeft zij echter enige vaarten geslo
ten verklaard met de bedoeling de vis
er flink te laten groeien voor zjj mag
worden gevangen. Het voornaamste
gesloten water is de Molensloot. Hei
door de vereniging gepachte water in
de Anna Paulownapolder is vooral rjjk
aan snoek. Het water rond de forti
ficaties is ook visrijk; dit water is
echter van Defensie en daarom voor
de her- 'iar verboden gebied.
De Zaanstreek is prima
georganiseerd.
£)E LAATSTE STREEK in de kop
van de provincie, waar wjj een
kijkje namen, was de Zaan. Deze
streek is een voorbeeld van wat men
met een goede organisatie op hengel-
gebled kan bereiken. Toen de vereni
ging H.V.Z. Hengelsportvereniging
Zaandam en Omstreken") in 1941 werd
opgericht, telde zij 43 leden. Nu heeft
zij er tweeduizend en dit aantal groeit
nog steeds. Door dit grote ledental
staat de H.V.Z. zeer sterk. Zij heeft
veel water in pacht en beschikt over
de middelen, dat naar behoren te
onderhouden. In sommige vaarten
heeft zij het snoekrecht.
Hou die vent een beetje in de
gaten. Ik vertrouw hem niets!
(Argosy)
Door haar bemiddeling is de ver
standhouding tussen de sportvissers
en beroepsvissers, die over het alge
meen nog al eens wat te wensen over
laat, zeer goed. Hun organisaties no
digen elkaar op haar vergaderingen
uit en bespreken regelmatig hoe ze
elkaar zo min mogelijk in het vaar
water, of beter gezegd in het vis
water, behoeven te zitten. Het gevolg
is, dat de verhouding sport-beroep in
de Zaanstreek uitstekend is. Doordat
de vereniging zo'n groot ledental
heeft, is het haar mogelijk een prima
verenigingsblad uit te geven. In dit
maandblad, dat een vijftig pagina's
telt, kan men alles vinden wat maar
enigszins met de hengelsport te ma
ken heeft. De vereniging heeft een
onderlinge competitie op touw gezet,
waarbij het er om gaat wie de groot
ste karper, brasem, snoek of snoek
baars vangt. Er worden weekprjjzen
uitgeloofd en aan het slot is er een
grote prijs.
H.V.Z. heeft de West Zanerpolder,
de Oost-Zanerpolder en de ring-
sloten van de Wijde Wormer in
pacht. In de Nauwernasche vaart,
de Marker- en Knollendammervaart
heeft zij het snoekrecht en in de As-
sendelfter polder heeft zij 350 van de
500 snoekvergunningen. Er worden
behoorlijke vangsten geboekt, doch de
algemene indnjk is ook hier, dat er
dit jaar minder wordt gevangen dan
verleden jaar.
Als wjj de kop van de provincie in
zijn geheel bezien, kunnen wij zeggen,
dat het voor de hengelaar over het
algemeen een zeer geliefd gebied is.
Er is veel viswater en er is behoorlijk
wat vis, maar dat is niet voldoende.
De hengelaar verlangt meer begrip
van de zijde der overheid. Er zijn nog
te veel plaatsen waar zeer goed vis
water door verwaarlozing zo goed als
onbruikbaar is geworden. Ook zijn er
•ilaatsen waar men de visstand met
e-n weinig goede zorg tot gTote hoog
te zou kunnen opvoeren. Waar dit mo
erdijk is, moet dit toch gebeuren; de
hengelaars hebben er recht op, want
7.y betalen er jaarlijks een kapitaal
voor.
(Nadruk verboden).
