land heeft eigen taak ter Ons De pastorie waarin heeft gewoond Betje Wolff Groot zoon van Nederland ging heen Zaandammerontwierp bungalows voor emigranten naar Australië In de Beemster leeft het besef van de waarde der geschiedenis NATIONALE STRATEGIE EN KOOPVAARDIJ Enige tegenstrijdige Amerikaanse opvattingen Het einde van veel onzekerheid India erkent de nieuwe koning van Nepal niet Prof. Van der Leeuw ter aarde besteld Verzend tijdig Uw St. Nicolaaspakjes Huizen naar Australisch recept De eerste klap is een daalder v/aard William Faulkner weigert Nobelprijs Vaticaan houdt been stijf Verwaarloosd huis DIT HUIS is verwaarloosd. Des te Churchill diende een motie van afkeuring in Westduits Vakverbond tegen een Duits leger Ontscheping van „Oranje" en „Oldenbarnevelt Zes en een half jaar voor inbreker aan lopende band DONDERDAG 23 NOVEMBER 19S0 (Van onze Haagse redacteur) I» de verdediging van het democratische Westen tegen een mogelijke aggressie zal elk der bü het Noordatlantisch Pact aangesloten landen zyn aandeel moe ten leveren. Ook aan Nederland is een taak toebedeeld. Omtrent onze verplich ting tot de levering van land- en luchtstrijdkrachten bestaat geen verschil van mening. Minder zekerheid heeft lange tyd geheerst over de functie, die de Nederlandse oorlogsvloot en de koopvaardijvloot te vervullen hebben. Dat Nederland als zeevarende natie met zyn lange kustiyn geen oorlogsbodems kan missen, in de eerste plaats voor een eventueel operatief optreden, maar voor- nameiyk ter bescherming van zijn koopvaardüschepen, wanneer zU in convooi lange zeeverbindingen moeten onderhouden, spreekt voor ons Nederlanders van zelf. Doch niet iedereen denkt daar zo over. Enige tijd geleden verklaarde de Amerikaanse senator Tom Conally, dat Nederland voor zijn maritieme verdediging in de toekomst zal moe ten vertrouwen op Engeland en de Verenigde Staten. Het moet zich gaan toeleggen op de levering van land strijdkrachten en uitrusting. Doek die schepenrommel op Daar is geen woord Frans bijl Als men de stelling van Conally vrij ver taalt, komt zij ongeveer hierop neer: doek dit hele schepenrommel maar op; besteed al het beschikbare geld en alle krachten aan de opbouw van een sterk landleger, dan zullen wij het zaakje op zee wel opknappen. Voor de Nederlanders is deze gedachtengang onaanvaardbaar. Ook talrijke Ameri kanen denken er heel anders over. Het bewijs daarvan heeft kort geleden geleverd commandant George D. Sy- non van de Amerikaanse Kustwacht thans verbonden aan de Staf der Hogere Marine-Krijgsschool. Door middel van het Marshall-plan trachten wij de economische structuur der vrije landen van Europa te her stellen en te ondersteunen, zegt Synon Tot dat doel besteedt Amerika een omvangrijk deel van zijn nationale vermogen. Het heeft zijn gehele bui tenlandse politiek op dit programma geconcentreerd. Het is een politiek Vah berekend risico. Door deze poli tiek hoopt Amerika teen oorlog te ver mijden; zou zij mislukken, dan zou dit een oorlog inderdaad onvermijdelijk maken. Verouderde stelling. Deze opvatting, zo meent Synon, noodzaakt Amerika enige stellingen die in het verleden toonaangevend wa ren, te herzien. Eén daarvan is de op vatting, dat Amerika een grote, ocea nen-bevarende koopvaardij moet be zitten en exploiteren om zijn militaire en economische zelfgenoegzaamheid te beveiligen. Amerika bevindt zich met zijn tegenwoordige politiek betreffen de de koopvaardij in de merkwaardige positie dat het enerzijds de Ameri kaanse scheepvaart ondersteunt en anderzijds economische hulp biedt aan de landen, waarmede deze moet con curreren. Synon komt tot de conclusie, dat het tijd wordt, dat Amerika een realisti sche schatting maakt van zijn behoefte aan