DE ZATEMDAGAVOMD Vliegtuigbases in Marokko STRAAT DER BEGEERTE Een mooie moddersloot blijft een sloot AMSTERDAMS PODIUM AMERIKANEN HEBBEN HAAST Zwak geslacht Amerikaanse trainingsboot voor Oxford roeiploeg Snul Pen wrijf DA PO Beschikking of bestemming Twee velden gereed DE lange jongeling was er vies bij. r JDE DOOLHOF Eén roman, acht auteurs NAAR VASTE GROND (Van onze correspondent te Casablanca) yAN de v«f grote Amerikaanse vliegvelden voor de strategische luchtmacht in 1 Marokko, waarvoor enkele maanden geleden een overeenkomst tussen Wash ington en Parijs werd getekend, zijn er twee dezer dagen zover voltooid, dat de zwaarste bommenwerpers hier kunnen landen. Op het vliegveld Nouasseur, 40 km ten zuiden van Casablanca, dat midden in de woestijn aangelegd werd, landde het eerste vliegtuig drie en tachtig dagen na het begin der werkzaam heden; op het vliegveld Sidl Slimane, 100 km ten noordoosten van Rabat, zelfs al zes en zestig dagen na bet leggen van de eerste steen. Een derde vliegveld wordt b(j Ben Guerir, 100 km ten zuiden van Nouasseur, aangelegd. Over de lig ging van de twee andere strategische vliegvelden is tot nu toe niets bekend ge maakt. In Port Liauthy wordt bovendien de Franse marineluchtbasis door de Amerikanen belangrijk uitgebreid. iiiiitrinnifininiiiiiiiiiniiiiiiiuflnninimiiiniiiiiiiifniiHiRiiniiniiiiiHjiijiniiiimiinniijinii OP HET MATJE Gloeiend de pineut, als ik dat zo 's met een rimboe-term mag aanduiden. Hij had lood gestolen uit een magazijn, waarvan de achterdeur niet bepaald een ijzeren gordijn was, waitt de lange had 'm met zijn blote handen open ge peuterd en vervolgens zijn transport middel een fikse kruiwagen vol geladen met het kostbaar metaal. En omdat het zo gemakkelijk ging was 'ie teruggekomen, viermaal in totaal, en dat had de loodvoorraad van de firma Ketelzeem en Co met vierhon derdtachtig kilo verminderd. Geeft u de feiten toe?, vroeg de rechter. En Jannes B., die als beroep „transportbeambte" opgaf, knikte zo opgewekt, als hadde men hem een whiskey zonder soda gepresenteerd. Hij zei: Jewel edelachbre. Ik heb 'r smart van in me ziel". Daar keek de rechter wel even van op, want het leek een beetje op domi nee Spelberg met harmoniumbegelei ding en dat komt in ons zaaltje niet vaak voor. „U bedoelt dat het u spijt, als ik u goed begrijp?" Jewel, en 'k vraag duizendmaal beleefd klemensie, 'want as u me ge nade wou schenke zal u me nooit weer zien, da's vanzellef'. De rechter schudde het hoofd en zei dat het berouw, waarvan deze lange loodsnaaier getuigd had, maar 'n arme tierig en uiterst wormstekelig stekje' was en dat hij meer spijt had over het feit, dat de politie hem in de groeze lige kippenek Tiad gepikt, dan over zijn struikelingen op het pad des recht vaardigen levens. Toen kwamen de getuigen: een moe der en haar dochter. De moeder riep een probleem in me wakker nopens de herkomst van het woord Nijlpaard en via het woord Nijl associeerde ik de omvang van Faroek met de brede basis van de pyramiden. Waaruit de welwil lende lezer kan concluderen, hoe vol slank de vrouw Was en hoe rond van alterhand heuvels en spanningen. En die dochter was het snoepje van de week: blond en van een bestek en constructie zoals de Amerikanen ze reserveren voor pin-up girls, door de Zuidafrikaners zo kittig betiteld als prikkelpoppen. Het snoepje gichelde en beet, als weleer Louise van Lou Bandy, op haar nagels. Moe had enig trammelant met de eedsformule, maar ze herkende de lange Jannes als „die knul met ze kruiwagen, die een keer of wat door het gangetje was gekuierd. Ik doch alt die lange loeres heb ik