Op Schiphol heeft Zaterdag de onthulling plaats gehad van het weder
opgerichte gedenkteken ter herinnering aan de instelling in 1930 van de
geregelde luchtdienst AmsterdamBatavia.
kaanse ambassade in Londen, waar be- cementindustrie, die eveneens op het
weerd wordt, dat Bevin zulks onoffi- Labour nationalisatieprogramma staat,
cieel in Washington gezegd zou heb- dit schone voorbeeld gevolgd.
verkiezingen zeker in November gehou
den worden indien het de Labour-mi-
ZELFS voor de Engelsman is het een ^oukk.®n onï d® v?k:
lichtelijk bewogen week geweest. Zjjn er uigen, dat zij he
„nnH ,iin hrnnH s.*iin« gedevalueerde pond moeten accepteren
Alle
ben. Volgens deze geruchten zouden de ccmentzakken en -vrachtauto's zijn
plotseling bedrukt met de enigszins
paradoxale wijsheid: „cement, aange
maakt met politiek, geeft een mengsel
dat niet werkt."
pond omlaag, zijn brood en Stalins 20nder loonsverhogi Labour zou
atoomdampen omhoog. Vergeleken met vnlvenc whif<r t
Washington en Parijs is de reactie op j n'f stem uit de wildernis, is de noodkreet
dit laatste hier echter verfrissend kalm. t ht t .e e verkiezm- opgestegen van een verdrukte minder-
De Brit, die het verspreiden van alarm A heid- Van een gloednieuw hoofdkwar-
vrijwel gelijkschakelt met hoogverraad, d- tjirJ L, pr e zl® *eg tier in het tot nu toe zo vredige Engel-
toont een Siberische zelfbeheersing en veroorzaakt zouden hebbeden "de on- 86 Stadje uit' wof[d.t. een la'
spreekt er nauwel.jks over. Zoals de tevredenheid der arbeiders dan verer. ™ne van strijdlustige pamfletten over
gerd zou zijn. De datum der verkiezin- tilt"*
En temidden van dit alles, als een
meesterlijk opsomde, heeft men de Rus
sische donderslag „met interesse geno-
gerichte Bond van Gehuwde Mannen.
«.ui p»-**»
teerd"! Het is een gulden code van de utT^Mn Middel iikhefn boo*d"duellist®" genoeg, al wordt de naam van de voor-
Brit om zün onplezierige gedachten over ,jEniit met de geidverkwTsters". *Uter van de bo"d veiligheidshalve ge-
voor zich te houden. Zo hij zich over u-;;™ heim gehouden. Zonder ons aan enige
het bewuste onderwerp toch wil uiten, geantwoord te worden d d™ LParb°0Ur- commentaar te wagen geven wij hier de
gebeurt dit op subliem gekscherende siagzin Kipypr^ ripnt i rt* meest aangrijpende koppen uit de pam-
w*,. v,„ ss; "Ir iè'Xï: 'Sr
Londense busconducteur, die zijn in Ung?„ Beide extremistische j zou. de nu Vee-
den naar het oordeel van velen wel
toedaverde: „Wel, we hebben tenminste
„Vecht tegen de eenzijdige
die alle voordelen
aan de vrouw toewijzen". „Op voor de
•i< I-I"'! •""«I r?'*" V'" "W*«
tt j 1 1 w gen, Liberale Partij en diens eminente
Hardnekkige geruchten doen de ron- leider clement Davies Een Liberale <*aat
de in Westnunster, dat Attlee voorbe- overwinning moet echter tot de onmo.
reidselen treft de algemene verkiezin- gelijkheden worden 1^0^
gen in November te houden, in plaats
van in het voorjaar van 1950. Deze spe
culatie der conservatieven wordt ge
steund door uitlatingen van de Ameri-
Na Lord Lyle's politieke leuzen
de suikerpakjes, heeft nu ook
Londenae bankmanagers worden tot
vertwijfeling gebracht door de vele be
zoeken van hoopvol gestemde cliënten,
op die menen dat hun nadelig saldo nu
de met dertig procent verminderd is.
Advies vóór aan de .Stichting'
(Van onze Haagse redacteur).
