De Arabische Liga chanteert het Westen
Franse staking ten einde
Zal de Veiligheidsraad in de
Oosterse fuik lopen?
Mossadeq naar
de cel
Zware brand verwoestte deel
van textielfabriek
Prinsessen Beatrix en Irene
krijgen nieuwe verzorgster
Grotewohl verzoekt Westen om
financiële concessies
Duitse eenheid
Een straaljager in het ruim
van een bommenwerper
Streek werd in meer
veranderd
Stemmen V.S. tegen
weerbericht
Philips wil nieuwe
bedrijven vestigen
Britse vakbond tegen
Labour-voorstel
Woensdag 26 Aug. 1953
VERENIGDE NOORDHOLLANDSE DAGBLADEN
78e Jaargang No. 1224
Dagblad voor Den Helder, Koegras, Texel, Wieringen en Anna Paulowna
Enige notities bij de
kwestie Marokko
Gezondheidstoestand is
zorgwekkend
Marokko en V-raad
Brandweer was uren
in touw
Mej. Broers volgt
Mej. Mees op
Onzekerheid over
regeringsbesluit
Over naasting van twee
industrieën
Zoals Oost-Duitsland van Moskou kreeg
Een gezamenlijke regering
voor geheel Duitsland
voorgesteld
Inladen en lossen tijdens
de vlucht
Directie:
j. BIJLSMA en C. KRAK
Hoofdredacteur:
H. M. KOEMANS
Bureau:
Koningstraat 62—64
Den Helder
postgironummer 449041
Telefoon 2345
TARIEVEN.
Advertenties 16 ct p. m.m
Kleine advertenties
(„Juttertjes") tot 15 woor
den f 1.—, elk woord meer
5 cent
Abonnementen:
per kwartaal 6.05, per
maand t 2.02 bil vooruit
betaling plus incassokosten
Weekabonnementen f 0 49
(Van een medewerker)
pE Arabisch-Aziatische landen spelen een gevaarlijk spel niet Ma-
rokko. Zij spelen, op agitutie van de Arabische Liga tnet hoofdzetel
Cairo, de zogenaamde „nationale onafhankelijkheid" van Marokko uit
tegen de veiligheid van de vrije wereld. Marokko telt zeven van de
grootste luchtmachtbases voor atoombommenwerpers van ons halfrond
en is waarschijnlijk een nog veel machtiger bastion van dit geduchte
jepresaillewapen tegen communistische aggressie dan Engeland. Dit weet
de Arabische Liga. Zij weet ook, dat zij met het zogenaamde in de bres
springen voor de ex-Sultan Moelai Mohammed ben Joessef rechtstreeks
Moskou in de kaart speelt. De Arabische Liga is evenmin pro-commu
nistisch als de ex-Sultan. Doch het is een spel van afpersing, van typisch
Oosterse chantage. Gaat de Veiligheidsraad serieus op het Arabische
protest in, dan vervalt men in steeds groter moeilijkheden en span
ningen. Laten echter de niet-communistische leden duidelijk weten: we
hebben uw chantage door heren, zij is lucht voor ons, dan gebeurt er
niets.
HET gebeurde in Marokko lijkt een
detectiveverhaal met prijsvraagwie
was de dader? Is de Pasja van Marak-
kesj el Glaoei de verrader, de colla
borateur of is dat de ex-sultan? In
werkelijkheid is er helemaal geen klas
sieke schurk aanwezig, maar voert de
Arabische Liga de schertsfiguur schurk
ten wereld- jtonele om in de Westerse
democratische publieke opinie twee
spalt te zaaien. De zeer intelligente
slimmerikken van de Arabische Liga.
die heel goed weten hoe ze de dingen
moeten spelen, maar die daarnaast een
ontstellend gebrek aan verantwoorde
lijkheidsbesef hebben, roepen een niet
bestaande tegenstelling op, nl. die van
conservatief tegenover rogressief,
waarop de Westerse publieke opinie
onmiddellijk aanslaat, maar die in de
Oosterse landen niet bestaat, althans
niet in die betekenis, en Zeker niet
in Marokko. De Westerse publieke opi
nie is, als men de perscommentaren
naleest, prompt op de manoeuvre van
de Arabische Liga ingevlogen: zij ziet
El Glaoei als de pro-Franse aartscon
servatief, als de sluwe mmopolist en
als de veile collaborateur tegenover
de ex-Sultan, de zachtzinnige idealist
en de progressieve en vaderlandslie
vende vrijheidsstrijder; óf ook: El
Glaoei als de flinke „anti-rooie" politie
ke leider tegenover de landsverrader-
lijke met de communisten handje-plak
spelende Sultan. Al naar gelang van
iemand's politieke instelling.