nog nooit bij Ketelzeem. aezien. Me meid hier ken 't JJIT de grote haast, waarmede deze werkzaamheden in dag- en nacht ploegen uitgevoerd worden, blijkt wel de grote strategische betekenis, die het „natuurlijke' vliegtuigmoederschip" Ma rokko. gelegen midden tussen Europa en de Verenigde Staten aan de ingang van de Middellandse Zee, heeft zowel voor de taak van een strategische lucht macht als ook voor de beveiliging van de zeeweg over de Atlantische Oceaan en de verzorging van de Amerikaanse zeestrijdkrachten in de Middellandse Zee. De twee nieuwe vliegbases Nouas- seur en Sidi Slimane hebben elk twee startbanen van meer dan 3000 m. lengte en 60 m breedte. Tot nu toe is er nog geen intercontinentale bommenwerper B-36 of straalbommenwerper B-47 op de Marokkaanse bases geland; zolang het niet om militaire redenen noodza kelijk is, zal hier blijkbaar ook geen escadron zware bommenwerpers gesta- tionneerd worden, doch zullen de bases als steunpunten bij de regelmatige intercontinentale oefenvluchten van de B-36 gebruikt worden, evenals tegen woordig reeds de vliegvelden in Enge land. De Amerikaanse bases zijn niet alleen voor de strategische bommenwerpers belangrijk, die van daar uit ieder doel over de halve omtrek van de aarde kunnen bereiken, maar evenzeer voor de zware Amerikaanse transportvlieg tuigen, die van Marokko uit voor de bevoorrading van alle mogelijke fron ten in Europa en in het nabije en Mid den-Oosten kunnen zorgen. „BOOM" IN CASABLANCA JN het geheel zullen ongeveer 17.500 Amerikanen, militairen en technici, i Marokko gestationneerd zijn. In Nouasseur is men reeds bezig een klei ne Amerikaanse stad te bouwen, waar van het eerste gedeelte behalve drie- Ketelzeem gezien- Me meid hier ken getuige". Wel, het blozekriekske huppelde voor de groene tafel als ging ze in tofzij naar een vrolijk bal. Weet u zeker, dat het deze jonge man was?, vroeg de rechter. Ik zee nog tegen me moe: daar gaat die engerd weer. Op het beroo kende ik 'm direk. Wij keken van 't veranda net op de achterdeur van Ketelzeem. Er kwam nog een inspecteur van politie, toen kwam er een eis van twaalf maanden retraite en vervolgens kwam er een vrouwelijke rechtskun dige de verdachte bijstand verlenen en dat deed ze uitstekend, beginnend bij de schamele wieg en eindigend bij de armoe, waarin Jannes was uitge gleden. En dat het de eerste keer was en daarna nooit weer. „Ik heb veel met deze jongen gepraat, hij is niet slecht". Het werd vier maanden echt en drie voorwaardelijk. De lange ging gebogen door de zij deur af; maar hij keerde zich om en wuifde, schutterig en onhandig, naar zijn pleitbezorgster. Zij bloosde boven haar Witte bef en was liefelijk als morgendauw op een rozeknop. KABEL Uw verkoudheid van neus, keel of borst weg met (Advertentie, Ing. Med.) Oxford heeft een nieuwe naar Amerikaans model vervaardegde trainingsboot in gebruik genomen. De boot, die plaats biedt aan 1( roeiers, heeft een middenloop, waardoor de trainer in staat is om eventuele fouten van de roeiers individueel te corrigeren. honderd huizen de nodige winkels, een kerk, bibliotheek, school, clubs en sportterreinen zal omvatten. Het drink water wordt door een kilometerslange leiding aangevoerd. Op het ogenblik is de huisvesting van de Amerikanen, die hun gezinnen mee naar Marokko mo gen brengen, nog een groot probleem In Casablanca heeft de invasie der Amerikanen, gepaard aan de werkver ruiming voor de inheemse arbeids krachten, Fransen, zowel als Marokka nen, een „boom" veroorzaakt. In af wachting van een reusachtige dollar- stroom stegen de prijzen in Casablanca binnen enkele