Na een nauwgezet onderzoek en rijp
beraad heeft de meerderheid van de
Commiseie Grondgebruik uit de
Stichting voor de Landbouw zich uit
gesproken voor het stellen van vesti
gingseisen aan de in de landbouw wer
kende personen, voor wat betreft hun
theoretische en practlsche vakbe
kwaamheid, zo vernemen wij. De
Stichting zelf zal nu haar standpunt
bepalen en aan de overheid kenbaar
maken.
In het begin van 1949 heeft de di
rectie van de landbouw aan de Stich
ting voor de Landbouw haar mening
gevraagd over de al of niet wense
lijkheid van het invoeren van vesti
gingseisen voor de landbouw en, in
dien men deze eisen gewenst acht,
waarop zij dan betrekking moeten
hebben. Men kan namelijk vestigings
eisen stellen ten opzichte van de per
soon, ten opzichte van zjjn cerdiet-
waardigheid en ten opzichte van het
bedrijf.
Het hoofdbestuur der Stichting heeft
deze vraag in brede kring ter dis
cussie gegeven. Zij is behandeld zo
wel in de organisaties als in de ver
schillend^ Stichtingscommissies. De
verdeeldheid der meningen bleek zeer
groot Alleen waren vrijwel allen het
erover eens, dat het niet aangaat eisen
te stellen ten aanzien van de crediet-
waardigheid.
Enige organisaties deelden de
Stichting mee, dat zjj zonder meer
tegen vestigingseisen hoe dan ook
zijn, zouden deze toch door de over
heid worden ingevoerd, dan wenste-
zij zich te beraden over de uitvouin
Andere organisatie# namen een meei
(Van onze pulitaire medewerker)
De meeste van onze soldaten wor
den, als zij geschikt voor de tropen
zijn, na een diensttijd van ongeveer
een half jaar, uitgezonden naar Indo
nesië. Dat is voor velen een hele stap.
En het komt voor, dat op het laatste
moment het zo'n jongen te machtig
wordt, die grote sprong in het onbe
kende. Hij keert niet terug van in
schepingsverlof en duikt onder.
Het merkwaardige geval doet zich
voor, dat deze z.g. Indië-deserteurs
voor het overgrote deel uit de drie
Noordelijke provincies komen en ver
der uit de grote steden. In de Zuide
lijke provincies vindt men ze niet. Dr.
mr. W. Schuurmans Stekhoven, de
bekende arts-advocaat, heeft dit ver
schijnsel indertijd verklaard met een
verwijzing naar de gebondenheid van
de eenvoudige boerenjongen uit Fries
land, Groningen of Drente, aan zijn ge
boortegrond. Er zijn jongens bij. die al
tijd op dezelfde plaats hadden ge
woond, nog nooit van huis waren ge
weest en die, toen zij in dienst kwa
men, elke week na afloop van het ver
lof door huilende ouders uitgeleide
werd gedaan naar het station
Deze soldaten, die men dus welmoet
onderscheiden van de principiële
dienstweigeraars, worden als zij ten
slotte door de militaire politie zijn ge
arresteerd. naar Schoonhoven gebracht
en in één of meer compagnieën ver
enigd.
Wat gebeurt er nu in dat schilder
achtige oude stadje aan de Lek? Mo
gen wij „De Waarheid" geloven, dan
heerst daar een concentratiekamp
sfeer en wordt er op onmenselijke wij
ze opgetreden. Maar in een Zeeuwse
courant schreef een boze vader dezer
dagen, dat je beter naar Schoonhoven
kon gaan, dan naar Indonesië. De zoon
van zijn buurman, die na zijn insche
pingsverlof was ondergedoken, opge
pakt en naar Schoonhoven gebracht,
kwam na gen paar weken al weer
thuis en liep nu in burger rond, alsof
er niets gebeurd was.
Wie heeft er nu gelijk? Als steeds
ligt de waarheid in het midden. De
Indië-deserteurs, die naar Schoonho
ven komen, doen daar dienst, een be
hoorlijk zware dienst. Maar niet zé
zwaar, dat hij ondraaglijk zou zijn.
