P1ASTER-SCHANDAAL KRIJGT
OMVANG VAN LAWINE
De kunstmatige aanvoer van water
vergt geweldige bedragen
Ministers en ambtenaren „verdienden"schatten
aan de dood van Frankrijks zonen
Tragisch einde
vanvliegende
schooljongen
BANKEN EN GROTE FIRMA'S HADDEN BELANG BIJ
TE HOGE WISSELKOERSEN
DE CIJFERS: Per dag werden, ongeveer zeven jaar lang, 400 a
500 millioenen francs uitbetaald! Het verlies bedroeg naar ra
ming, uit de Staatskasalleen ongeveer 100 milliard francs
per jaar. Dat is over zeven jaar, laat ons de koers wat makkelijk
nemen, een slordige zes milliard gulden. En dat is het financiële
verlies. Maar ook mensenlevens raakten verloren.
Franse volk betaalde modernisering
van leger der communistische
Vietminh-rebellen
Is „keizer" Bao Dai de
grootste jakhals?
JACQUES DESPUECH
moedig idealist
Het vijfde werelddeel op het eerste gezicht
Hinderpalen even enorm als mogelijkheden en afstanden
99
Lars Ove maakte serie
gewaagde vluchten
ZATERDAG 21 NOVEMBER 1958
^EvolAgSóïdRaliSeheent !nd°"Ch'na Vóór de Japanse bezetting was de piaster waarde-
was 1 'piaster voor 10 francs N Va, s van P°st"Azie. De koers ten opzichte van de Franse franc
Na de Japanse bezet ting en (het-tegendeel is niet bewezen) waar-
kners vin niaster f "n V firma s die er belang bij hadden, bracht de Franse regering de
de oorW immer P ri 'Ians<; trancs- Natuurlijk hadden deze firma's belang bij deze koers, in
nfet na«? doc";werkend onder de J apanse bezetting, grof geld verdiend dat echter
j koers vast Hot 'on.v^old?" overgemaakt. Op de 25e December 1945 legde de Franse regering
rhi Minh sneeid SP<? °n Slnnen' en ket begon dan ook, ja, zelfs de communisten-leider Ho-
Chi-Minh speelde mee, maar toen men dat merkte was het telaat!
6 QtWnï -i a Waarde van de Piaster was namelijk niet 17 Franse francs, maar op zijn hoogst
8 a 9. Dat wil dus zeggen dat ook alwas de koers vastgesteld op 17 francs, ook al was het over-
!Ta «"r e^en e 'öers van 17 francs wettig en toegestaan, dat dan toch ergens vandaan op elke piaster
7 a 8 francs toebetaald werd, dat elke piaster 7 a 8 francs toeslag, „subsidie" kostte, dat de piaster
op de vrije rwarte markt 8 francs, maar op de wettige markt 17 deed, dat de zwarte markt ditmaal
niet du ut de r maar goedkoper was. En die 7 8 francs toeslag? Die werden door de S t a a t
betaald, die kwamen uit de zak van de belasting- betaler, van de Parijzenaar die de optocht van
kabinetten, elke twee maanden welhaast, gade slaat, de Parijzenaar die zijn voedselprijzen ziet
stijgen, de Parijzenaar die ziet dat al zijn regeringen, (en welk een tros is het al niet), van dit alles
op de hoogte zijn, maar er niets aan doen. Waarom niet? Er is niemand die het nog weet, maar
sedert het boek van Despuech verscheen is er een parlementaire onderzoekingscommissie ge
vormd die onlangs om enorme volmachten vroeg (en ze kreeg!) van de Nationale Vergadering, vol
machten die het mogelijk zullen maken zelfs ministers tot spreken te dwingen, want ook ministers
gaan niet vrij uit. De sneeuwbal rolt de helling af en wordt groter en groter, onafzienbaar is de
lijst van namen al, en nog is er geen klaarheid.