oceaanschepen tegen de achter grond van zijn verbintenissen jegens het Europese herstel. „De hulpbron nen van de Verenigde Staten zijn niet onbeperkt", zo zegt hij. „Willen wij ze niet op gevaarlijke wijze verspillen door onze pogingen om de economische toestand in Europa in evenwicht te brengen, dan moeten wij er op aan dringen, dat de Marshall-landen hun energieën leiden langs lijnen, die hen in de kortst mogelijkë tijd in staat stel len in hun eigen onderhoud te voor zien. Dus moeten wij ons stelsel van steun aan particuliere reders, dat daarmee niet in overeeenstemming is, grondig wijzigen. Versterking militaire structuur, Maar nog belangrijker voor de ver der reikende belangen van ons land is de noodzakelijkheid de staatkundigt en militaire structuur te versterken van de zeevarende mogendheden, die zich met ons hebben verenigd in het Atlantisch Pact. Wij delen met Groot-Brittannie de leiding in een wereldomvattend stelsel van zeemacht, dat het Euraziatische vasteland als een gordel omringt. Deze coördinatie van maritieme kracht voorziet de afzonderlijke staten in de zeevarende gemeenschap van hun meest waardevolle middel om over- weldiging door een continentale macht tegen te gaan. Geen strategie voor ons land kan succes opleveren wan neer deze geen rekening houdt met de onderlinge afhankelijkheid van mari tieme staten, zoals die uit de laatste oorlog is voortgesproten. Geen koop- vaardij.-politiek zal deze strategie be vorderen, als zij de grote belangen van velen veronachtzaamt voor de kleine belangen van weinigen". De beschouwingen van George D. Synon lijken ons van meer nuchter heid te getuigen dan die van Senator Tom Conally. Trouwens de in Mei van dit jaar gehouden conferentie van mi nisters van Buitenlandse Zaken be sloot in principe, dat ieder land zijn productie moet stimuleren, waartoe het naar zijn geaardheid het meest ge schikt is. In Washington is daaraan later een begin van uitvoering gege ven. Dit betekent, dat Nederland dus zijn scheepsbouw zal moeten voortzet ten en daaraan zo mogelijk uitbreiding dient te geven. In niet geringe mate is dit al geschied. Vooroorlogs peil overtroffen. Op 1 September 1939 bedroeg het aantal Nederlandse koopvaardijsche pen 1129 met een gezamenlijke inhoud van 2.853.961 bruto registerton. De verliezen in de oorlog bedroegen 490 schepen van tezamen 1.649.379 bruto registerton. Rekening houdend met de schepen, die ons land er in die tussen tijd heeft bijgekregen, omvatte de Nederlandse koopvaardijvloot in Mei 1945 692 schepen van in totaal 1.618.214 bruto registerton. Op 1 September '50 was dit aantal al weer gestegen tot 1145 schepen van gezamenlijk 3.039.354 bruto registerton, zodat het vooroor logse aantal is overtroffen. In geval van oorlog zal aan deze koopvaardijvloot evenals in de Tweede Wereldoorlog een belang rijke taak toebedeeld zijn. Ter be scherming ervan zal ons land stellig kunnen rekenen op de partnerszee- varende mogendheden in een even tuele Derde Wereldoorlog, doch wil het ook daarna blijven meespelen, dan zal het de convoyering voor een groot gedeelte zelf Op zich moeten nemen. Met andere woorden: het zal zijn Ma rine in stand en op peil moeten hou den. Van betrouwbare züde wordt verno men, dat de Indische regering de nieu we koning van Nepal, de 3-jarige prins Gynanendra niet zal erkennen. De Indische regering zou bereid zijn zoveel mogelijk hulp aan de Nepalese regering te verlenen bij de uitvoering van hervormingen. India heeft, naar verluidt, de Nepalese regering opnieuw verzocht spoedig stappen te doen tot democratisering van het regiem. Men gelooft, dat India heeft voorgesteld het volk te laten beslissen over de geldig heid der troonsopvolging, aldus de cor respondent. Woensdagmiddag