Hollywood (bang) vlucht in de diepte ER IS VEEL BELANGSTELLING VOOR BALLET IN ONS LAND FFIDSHDB KUNSTtN De drie-dimensionele film moei de televisie verslaan Drie systemen strijden om de voorkeur D Fijnzinnig slaaf der Muzen De siereo-cinemaiografie heeft vooralsnog de beste kansen H Verscheidene groepen doen belangrijk werk Grote investeringen Met de bril Eerste proef 7 V wacht at QNederlands ballet in de branding (1)j 1 Ontwerper van de watersnoodpenning Borstbeeld van prinses Wilhelmina voor Maracaïbo IIOLLYWOOD'S NIEUWSTE dimensie. „Dieptè, mijne heren", hebben de filmmagna- ten op hun jaarvergaderingen van lichtelijk verbitterde aandeelhoudersuitgeroepen, ,/liepte zal ons redden van het monster der televisie". De magnaten spraken daarbij van mechanische diepte, wel te verstaan, een nieuw systeem van optische illusies, waardoor het publiek méér dan tevoren in de actie op het witte doek meent te worden betrokken en een hele zaal in stuipen raakt wanneer Humphrey Bogart zijn revolver op een tegenstander richt, of de toekijkers zich hunkerend naar voren buigen als het erom gaat Marilyn Monroe een zoen op de lippen te drukken. Als dit de premisse is, dan heeft televisie de grootste (Van onze correspondent te New York) GRIL geldt de derde overwinning aller tijden geboekt en is de betrekkelijke rust van een vlak televisie-scherm een zegening in vergelijking tot de wilde emoties, die ons toch al zo geplaagd mensenras, eerlang voor een paar kwartjes zal kunnen beleven in een bioscoopzaal. Of wellicht worden wij in verloop van een paar jaar van „3-D" (drie-demensionale) films voor goed van al onze emoties afgestompt. Niettemin: het feit staat voor de deur dat drie-dimensio nale films beslag zullen leggen op het witte doek. Elke film maatschappij van enige statuur heeft een speciaal systeem" ontworpen, met behulp waarvan de optische illusie kan wor den verkregen. In feite zijn er drie verschillende systemen, die weer in twee groepen kunnen worden ondergebracht. TN DE EERSTE PLAATS is 1 „Cinerama-techniek". Deze er de bestaat uit een bioscoopscherm, dat het gehele toneel in beslag neemt en zich boven dien aan weerszijden van de zaal, als een halve maan ombuigt tot de eerste paar rijen. Er bestaat weinig twijfel, dat een film, op dit holle scherm ge projecteerd zodat de toeschouwer zich „midden in de actie" waant uiterst suggestief is. (Wij zijn bij een scène op een achtbaan letterlijk mee naar beneden geroetst en onze maag zenuwen waren bepaald aangedaan.) Het Cinerama-proces heeft echter een aantal nadelen: in de eerste plaats moet men in het midden van het thea ter zitten om een onvertekend beeld te zien; vervolgens is het nog de vraag of een zo groot projectie-scherm zich inderdaad wel leent voor speelfims. (Voor panoramische opnamen is Cine rama zeker effectief, maar wat ge schiedt er met een meters uit elkaar gerukte zoen?) Vervolgens is Cinerama zeer kostbaar, zowel voor de bioscopen, die scherm en projectie-cabine geheel moeten verbouwen, als voor de pro ducent die alleen al drie keer zoveel ruwe film voor efke opname moet ge bruiken. Elke opname moet namelijk door drie camera's worden vastgelegd en door drie projectoren worden weer gegeven. Het is voornamelijk om deze laatste redenen dat Alexander Korda. die de exclusieve rechten van Cinera ma voor Eurona had verworven, dit project heeft laten varen. De Cine- rama-mensen (onverstoord door het feit. dat de aandelen dezer maatschap pij thans als op de achtbaan naar beneden ziin geroetsjt) zijn niettemin voornemens een speelfilm te maken. Het resultaat daarvan zal vermoede lijk beslissend ziin voor dit diepte- illusie scheppende medium. £je tweede categorie wordt gevormd door systemen, waarvan de merk namen weliswaar verschillen, doch die alle op dezelfde principes gegrondvest zijn. Dit principe is voor de leek ge makkelijk te