Joegoslavië
is een grensgebied
tussen Oost en West
Sinds vorig jaar open
voor toeristenverkeer
De Balkan leeft
LONDEN IN FEESTKLEED
Geestelijke
vrijheid
Het Joegoslavië van Tito is nog maar matig
op het toerisme ingesteld
Romeins paleis
Dalmacya
MET VACANTIE
Kleurige versiering verdrong het grijs
Bevolking gaat blijmoedig
Kroningsweek in
Ter overdenking
ZATERDAG 30 MEI 1953
EUR?PA ecn intcressanter gebied denkbaar dan de
Balkan: tien mengelmoes van volkeren en cultuur-invloeden, waar
bovendien een eeuwenlange Turkse overheersing zijn stempel heeft
gezet; het enige gedeelte van Europa, waar de Islam zich tot op de
huidige dag heeft kunnen handhaven. Joegoslavië, na de eerste wereld-
oorlog ontstaan als een koninkrijk vol innerlijke tegenstellingen; tijdens
de Duitse bezetting in verschillende partijen uiteen gereten, totdat ten-
slotte een krachtige figuur als Tito er in slaagde een eenheid te
herstellen, een eenheid zelfs, waarin de aloude spanningen tussen
Kroaten, Serven en Montenegrijnen goeddeels zijn vervangen door
een zeer sterk algemeen nationaal bewust zijn. Na de oorlog bij het
communistische kamp aangesloten, brak Tito in 1948 met de Russen
en glipte onder het IJzeren Gordijn door. Thans, sinds het vorig jaar,
heeft hij ook zijn grenzen opengesteld voor Westers toeristenverkeer.
HET belangwekkendste gedeelte
van Joegoslavië ligt in het woeste,
grillige bergland. Zodra men de Sava
overgestoken is, betreedt men de ech
te sfeer van de Balkan, grensgebied
tussen Oost en West. Het felst komt
tiet contrast misschien wel naar vo
ren in Sarajevo, de hoofdstad van
Bosna en Hercegovina. Het Westelyk
Stadsdeel met imposante regeringsge
bouwen op grote hotels; maar direct
voorbij Begova dzamjja, de grote mos
kee, die markante Turkse wijk met
smalle steegjes van vervallen houten
huisjes, waar de handwerkslieden in
de open winkeltjes hun ambacht drij
ven. Koperslagers, sandalenmakers,
bezembinders, fezmakers, allen in wij
ken bjjeen. Daar is ook de dagelijkse
markt, waar de boerenvrouwtjes uit
de omgeving in hun wijde harembroe
ken met een zwaar beladen ezeltje
of een grote mand op het hoofd de
producten van het land voor luttele
dinaren aan de man komen brengen.
Grote bergen paprika, het nationale
gerecht bij uitstek, manden vol drui
ven, massieve meloenen met rood
vruchtenvlees. Een bakker zit ach
ter zijn broden en een meisje doet de
ronde met een karretje met verschil
lende wijnen. In een ander hoekje heeft
een verschrompeld vrouwtje haar he
le voorraad op de straat uitgestald;
twee bosjes peen, een handje bonen,
ten bakje met wat gemalen paprika,
een kluit scherpe witte kaas en een
kannetje dikke zure melk Zo wacht
se geduldig of er iemand wat wil ko
pen. Zo niet, dan neemt ze alles maar
weer mee naar huis en probeert het
de volgende dag nog eens.
EVEN BUITEN het Westelijke stads
deel staat het grote museum, met een
Uitgebreide verzameling archaeologi-
sche vondsten, oude munten, gebruiks
voorwerpen, grafstenen en inscripties.
