DE GROENE HOND
„Dombo", een stuntelig olifantie
Zomerprogramma van het Sof-theater
Tussen de aarde en de zon
AMSTERDAMS PODIUM
Eén der beste films van Walt Disney
Nieuwe reclame voor een oud stuk
De onschuld
Ballet der Lage Landen
ONS WEKELIJKSE
KORTE VERHAAL
OP HET MATJE
Jk vind psychologie een gevaarlijke
liefhebberij, meneer", zei de grijze
gevangenisdirecteur ernstig. „Ik krijg
hier vrijwel dagelijks mensen, die me
komen vragen hoe volgens mij
de geestesgesteldheid van mijn gevan
genen is. Soms scheep ik zulke vragers
af of verwijs ze naar de psychiater van
de inrichting. Maar al te dikwijls gaat
het om de sensatie, of komen ze bij
met met zo'n geweldig vooroordeel,
dat ik geen moeite doe hen iets over
de mensen te vertellen.
Bovendien.... woorden zeggen zo
weinig. Men moet de verpleegden
zienmet eigen ogen en vooral:
met een ziel, die vol hartelijkheid en
begrijpen is. Kijkt u eens door dit
Venster.
De grijze, gebogen man met de war
me ogen ging me voor naar een raam
van waaruit ik een kijkje had op de
binnenplaats van de gevangenis. „Ze
spelen juist met Polly, de hond van een
der bewaarders", zei de directeur.
„God alleen weet wat dit toch weinig
mooie dier voor hen betekent. Kijk ze
ou stoeien!"
De mensen in hun bruine kleding
speelden met hét dier. Gedempt dron
gen hun kreten tot de directeurskamer
door. „Die bleke man, die de hond over
de kop streelt", zei de man aan
venster, „is in de maatschappij
bruikbaar. Hij zit hier al langer
tien jaar. Wegens moord
beet hij; van geboorte een Lithauer".
In een hoek van de binnenplaats was
een nog jonge man, met fijnbesneden
gezicht bezig met het schilderen var
een aantal emmers. Alsof hij geheel
•Heen op de binnenplaats was, zo in
gedach'en verzonken streek de man
In langzame halen groene verf op de
emmers. De directeur zag mijn blik
gaan. „Dat is Rob van Weelen" zei hij.
„Een zwaarmoedige jongen. Hij bestal
sijn patroon. Zelden bemoeit hij zich
"tet de anderen. We hebben totnogtoe
geen rapport over hem kunnen maken.
"U is in zichzelf gekeerd en misschien
n°g wan'rouwend
Weer gingen onze blikken naar
jpngeman. Hij was nu opgestaan
b*P langzaam met de verfpot in
hand naar het groepje, dat met
hond speelde. „Wat doen jullie?",
h'i te vragen. Iemand legde het
uit. Twee mannen lie'en het
jukjes hout en stenen appor'eren. Als
f°'ly het te zoeken voorwerp netjes
bad teruggebracht, tüden ze het dier
uitgelaten hoog in de lucht waarna
er een kinderlijke, doch amusante
rt°eipartij b gon. Dartel liet men
het
on-
dan
Kolof
hond achter zijn eigen staart aarhol
len. Het spel werd steeds wilder.
Eensklaps klonk Van Weelens stem
hoog boven de anderen uit. „Laat ons
de hond verven!", riep hij lachend.
Vrolijk tilde hij de verfpot in de lucht.
„Ja,Ja!" riepen de anderen, belust op
nieuwe sensaties. Vijf, z£s paar handen
hielden Polly vast, terwijl Van Wee
len met dikke halen van zijn kwast de
hond met de groene verf begon te be
smeren. Het geschater van de mannen
klonk hard en onaangenaam. De
directeur keek strak en ernstig, doch
deed niets.
Na enkele minuten liet men het
spartelende dier los. Verbaasd keek
het naar zijn eigen huid, als begreep
het niet hoe deze vreemde kleur was
ontstaan. De mannen lachten steeds
luider. Van Weelen keek met een
vreemde, stille lach naar de merk
waardige, groene hond.
Polly begon steeds komieker te
doen. Hij rolde zich door het zand van
de binnenplaats, waardoor er grijze
zandplekken op het helle groen van
zijn vacht kwamen.
