GROOTEBROEK - WEL NIJVER, NIET MOOI Van oude siede tot florissant dorp I. fis Overbevolking schept proble imen Pieter Janszoon Jong - Zouaaf LAND VAN AARDAPPELEN EN BLOEMKOOL Lutjebroek is niet dichtgeplakt Pionier van de walvisvaart Concurrentie voor Pisa V Aan „De Tuinbouw" rekent men met millioenen oe \/£)U*6 te 6lZöOTEPR£>E.k_ ZATERDAG 36 APRIL 1953 natuurschoon is h e t vrijw el'e"peend*'en* wat'T h°0' d0rp noemen kan- Van nieuw, is mooi en lelijk rodani/dooreen «mix^l daw'"1 £*7" °ud en kan zijn van een harmonieus geheel Hiermede willen nmntphrnok pppn lpvnn/i WIlien Grootebroek geen levend dorp zou zijn"ïntegëndeel""^,,"iet "Been aa» mist, wordt weer vergoed door de activiteit JJ!? - ._het aan schoonhcid zend zielen en met een rijk ontwikkcldl tninhnn"^"^ ,Me* rUim VÜ,dUl" in de rij van Westfriese dorpen een vooraanstaande plaat, Constateren wij dus, dat bij een wan deling door Grootebroek ons aesthe- sprake zeggen, dat tisch gevoel niet bepaald wordt ge streeld, laten wij er dadelijk aan toe voegen, dat een goede opiossing hier vrijwel onmogelijk was. Grootebroek is oud, zeer oud. Reeds in de oudste re keningen van de Graven van Holland anno 1311 komt men de naam „de stede Grootebroek" tegen. Maar het is ook nieuw, dat wil zeggen vol van nieuw leven; een sterk overwegend katholieke bevolking, een zich steeds uitbreidend kindertal en een zich tot de hoogste trap ontwikkelde tuinbouw hebben het gemeentebestuur de laatste tiental len jaren voor problemen gesteld, die men het dorp duidelijk kan aanzien. De oude Streekweg met z'n uitge sproken lintbebouwing was bijzonder INOANÓ- G&R.EF. V/EE$Hül3 J nauw en de huizen stonden er pal aan. Het moderne verkeer ging z'n eisen stellen en men bouwde verder van de weg; men deed wat men kon, doch de situatie geheel redden kon men niet. Momenteel wordt er expansie in de buitenwijken gezocht en wat daar thans verrijst wettigt het vertrouwen, dat het aanzien van Grootebroek er zelfs in de nabije toekomst met sprongen op vooruit zal gaan. Een bijzondere schepping Of er dan geen mooie gebouwen zijn? Ongetwijfeld en we behoeven hier voor slechts te wijzen op het fraaie raadhuis, een schepping van de vcrige burgemeester, de zeer kunstzinnige heer Jo Schrijnder, wiens naam door de be volking nog steeds met ere wordt ge noemd. Hij was niet slechts de ont werper, doch ook voor een niet onaan zienlijk deel de uitvoerder van het plan. Deze burgemeester was een zo veelzijdig man en hij verenigde zo veel kwaliteiten in zich, dat hij zonder meer duizend-kunstenaar kan worden genoemd. Schilder van naam zijn werk. dat het raadhuis siert, levert het bewijs beeldhouwer, glazenier, dichter en wat niet al. verwoed jager en min naar van de kolfsport, burgemeester tevens, het is maar geen kleinigheid. De zinnebeeldige voorstellingen in glas en lood, het beeldhouwwerk van lam- brizering en raadszetels en vele dingen meer zijn werk van zijn geest en hand; hij heeft met dit moderne raadhuis een monument geschapen van blijvende waarde. Een tegenhanger Grootebroek telt nog een gebouw dat er wezen mag: het Gereformeerde Weeshuis, dat er reeds eeuwen staat. Heel vroeger is het een klooster ge weest, doch in de woelige dagen van de Hervorming is het overgegaan en naderhand kreeg het de bestemming, die het thans nog heeft. Dit Weeshuis, een instelling die wordt beheerd door Een onderzoek naar de