De heer Ho-Chi-Minh is nu niet direct een van de domsten, hij
zag dit alles eens aan en al spoedig deed ook hij mee, en verdiende
zelf dollars, veel dollars in korte tijd. In 1946 had Ho-Chi-Minh
16.000 geweren en een paar machine-geweren, mitrailleurs en mis
schien wat oud, afgedankt Frans en Japans veldgeschut. Nu heeft
hij, naar de laatste ramingen, ongeveer 700.000 moderne geweren,
mitrailleurs, luchtdoelgeschut, anti-pantsergeschut en de modernste
veldartillerie. Voor deze wapens is door de Franse regering, zijn
doodsvijand, voor de helft in de kosten bijgedragen. Communisten
leider Ho-Chi-Minh is een linke jongen. Dat Franse jongens
in massa worden kapot geschoten met deze wapens b e g r ij p t de
Franse regering ook wel, maar zij doet niets, en daarom schreef
Jacques Despuech zijn boek.
MAARSCHALK de Lattre de Tas-
signy, Frankrijk's nationale held.
heeft geprotesteerd tegen deze han
del, het hielp niet En ondertussen
werd verdiend, de s. eine mannetjes
kwamen op zuiver verdiende maand
salarissen van 6000 a 8000 gulden,
de groten verdienden eenzelfde be
drag per dag.
Onder de kleinen vinden wij het
voorbeeld van Majoor Bellon ad
ministratief officier van het troepen
schip „Pasteur", dat tussen Marseille
en Saigon op en neer vaart met troe
pen die naar de oorlog worden ge
zonden. Iedere soldaat die in Mar
seille aan boord komt wordt, voor
Ïiassagieren in vreemde havens en
aatste inkopen, een klein bedrag in
sterling en dollars toegewezen. Dit
geld kunnen ze aankopen tegen hun
eigen soldij. De meeste soldaten ech
ter hebben hun soldij allang opge
maakt op de avond voor ze aan
boord gaan. Er blijft in de kas van
Majoor Bellon dus een bedrag in
bankpapier liggen. Deze dollars, wer
kelijke waarde 25 piasters (inkoop
op de zwarte vrije markt), brengen
in Saigon bij zijn vriend de heer
Francini, eigenaar van hotel Con
tinental, 50 piasters op. Want mijn
heer Francini, die goede relaties on
derhoudt met de deviezenafdeling van
de Franse Koloniale Administratie,
mag zoyeel hü wil naar Parijs over
maken.
Wanneer Majoor Bellon nu in
Marseille terugkeert is zijn kapitaal
verviervoudigd, en de volgende reis
gaan er weer meer zwarte dollars,
op de Franse markt gekocht a raison
van 25 piasters, ter verkoop in Sai
gon voor 50 piasters, mee. Buiten
natuurlijk nog de scheepskas, die wel
weer vol zal blijven, want de jon
gens die naar het „grote onbekende
en wellicht naar ae dood, vertrek-
BAO DAI
weelde voor piasters
Parijs. De heer Pignon, vroeger hoge
commissaris van Frankrijk voor In-
do-China is hierbij i ■trokken, ever,-
als vele ambtenaren van de Kolo
niale Administratie in Saigon.
De Commissie onderzoekt nu.
De Commissie ontmoet meer
zwijgen dan een doofstomme in
een volksmenigte, maar de com
missie is ook kwaad geworden,
en zal zich met geen kluitje in
het riet laten sturen. Toen Des
puech een jaar of iets langer ge
leden in Parijs arriveerde vond
hij ook zwijgen, telefonische be
dreigingen en aanlokkelijke geld
sommen. De President van de
Republiek ried hem te zwijgen,
eerste minister Pinay liet hem
lang anti-chambreren en ont
ving hem tenslotte niet, parle
mentsleden negeerden hem, maar
tenslotte zette Despuech door en
schreef, oh ironie: op raad van
Edouard Daladier, zijn boek. En
nog is hij niet zeker of hem geen
gevaar dreigt, nog kan hij „een
verkeersongeluk" krijgen, maai
de regering Mayer heeft, ge
dwongen door de publieke opi
nie, de koers van de piaster om
laag gebracht. De eerste stap is
gezet. De tweede stap was het
instellen van de enquêtecommis
sie uit de Nationale Vergadering
DE SNEEUWBAL ROLT sneller en
sneller, verhoor volgt op verhoor.
Buitengewone volmachten, buiten de
regering om verkregen van de Na
tionale Vergadering, dwingen Minis
ters hun ambtsgeheim, waarachter
men zich verschool, op te heffen.