Plotseling klonk er een kreet boven
alles uit. „God, de hond heeft pijn!",
riep iemand. Onmiddellijk verstomde
het rumoer. Blijkbaar had Polly de
bijtende verf in zijn ogen gekregen
Het dier kromde zich en jankte smar
telijk.
Stil sloegen de mannen de als razend
blaffende hond gaande. „Beul!", klonk
het opeens en iemand liep op Van Wee
len af. Het was Kolof de moordenaar..
Sneller dan de ogen het konden vol-,
gen stortten zich tien, twaalf mannen
op Van Weelen, die een verschrikte
kreet liet horen.
Nu kwam er beweging in de grijze
man naast mij. Hij drukte op een knop
en direct snelden enkele bewaarders
naar buiten.
„Dit zijn mijn patiënten....", zei de
directeur zacht en bewogen. „Ze zou
den Van Weelen vermoord hebben
U hebt een bijzondere psychologische
les gehad
£)e dikke verdachte kwam de zomerse
rechtszaal binnen in 'n hèl-blauwe
trui van dikke wol. Hij droeg een zwart
petje in de eerbiedige handen en zijn
verdere stoffelijke delen waren om
huld door een broek van bruine man
chester. Ik mag er geen eed op doen,
maar ge moogt op mijn gezondheid
aannemendat de bolle man voorts nog
een jaeger borstrok droeg en een ge
breide onderbroek met een dubbel
kruis tegen het kouvatten. Voorwaar,
deze blozende zondaar maakte de in
druk van Oudhollandse degelijkheid,
zoals ze u tegenstraalt van de puien
der boerenleenbanken en van de ge
zichten dier frisse kinderen, wier
moeders meer naar de groene zeep dan
naar de lippenstift grijpen. Jawel, de
zulken worden schaars, maar ho
sanna in de keuken! ze zijn d'r nog.'
Deze goedgeklede, wèlgebuikte Ja-
cobus D. had dus zijn uiterlijk mee.
Maar hij had de dagvaarding tegen. Er
waren planken en balken gestolen en
die waren teruggevonden op zijn erf,
verborgen achter het schuurtje.
Ik ben kompleet onschuldig. Ik
snap er niks van en ik weet er niks
van en ik wil d'r perséé niks mee te
maken hebben vanwege me goeie
naam.
De rechter keek de verdachte 's even
aan en las toen een paar regeltjes van
't strafblad. Dat was nou niet bepaald
een proces van heiligverklaring, nee,
lang niet. Dat was driemaal diefstal,
tweemaal belediging en een mishande
ling fris van de lever.
Ik wil niets van uw eergevoel
zeggen, sprak de Kadi, maar wat ik
hier voorlees, dat zijn toch feiten, niet
waar?
De man trok zijn manchester broek
eens op en zei, dat het ene feit het an
dere niet was.
Hoe kwam dat gestolen hout ach
ter uw schuurtje te liggen?, wilde de
rechter Weten.
Juist!, zei de dikke met grote ver
heffing van stem. Juist.', ddt is nou
maar sjuridies de vraag. Als ik wist
wie me ddt geflikt heit, dan sting ik
hier morgen voor moord. Wie me ddt
geleverd heit, is ze leven geen dag
meer zeker!
Kom, kom, filosofeerde de rechter,
zoekt u nou niet teveel naar de splin
ter in andermans oog zonder te kijken
naar de balk op uw erfje?
De dikke kon deze fijnzinnigheid
glad niet waarderen. Dat hout had
daar gelegen, welzeker, dat was ge-
konsteteerd, dat mocht gezeid, maar
wat bewéés dat nou? Wat z.ei dat nou
sjuridies zogezeid?
Verdenkt u iemandviste de
rechter, maar de verdachte schudde
mistroostig het hoofd. Nee. hij had
zich gek geprakkezeerd, nachten wak
ker liggend, wie 'm dat nou geflikt
had. Wdt een rotstreek
Er kwam een getuige, die gelóófde
gezien te hebben, dat Jacobus met
planken liep te sjouwen, maar het Was
een donkere avond geweest en het
regende dat het klapte, met permissie.
vastigheid had/ 'ie niet. 't. Kon
Jacobus geweest zijn, maar om dat nou
te zweren, nee.
Het bleek dat de getuige bij de poli
tie heel wat positiever was geweest.
Maar de eed maakte hem zéér voor
zichtig.
En zo moest de rechter, nadat de
officier zonder een zweem van twijfel
drie maanden had geëist, met tegen
zin tot vrijspraak concluderen.