is te 's-Gravenhage ter aarde besteld het stoffeiyk over schot van prof. dr. Gerardus van der Leeuw, oud-minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. Tevoren is in de Duinoordkerk (Kloosterkerk) een door ds. J. A. Kwint geleide rouwdienst gehouden. In deze kerk heeft prof. Van der Leeuw vroe ger zelf gepredikt. De kist met het stof- feiyk overschot was aan de voet van de kansel opgesteld. Ds. Kwint had als tekst van zijn prediking gekozen Open baring van Johannes 21 vers 4b: „De eerste dingen zyn voorbijgegaan". Zeer velen woonden de rouwdienst bq, o.a. de minister-president dr. W. Drees, de minister van Onderwüs prof. dr. F. J. Th. Rutten en de algemeen gedelegeerde van de Generale Synode der Ned. Hervormde kerk dr. K. H. E. Gravemeyer. Van de Kloosterkerk werd het stoffe lijk overschot overgebracht naar de begraafplaats ©ud Eik en Duinen. In de aula sprak als eerste de minister president dr. W. Drees. Hij zeide o.m.: „Nederland heeft in prof. Van der Leeuw een van zijn grote zonen verlo ren, een man van grote verscheiden heid en diepgang, die veel heeft gege ven en van wie nog veel werd ver wacht. Prof. dr. Lindeboom sprak na mens de Groningse Universiteit een woord van afscheid. Hij noemde prof. Van der Leeuw een sieraad voor Gro ningen, die zeer aanlokkelijke aanbie dingen afsloeg (o.a. van de universiteit van Chicago) om in zijn stad te kunnen Inlijven. Tal van andere sprekers voer den nog het woord. Een zoon, de heer A. J. van der Leeuw, dankte voor de belangstelling. Onder de honderden belangstellenden waren de oud-minister-presidenten prof. dr. Beel en prof. dr. Schermer- horn, oud-minister Bolkenstein en tal van Tweede Kamerleden. Herdenking In Tweede Kamer. Bij de aanvang der Tweede Kamer heeft de voorzitter, de heer mr. Kor- tenhorst, Woensdag oud-minister prof. dr. G. van der Leeuw herdacht. „Wij hebben hem leren kennen en waarde ren als een man van grote gaven en grote ongekende toewijding. Zijn heen gaan vervult ons met rouw. Moge de Almachtige zijn nabestaande troosten in hun smart". Namens de regering sloot de minister van financiën, prof. dr. mr. Lieftinck, zich hierbij aan. In verband met de St. Nicolaasdrukte verzoekt de ptt pakken en pakjes vroegtijdig ter post te bezorgen. Het verdient aanbeveling de pakjes in de morgenuren naar de postkantoren te brengen en daarmede al op Woensdag 29 November te beginnen. Er wordt op aangedrongen de pakjes stevig in te pakken en een extra adres in het pakje te sluiten. Het adres mag niet met lak op het pakje zijn bevestigd. gOUWMATERIALEN in Australië zün schaars. Heel schaars zelfs en bovendie* peperduur. Dit maakt het voor de emigranten byzondcr moeilijk een goede start te maken in het land, waar zy een nieuw bestaan willen opbouwen en het is daarom zeer begrijpeiyk, dat vele emigranten gaarne gebruik maken ven de gelegenheid om een eigen huis mee te nemen. Verschillende fabrieken in Neder land zijn tot het vervaardigen van een pre-fabricated bungalow overgegaan, die door de emigranten, netjes in kisten verpakt kan worden meegenomen. Zo'n huis mag in Australië worden ingevoerd mits de kostprys de vyfduizend niet gulden overschrijdt. jyjAAR eenmaal in Australië gearri veerd beginnen de moeilijkheden voor de Nederlanders. Evenals in Ne derland heeft men ook in Australië een dikke map met voorschriften voor de bouw van een woning nodig pn doet zich dan het bezwaar gelden, dat de meegenomen huizen niet aan deze voor schriften voldoen. De autoriteiten zijn weliswaar bereid een tijdelijke vergun ning te geven, mits de emigrant terstond tekeningen laat maken voor een an dere woning en daaraan, zo gauw dat enigszins mogelijk is, gaat bouwen. In de practijk komt het hierop