begrijpen. Het beginsel van stereo-clnematografie is immers niets nieuws. Twintig jaar geleden keken wjj al door rode-en-groene bril- leglazen naar een film, die tweemaal uit de cabine werd geprojecteerd. Door de rode glazen vingen wjj het in groen geprojecteerde, door de groene het in rood geprojecteerde beeld op. Oor spronkelijk waren de beelden door twee verschillende camera's, op een kleine afstand van elkaar opgenomen. Bij de projectie van bet rode en groene beeld vielen deze in ons geestoog over elkaar en werd de illusie van „diepte' gecreëerd. Het voornaamste „moderne" element is, dat men de rood-en-groene bril heeft vervangen door een „gepolari seerde" bril. Om de licht-theorie op de meest oppervlakkige wijze weer te geven: een lichtstraal valt te verdelen in licht, dat zich in een horizontaal veld beweegt en licht dat zich in een verticaal veld beweegt. De combinatie van deze beide elementen vormt de bundel welker projectie wij op het witte doek kunnen volgen. De gepolari seerde bril is een meer wetenschappe lijke variant op de rood-groene voor ganger: het ene glas houdt namelijk de horizontale stralen tegen, het andere de vertikale. Ook hier wordt de film opgenomen door twee camera's, i p enige afstand van elkaar geplaatst. Ook hier vangt het menselijk oog dus twee beelden op, die niet geheel identiek zijn en in het geestesoog, waar zij „over elkaar vallen" de diepte-illusie Opgeroepen. Het ideale 3-D medium zou derhalve zijn een projectie door twee camera's, waarbij de gepolariseerde bril zou zijn vervangen door een gepolariseerde lens over elke camera. Hoewel dl, technisch mogelijk schijnt, heeft men de moei lijkheden, daaraan verbonden, nog lang niet alle overwonnen. TJE METHODE van de gepolariseerde bril heeft ln Amerika reeds toepas sing gevonden. Er is een fih gemaakt. „Ewana Devil" geheten, net een oer woud-avontuur als onderwerp. New York heeft deze sensatie kunnen be leven. Sensatie schijnt het juiste woord te zijn: want terwijl filmrecensenten „Ewana Devil" hebben „afgekraakt" als film, schijnt de zaal naar hartelust te kunnen griezelen van tijgers, olifan ten en krokodillen, die op de schoot van de bioscoopganger dreigen te kruipen. Het derde systeem is een bescheide ner variant op Cinerama. Men heeft een opname-lei^ weten te vervaardi gen, die het te verfilmen beeld op de filmstrook, als gold het een lachspiegel, vertekent. Deze vertekening wordt bij de projectie op een speciaal scherm da groter is dan het huidige witte doek (en dat ook hol is als het Cinerama- scherm, doch van beperkter proportie), geheel hersteld. Dit laatste systeem vereist dus minder verbouwingskosten van de bioscopen en minder opname kosten bij het produceren en schept zij het in bescheidener proporties een soortgelijke illusie als Cinerama. Maar écht stereoscopisch is deze me thode natuurlijk niet. Wat de buitenstaander nu zozeer treft, is dat Hollywood's plotselinge 3-D-rage zo geheel ongeorganiseerd verloopt. Elkeen prefereert zijn eigen systeem. De bioscoopeigenaars zijn verplicht hup theaters uit te rusten voor minstens één en vermoedelijk twee van deze diente- systemen. Over verloop van tijd kan niet uitbliiven, dat een vrij gestan daardiseerd proces de strijd tussen al deze concurrenten zal winnen. Dat be tekent dus. dat alle andere concurren ten de wedren zullen moeten opgeven, dat grote investeringen vergeefs zullen bliiken en dat faillissementen aan de orde van de dag zullen zijn.... ]~\E JEUGDIGE televisie-industrie, uit vrees waarvoor deze rage is ont staan, bevindt zich in de aantrekke lijke omstandigheid deze veldslag rus tig om zich heen te laten woeden. In dien, te zijner tijd „3-D" een onmisbaar bestanddeel van het amusementsleven wordt, is er betrekkelijk weinig voor nodig de televisie-ontvangers daaraan aan te passen. Het is een relatief een voudige zaak via de kathode