reden, waar om het uitspreken van de naam „Lutje broek" steeds een glimlach rond de lip pen van de naieve toehoorder weet te toveren, zou ongetwijfeld een diep gaande studie vergen. De massa krijgt bij het beluisteren van deze misschien niet zeer imponerende plaatsnaam ge woonlijk visioenen van een dun be volkt oord in primitieve staat, waar men in beestenvellen gehuld rondwaart en waar vlak achter de wereld met vergeelde kranten is toegeplakt. Niets is echter minder waar dan deze dwa ze veronderstelling. In dit Streek-dorp, dat tezamen met Grootebroek één kloeke gemeente vormt, wonen een paar duizend men sen ,die grotendeels van de tuinbouw leven. Lutjebroek telt een zichzelf res pecterend ziekenhuis en is bovendien een tehuis voor ouden van dagen als mede een gecombineerde jongens- en meisjesschool rijk. Ook bestaan er plan nen om in dit dorp een ULO-school tc stichten. Wij hebben niet kunnen navorsen, waarom Lutjebroek over het alge meen in de volksmond zulk een min der yleiende klank heeft. Phonetisch heeft het ongetwijfeld een minimum aan schoonheid en het verleidt niet licht tot poëtische ontboezemingen. An derzijds heeft de zaak ook psycholo gische aspecten: Lutje (Kleine) broek als tegenhanger van het trotse Groote broek, dat toch waarlijk zelf ook geen metropool is. Maar wie weet, welke graver in de historie nog met geschied kundige oorzaken voor de verguizing Van de goede naam Lutjebroek komt aandragen. Hoe het ook zij, wij wilden u slechts Verzoeken de naam van dit nijvere dorp in de toekomst met groter tact en meer voorzichtigheid in de mond te hemen. In het jaar 1612 werd door enige on dernemende burgers van Hoorn en Am sterdam de Groenlandsche of Noord- sche Compagnie opgericht, welke van de Staten een octrooi kreeg om de wal visvaart te beoefenen in de wateren van de Noordelijke IJszee, van Nova Zembla tot Straat Davis toe. Door de ondernemingsgeest der Hollanders werd de walvisvaart in de bloeitijd der repu bliek van grote betekenis. Vooral de in 1596 door Barendsz ontdekte eilanden groep Spitsbergen was gunstig gelegen voor dit bedrijf. De Hollanders richt ten er hun traankokerijen op en bouw den er een nederzetting, welke de nuchtere naam Smeerenburg kreeg. Grootebroek bewaart thans nog met trots de herinnering aan Outger Ja- cobz., een der oudste pioniers van de walvisvaart, en eens een burger van deze Streekgemeente. Outger Jacobsz. bracht het tot commandeur van een groep walvisvaarders en stierf, of lie ver sneuvelde in de strijd tegen de ijzige koude van de poolnacht. Op een van zijn verre reizen, toen nog gewaagd door de gebrekkige middelen die hem ten dienste stonden, overwinterde hij op het Jan Mayen-eiland, gelegen in de Noordelijke IJszee tussen IJsland en Spitsbergen, en kwam hierbij om het leven. Als pionier voor de grootheid van de lage landen mag hij worden genoemd naast Jan Pieterszoon Coen, die andere vermetele Westfries, die op het hete Java de stad Batavia stichtte, en de Enkhuizenaar Jan Huygen van Linschoten, die in Portugese dienst naar Indie voer en met zijn boek „Itinerario" de grondslag legde voorde Hollandse handel op de Gordel van Smaragd. meerdere kerkelijke gemeenten, is nog het toonbeeld van oud-Hollandse de gelijkheid. Onder vriendelijk geleide van weesvader De Boer hebben we de regenten- en regentessenkamer aan schouwd, waar nog de sfeer heerst van vóór honderd