uren met niet minder dan vijftien procent; sindsdien zijn zij nog honderd procent gestegen. In hon derden café's en restaurants van deze stad, waarvan het aantal inwoners reeds in de „boom" van de tweede we reldoorlog verdubbeld werd, tot meer dan 600.000 Casablanca staat thans op de vierde plaats na Parijs, Marseille en Lyon rollen de dollars en de francs. Hotelkamers zijn zelfs met de beste relaties niet te krijgen. Woningen die vroeger overvloedig en goedkoop waren, zijn nu onbetaalbaar en slechts tij uitzondering te krijgen. Honderden millioenen francs aan arbeidslonen wor den maandelijks op de reusachtige bouwterreinen verdiend, een geld stroom, die niet zonder invloed op de kosten van levensonderhoud kan blij ven en de Fransen voor de moeilijke taak stelt maatregelen te treffen om de inflationjstische tendenzen tegen te gaan. Volgens de overeenkomst zijn alle door de Amerikanen aangelegde vlieg velden het eigendom van Frankrijk, waarboven de Franse tricolore wappert en die door de Amerikaanse luchtmacht slechts gebruikt mogen worden, zolang er gevaar voor 'n wereldoorlog bestaat. Ze worden dan ook aangeduid als „Frans-Amerikaanse" bases. Des te meer heeft de verklaring van de Ame rikaanse minister van luchtvaart, Tho mas Finletter, da aandacht getrokken, volgens welke deze bases als „Atlanti sche" te beschouwen zijn. VORIGE WEEK ZATERDAGMIDDAG maakte zich van de In Amsterdam rond dolende mensheid plotseling de jaarlijkse koorts meester, die men pleegt aan te duiden met: Sinterklaasdrukte. Het leek rijkelijk vroeg, maar de symptomen waren onmiskenbaar, 't Ergst symtoom was op die dag: de onbegaanbaarheid van 't hart van Amsterdam, het Centrum. We moesten ergens in de Kalverstraat zijn, maar eer we halverwege waren hadden we al spijt. En omtrent het Spul kregen we heimwee naar ons dorp. Maar er was daar geen terug meer. En als een onontkoombare draaikolk zoog de Kalverstraat ons naar zich toe. Een draai kolk van tienduizend en nóg eens tienduizend stadgenoten, die ook, gelijk wij. om de een of andere reden in de Kalverstraat moesten zijn. zonder welk klankbord de kunst geen enkele reden van bestaan heeft, zich meer en meer van „het goede boek" gaat afwenden. Omdat het goede boek eigenlijk helemaal niet goed is. Omdat het publiek gelukkig zo normaal rea- INDIEN zou worden vastgesteld, dat men de vraag stelt, wat kunst eigen- 8eer',> dat het een mooie moddersloot het er met de letterkunde in Neder- lijk is, dm is een houdbare definitie to^ altijd een sloot vindt: land droevig voor staat, dan zou dit niet te feven. Wellicht zou het be- Wordt die publieke ongunst te ma- even onwaar zijn als werd geconsta- grip zo te omschrijven zijn, dat kunst f gaat kunstenaar zijn teerd, dat zy na de oorlog een glans- een schconheids-o n t roering of -be- toevlucht nemen tot foefjes, waar de periode doormaakt. Daarby heb ik roering moeten opwekken: naar het intelligente lezer niet wenst in te uiteraard niet het oog op de produc- positieve en het negatieve dus. trappen. tiviteit, want nieuwe uitgaven ver- Nu is het buiten kijf, dat vrijwel to^ik^t^o^J Ete^oolhirf" las' schijnen in groten getale. Ik doel op alle werken van schrijvers, die tot de H t hnplf jt. „itppknmen hii rie N V de kwaliteit, nog sterker, op de in- litterateren worden gerekend, na 1945 UDe^e«mLtseha^.mi houd, de geestelijke achtergrond van het noimale menselijke gevoel voor H t wereldvenster" te Amsterdam de nieuwe boeken, die van een stand- schoonleid beroeren. Om het directer V- f fnefie is dat deze roman is punt van schrijfkunst zeker niet als uit te drukken: de „inhoud" van