buis te projecteren op een concaaf televisie scherm of nu de oppervlakte van het projectieglas steeds groter wordt een stereoscopisch effect overeen komstig het hierboven omschreven ge- polariseerde-brillensysteém te verkrij gen. Wat men hier derhalve gadeslaat is de botsing van vrije, concurrerende krachten, die steeds zo kenmerkend voor Amerika is geweest en waaruit men uiteindelijk wel de „grootste ge mene deler" zal weten te halen. Nu is het nog zo, dat elk van Hollywood's filmmaatschappijen zijn drie-dimensio nale „uil een valk waant". Nu vloeien de kwartjes en dollars nog zonder moeite voor het ..3-D"-nieuwtie binnen Niemand maakt zich thans reeds zorg over de vraag wie er straks in het zand zullen bijten. Prof. L. O. Wenckebach aan zijn werktafel. (Van onze medewerker Jan Koomen) Netty v*n der Valk tenslotte heeft met haar groep eveneens een goede in druk gemaakt. Zij toonde zich een uit stekende paedagoge. die in de door haar ontworpen balletten maximaal profijt weet te trekken van de kwaliteiten, waarover de leden van haar groep be schikken. BALLET-POLITIEK LK van de hier genoemde groepen heeft een groot, vast publiek, dat de verrichtingen met intense belang stelling volgt en enthousiasme aan de E ACTIEVE, zowel els de passieve belangstelling voor het ballet is in Nederland da8 ^8* elke meuue prestatie. In tussen is met die belangstelling wel eert eerste voorwaarde vervuld voor de bloei van het ballet, maar met belang stelling alleen is men er toch niet; bal let is, net als opera en toneel, een ,4ure" kunstvorm, die subsidie behoeft MONIA GASKEL is de belangrijkste om in stand te kunnen blijven. Aange- vertegenwoordigster in ons land zien steun van rijke kunstbeschermers, van de klassieke, academische bal- lettechniek. Haar groep. Ballet Recital het particuliere maecenaat, in deze tijd verraste door in korte tijd behaalde re- „s sultaten, maar onvoldoende financiële 8eheel of vrtyuel geheel is verva.len, steun was er de oorzaak van, dat deze betekent dit, dat de overheid het ballet groep op non-activiteit kwam en dat mevrouw Gaskel naar Parijs vertrok, financiële steun moet verlenen. Dat Toen het er naar ging uitzien, dat men in standpunt is, aanvankelijk aarzelend, Nederland tot iets ruimere subsidiëring daarna met groter zekerheid, aanvaard van het ballet zou overgaan, keerde Sonia Gaskel terug naar ons land en zowel door de regering als door de be- begon zij weer voorstellingen met haar, j verkleinde, groep te geven. O.a. trad dit gemeenten Amsterdam sinds de oorlog buitengewoon sterk toegenomen. Tal van balletensembles zijn gevormd balletvoorstellingen trekken veelal een zeer talrijk publiek. Er dreigt nu echter gevaar van de ballet-,politiek het begint er naar uit te zien, dat het jonge plantje van het ballet in Nederland verstikt zal worden onder een teveel aan zorg van overheids instanties en individuen, die allemaal willen „ordenen HOE is het ballet in Nederland ge groeid? Na de oorlog ontstonden er verscheidene ensembles; groeperin gen van amateurs buiten beschouwing gelaten kon men constateren, dat eerst de Nederlandsche Opera (weer) een ballet kreeg en dat zowel hec Ballet der Lage Landen als het Scapinoballet werden opgericht. Daarna formeerde Sonia Gaskel een balletgroep, die later evenwel op non-activiteit kwam, maar in de aanvang van het seizoen 1952 '53 opnieuw werd gevormd, op be- voort schei dener schaal. In dit seizoen ten werd uitgenodigd tot het geven van een gezelschapje op te Brussel. Onder het en Den Haan. Daarmee echter heeft vond haar bekroning in het tiental danseressen en dansers waarmee de nu meestal Ballet Gaskel genaamde zich tevens een minder-prettige factor ------ - groep voor het voetlicht komt, trekt bo- slotte zette Netty van der Valk r* Rot- aan^ galavoorstellingen in het Theatre venal de jeugdige Marianne Hilarides ballet-ontwikkeling