QM door de sluiers van Oosters spel
te kunnen heen kijken, moeten we
twee belangrijke feiten onder ogen
zien.
Het eerste feit is, dat de bewoners
van Marokko leven in een wereld van
meer dan duizend jaren terug. I iet al
leen in het uiterlijke van kleding en
behuizing, maar ook en vooral in den
ken en doen, kortom, in ethische en
sociale opvattingen. Beiden, El Glaoei
en de ex-sultan, zijn Oosterse autocra
ten, die handelen zoals lut hun goed
dunkt; die hun onderdanen, die hun
niet aanstaan, zonder een woord zullen
laten opknopen, in diepe putten laten
werpen of ook laten vierendelen, al
naar het in hun kraam te pas komt,
precies als hun voorvaderen duizend
jaar geleden gjlie'den te doen. Het
enige verschil tussen .-n en nu is,
dat thans de Westerlingen, ï.c. de
Fransen, hen controleren opdat het
niet al te bar wordt. Voorts zijn beid.n
concurrerende grootzakenlieden, die
evenmin aanleiding vinden omheen
verschil te zien tussen zwarte en légale
handel als hun verre voorvaderen. Be
stond er duizend jaar geleden een ver
schil tussen handel in olijven en saf
fraan of die in slavinnen en verdoven
de middelen? Nu moeten ze de laatste
soorten handel zwart drijvenEn de
concurrerende concerns van El Glaoei
en de Sultan hebben hun net van
(zwarte) handelsagenten over heel Ma
rokko, ja tot ver in de Sahara. De
Marokkaan vindt dit heel gewoon, hij
weet niet anders en beziet iedere wij
ziging in gewoonten met felle vijan
digheid.
Het tweede feit is, dat de Marok' »-
nen geen natie vormen. Er zijn stam
men en er is het centrale gouverne
ment. In de stammen zijn de pasja's
en de kaids de alleenheersers en het
gouvernement is de Sultan. Het „natio
naal" besef gaat niet hoger dan het
stambesef en de Sultan zien de bewo
ners van Marokko dan ook eerder als
een vreemde heerser dan als een na
tionale vorst. Dit is de duizendjarige
politieke tegenstelling van het Bled-es-
Siba (het land der stammen) en het
Bled-el-Makhsen (het land van het gou
vernement, van de Sultan dus). De
stammen bestaan vrijwel geheel uit
Berbers, terwijl in de kuststeden Ara
bieren wonen, die overigens ook weer
met Berbers of soms met negers zijn
vermengd.
DE enige band die de Sultan dan ook
verbindt met de bevolking, is dat
hij sjerief, d.w.z. afstammeling van
Mohammed zou zijn. De greep van de
Sultan op zijn onderdanen zit alleen
in de religieuze band en in de militaire
macht. Aangezien de pasja's en kaids
óók over militaire macht beschikken,
blijft er practisch alleen de religeuze
band over. De stammen zijn echter on
derling zeer verdeeld, behalve wanneer
zij gemeenschappelijk tegen de centrale
regering kunnen optreden, indien hun
iets niet zint. De pasja's en de kaids
van de stammen vormen daarom zulk
een macht in Marokko, omdat zij op
treden en handelen op bevel van de
zaoeya's en de broederschappen, een
soort van geheime genootschappen.