Dank u wel, zei de dikke. Recht
is recht! En goeiemiddag samen! Maar
er kwam van achter de groene tafel
geen wedergroet.KAR EL
QE TEMPERATUUR in de Stadsschouwburg hield het midden tussen die
van de Sahara op een bijzonder hete dag en die van de meest zon rijke
plaats in de Gobi. Letterlijk alles was van hitte vervuld. Daar hielp het aller-
gedurfdste décolleté van enkele joyeuse Franse dames, touristen, zelfs niet
tegen. Noch het democratisch schouwspel van heren-in-hemdsmouwen. Noch
de bandjir coca cola en ander prikkelwater, die in de pauze over ons kwam.
Het was, om het maar eerlijk te zeggen, een penetentie, die avond in de
Schouwburg. En niet zo'n geringe bovendien. Men zal opmerken, dat men in
de hondsdagen niets tc zoeken heeft in een schouwburg. Men vergist zich.
Daar werd gedanst, die avond, door het „Ballet der Lage Landen" ter officiële
sluiting van het vierde seizoen. En het Utrechts Stedelijk Orchest begeleidde.
En, het allerbelangrijkste, er was een nieuw ballet, dat als première ging:
„Visioen", met als ondertitel „Een symphonische ouverture"; choreografie
Max Dooyes; medewerkenden onder meer Max Dooycs, Ine Rietstap en Ma-
scha ter Weeme. Voor hen (en voor hèn alleen) trotseerden wij die avond
Gobi en Sahara. Voor hèn ontbeerden wjj een avond aan zee, een koud biertje
in ons koele dorpskroegje en de tuinstoel in een arcadische lusthof.
QVER het „Ballet der Lage Landen"
is de laatste jaren zoal het een en
ander geschreven. Wat goeds, en heel
veel slechts. Sommige deskundigen
schenen er een sport van te maken dit
ballet te kraken, hetgeen overigens
niets nieuws is in de kritiserende sec
tor van ons nationale kunstleven. Ons
was dit streven immer verre. Wij zijn,
van huis uit, veel te romantisch om
niet bij voorbaat opgetogen en vervuld
van uitbundigheid te zijn als er sprake
is van nieuwe balletten. Wij zien niets
liever dan onze dromen plastisch voor
gesteld, een beweging die tot poëzie
gesublimeerd wordt. Daarbij ligt het
juichen ons beter dan het murmureren.
Het kost ons echter moeite om van
daag tot het stadium van juichen te
komen. Jawel.... er werd aardig ge
danst op de muziek van Weber's „In-
vitation èi la Valse". En bijzonder aar
dig is het slotnummer „Garden Party",
op muziek van Offenbach. Daartussen
lag het ballet „An American in Paris",
„1'Oiseau Bleu" uit het ballet „La Bel
le au bois dormant': (Tschaikowskyi en
het, met nogal wat deining geannon
ceerde nieuwe nummer „Visioen" (zie
boven)
Wij vonden het allemaal niet zo
groots, overtuigend en meeslepend. Ons
is niet overkomen, wat ons wel eens
gebeurde bij het dansen van de Monte-
Madame Tussaud exposeert te Lon
den met haar vtassenbeeld van de
Engelse wielerkampioen Reg Har-
ris. Met dit werk vervulde zij een
zeer moeilijke opdracht die vier
maanden in beslag nam.
naturalistisch als mensen laten zien,
doch zijn tekentrant laat dat nu een
maal niet toe Maar zjjn dieren, waarin
hij dan parodieën geeft, zowel op de
dieren- als de mensenwereld, hebben
iets heel oorspronkelijks en tintelend
levends.