Voor de rest worden zij behandeld als
elke andere compagnie soldaten, met
dit verschil alleen, dat zij na de dienst
wèl in de cantine, maar niet buiten
het barakkenkamp mogen.
Inmiddels wordt elk geval afzonder
lijk bekeken. De Veldprediker of Aal
moezenier, de Sociale Dienst en de
Geneeskundige Dienst, gaan aan het
werk en verzamelen tal van gegevens
omtrent de jonge man. In de eerste
plaats wordt er met hemzelf gepraat
en hij wordt nauwkeurig medisch on
derzocht. Maar er gaan vanwege de
Sociale Dienst ook brieven naar de ou
ders. met verzoek om uitvoerige lh-
lichtingen. Op die wijze ontstaat een
dossier, dat straks de Krijgsraad en de
toegevoegde verdediger een inzicht
zal geven in de gemoedstoestand en
beweegredenen van de Indië-deserteur.
Want vrijwel al deze jongens komen
na enkele weken of maanden voor de
Krijgsraad, die een vonnis velt, dat
met alle bijzondere omstandigheden
rekening houdt.
Deze vonnissen variëren sterk en
kunnen lopen tot een maximum van
vier jaar, dooi* te brengen in de open
luchtgevangenis Bank en Bosch te
Veenhuizen. waar in hoofdzaak land
arbeid wordt verricht.
Het komt intussen óók voor. dat op
grond van verminderde toerekenings
vatbaarheid een veel lagere straf wordt
opgelegd. En ook gebeurt het wel, dat
de Indië-deserteur zich alsnog bereid
verklaart om naar Indonesië uitgezon
den te worden. Dan is de straf meestal
even groot als het voor-arrest, (dat is
de tijd in Schoonhoven doorgebracht)
en loopt dus alles met een sisser af.
Er is de laatste weken enige op
schudding gewekt door het feit, dat
acht militairen, die na het insche
pingsverlof niet teruggekeerd waren,
en zich nadien vrijwillig hadden ge
meld, alsnog met de „Grote Beer" naar
Indonesië zijn gezonden, zonder dat
tegen hen een strafrechterlijke vervol
ging is ingesteld.
Wij tekenen hierbij aan. dat egn
Verwijzingsofficier steeds het wettelijk
recht heeft om te beslissen of een
strafbaar feit al dan niet zal worden
vervolgd en naar de Krijgsraad verwe
zen. In het onderhavige geval heeft hij
aangenomen, dat de acht jongens, door
hun vrijwillige melding, te kennen ge
geven, hun fout in te zien, zodat zij
bereid geacht konden worden, naar
Indonesië te gaan. Hij heeft derhalve
geen strafvervolging ingesteld en deze
acht zaken, zoals men dat noemt ge
seponeerd: 4
positief standpunt in, maar ook tus
sen deze organisaties onderling be
stond weer een groot verschil. Enkele
er van zouden wel bepaalde eisen wil
len stellen aan de persoon, waarbij het
bezitten van theoretische en practi-
sche vakbekwaamheid een voorwaarde
zou zjjn. Anderen wilden ook eisen ge
steld zien ten aanzien van het bedrijf
op deze wjjze, dat in het algemeen nie
mand zich zou kunnen vestigen op een
bedrijf, waarvan men van tevoren
weet, dat hetg een bestaan oplevert.
Ook over de eventuele uitvoering
van de maatregelen waren enige vra
gen gesteld. Hier ontmoette men drie
meningen en wel, dat de uitvoering
zou moeten berusten bij de overheid,
dat zjj in handen zou moeten zijn van
een verticale erganisatie, ofwel, dat
de uitvoering zou moeten berusten bij
een horzontale organisatie. Toen de
Commissie Grondgebruik haar stand
punt moest formuleren, bleek, dat in
de commissie dezelfde tegenstellingen
voorkv imen als in de organisaties.
rtVmin ko- een meerderheidsopvat-
ig aan het hoofdbestuur der Sticb
ug worden voorgelegd.