neer, dat men gerust een paar jaar in de mee gebrachte bungalow kan blijven wo nen, maar eens zal toch het moment ko men, waarop daadwerkelijk een ander huis moet worden betrokken. En dan zijn de eerder gemaakte onkosten voor niets geweest. De heer W. J. Baerveldt uit Zaandam, die in het begin van dit jaar plannen koesterde om pre-fabricated huizen voor Australië te maken, was zich dit bezwaar bewust en hij werd er nog meer van doordrongen toen hij deze zomer een reis maakte naar Australië om daar eens zelf poolshoogte te gaan nemen. AANVANKELIJK koesterde de Zaan dammer het voornemen in Australië, yf £JE BEJAARDE HEER J. KLAVER uit Midden-Beemster heeft het gezonde uiterlijk van de buitenman. Al de jaren van zijn leven werkte hij in deze polder. Van dag tot dag proefde hy er de schoonheid van. In het voorjaar wan neer de zoele Zuiden-winden de geuren overbrachten van de bloesemende peren en appelbomen; des zomers, wanneer het graan te rijpen stond op de akkers, in het najaar, wanneer de stormwind gierde door de bomen aan de kaarsrechte polderwegen; en des winters wanneer er een donzig, oogverblindend sneeuw kleed gespreid lag over de lege velden. En zo groeide in hem de liefde voor dit land. En daarom werd hy bestuurslid van het Beemster Historisch Genootschap „Jan Adriacnsz. Leeghwater". Dat genootschap kocht een paar maanden geleden een huis aan de Middenweg. Een historisch huis. Het Huis „Betje Wolff", zoals een gevelsteen in de bleekgele pleistermuur in sierlijke krulletters vertelt. 'eden om leeft, is op weg naar de on dergang", zeggen de mensen van het Historisch Genootschap met wijlen prof. Van der Leeuw. De Beemster heeft goede herinneringen aan Betje Wolff. Zij was het die, met haar grote talenten van Nederlands eerste roman schrijfster, het leven in deze polder weergaloos fijn tekende in haar brief wisseling met haar hartsvriendin Aagje Deken. Op 21-jarige leeftijd kwam zij in 1759 uit Vlissingen naar de pastorie van Midden-Beemster, om daar als de levenslustige gade van de dertig jaar De Amerikaanse schrijver William Faulkner, aan wie tezamen met d? Brit Bertrand Russel de Nobelprijs voor literatuur is toegekend, heeft van zijn deel in de prijs afstand gedaan Hy heeft de Zweedse academie voor wetenschappen verzocht het geld te besteden in de geest van de stichter. Het Vaticaan zal bhjven weigeren om Poolse bisschoppen aan te stellen voor diocesen in vroeger Duits gebied dat aan Polen is gekomen, totdat een Duits vredesverdrag is getekend. Het gebied is tegen de wil van de West- duitse regering overgedragen. De kwestie van Duitslands oostelijke grenzen kan slechts definitief door een vredesverdrag worden geregeld. meer reden was er voor het Genoo schap om het te kppen. Men wil er een museum.van maken. Geen huis met een dodelijk vervelende collectie opeen gehoopte antiquiteiten, maar een mu seum, waarin de bezoeker met eerbied de sfeer kan ademen, zoals Betje Woiff die in de twintig jaren dat z« hier in het midden van de 18e eeuw „de juf frouw van de dominé" was, om zich heen gehad heeft. Het eerste wat gedaan moest worden om dit te kunnen bereiken, was het treffen van enkele voorzieningen aan het exterieur. Het dak lekte als een zeef. Het eeuwenoude dakhout van deze in 1666 gebouwde pastorie van de Ned. herv. gemeente was vergaan. Aan gezien de middelen van het Genoot schap zeer beperkt zyn, kroop de ren tenierende secretaris Klaver op het dak, om dat „klussie" maar zelf eens eventjes op te knappen. Een erkende vakman gaf de aanwijzingen. De heer Klaver voerde ze uit. Toen wij dezer dagen op bezoek kwamen, was het dak dicht. „Maar dat is nog maar het begin van wat er allemaal gedaan moet worden", zei de heer Klaver. „Er zal nog een streekje