(Zie vervolg elders in dit blad)
Jn het hartje van het Rif macht Abd-el-Krim's oude paleisje
MAAR GISTEREN te Teheran ver
luidde, zou Mossadeq worden over-
gebracht van de officiersclub naar de
ziekenzaal van een gevangenis. Zijn
toestand werd zorgwekkend genoema
en de ex-premier dreigde met een
hongerstaking, tvanneer de behande
ling in de gevangenis onterend mocht
worden. Werd aanvankelijk Diamsjid-
dieh als zijn toekomstige verblijfplaats
genoemd, later werd medegedeeld, dat
de plaats, waarheen hij zal worden
overgebracht, niet zal worden bekend
gemaakt.
Het garnizoen van Tehpran is de
laatste dagen nog aanzienlijk ver
sterkt. Bataljons infanterie en pantser
wagens zijn uit de provinciën in de
stad samengetrokken. In verschillende
belangrijke steden, zoals Teheran. Te-
bris en Abadan, maakt de politie thans
jacht op leden van de communistische
Toedeh-partij. Reeds zijn meer dan
honderd communisten gevangen geno
men. Dit hangt waarschijnlijk samen
met het feit, dat in schuilplaatsen van
deze beweging duizenden postzegels
zijn gevonden met het opschrift
„Iraanse Republiek". Men heeft hieruit
afgeleid, dat Mossadeq van plan was,
de republiek uit te roepen.
De nieuwe Perzische regering is niet
van plan, de wet van Mossadeqs kabi
net te verlengen, .olgens welke de
Perzische olie wordt verkocht voor de
helft van de olieprijs op de wereld
markt.
De rivieren Sittang, Pegoe en Kyiik-
kyi in Birma, die door buitensporige re
genval buiten haar oevers zijn getreden
hebben een bewoonde streek ter lengte
van 150 km in een meer veranderd.
Men weet niets omtrent het lot van
honderden mensen. Militairen zijn in
gezet om het leven van duizenden, die
ingesloten zijn door het water, te red
den. Het aantal slachtoffers is nog niet
te schatten.
Naar in Parijs van gezaghebbende
zijde is vernomen, heeft Cabot Lodge,
de Amerikarnse afgevaardigde in de
Veiligheidsraad, verklaard te zullen
stemmen tegen inwilliging van het ver
zoek aer Arabiscn-Aziatiscne tanden
om de kwwtie-Marokko op de agenda
van de Veiligheidsraad te plaatsen.
Generaal Rafael Garcia Valino, de
Hoge Commissaris van Spaans Marok
ko, heeft critiek geleverd op Frank
rijk, omdat het niet met Spanje over
legd heeft voordat het tot verwijdering
van de Sultan van Marokko overging.
In een rede te Tetoean zeide Valino,
dat Spanje en Frankrijk in alle aspec
ten van de Marokkaanse evolutie ge
zamenlijk stappen dienden te doen.
In het gigantische fabriekscomplex
van de N.V. Stoomspinnerijen en weve
rijen vb S. J. Spanjaard aan de Stati
onsstraat te Borne, is gisteravond om-
Mejuffrouw E. F. Mees, hist. dr, d:e
In 1952 tijdelijk werd aangesteld als
verzorgster van de prinsessen, zal in
September haar functie verlr.ten, om
haar vroegere werkzaamheden aan het
secretariaat van dr Albert Schweitzer
'n de Elzas te hervatten. In haar plaats
zal eveneens tijdelijk worden be
noemd mejuffrouw A. A. Broers te
Amsterdam.
Mej Broers is vele jaren werkzaam
Beweest als onderwij :eres aan de Fraus-
Nederlandse ..Julianasi hooi" te Clarens-
Montreux in Zwitserland Na de oorlog
was zij werkzaam "O een van de tijde*
Verwachting tot Woensdagavond
AFNEMENDE WIND
Wisselend bewolkt mei nootdza
kelijk in het Noorden van het
land plaatselijk enkele outen
Overwegend matige in het Zut
den later zwakke wind uit Wes
lelijke richtingen. Ongeveer de
zelfde temperaturen als gis'eren
Donderdag: Zon op 5 43. ondei
19 39. Maar op 2013 onder 9 27
lijke afdelingen van de Nederlandsche
Bank N.V. Mej. Broers heeft gedurende
13 jaar op de Julianaschool in Zwitser
land Nederla- 4se ki.ideren uit den
vreemde onderwijs g geven. Ook tij
dens de laatste wereldoorlog werd dit
onderwijs voortgezet, toen de school
talrijke vluchtelingen uit Nederland en
andere landen herbergde. Mej. Broers
was bij dit onderwijs een de leidende
figuren.