die Su'evef rionr Ri™A tl beneden de maat kunnen worden ge- boeker doet meestentijds een aanslag Coolen Max Dendermonde Henriet,te zichzelf ze™ °P *e opvatting van gezond en nor' van Eyk, Hella Haasse. Al'fred Koss weten (of die dit van zichzelf zeggen), maal (enkende m<>nspn - - - r - -- uc ypvatwiigcii vöii weten (of die dit van zichzelf zeggen i, maal ienkende mensen merken te pas en te onpas op, dat de litteratuur, gelijk Iedere kunstvorm, altijd een afspiegeling is van de tijd, waarin zjj verschijnt. Het vreemde is, dat deze stelling wèl schijnt op te gaan in tijdperken van verwarring en botsing van menin gen; evenwel niet voor jaren van Wel vaart en rust. Bezien wij namelijk litteratuur uit een periode, die in de historie als niet-schokkend, zelfs als ge zapig is geboekstaafd, dan blijkt de kunst zich daarin bijzonder wel mann, Adriaan van der Veen en Simon Vestdijk. De misdaad tegen de roman kunst is dus door deze auteurs geza menlijk en in vereniging gepleegd, om een juridische term te gebruiken. Wat ik hierboven opmerkte staat ook op de flap: „Deze auteurs hebben in dit boek in tweeërlei opzicht een beeld van deze tijd willen geven. Ten eerste door aan te tonen, dat ook 'n de litteratuur „teamwork" alleszins mogelijk is". Het gegeven is voorts „de "V.V gcgcvcll i» VUU1 bj> „ue ïadde ik ook maar één moment de angst, die aanvankelijk vaag. ten dele JVUAIOV MVU UQCU1U DIJX.UUUCi w Cl te iniruk, dat deze uitingen echt zijn, ik onbewust, de hoofdpersoon. Evert Frel voelen. Gaat het slecht in de wereld z<u wellicht om de klaarblijkelijke on- voortdrijft". De uitgeefster maakte de en wie wil ontkennen, dót het niet awendbaarheid treuren, ik zou er mij aardigheid compleet door een prijs- best gaat? dan schijnt de argeloze net aan ergeren. Die indruk leeft bij vraag uit te schrijven: men wordt ver kunstminnaar zich tevreden te moe- nij geenszins. Ik geloof bepaald, dat zocht te raden welke auteur een be ten stellen met cacophone muziek, uit- chrijvers, muzikanten en tonelisten paald hoofdstuk heeft geschreven, geheelde somberheid op het toneel en iet verrukkelijk interessant vinden Deze roman gaat mank aan alle beschreven aberraties in romans en om bewust over de zelfkant van het ernstige bezwaren, die ik zoeven tegen dichtbundels. De kunstenaar verdedigt leven heen te stappen en in de physieke de na-oorlogse litteratuur formuleer- zich met te zeggen, dat „de tijd hem en psychische modder te roeren. Ik de. Het boek is daarenboven een staal- gegrepen" en „de tijd hem losgeslagen" kan 'mij niet voorstellen, dat de kun- kaart van verteltrant geworden. Daar- heeft. Zijn werken zijn „tijdsbeelden" stenaars-met-de-pen met dit probleem mee is mijn oordeel geveld. Ik denk Kort geleden hoorden wij uit be- worstelen, voordat zij hun gedachten er niet over om mee te raden. Daar- voegde mond de opmerking, dat he aan het papier toevertrouwen. Wie de voor is de litteratuur mij te lief. verschil tussen Kunst en Kitsci dingen maar bij de naam noemt, wie ik wacht nu op acht componisten kwatsch is.... De zegsman wilde doei. vlot plattitudes weet te gebruiken, acht toneelschrijvers, acht schilders en blijken, dat wat voor de één kunst s. heeft succes. acht beeldhouwers: De cacophonie is voor de ander kitsch betekent. Indin Succes? Ik vrees, dat het publiek, perfect. H. M. K. COMS is de Kalverstraat indrukwek kend van allure, soms is ze gruwe lijk. Gruwelijk was ze die middag. Met die tienduizenden opgejaagde mensen, die als twee rivieren naast elkander voortstroomden, zonder iets van elkaar te weten. Het regende zachtjes en de mensen zagen er weer