verf over het houtwerk gelegd moeten worden, en die gele pleisterlaag zal van de stenen gehaald moeten wor den". „Ook in eigen beheer?" willen we weten. „Ja, want de middelen van het Ge nootschap zijn, zoals van al dit soort verenigingen, maar beperkt. We hopen van harte, dat Monumentenzorg zal willen bespringen. Van de bevolking kwam ook reeds een bedrag voor de restauratie bij elkaar". Er kan nog wel geruime tijd overheen gaan, voordat begonnen wordt met de aankleding van het interieur met de spullen van overoude datum, die thans een plaats hebben in het gebouwtje tegenover restaurant Beunder, dat de al te weidse naam van Museum draagt. Waarom toch al deze zorg? „Wij moeten het verleden niet verheeriyken, band ermee moet bewaard volk dat buiten zyn ver maar de blyven: oudere, zeer geachte en geleerde do- miné Wolff ijverig studerend en „de Beemster aan elkaar breiend" achttien jaar te wonen. In '1777 preekt dominé in het vrijwel naast de pastorie liggende imposante kerkgebouw voor het laatst. Betje bleef er nog enige tijd wonen om daarna naar De Rijp en nog weer latei- met baar vriendin naar Beverwijk te verhuizen, van waar beiden in 1787 Dij de komst der Pruisische troepen uit weken naar Frankrijk. jot 1876 is het huis pastorie geble ven. Het ging toen in particuliere handen over, maar werd en wordt tot op dit ogenblik bewoond. Het heeft weinig veranderingen ondergaan sinds Betje Wolff hier als dominese resideer de. Daar is nog de gang met zijn mar meren tegels, de keuken met zijn dub bele pomp met koperen kranen, Betje's „boekenkamertje" op de zolder, van waaruit zij de blik kon laten gaan over de zondoorkneedbare Beemster klei" daar is ook het donkere zijgangetje tus sen voor- en achterkamers met aan het einde de stevige wenteltrap naar do- miné's wijnkelder achter een welgeslo ten hekwerk, daar zijn' de legio bed steden, wel breed, maar akelig kort. Zeker, de woonkamer heeft er in de loop der jaren een prachtige erker bij gekregen van waaruit men een schoon uitzicht heeft op de wegkruising met op die ene hoek, vervallen maar toch van een schilderachtige schoonheid, die travalje, waar eens de hoefsmid de paarden besloeg. De erker heeft het huis alleen maar verfraaid. Ja, het is een goede greep van het Historisch Genootschap Jan Adriaansz. Leeghwater. Wanneer we een jaartje verder zijn, weten we zeker, dat er uit dit alles iets goeds gegroeid is. En wie het niet geloven wil, dat men hier in deze bescheiden dorpsgemeenschap van wanten weet, och, hij wandelde ook het land waar een tekort is van 1.400.00# huizen, een eigen bedryf te beginnen, maar toen hij bemerkte, met welk een schreeuwend gebrek aan materialen men daar heeft te kampen, gooide hij het roer om. Vier maanden lang bleef hij in Syd- ney, de stad met zijn wolkenkrabber» en uitgestrekte voorsteden met de tien duizenden bungalows. Daar kwam da heer Baerveldt in de practijk in aan raking met de bouwvoorschriften e» langzamerhand slaagde hij erin deze volledig te verzamelen, niet alleen van Sydney, maar ook van Perth, van Ade- laide en andere plaatsen. Met deze wetenschap stapte hij een paar maanden geleden weer op de boot, die hem naar Holland terugbracht en in de tekenkamer van het bedrijf in het Westzijderveld begon hy direct met d« uitwerking van het plan, dat bij hem in Australië was opgekomen: het ont werpen van een standaardwoning, in overeenstemming met de Australische bouwvoorschriften. Het moest een bun galow worden, waarvan alle onderde len pasklaar worden geleverd en die door de emigranten zelf kan worde* opgetrokken. De heer Baerveldt is hier in geslaagd. Handgeld. J.JET grote voordeel van zo'n goed gekeurde woning is, dat men bij de banken in Australië direct een