Stad en omgeving
Probleem ouderen en jongeren
ook bij Marine urgent
Comité „Tuinverzorging" gaat
wedstrijd organiseren
Nederlands Bijbelgenootschap
in Den Helder jubileert
Goede geest even belangrijk
als materiaal en training
Ereplicht tegenover
het nageslacht
HEIDERSE COURANT
Clematisstraat 4
Den Helder goed
beschermen
Tentoonstelling in de
Lutherse kerk
Weerbare vloot een absolute noodzaak
Agentschap
Tussen Haaks en Kuit je
Welkom initiatief van Museum-bestuur
De Helderse Gemeenschap
verleent medewerking
Miniatuur-standbeeld van De Ru yter
Conclusie Eerste Kamer
Fa. J. Beemsterboer
Keizerstraat 15 Tel. 2626
Het altijd nieuwe Boek
Maandag bijeenkomst in de Bethelkerk
On de rzee boo tjager
Holland" gaat
proefvaart maken
ZATERDAG 13 FEBRUARI 1954
„E3h wordt", zei majoor-schrijver F. Radema eens op een vergadering
van de VBZ. „tegenwoordig steeds over het jeugdprobleem gesproken,
maar de jeugd heeft helemaal geen problemen. Het zijn veeleer de
ouderen, die met het probleem zitten". Dit was een waar woord, aldus
majoor-schrijver F. L. Weesing in het Algemeen Marineweekblad van
gisteren, want de jeugd en speciaal onze marinejeugd zit vast niet zo
in de problemen als men misschien wel zou veronderstellen. Zeker, er
wordt tevoren terdege overwogen of het raadzaam zou zijn de marine
te verwisselen voor een passende burgerbetrekking, zoals dat dan in de
sollicitatiebrieven heet.
LIET VERSCHIJNSEL is echter in het
geheel niet nieuw, want hetzelfde
zagen we reeds gebeuren, toen de
scheepvaart nog betrekkelijk jong was.
Overlopen naar de meest biedende, ten
einde meer persoonlijk voordeel te trek
ken. Indertijd zagen velen er zelfs voor
deel in om naar de Duinkerker kapers
over te lopen, omdat die van de Staten
een „mindere fouragie ende vertier"
'hadden te bieden.
Na iedere oorlog en na de mobili
satie 1914-1918 zien we hetzelfde ver
schijnsel optreden. Er werd herbouwd
en de bedrijven, die tot nog toe slechts
sluimerend hadden voortbestaan, leef
den op met een ongekende energie, de
personeelsmarkt finaal leegkopend. Het
leger en de vloot konden eenvoudig niet
aan bod komen en zagen zich genood
zaakt behoorlijke premiën in het voor
uitzicht te stellen. Aan de andere kant,
toen het aanbod van personeel groter
werd, was men er als de kippen bij,
eerst de premiën te laten vervallen en
later zelfs de vrije plunjezak. Het blijkt
dus, dat men zijn bakens verzet, al naar
het getij verloopt.
Niettegenstaande dat, zijn er toch al
tijd mensen geweest die hun roeping
trouw waren en onze oorlogsschepen
bleven bemannen, hoe verlokkend de
burgerpet ook mocht roepen. Niet altijd
is deze trouw beloond. Mien denke
slechts aan hên, die in de jaren veer
tien en kort daarna werden gepension-
neerd. Evenals zij, die voor de oorlog
de dienst met pensioen verlieten, had
den ze het financieel erg moeilijk. Er is
inmiddels reeds veel verbetering geko
men, maar vele oud-officieren en sche
pelingen zien nog reikhalzend uit naar
de beloofde verbeteringen.
Opgelost in de burgerstand
JN DE ACHTER ons liggende weken
heb ik vele mensen gesproken, die de
marine verlieten en bij een baas of in
een vrij beroep zijn gaan werken, maar
weinigen waren volmaakt tevreden.
Sommigen kwamen er openlijk voor uit,
dat ze het een hopeloze opgave vinden,
reeds nu te weten wat ze over tien ja
ren zouden doen. Anderen zeiden
schuchter, dat ze niet graag terug wil
den, maar bekeken met een niet te mis
kennen hunkerende blik mijn uniform.
„Nee jongen", dacht ik bij mijzelf, „je
mond spreekt anders dan je hart". Als
je van kind af in de marine bent opge
groeid, dan valt het niet meer mee om
over te schakelen. Je had in de marine
een zeker aanzien en nu ben je verzon
ken in de grauwe massa, als een onbe
kende eenzame ziel.