niet op hun voordeligst uit. Ze hadden haast, ze keken bezorgd als waren ze allemaal te laat en ze verdrongen elkaar in een wilde, onuitgesproken haat als ze tege lijk voor dezelfde winkel stonden. Iedere etalage was een klein feest en sommige waren een groot feest. Maar duur waren de dingen die daar lagen. Onmenselijk duur en onbereik baar. Duurder weer dan een jaar ge leden. Of zijn wij alleen armer gewor den, zonder het zelf te merken? Mooie dingen, die een mens wil bezitten. Die middag, in de Kalverstraat, was er maar weinig dat ik niet begeerde. Al die boeken, al die gramofoon- platenen al die kleine, verrukke lijke attributen in de winkels van de goud- en zilversmeden. Niet als een dief in de nacht sloop de hebzucht door m'n ziel, maar als een roversbende overdag. Ik voelde me diep ongelukkig, want slechts een belachelijk gering deel van al dat goede en dat schone zou mij behoren. Om me heen dromde, gromde en morde de massa. Ze gromde om pre cies dezelfde reden. Te weinig geld, te veel mooie dingen in de feestelijke nissen in die steeg. Feestelijkja, n die nissen van die etalages. Maar daarvóór, in de lijzig neerkomende regen van die straat, was het aller minst feestelijk. Daar was het treur spel. Het treurspel der ontevredenen, der verdrietigen en der onrustigen. En dat is dan het moderne grote- stads-leven. Een brede steeg in het hart der stad, volgestopt met mensen die allen fel begeren. En maar weinig zullen krijgen. Op de hoek van de Kalverstraat en een steeg trok, in jeugdige ouderdom en fris als een veldbloem, een diacones voorbij. Ze leek me heel gelukkig, al keek ze nog zo ernstig onder 't sneeuwig witte kapje. Er zat, in de glanzend-schitterende hal van een lingerie-paleis, een baby in een kinder wagen. De baby geeuwde en krabde zich het dwaas-ronde kopje. Die baby leek me hoogst gelukkig. Er ging een matroos voorbij, nog haast een kleine jongen. Voor iedere etalage bleef hij even staan. Hij was te jong (en ook te arm) om zelfs die dingen te be geren. Hij was gelukkig. Tussen die baby en die matroos stapte een dame voort. Ze droeg een zilvervos en voile. En een hoed, die geurde naar Parijse ateliers. In het voorbijgaan zag ik, nauwelijks een seconde, dat gezicht, schemerend achter het doorzichtig gaas, waarmee het was bedekt. De ogen waren hard als ijzer en de rest van dat gezicht was niets dan masker. Ze lachte, maar dat lachen was bevroren en gesteld. Zo moeten eens schrikgodinnen en harpijen ge lachen hebben. Je werd er koud van van zulk lachen achter bont en schemerachtig gaas. Twee brouwerspaarden stonden warm en nobel tegen elkaar geleund te wachten. De damp sloeg uit de rond gespannen lijven en ze roken naar alle goede, warme dingen die nog op deze wereld zijn. Twee vrienden, tussen al die mensen die elkander vreemd wa ren. Die paarden waren gelukkiger dan die mensen. Gelukkiger dan de vrouw in zilvervos. Ja zeker, dat was het beste van die middag: dat babykopje en die paardenlijven. De diacones en die matroos. Men denkt wel eens dat ons geluk ligt achter feestelijk verlichte ruiten. Dat het te maken heeft met 't doffe goud en t helle zilver. Met geld. Maar 't is niet waar. 