De ethnologische afdeling toont een
verscheidenheid van prachtige, rijkver
sierde klederdrachten. Wanneer men
echter de dalen van Bosna en Herce
govina bereist, ziet men deze ook nog
overal in de kleine dorpjes, waar de
bevolking op haast middeleeuwse wij-
te haar bestaan leidt. Ergens ter zijde
van de weg in het arme Hercegovina
klinkt de typische nasale zang van een
vrouw, een weemoedig lied dat haast
Oosters klinkt met de langzaam op en
neer gaande, telkenmale even tremu
lerende stem. Ze zit daar op een steen
te spinnen met behulp van een stok
met een pluk wol en een klein has-
peltje, waarop zij de juist gevormde
draad handig wikkelt. Ondertussen
trachten haar koe en twee magere gei
ten een enkel eetbaar sprietje te vin
den op de stenige berghelling, waar
verder slechts distels en bramen
groeien. Tientallen kilometers kan men
verder trekken, zonder een menselijk
wezen te ontmoeten. Maar dan ziet
men door een bocht van de weg ineens
weer zo'n oude man opdagen, met een
ezeltje en een zware bijl op de schou
ders. Hij heeft alleen een wijde, vuile
broek aan met een paar scheuren;
het gebruide bovenlichaam ontbloot.
Droevig is de aanblik in dit troos
teloze onherbergzame geërodeerde
land, wanneer er een zware regenbui
is gevallen. De rivierbeddingen, die
anders droog liggen, veranderen in
woedende, alles vernielende modder
stromen. Maar ook over de akkers
storten zich dan ware watervallen,
brovnik zo karakteristieke trapstraat
ken beveiligde haven ligt. Op deze
hoofdstraat komen ook de voor Du-
jes uit. Wanneer men aan het einde
rechts af slaat, komt men langs het
fraaie dogen-paleis weldra midden in
het marktgeroes, dat om twaalf uur
weer verstomt. Dan ligt het ruime
plein verlaten en houdt ieder rust. Pas
om een uur of vier gaan de winkels
hun deuren weer openen herneemt de
bedrijvigheid haar gang.
MINSTENS even interessant is de
havenstad Split. In die merkwaardige
Grad, achter de met palmen begroeide
Boulevard langs de haven met de vele
kleine vissersboten, heerst een wel
zeer specifieke sfeer. Nog overal in de
drukke, smalle steegjes leeft de herin
nering aan de oude Romeinse neder
zetting rond het eens zo grootse paleis
van keizer Diocletianus. Midden in de
stad staan de resten; zuilenrijen, een
kapel en een binnenplaats, die wordt
afgesloten met een indrukwekkend
fronton, waarheen een brede trap om
hoog voert. Links staat de beroemde
sfinx en rechts is een gezellig terras
je, waar men rustig bij een kannetje
In Mostar, de hoofdstad van Hercegovina en bekend
door de oude stenen Turkse boogbrug, waaraan de plaats
ook haar naam ontleent Most is brug), vindt men vele
van die karakteristieke straatjes, waarvan door de haast
middeleeuwse entourage een wel zeer bijzondere
bekoring uitgaat.
planten en vruchtbare aarde wegspoe
lende; dat is de schaduwzijde van dit
fantastische, grillige, naakte bergland.
TUSSEN de agaven en cypressen
door blinkt daar als een hei-wit ver
in de aangolvende, groene zee voor
uitgeschoven bastion de parel van de
Adriatische zee - Dubrovnik. Statig
rijzen de zware, imposante wallen uit
het schuimende water op. Aan de voet
van de rotsen spelen bruingebrande
meisjes en een vrouwtje daalt via een
klein poortje met een mandje af om
wat wasgoed uit te spoelen.
Het eeuwenoude stadje zelf be-
reedt men door een pittoresk poort
je, waarachter zich de ruime met
grote steenplaten geplaveide hoofd
straat uitstrekt, aan het andere einde
afgesloten door een hoge klokketoren,
waarnaast de oude, met vestingwer-
zwarte Turkse koffie de klassieke om
geving op zich kan laten inwerken.
Wanneer men zijn weg vervolgt,
komt men achter die imposante gevel,
via de „Vestibule", zoals een naam
bordje aangeeft, in een stadsdeel, waar
de armoedige vuie steegjes eens
statige gangen van het trotse paleis
onder en over elkaar voeren; de
Tijdens de middagpauze heerst
overal rust. Op de hof van
Begova dzjamija. de belangrijk
ste moskee van Sarajevo, koes
tert een gelovige zich in het
milde zonnetje, dat langs de
bladeren van een zware eik
valt. Een voorbijganger blijft
even staan om een praatje te
maken.
huidige bouwsels steunend op de Oude
fundamenten.