„Dumbo" vanwege de woordspe-
WALT DISNEY, de tekenfilmer die ongeveer dertig Jaar geleden z(jn carrière
begon In een oude schuur en thans aan het hoofd staat van een uitr/hr.M
studio-complex met een staf van honderden medewerkers ,1 Dre,a
m,„. maar «STSSCtS
soonljjke stempel van deze merkwaardige zakenman-artist RH bereik» a»
al, doordat hij met zijn mensen een team gevormd heeft en voordat er ml» h." i
productie van een film wordt begonnen in discussies met zlin naaste dumb-dom, hier uitgebracht onder
kers elk karakter en elke scène er van ontwerpt en zelf ook van zeer J "Dombo" verhaalt de ,e-
zicht houdt op de uitwerking van zijn ideeën en de tot standkomlL Bchlederils va« een jong olifantje met
film. Zo is elke film, die zjjn fabriek aflevert, wel degelijk een m<ni" 660 minderv'aardielleidscomplex. Het
een afspiegeling van de ontwikkeling die de artist Dlsney doT™aakte
E LIGGEN allemaal in één lijn: de
7r»
cartoons met Oswald Haas, Mickey
Mouse, de Drie Biggetjes,
de
en
de
de
leek
hem
dier
de
dieren-cartoons. Want de suikerzoete
romantiek en kitsch, waarmee Disney
in Sneeuwwitje tot onze pijnlijke ver
rassing af en toe op de proppen kwam
en die hij zelfs in Fantasia verbijste-
in
En deze
Doneld
Duck, en dan ook Sneeuwwitje, Pinoc-
c'nio, Fantasia. Dumbo. Bambi, Three
caballeros. Die lijn heeft vooral hoog- rend Het overheersen, ontbreekt
tepunten in het begin. Met Sneeuwwit- „Dumbo" gelukkig volkomen. En
je en Fantasia zakte ze echter aanzien fj]m van Disney ontleent al haar char-
lijk: ondanks zijn zeker grote begaafd me en oo)f aan Disney's koste
heid slingert Disney nogal eens heen ij,ike begaafdheid voor het parodisti
en weer tussen artistieke en zakelijke sche dierenverhaal. Daarin kan hij een
idealen en hij speculeert de laatste wonderlijke humoristische fantasie ont
jaren wel vaak op een gemakkelijk wikkelen, die onuitputtelijk schijnt. Dc
-.dbliek succes m
Thans draait hier zijn film „Dumbo'
en hoewel deze film in 1941 gemaakt
werd (dus na Sneeuwwitje en Fanta
sia), maar nog vóór Bambi en Saludos
Amigos. sluit ze volkomen aan bij de
bij
films uit Disney's voor-oorlogse peri
ode, d.w.z. bü zijn beste werken: de hij wilde: de mensen echter wil hy heel
mensen in Disney's tekenfilms, blijver
altijd levenloze plaatjesfiguren ook
al omdat zyn twee-dimensionale teken
trant geen oplossing voor een eigen
visie kon geven: bij de dieren kwam
de natuurnabootsing er minder op aan
daar kon Disney interpreteren zoveel
heeft onnatuurlijk grote flap-oren,
waarover het in uiterste onhandigheid
en sukkelachtigheid steeds struikelt.
Daarom wordt het door iedere klasse-
bewuste olifant met de nek aangezien
en overal bespot. En daaronder lijdend
stuntelt Dombo dan maar door het
leven, steeds maar weer onhandig brok
ken makend. Elk circusnummer, waar-
In hij betrokken is, mislukt daardoor
en ten slotte wordt hij onschadelijk
gemaakt: Dombo mag voortaan nog
slechts dienen als gooi- en smijt-object
in een clownsnummer. Maar dan komt
het plotseling tot de ontdekking, dat
die beschamend grote oren toch érgens
toe dienen: het kan ermee vliegen: en
dan vindt Dombo zijn gevoel van eigen
waarde terug: het wordt als het vlie
gende olifantje een wereldsensatie
Het is een kostelijk verhaal, door
trokken van een weldadige parodisti
sche humor: een der beste films die
Disney ooit maakte. „Dombo" is rijk
aan geestige en ook typisch filmische
vondsten, zoals bijvoorbeeld een prach
tige (aan het werk van Fischinger her
innerende) „Droom van de rode oli
fantjes" met een speelse, bizarre fan
tasie verteld. Polygoon-Profilti heeft
deze film, die zowel oud als jong voor
treffelijk kan amuseren en boeien, in
het Nederlands nagesynchroniseerd
Het werd allergeestigst gedaan, geheel
passend in de speelse sfeer van Disney's
werk, en met de zorg, waardoor alle
producten van deze uitmuntende Ne
derlandse filmfabriek wordt geken
merkt. Een reden temeer om ..Dombo''
te gaan zien: u zult er geen spijt van
hebben....! LONG-SHOT.
Carlo-balletten, Sadler Well's balletten
en Jooss; namelijk dat we in die we
reld terechtkomen, waar we (en waar-
schynlijk iedereen) altijd over dromen.