Naar mej. Broers mededeelde, geldt
naar benoeming uisluitend de verzor
ging van de prinsessen Beatrix en Irene
Ue N.V Philips te Eindhovc: koes-
tort plannen voor vestiging van twee
nieuwe bedrijven, waarvan het ene nij
het Maas-Waalkanaal in Nijmegen moet
komen en het andere In Zwolle.
Vanavond zal de Nijmeegse raad over
de grondaankoop beslissen. Met de t,e-
meente Zwolle zijn de onderhandelin
gen over Je aankoop van een industrie
terrein nog gaande. Ir Nijmegen zullen
als alles gaat zoals men hoopt -
reeds eind volgend jaar een aantal
rionlae- -ateliers en i-*Wria in ge
bruik kunnen worden genomen. Welke
nieuwe industrie er in Zwolle zal ko
men, is nog niet bekend.
streeks acht uur brand uitgebroken.
Men ontdekte de brand eerst, toen er
in het inwendige van de fabriek reeds
een ware vlammenzee was ontstaan.
Kort na het eerste alarm braken de
vlammen onder veel geraas door
het dak van de zgn. appreteerderij, een
fahrleksruimte die bijna 200 meter lang
en 150 meter diep is. Vermoedelijk ont
stond de brand in een spanmachitic,
welke in deze ruimte was opgesteld.
Boven geheel Borne hingen weldra
dikke roodwolken en een ware vonken
regen daalde op de huizen van de stad
neer. Behalve de brandweer van Borne,
traden ook de brandweren van Hengelo,
Enschede en Almelo op. Met dertig stra
len werd het vuur aangepakt, doch na
anderhalf uur spuiten scheen het vuur
nog niet in kracht en omvang te zijn
verminderd.
Tot ver in de omgeving van Borne
was de vuurzee te zien. Eerst om tien
uur kreeg men vat op het vuur. Naar
mate de rode gloed minderde nam
echter de rookontwikkeling toe, zodat
het blussingswerk zeer moeilijk was.
Om elf uur waren de vlammen zo
goed als bedwongen. Toen bleek, dat
waarschijnlijk, behalve de appreteerd;»-
rij, ook de ruwerij was uitgebrand. De
kalanderij en de papmakerij kregen
aanzienlijke waterschade. Tot laat in
de moreen bleef men met de nablussing
bezig. Van de tweeduizend arbeiders
der fabriek, zullen er vele op wacht
geld moeten worden gesteld.
De schade door het vuur en het wa
ter veroorzaakt zou meer dan een
millioen gulden bedragen. De verlo
ren gegane machines waren nl. zeer
kostbaar.
De brandweren nebben voor de
watervoorziening kunnen beschikken
over de waterleiding en een groot
bassin dat zich op het fabrieksterrein
bevindt. Duizenden kubieke meters
water konden daardoor in het vuur
worden gestort.
PLANNEN VOOR EEN VEEMARKT
IN MIDDELBURG
B. en W. van Middelburg hebben de
raad van de gemeente voorgesteld om
over te> gaan tot de instelling van een
veemarkt. Reeds enkele jaren geleden
is de wenselijkheid hiervan gebleken.
pRAXKRIJK heeft weer /.(jn gewone
aanzien gekregen, na de grote ver
warring, die door de stakingen bijna
drie weken heeft geduurd. De spoor
wegen maakten bekend, dat vandaag
het verkeer op alle lijnen zal zijn her
steld. Zowel de communistische als
niet-communistisehe vakverenigingen
hebben de spoorwegarbeiders opgeroe
pen het werk te hervatten.
Vrijwel alle PTT-ambtcnaren zijn
eveneens naar hun werk teruggekeerd,
en het ministerie van posterijen heeft,
aangekondigd, dat alle post, die door
de stakingen is vertraagd, binnen 48
uur zal zijn besteld.