Despuech toont met overtuigend be
wijsmateriaal aan dat alleen al in
1949 Keizer Bao-Dai en zijn familie
221 millioen francs naar Frankrijk
overbrachten. Zelfs Monasterio is
overtroffen! De winst van firma's
steeg van twee milliard francs in
1949 tot 11 milliard in 1951!
Terwijl Monasterio, ongestraft voor
wapenhandel tegen het eigen land,
vrij rondloopt en van zijn rente
leeft; terwijl Keizer Bao-Dai (de
zelfde voor wie onlangs in Haarlem
de „Ville de Saigon" van stapel liep,
door zijn vrouw gedoopt) aan de
Rivièra rijk leeft; terwijl Ho-Chi-
Minh in de natte, vochtige, onge
zonde jungle van Indo-China sol
daten en partisanen traint om Fran-
[£OR7\E TUD GELEDEN ver
scheen in Parijs een boek, „Le
trafic de piastres," (Edition deux
Rives), dat de Franse openbare
mening schokte, dat een aan
klacht bevatte tegen Franse re-
gerings-beambten, tegen Bank
directeuren, tegen hooggeplaatste
Franse officieren en zelfs tegen
Keizer Bao-Dai, en functionaris
sen van diens regering. Schrijver
van dit boek is Jacques Despuech,
vroeger ambtenaar van de kolo
niale administratie in Vietnam,
Saigon.
Jacques Despuech is idealist en
strijder. Duizenden soldaten die
het gevaar lopen te sneuvelen in
de Indo-chinese campagne staan
achter hem.
NAAMLOZE FRANSE SOLDATEN
sneuvelen kan ook zonder
piasters
se soldaten te doden met door de
Franse schatkist half betaalde wa-
Sencn, en terwijl Frankrijk met dui-
elijk steeds groter tegenzin de
strijd daar voortzet; terwijl dit
alles gebeurt vraagt onze democra
tische wereld zich toch nu zo lang
zamerhand wel af waartoe die oor
log dan wel dient, daar in Indo-
China. Wie hier het grootste belang
bij heeft.
Er is echter, buiten al deze
verwarring van misdaad en cor
ruptie en onnodig gevloeid bloed
één goed ding te zien: nóg is het
mogelijk in het democratisch
staatsbestel dat één man, Jac
ques Despuech, er in slaagt, te
gen het zwijgen en de zwijggel
den, tegen deze vuile corruptie
in, zijn stem te verheffen en ge
hoor te vinden, ja zelfs al de
eerste resultaten te boeken.
Dat was in het land van Ho-
Chi-Minh, van Mao-tse-tung, van
Malenkow niet mogelijk geweest.
Nóg corrigeert de democratie
zichzelf, zelfs in Frankrijk, zelfs
in koloniale landen. Niet té lang
heeft Jacques Despuech in de
woestijn geroepen; nu rolt de
sneeuwbal groeiend tot een la-
'wine. Wie zij in haar val zal
meesleuren, nog is het niet be
kend, maar dat Frankrijk bin
nenkort zal dreunen van de ex
plosie staat nu wel vast.
„Le trafie de piastres'', Edition
des Deuse Rives, Paris.
HO CHI MINH
wapens voor piasters
ken hebben peen behoefte aan geld.
Dat Majoor Bellon de communisten
wapens verschaft om hen te beoor
logen weten ze niet.
Het is namelijk zo gemakkelijk
in Indo-China, ook voor de com
munisten, om dit geld te verzen
den. Er is geen frontlinie, geen
staand leger aan communistische
zijde, alleen guerilla. En zij zijn
boeren overdag, rijstbebouwend
en stil bezig op het veld, maar
's nachts komt het geweer uit de
schuilhoek. En wie zegt dat die
nette bankier met die vele rela
ties geen agent is van Ho-Chi-
Minh? Men vraagt er in Indo-
China niet eens naar.
DAN IS ER het geval van Olivier
Monasterio, die het in het groot
deed. Deze verklaarde voor de Par
lementaire Commissie dat hij in
twintig maanden twintig millioen
schoon verdiend had. Hij richtte uit-
geverijen op, oude lompenhandels,
im- en exportfirma's bij de vleet, alle
met kantoren in Saigon en Parus,
alle ter dekking van die ene grote
handel: piasters.
Hij liep tegen de lamp toen hij
zich direct met wapens ging inlaten.