Heel anders was de aanblik van hen,
die wel gebleven zijn. Het is zo goed
merkbaar, dat zij door hun dagelijkse
omgang met jongeren zelf jeugdig zijn
gebleven. Natuurlijk hebben zij ook hun
zorgen. Leeftijd en rang hebben hun
grote verantwoordelijkheid op de
schouders gelegd en de jaren zijn hen
op het gezicht te lezen. Uit ondervin
ding weet ik, dat ook zij ellendige pe
rioden bij de marine hebben meege
maakt. Laten we eerlijk zijn, de tijd bij
het eskader in de Oost was zwaar en
ook wij hebben de marine dikwijls ver
vloekt.
Maar toch waren we trots op onze
hoge mate van geoefendheid. De oorlog
heeft dat bewezen en in schier alle door
buitenlanders geschreven boeken en ge
schriften, wordt daarvan getuigd.
Toen kwam de jeugd
JSJA DE ORLOG zagen we een marine
optreden, waarvan de schepen be
mand waren met mensen die de vloot
maar het liefst zouden hebben verlaten,
ware het niet, dat de marineleiding
zulks niet toestond.
In die tijd deed de jeugd haar in
trede. Ontredderd door de achter ons
liggende oorlog, vergiftigd door de toen
heersende geest. Het is allemaal zo be
grijpelijk, maar het is niet fair om nu
de jeugd de schuld te geven, dat ze de
marine niet begrijpt of niet begrepen
heeft. Dikwijls hebben de ouderen hun
Particuliere toestanden veel zwarter af
geschilderd dan zij in werkelijkheid wa
ren. De jeugd kende de moeilijkheden
h®r gepensionneerden en nu al die
klachten van de nog actief dienenden,
dat was te veel. Mogen we het de jon
geren kwalijk nemen, dat zij zeggen:
„Dat zal mij niet gebeuren en voor het
zover is zal ik even uitstappen".
Het gevolg hiervan was, dat de vloot
onbemand raakte en dat de marinelei
ding met het probleem zat. Afgezien
van het feit, dat een kwartiermeester
voor Nieuw-Den Helder:
en een bootsman tegenwoordig harder
moeten werken dan vóór de oorlog een
matroos eerste klas, verliest de vloot
aanmerkelijk aan gevechtswaarde. Ze
ker, er wordt tegenwoordig misschien
meer en intenser geoefend dan ooit,
maar wat worden we er wijzer van
wanneer een groot deel van de zo pri
ma geoefende mensen de vloot weer
verlaat, zodra er iets anders voor in de
plaats kan komen. Reken maar dat een
eventuele vijand precies weet wat er
te koop is. Ze zullen zich echter wel
twee malen bedenken als ze een behoor
lijk schip met een door en door ge
oefende bemanning tegen zich weten.
Juist daarin ligt onze kracht en de op
lossing van het jeugdprobleem.
Als wij ouderen naar waarheid dur
ven belijden, dat we het heus niet zo
slecht hebben en dat de marine ons een
goede levenspositie heeft verschaft, dan
zal dat de jongeren moed geven te
wachten op de nu soms lang uitblijven
de promotie, die, naarmate er meer per
soneel bij de marine komt vanzelf ook
beter zal worden. Met een handig
vrouwtje aan je zijde kun je toch als
korporaal de trotse bezitter van een
keurig gezinnetje zijn? Persoonlijk ken
ik matrozen der eerste klasse die ge
huwd zijn en je kunt bij ze komen.
„Rijk zul je bij de marine niet wor
den", zei luit.-admiraal C. E. L. Hel-
frich bij zijn afscheid, maar het geluk
is niet aan normen gebonden. Mooi is
de vreugd van het weerzien en waar je
op de wereld komt, overal zie je je
vrienden weer. Je gaat van hen houden,
dikwijls meer dan van je eigen broer
en telkens en overal zie je ze weer. Zij,
die dit lezen weten wat ik bedoel. Het
laat zich niet in woorden uiten. Maar
juist op 'hen komt het aan.
Zij hebben de schone taak de jonge
ren deze liefde voor de vloot en haar
bemanning aan te leren en de moeilijke
plicht om hun dierbaar werk aan de
jeugd over te dragen. Slechts indien de
ouderen er in slagen hun liefde voor
de marine (die ze ontegenzeglijk be
zitten) over te dragen en de jongeren
te overtuigen, dat het een absolute
noodzaak is, dat wij een weerbare vloot
aan het nageslacht overgeven, zullen
alle problemen van de baan zijn.
Dan zal de vijand weten dat de vloot
goed is bemand met mensen, die be
reid zijn om voor elkaar te sterven,
omdat de oude geest van liefde is
weergekeerd. Pas dan zullen zij, die
alle verschrikkingen van de oorlog aan
den lijve hebben ondervonden, kunnen
zeggen: „Goddank, dat zal mijn kin
deren niet overkomen".