goed# hypotheek kan krijgen, zodra het huis is opgebouwd. En aangezien de prijze* in Australië belangrijk hoger liggen dan in Nederland, kan die hypotheek meer bedragen dan het hele huis in clusief het transport, heeft gekost. Voor die emigranten, die een zaak willen be ginnen is dit ontegenzeglyk van veel voordeel, aldus de ontwerper. Bij deze woningen worden niet allee* uitvoerige beschrijvingen geleverd voor de bouw, maar ook over de wijze, waarop men zijn aanvraag om ee* bouwvergunning moet indienen en hoe men de formulieren moet invullen. Het dak is met inbegrepen by de prijs va» 4800, omdat men de cement-dakpan- even het zo opvallend zuivere kerkge-ji bouw binnen, waarvan sommige bewe-1 nen T0°5dellger m het land Zelf k,m ren, dat het een schepping zou zijn van Hendrik de Keyser. Zeker, de prachtige gebrandschilder de ramen zijn eruit. Dat gekleurde glas gaf zo'n raar schel licht o^ de Bijbel, zeiden de Beemster boeren uit voor gaande geslachten. Dat verlies is niet gemakkelijk te herstellen. Maar wat wel te herstellen is, dat is de interieur vernieling die men aanrichtte door de kostbare eiken kerkbanken met een glasharde verflaag te beschilderen. Nijvere handen zijn bezig het warme brns van dat Wagenschot weer voor de dag te halen. Wie? Ja, natuurlijk. De heer Klaver heeft er weer de hand in. Men heeft nu eenmaal liefde voor het schone, of men heeft het niet. En wanneer zijn schoonzoon, de heer G. Köhne, die ook bestuurslid is van het Historisch Genootschap, ons vraagt toch vooral te vermelden, dat bijdra gen voor het museum in welke vorm dan ook, dankbaar geaccepteerd wor den,. wel dan kunnen we het gewoon weg niet laten aan dat vriendelijke ver zoek te voldoen. een MlDDEN&EBMSTeR J rvov. Sb aanschaffen. De bungalow bestaat uit twee slaap kamers, woonkamer, keuken en bad kamer en drie exemplaren, waarvan de onderdelen bij diverse timmerfabrieken worden gemaakt, zyn inmiddels afgele verd Over enkele maanden zullen dus de eerste woningen uit Zaandam onder de Australische hemel staan, misschien i* de nabijheid van een groot bevolkings centrum, misschien ook ergens in het binnenland. Stukjes Holland in den vreemde. Winston Churchill heeft in het La gerhuis een motie van afkeuring inge diend, waarin hy het betreurt, dat de regering niet bereid is de export van wapens naar Egypte stop te zetten, nu het Brits-Egyptische verdrag wordt aan gevallen door de Egyptische regering. Ernest Bevin deelde later mede dat de verschepingen van tanks naar Egypte zullen worden uitgesteld. Men verwacht dat de motie zal worden ingetrokken. Het bestuur van het Westduitse Ver bond van Vakverenigingen, dat onge veer 5 millioen leden telt, acht de voorwaarden voor Duitse deelneming aan militaire veiligheidsmaatregelen voor Europa op het ogenblik niet aan wezig en spreekt zich uit tegen de her oprichting van een zelfstandig Duits leger daar zulks, naar gevreesd wordt, „reactionnaire elementen" zou aanmoe digen. Het ms „Oranje" met 900 passagiers uit Indonesië wordt Vrydagmorgen oi* 5 uur voor IJmuiden verwacht. Het ms „Johan van Oldenbarnevelt" van de my „Nederland" dat met 1808 repatriërenden o.w. 840 evacué's uit Makassar en ruim 100 militairen uit Indonesië naar Amsterdam onderweg is, wordt Zaterdagmorgen om 6 uur voor IJmuiden verwacht. Dezelfde morgen om 10 uur zal, onvoorziene omstandigheden voorbehouden, met de debarkatie worden begonnen. De 32-jarige fabrikant H. H. S. te Bussum, is door de Leeuwarder recht bank wegens het plegen van niet min der dan 150 inbraken veroordeeld tot zes en een half jaar gevangenisstraf met aftrek van preventief. De officier van justitie had vijf jaar met aftrek geëist.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1950 | | pagina 5