gemengd: de terdam haar ensemble van amateurs ensembles t« weKkfoptrldlm De wor! overigen^^delwan Jzim Opleiding hallet-"Politiek"-ln een tweede artikel stellingen verwierven bij het verwende bij het Operaballet kreeg)! Zij vormen moge hieraan nadere aandacht worde« publiek en de pers van Monte Carlo tezamen het beste klassieke danspaar wuraen een doorslaggevend succes. Nieuwe uit- jn ons land. geschonken. nodigingen voor het buitenland waren hiervan het gevolg. BALLET DER LAGE LANDEN ET Ballet der Lage Landen heeft zich in de jaren van ziin bestaan door een baaierd van moeiliikhe- om in een beroepsgezelschap, het Rot terdams Balletensemble. Een operagezelschap van enig for maat heeft behoefte aan een eigen bal letgroep, omdat zeer veel opera's dans scènes bevatten: Faust. Aïda, Parelvis sers, Don Giovanni. om er slechts en kele te noemen. Zulke operaballetgroe- pen dienen echter ook zelfstandige dans-^H HHH voorstellingen te geven, omdat ze slechts den geworsteld met een taaie vasthou- daardoor goede krachten kunnen aan- dendheid, waarvoor men niet dan de trekken; het dansen alleen in de ope- grootste bewondering kan hebben. Dit ra's biedt onvoldoende mogelijkheden ensemble was voor een belangrijk deel voor serieuze en ambitieuze danskuns- aangewezen op het werk buiten de tenaars. Men ziet dan ook overal ter grote steden, dus in steden en streken, wereld, dat de opera's eigen balletgroe- waar men tegenover ballet aanvankelijk pen hebben, die in de opera optreden en zeer onwennig stond. Het Ballet der voorts geregeld eigen volledige dans- Lage Landen heeft de zeer grote ver programma's uitvoeren. dienste bij het gehele Nederlandse pu- Het ballet van de Nederlandse Opera bliek, in de stad en op het platteland, bleek enige jaren achtereen, zolang het in de meest uiteenlopende kringen, be- werd geleid door Darja Cnllin. niet in langstelling voor het ballet te hebben staat tot redelijke prestaties, maar het gewekt. Duizenden in den lande zijn ontwikkelde zich snel nadat de Pari- door de pioniersarbeid van dit gezel- sienne Francoise Adret, leerlinge van schap voor het eerst geconfronteerd de befaamde Serge Lifar. met de lei- met ballet en leerden deze kunstvorm ding werd belast. Juist een jaar gele- waarderen. den kwam de verjongde groep voor het Eenzelfde verdienste heeft het Scapi- eerst met een zelfstandig programma noballet, dat speciaal optreedt voor de op de planken, waarbij het in één slag jeugd, o.a. in voorstellingen voor de het pleit won: het publiek was enthou- scholen. Uiteraard neemt de pantomime siast en de recensies spraken van een een vrij grote plaats in op de osram herboren ensemble. ma's. omdat de pantomime v en on- De ontwikkeling van het voortaan geschoold publiek gemakke' r toe- grondig-getrainde. zeer hardwerkende gankeliik is dan de zuivere dan- en er operaballet zette zich ln goede richting aldus een goede inleiding toe vormt. PROF L. O- WENCKEBACH: (Van onze speciale verslaggever) JiOE IK EIGENLIJK IN DE KUNST TERECHTGEKOMEN BER, ik 'herinner het me niet meer. Al heel jong wist ik, dat ik die richting uit mot!t, Natuurlijk, ook ik idealiseerde dat kunstenaarschap. Je zag ;e als artist met bar» en lange cape door het leven gaan. Op zeker ogenblik merk je wel, dat je alleen maar slaaf van je muze geworden bent. Je kunt er niet meer los van komen. moet altijd maar verder zonder ooit tevreden te kunnen zijn over de dingen, dl, je uit je handen ziet komen. Wat je geest voorziet is te mooi. De werkelijkheid, die je schept naar dat geestesbeeld, blijft altijd onvolkomen. En dan denk j, maar steeds: „Ja, maar het werk, waar ik nü mee bezig ben, dat wordt het..,, En natuurlijk is ook dat als het klaar is, weer niet wat je er jezelf van voorgh steld had. Aldus de 57-jarige beeldhouwer pr». fessor L. O. Wenckebach die w(J dfZ(t dagen in zijn stijlvolle woning in