Oudste bespeelbare instrument ter wereld
Is het kerkorgel van Oosthuizen nog ouder dan 1521
Graan
voor
India
De Westduitse invoer zal met een
derde beperkt worden
Duizend gulden boete geëist tegen
schrijfster Jo van Ammers-Küller
Melkboer berekende minder winst
en hield er een fabriek van over
Architect De Graaf gaat
terug tot plm. 1500
De Groninger slagers
moesten capituleren
Vleesoorlog geëindigd
Gedeelte van vrije import
weer gecontingenteerd
Zij zou het manuscript van de roman „Dorstig
Paradijs bewerkt hebben
Wie is Annie Koster?
Van de trap gevallen
In Akron is de melk goedkoop
DE melkboer, die de afgelopen weken in de Verenigde Staten een maximum
aan publiciteit voor zijn onderneming heeft verworven is James J. Law-
son uit Akron, in de staat Ohio. Het voorbeeld, dat hy de gemeenschap ge
steld heeft en waarby hy zichzelf en zyn gezin tegeiykertjjd gediend heeft
is opmerkeiyk, omdat het zo ondubbelzinnig aantoont, dat er betere za
ken te doen zyn door dwars tegen de tendens van stygende prezen en toe
nemende inflatie in te gaan. Het is uitsluitend aan Lawson's vindingrijkheid
en daarna zyn vasthoudendheid te danken geweest, dat de burgery van
Akron heden ten dage nog steeds 13 /2 dollareent voor een liter melk betaalt,
terwyi de rest van de natie bedragen van 21 '/2 tot 25 cent moet neertellen.
De concurrentiestrijd
hard en hevig
was
Zusje en broertje zijn
al een week zoek
Gewonde Turken niet
per K.L.M. naar huis
Al is de brandraad nog
zo snel
DINSDAG 6 MAART 1951
(Van onze speciale verslaggever)
SB ZULLEN' verscheidene Noordhol-
Unders zijn, die nog nooit van het
dorpje Oosthuizen gehoord hebben. Te
hunnen gerieve delen we mede, dat het
ligt op de grens van het Beemsterland
halverwege Purmerend en Hoorn. Tot
voor weinige jaren was het een halte
plaats aan de Ujn Amsterdam—Enkhui
zen. Tegenwoordig gaat het „boemel-
tje van Purmerend" er voorbij. De
stationsgebouwen zijn kaaspakhuizen
der fa. Koster geworden, de firma, die
aan het pittoresque dorpje de grootste
bedrijvigheid geeft.
Oosthuizen heeft een kerk. Een
Kruiskerk uit het bouwjaar 1518. Een
monumentaal gebouw voor een Her
vormde Gemeente met een minimum
aantal lidmaten, en een nog geringer
aantal kerkgangers onder het gehoor
van de godsdienstonderwijzeres mej.
Faber. Dit kerkgebouw staat onder de
hoede van Monumentenzorg. In 1923 is
er een halve ton besteed aan de restau
ratie. Nu staat er langs een der hoge
muren een bouwstelling. Dat is het be
gin van enige meest noodzakelijke her-
itellingswerkzaamheden. Daarvoor is
tien mille uitgetrokken. De weersom
standigheden hebben het werk wat op
gehouden. Dezer dagen zal men echter
de plaatselijke aannemers met hun
mannetjes op de steiger kunnen vin
den. Het weer is van dien aard, dat
niet langer gedraald behoeft te worden.
Het wordt hoog tijd, dat er aan be
gonnen wordt. Afschuwelijk, zo ver
waarloosd als dit monumentale gebouw
er uit ziet. Het moest nodig totaal ge
restaureerd worden. Maar daarmee zijn
enige tonnen gemoeid. Die zijn er niet.
Het Rijk zal de grootste bijdrage moe
ten leveren, en dat heeft de gemeente
besturen laten weten, dat de précaire
positie van 's lands financiën het on
mogelijk maakt voor dit soort werken
gelden uit te trekken.
Het is eigenlijk in-droevig, dat het
dus al zover met ons gekomen is, dat
we niet eens meer in staat zijn datgene
te onderhouden, wat ons door voor
gaande geslachten als cultuurmonu
ment is nagelaten.