Daar nu ook de communistische
vakorganisaties haar leden bij de Pa-
rijse vervoersbedrijven heeft opgedra
gen het werk ter hervatten, is het
verkeer bij de busdiensten en de
„metro" eveneens weer normaal.
Slechts bij de gas- en electriciteits-
bedi' ven wordt nog gestaakt, maar
dank zij de noodmaatregelen, die de
regering heeft genomen, is er geen
stagnatie in de gas- en electriciteits-
voorziening.
Het bestuur van het Britse vakver
bond heeft zich in een rapport tegen
stander verklaard van de door de La
bourparty voorgestelde naastig van be
paalde belangrijke industrieën, zoals
vliegtuigbouw en de chemische Indu
strie. Het beval voorzichtigheid en een
nieuw onderzoek van de problemen van
deze naastingen aan.
In de kringen der vakbeweging
heerst op het ogenblik onzekerheid
over de vraag, of de regering inder
daad nog maatregelen zal nemen tegen
hen. die aan de stakingen hebben
deelgenomen. Het feit, dat een restric
tie is gemaakt ten aanzien van hen die
gewelddaden of sabotage zouden heb
ben gepleegd, heeft de onzekerheid
nog groter doen worden. De vakbon
den zijn van oordeel, dat er geen
maatregelen zullen worden genomen
CR zijn in de wereld van vandaag twee
concrete wrijfpunten tussen Oost en
West: Duitsland en Korea; of liever
voor wat het laatste punt betreft; de
situatie in geheel Azië.
Het is op zichzelf volkomen begrij
pelijk, dat de liberale houding van de
Sovjet-Unie tegenover haar bezette ge
bied in Oost-Duitsland duidelijker wordt
naarmate de datum van de verkiezin
gen in West-Duitsland nadert.
Wij hebben tijdens ons bezoek aan
Berlijn geschreven, dat er nauwelijks
één Duitser te vinden is, die niet speelt
met de gedachte aan een „heropstan
ding van een herenigd Duitsland".
Maar wij mogen wel vaststellen, dat er
van een hereniging nimmer sprake zal
zijn. zolang Westen en Oosten Duitsland
nodig hebben als stuk op het politieke
schaakbord. Hoe opvallend de mildere
houding van de communistische macht
hebbers in het Kremlin ten opzichte van
Oost-Duitsland ook mag zijn, het lijkt
uitgesloten dat er één West-Duitser is
die op grond van deze mildheid zou
willen vaststellen, dat de tijd van her
eniging nabij is. Wij geloven eerder, dat
hij verderaf is dan ooit. Want terwijl
de Sovjet-Unie nimmer zal gedogen,
dat Oost-Duitsland politiek en econo
misch onderdak vindt in het democra
tische Westen, kan Amerika nooit toe-
staan dat West-Duitsland, terwille van
deze mogelijke hereniging, zijn positie
in Westeuropees verband in een neu
trale wijzigen zal.
Hoeveel bezwaren er mogen zijn te
gen de militaire wederopstanding van
het Duitsland van Adenauer, Frankrijk
noch de overige landen van het Westen
zullen kunnen vergeten dat bij een
eventueel gewapend conflict, het West-
Duitse grondgebied het eerste door de
strijdende legers zal worden betreden.
Dit is van de andere kant het offer,
dat Duitsland moet brengen op grond
van het feit dat het een oorlog verlo
ren heeft.
Hoewel Amerika, naar ons voorkomt,
de positie van West-Duitsland zeer dui
delijk ziet, heeft het minder gevoel voor
de bezwaren die in het westen leven.
De definitieve totstandkoming van een
Westeuropese samenwerking zal naar
onze mening worden verhaast, indien
de Amerikaanse buitenlandse politiek
openlijk duidelijker Hiet de bezwaren
van dit westen rekening houdt.
Wij hebben de indruk, dat Adenauer'3
standpunt door het Duitse volk op 0
September zal worden bekrachtigd. De
socialist Ollenhauer met zijn aanhang
speelt dan ook een ontzaglijk gevaarlijk
spel. Het zal evenwel de eerste taak
van het Westen blijven een weg te zoe
ken, waarop Duitsland als ongevaar
lijke partner mede voort kan gaan. En
het is vooral Engeland dat de vrees van
de Westeuropese landen kan wegnemen
buitenkant, met Europa te ver- r~p.
door zich meer, dan maar aan de
binden.