Een van Monasterlo's schepen, dit
maal geladen met springstoffen,
werd in Marseille in beslag geno
men. Bestemming: Ho-Chi-Minh.
Maar straf volgde niet, waarom
niet? Omdat overal, in alle lagen
van de hoofdstad, in de regerings-
bureaux beschermheren zitten, die
mee verdienen.
Jacques Despuech heeft nu nog
een cheque voor 300.000 piasters in
zijn bezit, getekend door Monaste
rio, als zwijggeld. Despuech heeft
de cheque niet geïnd, maar hij
woont nu zonder enige middelen m
TOOWOOMBA (Queensland), 4 November Deze
éne staat Queensland is groter dan 22 Noordameri-
kaanse staten tezamen. Je merkt dat niet als je in
Brisbane bent. Daar gaat het leven in een tamelijk
rustig tempo, kenmerk van subtropische en tropische
gebieden, voort. Vliegen over dit land of. het door
kruisen per auto zijn de enige mogelijkheden om een
begrip van de ontzaglijke afstanden te krijgen: van
Perth in West-Australië naar Adelaide in Zuid-
Australië vloog ik een volle nacht, van Sydney in
New South Wales naar Brisbane is ruim twee en een
half uur vliegen en dezer dagen legden we om
„even iets van het land" te zien ruim 350 mijl per
auto af, hetgeen ongeveer de afstand Amsterdam
Parijs is. Wanneer je aan zo'n tocht bezig bent, dan
besef je pas welk een hachelijke onderneming het is
£)E DARLING DOWNS kunnen ge
voegelijk het beste veeteeltgebied
van Queensland genoemd worden, ter
wijl grote stukken eveneens bij uitstek
geschikt zijn voor landbouw. In de
Queensland Agricultural Journal van
October 1897 kwam al een artikel voor
van de hand van een zekere John Ma-
hon, waarin deze constateert, dat de
droogte in de Darling Downs hij
schrijft uiteraard nog over „deze ko
lonie" zo groot kan zijn, dat de
koeien bij gebrek aan behoorlijke wei
den omkomen van de honger.
Dit jaar is voor de landbouw in dat
gebied al heel slecht geweest.. Er is
vrijwel geen regen gevallen. Ik heb
weinig of geen verstand van land
bouwzaken, maar men kan naar mijn
overtuiging nauwelijks van goede
grond spreken, indien vrijwel alle wa
ter eraan ontbreekt. Dit euvel heb ik
in bijna geheel Australië kunnen vast
stellen: men moet op kunstmatige
wijze water aanvoeren, hetgeen ontzag
lijke sommen gelds vraagt.
QL1NTONVALE is een vlek in de
buurt van het hart van Darling
Downs. Daar trof ik mevr uw Van
Straten uit Den Helder, schoondochter
van de bollenkweker Van Straten uit
Breezand. I" echtpaar leeft er met
het dochtertje Coby op een grote boer
derij, waaromheen 240 acres grond. Ze
hebben het goed. Zij hadden het geluk
al op de uitreis te vernemen, waar ze
terecht zouden komen. Dat gebeurt
lang niet met iedereen. Van Straten
zelf werkt precies van zonsopgang
tot zonsondergang.
Hij heeft grote plannen, want hij
heeft juist een stukje grond losgekre
gen, waarop hij gaat proberen wat
met „bollen" te doen- „De eerste zen
ding uit Noordholland zal nu wel on
derweg zijn zegt hij. Maar intussen
w(jst hij op het vee, dat tussen de
tarwe graast, omdat het toch niet is
opgekomen en de beesten anders niet
te eten hebben
Een land met geweldige mogelijk
heden, maar met ontzettende hinder
palen. Van Straten is een man, die ze
wel zal nemen. Maar hoeveel zijn er
zoals hij?
£)E HEER FEENSTRA uit Friesland
werkt op een nog groter boeren
bedrijf van de familie Lyne. Vijfhon
derd acres bouwland en weiden. Voor
zien van de modernste technische hulp
middelen. Mevrouw Lyne en het doch
tertje Anne fokken voor haar genoe
gen Arabieren. Ze zijn niettemin in
Australië beroemd geworden.