En die niets op deze, zo grandioos door
ons bedorven en in de knoeigeraakte
wereld lijkt. Dat blauwe land achter de
laatste kim.
Niets daarvan die avond in de
Schouwburg, waar alleen gedanst
werd. Maar dat dansen was alleen een
aardig en wel charmant spel, dat zoals
altijd bewees, dat de mens nog steeds
zwaarder is dan de lucht waarin hij
leeft. Het spel van het jongetje, dat
op een stoel gaat staan om de zon te
plukken. En déarin lig het hele drama
en we zullen er verder maar niet veel
over zeggen. Alleen dit, dat de ene bal
letgroep dichter bij die zon komt dan
de andere. „De Lage Landen" bleven
er die avond ver van af.
Mijn vriend zei mij dat het „Visioen
wel diepzinnig was en betekenis had.
Het was toch pure danskunst. Het zij
zo Mü zei het niets en ik vond dat
Wolfgang Wydeveld's muziek me erg
deed denken aan de muziek van de
„Sacre" van Tschaikowsky. Maar mis
schien vergis ik me wel. Men moet
oppassen met zulke beschuldigingen.
Dat alles wil niet zeggen, dat er in
dividueel geen opvallende dingen zi.in
gedaan. O ja. Mogen wij hier de naam
noemen van Pieter van der Sloot, die
t dansen niet alleen in z'n tenen maar
ook in z'n vingertoppen heeft. Hij mo
ge overigens leren niet zo glashard te
coquetteren met de zaal. Ook zónder
dit étaleren van eigen aardigheid we
ten we, dat hij een mooi figuur heeft.
En daar is Ine Rietstap, de enige die
met Pieter van der Sloot alle honderd
uitvoeringen van dat seizoen hee t
meegemaakt. Een ongelooflijke presta
tie voor zo'n jong meisje. En dat daar
danste met een gratie en fleurige zwier,
die niet alleen een belofte voor de
toekomst inhouden maar een flinke
brok zekerheid. Ine Rietstap komt er
gegarandeerd. Met zoveel energie en
(waarschijnlijk) zoveel onvertroebelde
eerzucht komt men een heel eind m
de richting van de zon.
Allersympathiekst was Greetje Don
ker, die enkele malen de bewijzen le
verde van haar talent. Waar in groeps
verband gedanst wordt, dóór kijkt men
naar Greetje Donker. Een der sterkste
krachten van De Lage Landen. Dat men
haar in ere houde!
Over de grote Max en de evengrote
Mascha valt weinig te vertellen. Ze
vormen de centrale figuren van het
ensemble en kennen hun métier. Maar
artistieke explosies veroorzaakten ze
die avond niet. En daarvoor kwamen we
ten slotte. Barbara Vahrmeyer danste,
als naar gewoonte, een beschei
den kinderrolletje in de „Invitation
Mogen wij het nog eenmaal bele
ven dat men ook haar een kans geeft?
Wij menen namelijk dat deze kleine
ballerina tot prestaties in staat is, die
ver boven het landelijk gemiddelde
liggen. Wie geeft haar die eerlijke
kans?
UET ORCHEST deed z'n best zo slecht
mogelijk te spelen en boekte in dit
opzicht enkele opvallende successen.
Daar zat nu het USO en het was één
oorverdovende ergernis. Dèn maar lie
ver een ouwe, tinkelende aftandse
vleugel, maar met iemand er vóór die
z'n hart laat meespelen. Dit beroepsma
tig bewerken van instrumenten was
werkelyk verbijsterend. Maar waar
schijnlijk zal de lust tot musiceren wel
omgekeerd evenredig geweest zijn aan
de geringheid van het honorarium....
Nee, geen dromen en geen visioenen
van Hightowers, Pavlowa's en Diag-
hilefs. Alles heel gewoon, heel burger
lijk en heel "tam. Zoals gewoonlijk in
lage landen.
M'n bewondering en eerbied overi
gens aan alle leden van de groep, die
soms met bergen linten, rokken en
blousjes aan de kokende hitte hadden
te trotseren en dat nog blijmoedig en
enthousiast deden ook. Dóórom juist
was het uiteindelijk resultaat zo te
leurstellend. Zóveel moeite, zóveel ge
loof voor een zo pover resultaat.
Wachten we op het volgende seizoen.
Nog steeds willen we graag juichen. En
nóg liever dromeB'.
ANTHONY VAN KAMPEN
V