Het interieur
We hebben een kijkje genomen in
dit kerkgebouw. Met een smeedijzeren
sleutel van bijkans 25 cm lengte ont
sloten we een poortdeurtje. Vluchtig
bekijken we het interieur met zijn
eiken, eenvoudig gesneden preekstoel
van 1664, laat-18e eeuws doophek, en
dan in de Zuidelijke vleugel de monu
mentale graftombe van wit, grijs en
zwart marmer ter „eeuwige" nagedach
tenis van Frangois van Bredehoff, die
door koop in 1688 vrijheer van Oosthui
zen werd. Het monument werd in 1723
gemaakt door de Antwerpenaar Van
Buurscheit voor 5000 - en een nieuwe
hoed. De hoofdfiguur is een gehelmde
Minerva van wit marmer, die met haar
linkerhand steun geeft aan het levens
groot medaillon van de Vrijheer. De
graftombe is van de overige ruimte af
gesloten door een smeedijzeren hek. In
de grafkelder zjjn van 31 Januari 1733
tot 11 Augustus 1803 acht personen bij
gezet. Nog niet zo lang geleden bezocht
een der nazaten van de heer Frangois
Oosthuizen, waar de notaris nog
steeds over de restanten van het fa
miliebezit enig beheer voert. De ma
rine-officier vond het niet de moeite
v/aard het monument, dat de nagedach
tenis aan zijn rijke voorzaat levendig
houdt, te gaan bekijken.
De commissie voor buitenlandse za
ken van het Amerikaanse huis van
afgevaardigden heeft het wetsontwerp,
waarbij een bedrag van 190 millioen
dollar wordt besterad voor de aankoop
van 2 millioen ton graan voor India,
aangenomen. Bovendien werd machti
ging verleend tot het weer in gebruik
nemen van honderd liberty-schepen,
die voor het vervoer naar India zul
len zorgdragen. Deze schepen nemen
op de terugweg „strategisch" mate
riaal mee uit India en Afrika.
Met ingang van Woensdag zullen
thans ook de Groninger slagers vlees
verkopen tegen lagere prijzen.
De vleesoorlog in het noord-oostelijk
deel van de provincie Groningen en
ook in enkele andere plaatsen in de
provincie deed vele stad-Groningars
het vlees bij „oorlogvoerende" slagers
betrekken. In de stad Groningen zelve
wensten de slagers niet de goedkopere
soorten te verkopen, omdat zij meen
den, dat dit afbreuk deed aan het Ka
rakter van de slagerszaken. Van dit
standpunt is men thans afgestapt.
GEN. EISENHOWER WEIFELT NOG
Generaal Dwight Eisenhower heeft
de keuze van de personen, die het be
vel zullen voeren over zijn Europese
strijdkrachten van het Atlantisch pact,
wederom een week uitgesteld. Naar
verluidt wil Eisenhower een staf kie
zen, die zowel aanvaardbaar is voor de
Engelse conservatieven, die bij monde
van Churchill bezwaar maakten tegen
een Amerikaanse admiraal, als voor de
Labourregering.
Het orgel
NIET voor dit monument hebben we
de Ned. Herv. kerk van Oosthuizen
bezocht. Het was voor het orgeltje, vrij
algemeen bekend als het oudste nog be
speelbare kerkorgel van ons land. Het
bezit geschroefde pijpen, een smal
speelbord met 38 toetsen en 7 registers,
die ingedrukt worden voor windtoe-
voer naar de pijpen. Naast het orgel
staat een grote trapblaasbalg, die thans
weer in gebruik is, omdat er aan het
electrische apparaat iets mankeert.
Aan dit orgeltje moet ook een en an
der hersteld worden. Het zou al won
der zijn, als het hier bij ons in Hol
land zou kunnen gebeuren zonder dat
er enig geharrewar omheen is. In dit
geval is het geharrewar ontstaan over
de vraag, welke architect met het con-
scienteuse werk belast moet worden.
Het kerkbestuur is in zee gegaan met
een orgel-architect, de heer De Graaf
uit Amsterdam, die een grote persoon
lijke belangstelling voor dit oude ju
weel aan de dag kwam leggen. De Or
gelcommissie van de Ned. Herv. kerk
en de Rijkscommissie voor Orgels en
Klokken hebben andere specialisten
verbintenissen. De zaak wordt er ho
peloos door getraineerd.