De emigratie-ambtenaar in Queens
land is een echte Tukker.. Hij stu
deerde in Groningen, ging naar Au
stralië, werkte als „drover" op een
boerderij dat is als Australische
cowboy houdt als geen ander van
het land en wil niets liever dan het
helemaal met goede Nederlandse boe
ren volzetten. Hij noemt zich handels
reiziger in emigratiegedachten, in
grond en in emigranten. Dat klinkt
nogal hard. En het doet Nederlandse
oren pijn!
Om die twee boerderijen te zien
hebben we gereden van Amsterdam
naar Parijs. Ik heb de hele dag niets
anders dan onnoemelijk veel stof ge
roken en bij wolken tegelijk naar bin
nen gekregen. De zon brandde on
barmhartig en de koeien konden el-
kaars ribben tellen.
een werelddeel in zes weken te „doen". Je hebt eigen
lijk een jaar per staat nodig.
Honderd jaar geleden was daar nog helemaal niets.
Het domein van de inboorlingen. Allan Cunningham
drong in 1827 in de Little Liverpool Range door en
hij ontdekte tussen de Mount Cordeaux en de Mount
Spicer de pas> die nu naar de vruchtbare vlakten
van de Darling Downs voert. Er staat op die pas een
zeer eenvoudig gedenkteken van ruwe steen. Zoals
zoveel eenvoudig en ruw is in Australië.
Maar boven op die bergen hoor je de wind fluiten,
daar zingen de vogels en kruipen de slangen en als je
geluk hebt kun je er de bekende Australische die
renwereld in het wild bewonderen. Maar het zat me
ook nu niet bepaald mee.
DIT LAND toch niet heeft is
die rijke, ook voor de leek opval
lende vruchtbaarheid van de Neder
landse bodem, in welk jaargetijde dan
ook: wanneer in de lente de gewassen
te rijpen staan en het gras zo door
zichtig groen lijkt; in de zomer, wan
neer de tijd van de wasdom is geko
men in de herfst, wanneer een gou
den gloed van een late zon over de
velden ligt.
Hier is het stof en droogte. De mens
hunkert na een paar mijl naar ren
koele dronk, maar je vindt zelfs geen
verfrissing in Allora, Wyreema of in
Toowoomba, waar de milkshakes toch
minstens even goed- zijn als in Bris
bane zelf.
Toch is Queensland een rijke staat.
Wij moeten namelijk niet vergeten,
dat geheel Australië eigenlijk nog in
de kinderschoenen staat. De wegen,
waarlangs mijn auto zich een weg
moest banen, waren niet meer dan
veesporen in een oneindig land..,,
IE RIJDT TERUG naar Brisbane. De
avond is allang bijna zonder sche
mering gevallen en het is bepaald
warm. Af en toe passeert er een auto.
Lichtjes van onbekende huizen in de
verte zijn er nooit. Het land is leeg.
De chauffeur vertelt over de laatste
moordzaak en over de paarderennen
om de Melbourne-Cup, die net die dag
in Melbourne zijn gehouden en waar
voor we een dodenrit maken, omdat
een goede Australiër de uitzending van
zulk een race nimmer zal willen mis
sen. De chauffeur had natuurlijk ver
loren.
Dan vertel je wat over Europa, na
dat de chauffeur gevraagd heeft, waar
Nederland eigenlijkt op lijkt. Leg dat
nu eens uit aan een Australiër, die
zoveel ruimte heeft, dat hij erin ver
drinkt..
„The Dutchman as migrant is doing
very well", zegt hij beleefd. Dat zal
wel, denken wij. Maar wij voegen
eraan toe, dat deze Nederlander over
een enorm aanpassingsvermogen moet
beschikken om dit harde leven op het
land, temidden van keiharde mensen,
te kunnen lelden.
(Speciale correspondentie).
FEN KLEIN BERICHT in de
wereldpers: - De 21-jarige
Zweedse sportvlieger, Lars Ove
Göransson, is met zijn vliegtuig
bij Damascus verongelukt. Ook
zijn vriend, de Lettische vluch
teling Fritz Conrad, kwam om
het leven. -
Met dit noodlottige ongeval
heeft een dramatisch leven een
dramatisch einde gekregen. Het
korte leven van Lars Ove be
stond uit een serie avonturen,
bij uitstek geschikt voor een
jongensboek of een film.