Midden in de grad ligt de ruime Na-
rodni Trg (het Nationale plein), waar
dat typische stadhuisje staat, in een
Bil HET OPMAKEN van
de vacantie-plannen passeren
tal van mogelijkheden de re
vue. In het binnenland het
strand. Zuid-Limburg, de Ve-
luwe, Loosdrecht, de Friese
meren, Achterhoek, teveel om
op te noemen; wanneer men het
wat verder wil zoeken: de Ar
dennen, Zwitserland, Parijs of
de Rivièra. Reeds hebben wij
in een paar artikelen de pers
pectieven van enkele landen
nader toegelicht. Echter zijn
er, naast de algemeen gezoch
te oorden, nog tal van andere.
Zo komt bijv. Spanje meer en
meer in de belangstelling. Er
zijn ook mogelijkheden, welke
slechts weinigen kennen, als
Wenen, dat metj gemakkelijk
kan bezoeken, ook al ligt het in
de Russische zone. Ook Zuid-
slavië is zo'n onbekend land;
een onzer verslaggevers heeft
daarheen een reis gemaakt. In
nevenstaand artikel geeft hij
een indruk van de toeristische
aspecten.
hoek yan het plein alsof men niet wist,
waar het anders te zetten, 's Avonds
stroomt daar de gehele mannelijke en
vrouwelijke jeugd van de stad samen;
men flirt en maakt gekheid bij de mu
ziek uit de luidsprekers.
(Van onze correspondent te Londen)
H et feestkleed van londen is zo goed als klaar gekomen.
De laatste hand wordt aan de plooitjes en strikjes gelegd. In
koortsachtige haast en met ongekende ijver. Want Dinsdag zal de
metropolis er op zijn voordeligst uit moeten zien. Dinsdag, de
kroningsdag, de dag, waarop koningin Elizabeth II een zegetocht door
het hart van haar hoofdstad zal maken. De hele stad, van het centrum
af tot de buitenwijken toe, is schoongepoetst, of met rijke versierselen
behangen. Langs de kronigsroute en langs de straten, waardoor de
koningin in de loop van de volgende week haar rijtoeren hoopt te
maken, ziet het feestkleed er natuurlijk het meest uitbundig uit, maar
in de wijken, door welke de wagen van de vorstin niet zal komen,
hebben de beivoners toch ook hun best gedaan. Men ziet portretten
van de zevenentwintig jarige koningin in de étalages, kronen,
monogrammen (E II R), guirlandes etc. De gevels van talrijke huizen
zijn met veelkleurige vlaggetjes gepavoiseerd en van de daken, de
balkonnetjes of uit de ramen wapperen de trotse „Union Jacks".
EEN TYPISCHE VLAG. die vlag
van het Verenigd Koninkrijk. Men is
er zo langzamerhand aan gewoon ge
raakt, maar als men het Engelse dun
doek goed bekijkt en met andere na
tionale vlaggen vergelijkt, dan komt
men toch steeds weer van haar gecom
pliceerdheid onder de indruk. Drie
kruizen zijn er in verwerkt: het rode
kruis van St. George; het witte kruis
van St. Andrew en het eveneens rode
kruis van St. Patrick. Tezamen symbo
liseren ze de vereniging van resp.
Engeland, Schotland en Ierland. Drie
vlaggen op één vlag dus, waarbij met
het oog op de kleurverdeling grote
stukken zijn weggelaten.
Naast de gecompliceerde „Union
Jack" ziet men ook overal de dundoe
ken van Australië, Nieuw Zeeland,
Ceylon en de andere landen van het
Gemenebest. Daarnaast bemerkt men
nog ontelbare „fancy"-vlaggen en na
tuurlijk de vlaggen en spandoeken met
de symbolen van Engeland. Schotland,
Ierland of Wales er op. Engeland: een
luipaard of een Tudor-roos; Schotland:
een leeuw of een distel; Ierland: een
harp of een klavertje-drie; en Wales
tenslotte: een draak.