Omstreeks 1500
De heer De Graaf heeft van dit in
strument een studie gemaakt. Hij
meent uit verschillende aanwijzingen te
kunnen opmaken, dat dit orgel niet in
1521 door Jan van Covelen is gebouwd,
zoals algemeen wordt aangenomen,
maar pl.m. 1500 door de Utrechtse or
gelmaker meester Gearst Peterszoon.
Details van het snijwerk van de kast
kunnen vergeleken worden met de
koorbanken van Oirschot, Den Bosch
of Bolsward. Voor deze stelling pleit
o.a. ook nog het feit, dat Geerst Peters-
zoon in 1498 het orgel van Hoorn bouw
de. Deze contreien waren hem dus niet
onbekend.
De betekenis van deze nieuwe ge-
dachtengang is, dat hiermede het orgel
van Oosthuizen met het museum van
Malmö in Zweden wedijvert om het
bezit van het oudste orgel in Europa en
tevens de gehele wereld. Een reden te
meer naar het ons voorkomt voor de
autoriteiten, die waken over ons cul
tuurbezit, Oosthuizen nog eens wat
meer -in de gaten te gaan houden. Be
roemdheden zijn in ons land te zeld
zaam, dat men er al te nonchalant mee
ma^ omspringen.
De 56-jarige rangeerder D. is op
het emplacement te Schiedam door een
ongeluk onder een goederenwagen ge
raakt en ter plaatse overleden.
West-Duitsland hoopt in staat te zijn
op 12 Maart een definitief plan voor de
oplossing van zijn betalingscrisis bij
het directoraat van de Europese Be
talingsunie te kunnen indienen, zo
deelde een hoge functionaris van het
Westduitse ministerie van economische
zaken mede. Het zal derhalve niet mo
gelijk zijn op 10 Maart een nieuwe
lijst van goederen, die vrij kunnen
worden Ingevoerd, te publiceren, zoals
oorspronkelijk was toegezegd.
De Westduitse regering is voorne
mens de invoer met een derde te be
perken.
Hoewel het nieuwe invoerplan ge
heim zal blijven tot het op Vrijdag as.
door het kabinet zal zijn besproken,
wordt reeds vernomen, dat de regering
tot beperking van de invoer wil komen
door een gedeelte van de vrije invoer
weer te contingenteren en de rest van
de vrije invoer te beperken door mid
del van credietrestrictie.
De officier van Justitie bij de buitengewone Kamer van de Amsterdamse Ar
rondissementsrechtbank, mr. jhr. A. Reigersman heeft g s.cren een geldboete
van f 1000.— subsidiair vier maanden hechtenis geëist tegen de 86-jarlge Ne
derlandse schrijfster mevr. Jo van AmmersKuiler, wie ten laste was gelegd,
dat zij de roman „Dorstig Paradijs" zou hebben geschreven en laten uitgeven
onder het pseudoniem Adriaan Hulshof. Zoals bekend, is de schrijfster bij uit
spraak van de Centrale Ereraad voor de Kunst tot 1 Juni 1951 het uitoefenen
van haar beroep ontzegd.
De letterkundig adviseur van Streng-
holt, de 51-jarige H. P. v. d. Aardweg,
verklaarde als getuige decharge, dat
in het oorspronkelijke manuscript vele
fouten tegen de Nederlandse taal voor
kwamen, die door een geroutineerd
schrijfster zeker niet konden worden
gemaakt.
Jalousie de metier.
De officier van justitie achtte wettig
en overtuigend bewezen, dat de ver
dachte door het bewerken en verande
ren van een manuscript haar beroep
van schrijfster heeft uitgeoefend en al
dus in strijd heeft gehandeld met de
strekking van de uitspraak van de Cen
trale Ereraad der Kunst. Zonder deze
uitspraak te willen becritiseren, achtte
mr. Reigersman het niet uitgesloten,
dat jalousie de „métier" destijds zijn
Invloed heeft doen gelden. Anderzijds
zei hij de houding van mevr. Van Am
mers-Küller weinig sympathiek te
achten, omdat zij veel tegenstrijdige
verklaringen heeft afgelegd en in som
mige opzichten niet ruiterlijk voor de
waarheid wenst uit te komen.