QROTEWOHL, de Oostduitse minister-president, heeft gisteren in de
Volkskammer, waar hij verslag uitbracht over de Oostduits-Russische
onderhandelingen, het Westen gevraagd om besnoeiing van de Duitse
oorlogsschulden, bezettingskosten en herstelbetalingen op dezelfde wijze
als de Sovjet-Unie dat had gedaan. Zoals hekend, hebben de Russen de
bezettingskosten besnoeid, zullen zij met ingang van 1 Januari de her
stelbetalingen kwijtschelden en 33 fabrieken aan de Ooslduitsers over-
dragen. Het zou, volgens Grotewohl, wenselijk zijn, dat de Amerikanen
een dergelijke beslissing vóór de algemene verkiezingen van 6 Septem
ber bekend maken.
LIET is een belediging, aldus ging
Grotewohl voort, te zeggen, dat de
Sovjet-Unie Oost-Duitsland wil bols-
jeviseren. Het Duitse volk zou er over
beslissen zonder buitenlandse tus
senkomst hoe Duitsland er in de
toekomst uit ziet.
Ue Amerikaanse luchtmacht be
schikt over een bommenwerper die
een straaljager in zijn bommenruim
kan meevoeren, hem in de vlucht kan
loslaten en hem, eveneens in de
vlucht weer kan opp'kken, aldus bleek
uit gisteren door de Amerikaanse
luchtmacht gepubliceerde foto's.
De bommenwerper is een B-36. uit
gerust met zes zuigermotoren en vier
straalmotoren. De straaljager is een
F-84 „Thunderjet".
Op de foto's wordt een Thunderjet
in het bommenruim van een B-36 af
gebeeld. Op andere foto's wordt ge
toond hoe de straaljager de bommen
werper nadert en op welke wijze hel
toestel in de vlucht in het bommen
ruim wordt opgetrokken
Voor de motor van de „Thunderjet'
wordt aangezet, laat men het toestel
eerst onder de romp van de bommen
werper zakken.
Het Amerikaanse departement van
Defensie deelde indertijd mede, dat
zowel de B-36 als de F-84 de atoom
bom kunnen meevoeren. Ook zijn beidt
toestellen uitgerust voor het tanker
tijdens de vlucht.
Sprekend over de jongste Sovjet
nota over Duitsland, zeide Grotewohl,
dat zijn regering bereid is tezamen
met de Westduitse regering een voor
lopige regering voor geheel Duitsland
te vormen ter voorbereiding van een
vredesverdag. Ook wilde de Oostduitse
regering wel een gezamenlijke rege
ring met beperkte taken, zoals het
voorbereiden van verkiezingen in ge
heel Duitsland, accepteren.
Grotewohl deelde mede, dat de ex
ploitatie van de uraniummijnen in
Oost-Duitsland, die tot dusver door de
Sovjet-Unie alleen geschiedde, voort
aan in handen van de Russen en de
Duitsers gezamenlijk op „basis van
gelijkheid" zou zijn.
Vice-premler Otto Nuschke zeide,
dat de Russische mededeling in 195p,
dat de Sovjet-Unie slechts krijgsgevan
genen vasthoudt, die wegens oorlogs
misdaden veroordeeld zijn, 'volkomen
juist' was. Volgens de mededeling was
het aantal 13.000. Nuschke noemde
andere cijfers van Westduitse zijde,
die het aantal krijgsgevangenen in de
Sovjet-Unie op minstens 100.000 vast
stellen, „leugens".
DOLITIEKE waarnemers in Oost-Ber-
lijn waren van mening, dat de
uitlatingen van Grotewohl met betrek
king tot de vrije beslissing van het
Duitse volk over zijn toekomst en de
ontkenning van de bolsjevisering van
Oost-Duitsland de terugkeer betekenen
van door meer burgerlijke politici
aangehangen opvattingen over de poli
tiek in Oost-Duitsland.