LARS OVE is altijd een waaghals
geweest. Toen hij nauwelijks
achttien was, begon zijn vliegers-
bloed zo te koken, dat hij in de
zomervacantie naar Engeland ging
om een toestel te kopen. Hij kocht
een oud militair schooltoestel voor
3000 kronen.
Met dit „karretje" begon hij de
terugreis via Frankrijk. Ergens tus
sen Londen en Parijs moest hij, we
gens benzinegebrek, een noodlanding
maken. Eenmaal weer in de lucht
kwam hij bijna in botsing met de
Eiffeltoren.
Alles zou verder goed zijn afge
lopen, als hij niet boven Denemar
ken in een vliegende sneeuwstorm
was geraakt, die hem weer naar een
stukje grond voor een noodlanding
deed uitkijken. Wonder boven won
der kwam hij ongedeerd op een
akker in Langeland terecht. De des
kundigen die spoedig ter plaatse
waren, vonden het een kras staaltje,
maar ze keken zeer bedenkelijk,
toen ze van Lars Ove's Franse avon
tuur hoorden. Terwijl de machine
werd gerepareerd, was Lars de ere
gast van een Deense boer.
Nog geen week later, op het laat
ste traject, werd het toestel een
onherkenbaar wrak. De derde nood
landing. waarbij Lars aan de dood
ontsnupie. vond plaats op het Zweed
se vliegveld bij Eslöv.
LARS OVE heeft verschillende
vliegtuigen gehad, die allemaal
kapot zijn gegaan. Ik verkoop al
les voor een vliegtuig, zei hij eens.
Op zekere dag vloog hij een inge
nieur, die zijn SAS-toestel had ge
mist, naar Zwitserland.
Weer een serie noodlandingen, on
der andere op een Amerikaans vlieg
terrein voor straaljagers. Ze wer
den, met machinepistolen in de rug,
naar de commandant gebracht. Toen
een en ander opgehelderd was,
mochten ze verder reizen. In Zwit
serland aangekomen en nadat hij de
ingenieur netjes had afgeleverd, be
sloot Lars Ove even naar het Ita
liaanse voetbal te gaan kijken. Wel
iswaar lagen de Alpen ertussen,
maar dat was geen bezwaar. Boven
dien was hij nu alleen. Het werd een
gevaarlijke tocht door de dalen, met
hoge bergen aan beide zijden, maar
het doel werd bereikt.
Op de terugtocht was het weer
tijd vpor een noodlanding, liefst
maar in de Alpen. Hij vond een
bergweide en slaagde erin zijn toe
stel aan de grond te zetten. Hij ver
gat de plaatselijke autoriteiten in te
lichten, zodat er enige tijd naar de
„zoekgeraakte piloot'' werd gezocht.
BIJ ZIJN ouderlijk huis (hij was de
schrik van de buurt en de daken,
waarover hij vaak heenscheerde)
had Lars zijn eigen kleine particu
liere vliegveldje. Hij woonde in het
plaatsje Vintne in de provincie
Skane.
De experts waren algemeen van
oordeel, dat Lars Ove een goed vlie
ger was, hoewel een waaghals. Zijn
grootste teleurstelling is geweest,
dat hij werd afgekeurd voor de
luchtmacht, naar men zegt „omdat
men daar geen onnodige risico's
wilde nemen."
Lars Ove heeft, tussen de vlieg
bedrijven door, ook nog een arm
moeten missen. Hij heeft onlangs
een motorongeluk gehad. Na de am
putatie van een arm werd zijn
Zweedse vliegcertificaat ingetrok
ken. Hij ging toen op een Engels
brevet vliegen. In Engeland z;jn de
bepalingen namelijk niet zo streng
als in Zweden. Zijn stuurinrichting
werd speciaal voor één hand ge
schikt gemaakt.
Een half jaar geleden kocht Lars
Ove een oud Klemm-vliegtuig. Daar
mee ondernam hij de luchtreis, die
hem noodlottig is geworden. De tocht
ging van Engeland naar Frankrijk en
Spanje, en vandaar langs de Noord-
afrikaanse kust en Egypte naar Da
mascus. In de omgeving van deze oude
stad stortte Lars Ove naar beneden.
Dit was het even tragische als drama
tische einde van de vliegende school
jongen.
I
I
I I