De verdediger, mr. A. J. M. van Dal,
besprak uitvoerig de persoon van de
schrijfster, over wie naar zijn mening
veel is gelasterd. Pleiter verklaarde,
dat bij de zuivering van de kunste
naars meer morele, dan juridische
maatstaven zijn aangelegd en bestreed,
dat zijn cliënt door het aanbrengen
van correcties en toevoegingen het von
nis van de ereraad had overtreden.
Dit had volgehs hem niets te maken
met beroepsuitoefening als schrijfster,
„temeer niet, daar het als vriendelijk
heid zonder enige vergoeding ge
schiedde voor een familielid in Cura-
gao". Volgens mr. van Dal bestaat An-
nie Koster inderdaad, zij het onder
een andere naam. De raadsman be
sloot zijn pleidooi met vrijspraak, sub
sidiair ontslag van rechtsvervolging te
vragen.
De uitspraak volgt op 19 Maart.
Tijdens de zitting, welke de gehele
dag in beslag nam, verklaarde de ver
dachte. dat niet zij, maar haar schoon
dochter in Curagao, mevr. B. van Am.
mers-Voogd het boek geschreven heeft.
Deze zou „Dorstig Paradijs" ontleend
hebben aan een verhaal, dat een in
Engeland woonachtige .Annie Koster",
die zich niet bekend wenst te maken,
aan mevrouw Van Ammers-Küller zou
hebben overhandigd. De schoondochter
had het manuscript aan haar schoon
moeder gezonden, die zich beperkt had
tot het aanbrengen van verbeteringen
en enkele wijzigingen en het laten uit
geven bij de firma Strengholt. Uit de
correspondentie tussen de schoondoch
ter en de uitgeverij wordt de indruk
gewekt, dat niet verdachte, maar de
schoondochter de schrijfster is van de
gewraakte roman die in Curagao veel
opzien baarde. Voor de rechter-com-
missaris in Curagao had mevr. Van
Ammers-Voogd verklaard, dat zij wel-
is-waar aan de roman gewerkt had,
doch dat daarin zoveel veranderingen
waren aangebracht, dat zij zichzelf
niet meer als schrijfster van het boek
kon beschouwen.
De Bondsregering hoopt, dat het di
rectoraat van de Europese Betalings
unie accoord zal gaan met haar nieu
we invoerprogramma zonder van haar
te verlangen, dat zij met alle andere
leden van de EBU zal onderhandelen
over nieuwe verdragscontingenten.
Mocht zulks echter niet mogelijk zijn,
dan is West-Duitsland gaarne bereid te
onderhandelen over herziening van
alle handelsverdragen.
Maandagmiddag is achter de deur
van zijn woning in de Utrechtse
Dwarsstraat te Amsterdam, onderaan
een trap, het stoffelijk overschot ge
vonden van een 63-jarige grondwer
ker. -
Het onderzoek van de politie heeft
uitgewezen, dat de man in de nacht
van Zaterdag op Zondag, vermoedelijk
onder de invloed van alcoholhoudende
dranken, van de trap is gevallen. Aan
gezien de mjjn alleen woonde, is het
ongeluk eerst Maandagmiddag ont
dekt. Er is geen enkele aanwijzing van
misdrijf.
Zqurbrand op Uw maag kunt ge blussen
in even weinig t\jd
als ge 'n lucifer uitblaast
Juist die prompte weldadige werking van
Rennies maakt de Rennies-remedie zo ge
wild. Maak er een vaste gewoonte van,
altijd een paar Rennies bij U te steken,
om gewapend te zijn tegen elke aanval.
Mot een paar Rennies bij de hand kunt ge
weer rustig alles eten, waarvan ge zo
houdt, maar dat wel eens verkeerd valt.
Rennies zijn handig verpakt één voor
één en ge kunt ze onopvallend inne-
fien gewoon maar laten smelten op de
tong, zonder water of wat ook. En ze
'tin nog smakelijk bovendien-
vraag Uw Apotheker of Drogist een pak
Rennies. Vandaag nog. Mogelijk komen
ze U morgen te pas.