In een drukkende warmte hebben we
dezer dagen een tocht langs de kro
ningsroute gemaakt, en getracht al dat
bonte gewemel van kleuren te verwer
ken. Dit is ons nogal moeilijk gevallen,
want, behalve dat alle systeem aan de
decoraties ontbrak, waren ze hier en
daar zo afgrijselijk lelijk, dat we zo nu
en dan het gevoel hadden op een ker
mis te zijn. Maar enfin, over smaak
valt nu eenmaal niet te redetwisten.
We zullen daarom ook geen détail-cri-
tiek leveren: niet alleen, omdat zij de
sfeer bederven zou, maar ook, omdat
men geen hoofdstad ter wereld stijl
vol versieren kan. als iedereen het zo'n
beetje op eigen houtje tracht te doen.
Onze algemene indrukken komtn
ongeveer op het volgende neer: Parlia-
mant Square: een woud van tribunes
sommige zijn zes etages hoog!
waartussen honderden rhododendrons
bioeien; The Mali: een renbaan met
triomfbogen en reusachtige gouden
leeuwen en kronen, waar men elk
ogenblik verwacht Ben-Hur tegen te
komen; Oxford Street: een drukke ker
mis met schreeuwende reclames, en
winkeliers, die voor een uitstekend
kroningscomplex zorgen; Regent Street;
P)E STRIJD voor de vrijheid is altijd
een van de sterkste drijfveren ge
weest tot verandering in de mensenwe
reld. Wij beleven in onze dagen het
streven van de Aziatische en Afrikaan
se volkeren naar zelfstandigheid. Maar
ook als wij de redevoeringen van de
staatslieden van andere landen lezen,
valt het op, hoe zeer de verdediging
van de vrijheid allen ter harte schijnt
te gaan. Daarbij gaat het om meer dan
alleen nationale vrijheid: vrijheid van
gebrek en vrijheid van vrees bijvoor
beeld zijn door de Verenigde Naties
aanvaard als enkele d fundamentele
„mensenrechten". De handhaving van
deze economische geestelijke vrijheid
is een moeizamer en langduriger werk
dan een nationale bevrijdingsstrijd.
Maar ook dit meer diepgaande stre
ven met politieke middelen naar echte
vrijheid voor ieder mens - hoe onmis
baar ook - kan ons de ware vrijheid
niet geven. Dat blijkt alleen al bij die
„vrijheid van vrees", ook al zouden de
Verenigde Naties er tenslotte in slagen
om overal zo'n perfecte staatsinrichting
te scheppen, dat niemand zich meer be
dreigd hoeft te voelen, de vrees zelf is
daarmee nog niet voorgoed verdreven.
En omgekeerd hebben de dagboeken
van gevangenen ons er van overtuigd,
dat ook achter het prikkeldraad van
een concentratiekamp een mens zich
geestelijk vrij kan weten. Wij moeten
innerlijk deel hebben aan een andere
vrijheid, willen wij in staat zijn, om die
uiterlijke vrijheid op de juiste wijze te
waarderen en om haar werkelijk te
kunnen helpen opbouwen.
Het Pinksterverhaal uit de bijbel,
waarnaar deze week door zovelen werd
geluisterd, laat ons naast veel andere
dingen ook iets zien van deze vrijheid.
Enkele eenvoudige Joodse mannen ge
ven er blijk van, vrijmoedig te kunnen
getuigen van hun geloof. Dat lijkt heel
weinig, maar het is een eerste blijk
van geestelijke vrijheid. Welke Chris
ten, die zich in een omgeving bevindt,
waar men critisch staat tegenover het
geloof, kent niet iets van spreekangst,
vrees voor de mensen? De Geest van
Christus, de Heilige Geest, heeft de
macht deze vrees te verdrijven. In dit
geloof zullen ook andere angstgevoelens
verdwijnen, terwijl door ons getuigenis
anderen zullen kunnen delen in deze
bevrijding.