't Is er nooit te vinden, Hjkt me, in de Kalverstraat. Me dunkt, veel verder dan het Centrum daar. Ik denk daar, waar de hemel is, ver buiten Amsterdam. Daar, waar zilvervossen levend door de bossen sluipen. En waar de stilte huivert door de hoge bomen. Overal, waar men het verst verdwaald is van de Kalverstraat, waarin de mensen zich vertrappen, zodat zelfs de paarden verbaasd te kijken staan. ANTHONY VAN KAMPEN. Amerikaanse soldaten in actie tegen de communisten in Korea. J)E KLEINE MENS staat in een grote wereld. Deze grote wereld is een verdwijnend stofje in een heelal, dat zich met een snelheid van 25.000 km per seconde uitbreidt. De mens, een ver loren nakomertje in een universum dat zijn afstanden meet door middel van de snelheid van het licht, en zijn tijd uit zet in honderden millioenen jaren, deze mens mist als vanzelfsprekend eigen houvast. Het is geen nieuwe, maar een eeuwenoude gedachte, dat vreemde machten die ergens in het onmetelijke universum zetelen, des mensen levens gang beschikken. Het zijn vooral de Grieken geweest die in hun mythologische beelden vorm gegeven hebben aan de gedachte, dat er over de mens beschikt wordt. Er is een voorbeschikking, een fatum, een lot. De persoonlijke kleur, die de Grieken gaven aan de verschillende gestalten van hun lotsvisie, deze opengebroken heid naar boven toe, is de moderne mens echter verspeeld. Wat ons nog rest na de moderne verschraling van ons wereldbeeld is een poging het lot te accepteren, door de geest zijn toe stemming te doen geven aan de natuur. In de meeste gewenste helderheid zien we dit in de psychoanalyse van Freud en zijn volgelingen. De genezing bestaat hier immers in het kennen van eigen kausale bepaaldheid. De ontwikkelings gang van een mens zo heet het hier ligt vast in zijn driftstruktuur. Wel nu, wie zijn driften kent en de wijzen waarop zij zich hebben verstrengeld, kent zichzelf, zegt daarin „ja" tegen zichzelf, en is daardoor genezen. Hoe wel in feite veel mensen door een der gelijk inzicht althans iets geholpen kun nen worden, vinden we hier niet meer dan een het-hoofd-buigen onder een kausale fataliteit, die zelfs de persoon lijke glans van het griekse fatum mist. Een Christen verwacht de oplossing van dergelijke immens moeilijke vra gen van Christus. Welnu, het is mogelijk het leven van Jezus te zien in het licht van het lot. Gegeven de wijze waarop Hij optrad moest hij onverbiddelijk in conflict komen met de wereldlijke en geestelijke autoriteiten van zijn dagen. In de lijdensgeschiedenis vinden we iets van persoonlijke willekeur: Jezus óf Barabbas. We vinden er de wraak van de priesters en de huiveringwekkende speelsheid van Judas en zijn zilverlin gen. Hoe dan ook, rond Jezus trekt zich het lot samen. Hij wordt onschuldig vermoord. En Jezus heeft niet gevraagd naar het kausale waarom. Want wie dit doet beschouwt zijn leven als staande onder de schikking van een aantal determi nanten, die één na één kunnen worden afgeteld. Het leven is echter geen schikking, geen reeks van oorzaken en gevolgen. Want de mens is geen ding, geen natuur, maar schepping. Een ding staat in de kausale orde der natuur. Ten aanzien van een ding kan gevraagd worden naar het waarom. Maar de mens als schepsel staat in een open vrije relatie tot God. Tot God, in wie hy zijn bestemming, zijn einddoel vindt. Daarom herleidt Jezus zijn kruisiging niet tot een aaneenschakeling van be grijpelijkheden. Hij vraagt niet aan de omstandigheden naar het waarom. Maar Hij vraagt aan God naar het waartoe "ht°Pbre,ke" Van het lot naar God spreekt de liefde. Gods antwoord op Jezus „waartoe?" is: om myn liefde zichtbaar te maken voor de mensen. Het lot van Jezus wordt transparant voor Gods liefde. Zijn lot wordt zijn voor-er-zijnStemminjr' juist"daar- Ket lot dat de enkeling treft, is hier- weef wn *VerkJaard- Integendeel. Maar wel wil gezegd zyn dat het lot dat De'menf ibhjft' de menS de*radewt. Z pas daar geschapen mens, aar 2IJn lot Gods liefde toont.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1951 | | pagina 5