(Advertentie, lng. Med.)
(Van onze correspondent in Amerika).
thode te vinden zijn, waardoor wij het
publiek de melk aanzienlijk goedkoper
zouden kunnen leveren, zodat van de
weeromstuit de vraag naar melk zou
toenemen."
Dit was gemakkelijker geredeneerd
dan uitgevoerd. Vele schrandere zaken
lieden met of zonder humanitaire inslag,
hebben getracht de melkprijs te breken.
Het avontuur eindigde meestal met hun
faillissement, of althans met het opge
ven van hun pogingen. De distributie
van melk in iedere Amerikaanse stad
gaat langs vaste kanalen. De boeren bui
ten de stad leveren hun melk aan de
coöperatie. De coöperatie verkoopt de
melk aan de melkhandelaren, die elk
een aantal bezorgers in dienst hebben,
die weer lid zijn van een vakvereniging.
Zo was het ook te Akron. Maar het wa-
In 1938 had Lawson een melkhandeltje
in Akron, dat een vrij moeizaam bestaan
leidde. Jim verkocht gemiddeld 200 a
225 liter per dag en men behoeft geen
wiskunde-genie te zijn om te berekenen,
dat de daarop te maken winst nauwe
lijks voldoende is om een gezin in het
leven te houden. „Toen ik op 1 een
avond in het avondblad las, dat kinde
ren gemiddeld een liter melk per dag
zouden moeten drinken, maar dat de
melkconsumptie in ons industriële
Akron ver benederi dat peil bleef", ver
telde Lawson „ben ik eens aan het pie
keren geslagen. Er moest toch een me
ren de fabrieksarbeiders van Akron op
wie al deze onkosten en lonen, die ge
zamenlijk bijna een dubbeltje per liter
bedroegen, werden verhaald.
Hevige strijd.
Lawson's denkbeeld was logisch en
eenvoudig. Hij staakte de bezorging aan
huis, maar opende een winkel, waar
het publiek in plaats van de hier ge
bruikelijke liter-flessen of cartons een
vier-liter kan melk kon komen halen.
Aangezien zijn winkel in het hart van
een arbeiderswijk was gelegen, waar
grote gezinnen normaal waren, nam het
aantal klanten zienderogen toe. De be
zuiniging op verpakkingsmateriaal en
bezorgloon stelden Lawson in staat
„bokser-prijzen" te berekenen.
„Na een jaar", vertelde de 63-jarige
Lawson, „was mijn omzet al ettelijke
malen groter, dan ik ooit had gehad in
de jaren, toen ik aan huis bezorgde.
Aanvankelijk lieten de concurrenten mij
met rust. Zij meenden, dat ik mijn trek
ken wel thuis zou krijgen, zoals iedere
prijsbreker in onze omgeving dat tot
dusver had ondervonden. Maar toen ik
bleek stand te houden en de geloop gro
ter werd, staken mijn tegenstanders de
hoofden bijeen. Het begon met een fluis
tercampagne, die bestemd was om de
onafhankelijke boeren, van wie ik
buiten de coöperatie cm melk kocht
de schrik in het hart te jagen, dat mijn
bedrijf binnenkort wel over de kop zou
zijn. Toen men daarmee geen succes
oogstte, werden dp vrachtauto's, waar
mee mijn melk vervoerd werd, over de
kop gegooid. Vakverenigingen maan-
der de vrachtrijders om niet voor mij
te werken. Er werd zelfs een pamflet
huis- aan-huis in de brievenbussen ge
stopt, waarin gesuggereerd werd, dat
een laboratorium de door mij ver
kochte melk gevaarlijk voor de volks
gezondheid had bevonden".
Al deze acties faalden.
tegenstanders mogen me noe-
men, wat ze willen", zegt Law
son, terwijl er een glunder lachje
om zijn lippen speelt, „maar vechten
met mij hebben ze afgeleerd". Geen
melkarbeider in Akron zou overigens
ervoor te vinden zijn om deel te nemen
aan enige tegen Lawson gerichte actie.