Noord, wijkerhout bezochten. Voor ons ligt op de gezellig roman, lige werktafel tussen allerhande gereed, schappen en gipsvormen, de broaz« watersnoodpenning, die aanstonds (ij brons en ln zilver) gekocht zal kunnen worden door wie met behoud van eet kunstzinnige herinnering (nog) een bjj. drage zal willen leveren aan het Nj. tionaal Rampenfonds. De beelden op deze penning zijn door prof. Wencke- bach ontworpen. IJITERST SOBERE beelden. Aan de u ene kant de wat lugubere voorstel ling van een in het water verzinkende mannenfiguur. Op de keerzijde het ver zachtende beeld van het duifje vat Noach. „Ik heb het bijzonder prettig gerot- den", zegt de beeldhouwer, „op deze wijze iets te hebben kunnen bijdragen Je voelt je als kunstenaar soms tot verschrikkelijk onnut mens. Dan ben je bl\) als je iets kan doen". „Belangeloos?" vragen we W! overbodig. „Ja, natuurlijkf i» professor! snelle reactie, die verontwaardigd tot hebben geklonken, wanneer deze kun stenaar niet zo'n vriendelijk en «et- wichtig mens zou zijn geweest lts schalkse twinkeling in de ogen verraai hoe zijn scherpe en critische geest ach ter onze overrompelde vraag nog Juitt bijtijds de humor ontdekt heeft. Dan vertelt de kunstenaar van zijl werk. Hoe hij de beeldenaar voor dt penningen en munten meestal eerst ne gatief in gips snijdt en voor de groten concepties altijd begint met „een knjj- pelseltje" in klei. Hoe hij zich eenmaal uit vijf deelnemers als prijswinnai aangewezen zag om onze huidige munt soorten te ontwerpen en zich daarvoor een volkomen nieuwe techniek moeS eigen maken, omdat het reliëf van een munt zo weinig diepte heeft. Hoe hii juist gereedgekomen is met een nieuws Indonesische munt met de beeldenaa.' van Dipo Negero, een historische fi guur, waarvan alleen een oude litho beschikbaar was. En verder hoe hij effl bijzondere herinnering bewaart aan dl A. F. Philips van wie hij een beeld maakte. Daarna wandelen we met de profes sor mee naar het oude koetshuis achter de woning, dat een werkelijk ideale ruimte biedt om als atelier te worde» ingericht. Even werpt men in de ha- van de woning nog een blik op de oude gipsvormen van de beelden, die he' stadhuis van Veere sieren. Tussen h'; nog kale struikgewas in de tuin zie1 men ntfast andere beelden, een branie: naakt van een jongen. „Mijn elfjarige zoon", zegt de professor met diepe warmte in zijn stem. IN HET KOETSHUIS staan we al dired tegenover een prachtige Promethetë- figuur in brons. „Die komt te staa- voor het nieuwe hoofdgebouw van Ij Technische Hogeschool in Delft. W® ben ik buitengewoon hoogleraar in o afdeling bouwkunde. Speciaal voor*®- betreft de plastische vormgeving. ï"1' Prometheus stal het vuur uit de hem' en maakte daarmee de techniek m"" gelijk. Van deze Prometheusfiguur »M men naar een fijn gestyleerde witw" meren kop van prinses Wilhelmi® „Die is bestemd voor MarscsIW Venezuela", licht de kunstenaar de* conceptie toe. „Volgende week bet stuk geëmballeerd en verzond® Het krijgt een plaats op de Plat» lermina. het Wilhelminaplein in l®j» caibo. Een geschenk van de Ro" club aan de stad. De Shell m® Venezuela schatrijk en doet Hik veel voor de welvaart *an dit U» In de Shell kan men de NederlaT grondslag niet vergeten. Vandaar 0 Venezolaanse eerbetoon aan ons la»"1' Er is natuurlijk nog veel snee zien in dit oude koetshuis-met-g' dak. Er ligt in afgewerkte niod het levenswerk van een werkzaa zeer consciëntieus kunstenaar. Het werk var. één, die van 's "!°rf inspilM negen tot 's avonds zes de tit zoekt in zijn daadkracht en d"s op die inspiratie blijft zitten trac'"e en a(t(jd t(jd tekort komt. Kortoro werk van een gelukkig en mens, die behalve klei met vaardigheid tekenstift en palet hanteren en intussen ook nog v° f( de t(jd overhoudt voor zijn van levensvreugde vervulde gezin.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1953 | | pagina 10