jaar. we hebben door de lange gangen en ruime vertrekken ge dwaald en we hebben overal ver geefs naar een stofje gespeurd. Het Weeshuis is wat men noemt rijk; het heeft o.m. een omvangrijk grondbezit van bijna 150 hectaren, dat zijn reve- nuën afwerpt en het aantal wezen is slechts gering. Hier staat tegenover, dat aan de opvoeding van de jongens en meisjes, die eerst na hun 21ste jaar op eigen benen komen te staan, alles ten koste wordt gelegd en, zo zij een bepaalde graad wensen te halen, de studie en alles wat daar bijkomt, door het weeshuis bekostigd wordt. Boven dien worden beduidende bedragen voor andere doeleinden beschikbaar ge steld. Waar Grootebroek het land is van de z.g. grove tuinbouwcultuur, heeft het met zijn sterk groeiend bevolkingscij fer reeds jaren geworsteld met het landhongerprobleem. Iets verder op, in Zwaag en De Banger:, heeft men de glascultures, die een bestaan waar borgen op een kleiner oppervlak, doch in de Streek en Andijk is men aan het einde van de expansie-mogelijkheid en 't is volkomen logisch, dat door steeds meerderen en het betreft hier voor namelijk de jongere generatie heil in de emigratie wordt gezocht. Wel tracht men onder de voortvarende lei ding van burgemeester P. J. Cramwin- ckel het roer te wenden en is er thans een r.k. ambachtsschool gesticht, wel ke voor de opgroeiende mannelijke jeugd nieuwe perspectieven openen moet Zo leeft en streeft Grootebroek, dat eenmaal, mocht de combinatie van Noordhollandse gemeenten een feit worden, voorbestemd zal zijn als cen trum van één der belangrijkste tuin bouwstreken van ons land. een grote rol te spelen. AI heeft 't dan geen stedelijke rechten meer, die het in de loop der historie zo taai heeft verdedigd, zo lang aardappelen en kooi nog mede tot het be^ngrijkste volksvoedsel worden ge rekend, heeft het zijn rol niet uitge speeld. Toen de Italiaanse vrijheidsheld en ligerscorps, dat was opgericht, toen in unificator Guiseppe Garibaldi, na een de wereld bekend werd. dat opstande- mislukte veldtocht in 1862, in 1867 voor lingen de Kerkelijke Staat bedreigden, de tweede maal poogde met zijn troe- Uit alle delen van de aardbol kwamen pen de Kerkelijke Staat van Rome te trouwe katholieken naar Rome om dit veroveren, vond hij bij Monterotondo stuk gewijde grond te helpen verde en Montelibretti de pauselijke Zouaven digen. van Pius IX tegenover zich. Deze Ook in Lutjebroek vond de nood- Zouaven boden fel verzet en brachten klok, welke Paus Pius IX luidde, Garibaldi's leger aanzienlijke verlie- weerklank. De 25-jarige Pieter Jans zen toe, maar desondanks werden zij zoon Jong nam een moedig besluit, door de fanatieke vrijbuiters bloedig reisde naar Italië en voegde zich bij 't verslagen. De strijd der pauselijke troe- vrijwilligerscorps der Zouaven. Op 13 pen was er echter een der oorzaken October 1867 sneuvelde deze jonge Hol- van, dat de opstandelingen enkele we- lander als een held in de wrede veld- ken later bij Mentona een zware ne- slag bij Montelibretti derlaag leden tegen 'een Frans expe- De inwoners van Lutjebroek hebben ditiecorps onder generaal Failly en Ga- zijn nagedachtenis willen eren en heb- ribaldi zich moest overgeven. Ook de ben in een nis in de voorgevel van de tweede aanslag op de Kerkelijke Staat r.k. kerk een standbeeld doen oprich- was misluktten van deze Pieter Janszoon Jong, Deze dappere pauselijke Zouaven