Lawson betaalt zijn personeel n.l.
beter dan enig ander bedrijf in de
zelfde branche; de leveranciers krijgen
een fractie meer voor hun melk be
taald, de afnemers betalen nog steeds
de laagste prijs en de Lawson Milk
Company opende enige tijd geleden
een nieuwe \nelkfabriek, die een slor
dige half-millioen doliars had gekost.
„Wat mij het meest plezier doet",
zegt „bokser" Lawson, „is, dat mijn
oorspronkelijke gedachten juist zij-i
gebleken. Het melkverbruik in onze
stad is inderdaad aanzienlijk gestegen
en van de weeromstuit heeft Akron
veel groter betekenis gekregen voor de
veeboeren, wier afzetgebied aanzienlijk
vergroot is. En zelfs voor het publiek
dat niet bij mij koopt, maar prijs stelt
op huisbezorging heeft mijn methode
iets weten te bewerkstelligen: de con
currentie heeft een prijsniveau moeten
aannemen, dat ongeveer 4 cent beneden
het peil der andere steden ligt. Heus,
de vicieuse cirkel van inflatie, stijgende
prijzen en lonen, is te doorbreken".
James Lawson heeft dat ondubbel
zinnig aangetoond. Hij maakte een
goede winst door steeds uit te rekenen
voor hoe weinig geld hij zijn product
kon verkopen.
Op avontuur uit
Sedert verleden week Dinsdag zijn de
12-jarige Arnoldina in 't Groen en haar
tienjarig broertje Wilhelmus Gerardus uit
Amsterdam spoorloos verdwenen. Alle
onderzoekingen zijn tot nu toe zonder re
sultaat gebleven. Men vreest niet, dat hun
een ongeluk is overkomen, maar gelooft,
dat zij in plaats van 's morgens naat
school te gaan, op avontuur zijn uitge
trokken. De kinderen hadden enig geld
bij zich. Namens de ouders verzoekt de
chef van de kinderpolitie te Amsterdam
thans opsporing en terugbrenging van het
tweetal. Arnoldina is ongeveer 1,45 meter
lang. Zij heeft lichtblond haar, blauwe
ogen, is gekleed in een loden regenmantel
met capuchon, windjack, witte jurk met
blauwe bloemetjes, geruite kousen en ztj
draagt bruine schoenen met spekzolen.
Het meisje had een licht gekleurde school
tas bij zich. Wilhelmus Gerardus is onge
veer 1,40 meter lang, heeft blond haar,
bruine ogen en is gekleed in een blauwe
winterjas met zwart alpinopetje, khaki-
kleurig pakje, grijze kousen en bruine
schoenen.
Zoals is gemeld, waren onderhande
lingen gaande over het vervoer door
de lucht van gewonde Turkse mili
tairen van het detachement Verenig
de Naties op Korea naar IstanbuL
Van Turkse zyde was ook de K.L.M.
in deze onderhandelingen betrokken.
Naar wij thans vernemen, zullen
deze gewonde Turken, die zich in een
ziekenhuis te Tokio bevinden, per
Amerikaans hospitaalschip naar hun
land worden vervoerd.
De leden van de Enkhuizer brand
raad, gisteravond op hun kamer
ten stadhuize bijeen, hebben zich
enige uren suf gepeinsd over de
vraag waar „hun" Oterleker
brandstaf nu zo plotseling gebleven
kon zijn. Om half zes had con
ciërge Schoen, toen hij de kachel
nakeek, de staf nog gezien en om
acht uur, teen de vergadering van
de oppervuurbestrijders begon, was
het ding zoek en bleef zoek. Ten
einde raad werd om elf uur
's avond links en rechts in de stad
geïnformeerd, waar of die staf nu
wel kon zijn. Zelfs de pers werd
gevraagd of er soms Alkmaarders
in Enkhuizen gesignaleerd waren.
Maar niets van dat alles.
Tegen middernacht kwam de ont
knoping. De dames van onze wak
kere brandmeesters, die het op
zo'n brandraadavond altijd zon
der manlief moeten stellen, had
den uit pure wraak de staf ge
bonden onder de tafel, waaraan
de heren vergaderden. Per gedicht
deden zij tenslotte telefonisch
daarvan mededeling. O, die vrou
wen toch. Ze waren de hele brand
raad te vlug af.