Op de achtergrond van dit vrijmoe
dige spreken ligt nog een diepere be
vrijding. De bijbel vertelt ons, dat
deze mannen spraken over de „grote
daden van God", over hun ontmoeting
met Jezus Christus. Onze grootste on
vrijheid bestaat blijkbaar daarin, dat
wij allen vervuld zijn van onze eigen
daden en niet van de daden van God.
Wie zelfverzekerd denkt, dat eigen
leven wel in grote lijnen goed te noe
men is en dat hij daarbuiten niets
nodig heeft, die berooft zichzelf van
de echte geestelijke vrijheid. Alleen
Gods Heilige Geest kan ons losrukken
uit deze deugdzaamheidswaan en kan
ons tonen, dat hét vertrouwen op Zijn
werk werkelijk vrij maakt. Vrij van
vrees voor de mensen niet alleen. Vrij
ook van doodsangst en vrees voor de
toekomst, want „Waar de Geest des
Heren is, daar is vrijheid" (2. Kor. 3
17). C. PETRI.
een Romeinse straat, gereed gemaakt
voor de opmars van zegevierende
heirscharen; Whitehall. een langge
rekt terras met Meipaien, waar de
mensen voor 'n sixpence de kurassiers-
helmen uit de top mogen halen.
Dank zij of moeten we zeggen:
ondanks? dit alles is Londen er be
slist gezelliger op geworden. De don
kere gevels zijn achter vrolijke kleu
ren verborgen en opgewekte mensen
massa's bewegen zich golvend door de
straten. Niemand moppert, als de bus
sen er drie kwartier over doen om van
Piccadilly Circus naar Marble Arch te
komen, en iedereen zegt glimlachend
„sorry", als hij door een gentleman op
de tenen wordt getrapt. De Londena-
ren gaan hun vermoeiende kronings
week met blijde gezichten in. Zelfs de
lantaarnpalen schijnen plezier te heb
ben. want ze hebben alle een nieuw
verfje gekregen.
In de dalen van het ontoegankelijke bergland van Bosna
werkt de bevolking veelal nog in kleurige klederdrachten
met primitieve werktuigen. Deze vrouw staat uren
achtereen op het erf voor het houten huis een vezelgewas
te kloppen, om zo de vezels vrij te maken.
HET BUITENLANDSE TOERISME in
Joegoslavië is nog vrij beperkt. Et zijn enkele
gezochte toeristen-oorden als b.v. Bied Rab
en Opatija, de Rivièra van de Adriatische
zee maar goedkoper. Verder naar het
Zuiden en meer het binnenland in ziet men
zelden buitenlanders, eigenlijk is het geen
wonder, want de verbindingen zijn uitge
sproken slecht. Behalve in Slovenija en de
grote autoweg van Zagreb naar Beograd,
zijn de steenslagwegen vrijwel onberijdbaar.
Spoorwegen zijn er in het ontoegankelijk
bergland weinig; voor een deel smalspoor.
Overigens een dienstregeling van twee trei
nen per dag is al mooi, als er tenminste niet
net een brug kapot is en er helemaal geen
trein rijdtDan installeert een ieder zich
op het station en wacht af.
HET IS TROUWENS in het geheel geen uitzon
dering, dat er 's avonds voor de ingang van een
station enige vrouwen of mannen op straat liggen
te slapen! Haast heeft men er nooit; voor een
treinreis van ruim honderd kilometer, kan men
gerust een hele dag reserveren. Moet men een
grotere afstand afleggen, dan kan men beter een
vliegtuig nemen, vaak komt het niet eens zo
erg veel duurder.
JOEGOSLAVIË heeft een communistisch re
giem. De toerist zal daar echter weinig hinder van
ondervinden. Wat het eerste opvalt, is het vele
vlagvertoon; in alle winkels en openbare gebou
wen levensgrote portretten van maarschalk Josip
Broz Tito, overal leuzen als „Zjivio drug Tito"
(Leve kameraad Tito) en permanent in lantaren
palen ingebouwde luidsprekers. Een groot deel
van wat wij middenstandsbedrijven noemen, is
in coöperaties verenigd onder een rayonsgewijs
gecentraliseerd directoraat; daar naast bestaan in
enkele bedrijfstakken, voornamelijk reparatie-
werkplaatsen e.d., nog zelfstandige ondernemers.