gekleed in de eervolle uniform der vormden destijds, tezamen een vrijwil- Zouaven.... Pirre^-'if'jOMG LUTJE&COEK GEB. 29 1FE&. tSW. OEN heldendood GESTORVEN TE. MONTELIBRETTI I'S OCTOfeCR. tffó/ Pisa heeft z'n scheve toren, maar Grootebroek heeft die ook, name lijk die van de Nederlands Her vormde Kerk. Uiteraard is de toren niet scheef gebouwd, maar de ondergrond is een tikje slap en ook de tijd spreekt een woordje mee. Op een gegeven ogenblik moeten de Grootebroekers tot de conclusie zijn gekomen, dat er iets niet in orde was. Of ze waren zelf scheef, of de toren was uit z'n lood ge slagen. Sinds jaar en dag staat thans vast, dat de Grootebroekers vrij uit gaan en dat de toren vreemde neigingen vertoont. Het proces verloopt overigens kalmpjes aan, men zou om het te volgen moeten rekenen met millimeters en jaren, wat wil zeggen, dat er voorlopig geen kans op instorten bestaat. Ma.ir hoe dan ook Groolebroek cn Pisa kunnen in één adem worden genoemd. DE SCHEVE, TOREN VAV GR.OOT& sV,\\Ul i\\\^\nN^ vX Bovenstaand teken prijkt boven de huisdeuren van tal van woningen in De Streek en het trekt de aandacht van de vreemdeling, omdat men het elders in den lande niet tegenkomt. Over de herkomst hiervan hebben wij geïnformeerd bij de gemeente secretaris, de heer P. Noordeloos, te vens historicus van naam, van wiens hand tal van publicaties het licht heb ben gezien. Hij gaf er de volgende verklaring van: Dit I.H.S. zou verband houden met de verbastering van de middeleeuwse schrijfwijze van het woord Jezus en het gebruik hiervan in De Streek zou dateren uit de tijd van de Hervorming, toen de verhoudingen tus sen rooms en niet-rooms nogal behoor lijk waren toegespitst. In deze dagen kwamen rondtrekkende priesters, vaak als schippersknecht vermomd, naar dit land, zonder te weten, waar ze wel en waar ze niet welkom zouden zijn. Dit teken nu was hun een wegwijzer. Von den ze dit boven de deur, dan zat de zaak safe en konden zij er op aan, met die égards te worden ontvangen, die men tegenover een priester in acht pleegt te nemen. Sindsdien zijn de huistekens geble ven, waarvan thans ook de predikant profijt kan trekken. Er zijn evenwel nog verschillende andere verklaringen voor dit teken bo ven de Grootebroeker deuren. Zo wil len velen de letters I.H.S. zien als de eerste drie letters van het antieke Griekse woord IHMUS (Jezus), zodat de H de Griekse hoofdletter hêta voor stelt. Bovendien kunnen de drie letters de initialen vormen In Hoe Signo vin- cit (In dit (kruis) teken zult gij over winnen), In Hoe Salus (Hierin ligt de zaligheid) of Jezus Hominum Salva- tor (Jezus, de Heiland der mensen). Men zou zo natuurlijk nog kunnen doorgaan Er is nog een oud gebruik in Groo tebroek. Sterft een van de leden van een katholiek gezin, dan wordt zo lang het stoffelijk omhulsel boven de aarde verblijft op het straatje voor het sterfhuis een zwart houten kruis geplaatst. Bij de protestanten bond men eertijds in zo'n geval een zwart lint voor de deur, dat door het Weeshuis tegen een kleine vergoeding beschik baar werd gesteld. Dit gebruik sleet echter met de jaren uit en thans kan het worden gerekend tot een stukje verdwenen folklore. NOOR. Pt LOOS MIDDEN in dit goede Westfriese land de Streek, ligt gunstig gesi tueerd bij het station van Grootebroek de bloeiende veiling „De Tuinbouw" als een symbool en als een manifesta- mag wel zeggen uithoek van Wesit- Friesland een zo belangrijke veiling te vinden, die vorig jaar een aanvoer boekte van f 7.300.000, en enkele mij len verder, in Bovenkarspel, bovendien nationaal, ja internationaal peil werken. In het moderne, in 1934 tot stand gekomen kantoorgebouw van de tuin bouwveiling, dat is gelegen precies op de grens van Grootebroek en Boven karspel, zetelt ook de penningmeester, de heer P. Willebrants, een jonge, blauwogige, nuchtere Noord-Hollander. Zijn werkvertrek is sober en zakelijk, doch aan de muur hangen als contrast warmgetinte reproducties van Rem de asbak staat: Importatiop-Exporta- leden, thans zijn er 1643, voornamelijk tion. Op de andere kant: Pommes de uit de Streek, Andijk en Wervershoof. terre de semence et de consommation, De belangrijkste producten zijn hier légumes, fruits.... vroege aardappelen en bloemkool, doch De heer Willebrants vertelt ons wat ?e aanvoar Yan .'ate a?rdappelen, po- over de geschiedenis van de veiling, s,en u.len ls gering. Van vroege die op 6 Mei haar zestig-jarig jubileum aar°appelen wordt thans per jaar on- gaat vieren. In 1892 begon ,.De Tuin- Seve®r 20 millioen kilogram aange- bouw" te draaien met een man of vijf ^oe vaf bloemkool ongeveer 10 mil- - J 1 1 non pflllrn Tl.-. personeel, welk aantal nu is uitge groeid tot over de dertig. In dat eerste brandts Nachtwacht en Staalmeesters, jaar werd in totaal aangevoerd voor tie van de werklust, het streven en het een bollenveiling met een jaarlijkse vakman" van de hier levende tuin ders. Het is verrassend in deze, men omzet van ongeveer acht millioen gul den, twee grote instellingen, die op Op een tafel getuigt een reclame-as- bak van een handelaar in tuinbouw producten stilzwijgend van het inter nationale peil. waarop hier in de Streek een bedrag van f 37.354. In het jaar 1950, 't jaar van de hoogste aanvoer tot dusver was dit bedrag f 7.473.000! En om nóg wat vergelijkende cijfers wordt gewerkt. Op de ene zijde van te noemen: in 1892 had de veiling 205 lioen stuks. De bijproducten beginnen steeds meer te verdwijnen. Bovendien is in de afgelopen vier jaar voor een bedrag van f 760.000 aan fust aange kocht. Enkele jaren geleden, toen de voor uitzichten voor de veiling gunstig schenen, heeft het veilingbestuur een gedurfd, doch verstandig gebleken be sluit genomen en is op grote schaal gaan uitbreiden: er werd een nieuw veilingterrein aangekocht met een op pervlakte van 850 are, en hierop wer den twee grote fustloodsen en twee po terbewaarplaatsen gebouwd, er werden omroep- en telefoon-installaties aange bracht en los- en laad-terreinen aange legd voor vervoer te land en te water, alles uiterst efficiënt, eenvoudig en modern. Hoog bezoek Op 6 Mei, wanneer de veiling „De Tuinbouw" haar 60-jarig bestaan her denkt, zal de Commissaris der Konin gin in de provincie Noord-Holland, ba ron de Vos van Steenwjjk, te Groote broek de nieuwe Industrieweg, het industrieterrein en de nieuwe terrei nen en gebouwen van de veiling offi cieel openen. Deze uitbreiding kostte meer dan een millioen gulden, waarmee wij maar willen zeggen, dat het veilingbestuur er wel van overtuigd moet zijn geweest, dat deze enorme uitgaven verantwoord waren en dat de toekomst slechts het allerbeste vóór heeft met „De Tuin bouw". Hetgeen ook wfj van harte ho pen en geloven.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1952 | | pagina 9