De prijzen van levensmiddelen liggen door elkaar
genomen op hetzelfde niveau als in Nederland,
wat voor het buitenland dus goedkoop is. Tex-
tielprijzen, schoenen, luxe artikelen enz. zijn
echter schrikbarend duur. Wanneer men de zeer
lage lonen daar tegenover stelt, hoewel een in
gewikkeld stelsel van kortingen daarin iets tege
moet komt, behoeft men zich niet langer te ver
bazen over de naar onze begrippen armoedige
levensstandaard.
MEN HEEFT voor Joegoslavië een geldig pas
poort met een visum nodig ,wat kan worden
aangevraagd bij het gezantschap aan de Groot
Hertoginnelaan 30 te 's-Gravenhage. De kosten
bedragen 5.70. Men dient daartoe twee pasfoto's
en een cheque op de Joegoslavische Bank over
te leggen. Een dergelijke cheque wordt verstrekt
door de Nederlandse Bank te Amsterdam en Rot
terdam, eventueel door tussenkomst van een de-
viezenbank. Het visum wordt op een aantal dagen
gesteld, afhankelijk van het bedrag van de cheque;
voor iedere 10 één dag. Voorts heeft men voor
Duitsland een doorreis-visum nodig (gratis), wat
echter per 1 Juli komt te vervallen.
De cheque kan men in Joegoslavië op alle kan
toren van „Putnik", het officiële staatsreisbureau,
of bij een bank inwisselen voor dinaren.
De kosten van een treinreis naar het Joego
slavische grensstation Jesenice bedragen: retour
3de klasse 115, 2de klasse 180. Een KLM-retour
naar Zagreb kost 496.80. In Joegoslavië heeft
men op alle vervoersmiddelen met een toeristen
visum 50% reductie. Een retour 1ste klasse per
trein van Jesenice naar Rijeka kost daardoor bijv.
25.55. (Derde klasse reizen moet beslist worden
ontraden). Door de grote omwegen, welke de
spoorlijnen maken, komt vliegen vaak op onge
veer gelijkwaardige tarieven. Een retour Zagreb-
Dubrovnik kost bijv. 9000 Din (zonder de kor
ting, 1 din. is ongeveer 1yt cent); retour Zagreb-
Beograd 6000 din.
Naar plaatsen langs de Dalmatische kust kan
men beter per boot dan per spoor reizen. Dagelijks
varen van Rijeka fraaie salonboten naar Split
(een hele dag varen) en verder. Zo'n dagreis
kost 1ste klas n kleine twintig gulden, 2de klas
nog aanmerkelijk minder. De hotels zijn in een
aantal klassen ingedeeld, waarvan de prijzen
landelijk zijn vastgesteld. Een kamer in klasse
A kost 900 din; met pension 1410 din; klasse B
hesp. 630 en 1010 din; klasse C, 480 en 780 din.
Voor kamperen is het land ideaal, vooral Slo
venija. Het is vrijwel overal toegestaan, zonder
dat vergunningen vereist zijn. In het rotsachtige
Dalmacija is het echter vaak moeilijk een plekje
te vinden.
Door „Putnik" worden meerdaagse touringcar-
en bootreizen georganiseerd door het gehele land,
waarvan de prijzen naar gelang de duur (II16
dagen) van 19.000 tot 30.000 din. variëren.
Wanneer men mocht besluiten een bezoek te
brengen aan dit merkwaardige land, dient men
daarbij te aanvaarden, dat men niet dezelfde
toeristische eisen kan stellen, als in de meer be
kende landen. Organiseren kan men er nu eenmaal
niet, ook niet bij Putnik. Wanneer men iets niet
weet, zegt men er maar wat, zodat de toerist
wel eens op onvoorziene siuaties moet rekenen.
Maar heeft men de bekoorlijkheid geproefd, dan
komt men er terug!