Hr Ms fregat Johan Maurits is gis
termiddag om drie uur, gesleept door Hr
Ms Orkaan, en de Hector van de rederij
Wijsmüller in Den Helder aangekomen.
Hr Ms onderzeeboot O 27 is giste
ren naar Rotterdam vertrokken.
HET DOET MISSCHIEN EEN BEETJE vreemd aan, in het hartje
van de winter het onderwerp Tuinverzorgingaan te snijden, maar
het is nu eenmaal zo, dat ook op dit gebied het spreekwoord geldt:
regeren is vooruitzien. Niemand zal ontkennen, dat ivat de verzorging
der tuinen betreft nog veel in Den Helder te verbeteren valt. Eén van
de oorzaken hiervan is het vrij sterke bevolkingsverloop, waardoor
vele stadgenoten zich de moeite besparen, voor een paar jaar tijds
veel zorg aan hun tuin te besteden. Zij accepteren daarbij het gemis
van de eenvoudige menselijke vreugde over het bezit van een eigen
weEonderhouden tuin. De gemeentelijke Plantsoendienst verricht in
deze voorbeeldig werk en er zijn gelukkig ook tal van particulieren,
die ervoor zorgen dat hun tuin een keurig en aantrekkelijk aanzien
heeft.
Nu heeft zich, om het onderhoud van
de voortuinen in Den Helder te stimu
leren, onder auspiciën van het Museum
bestuur, het comité „Tuinverzorging"
gevormd, onder voorzitterschap van de
directeur van Openbare Werken, jhr.
ir. S. Laman Trip. Als secretaris fun
geert de heer D. J. Harder, Singel 32.
Het comité „Tuinverzorgjing" heeft
zich tot taak gesteld, bij te dragen tot
het algemene aanzien van de stad door
een betere aanleg en een zorgvuldiger
onderhoud der particuliere tuinen waar
Leerlingen uit de schilderswerkplaats van de Rijkswerf hebben dit
uit lood gegoten model van een miniatuur-standbeeld van De
Ruyter vervaardigd naar een uit vet gemodelleerd werkstuk, dat
werd vervaardigd door een slager te Domburg. Deze heeft het
aangeboden ter plaatsing aan boord van Hr Ms kruiser „De
Ruyter". Het model weegt honderd kilogram.
nodig en waar mogelijk te bevorderen.
Welnu, de heer A. S. van der Lijn van
de gemeentelijke Plansoendienst zal
voortaan elke maand in het mededelin
genblad van de Helderse Gemeenschap
een artikeltje schrijven over de aanleg
en verzorging van tuinen, waarbij hij
het verloop der jaargetijden hoopt te
volgen.
Den Helder is namelijk ook op dit ge
bied enigszins een „buitenbeentje", daar
algemene landelijke richtlijnen hier niet
gelden. De invloed van wind en zee is
hier te groot. Wij mogen dus van de
heer Van der Lijn waardevolle advie
zen verwachten.
Verder ligt het in de bedoeling, wed
strijden te organiseren in de tijd dat de
tuintjes er het mooiste bij liggen. De
stad zal hiertoe in zeven wijken worden
verdeeld. De tuinen van de deelnemers
zullen enige malen per seizoen worden
gekeurd door een commissie van des
kundigen. Nadere bijzonderheden kan
men spoedig tegemoet zien.
Volledigheidshalve geven wij nog de
samenstelling van het comité: jhr ir S.
Laman Trip, D. J. Harder, mej. E. S.
Held, mevr. B. Beekhuis van Till-Jonk-
hoff, mej. J. de Vries, H. J. A. Baart, J.
Groot, J. Hendrikx, A. S. van der Lijn,
J. H. Smith, J. van Twisk, K. de Wolff
en H. Wullems.
RLIJKENS het voorlopig verslag der
Eerste Kamer over de begrotingen
1954 van Oorlog en Marine zouden
vele leden in overweging willen ge
ven, een der grotere oorlogsschepen,
die nu van de sterkte kunnen worden
afgevoerd, voor detachering in de
Nieuw-Guinese wateren te bestem
men. Zij spraken voorts de hoop uit,
dat de beide in dienst gestelde krui
sers zo spoedig mogelijk voorzien
zouden kunnen worden van een vuur-
leidingsapparatuur. Verontrust waren
enige leden over het feit, dat de
„Karei Doorman" voor modernisering
enige tijd uit de dienst genomen moet
worden. Verscheidene leden verklaar
den niet te kunnen instemmen met
het voornemen Hr Ms „Tromp" en
„Heemskerk" als logementsschepen te
bestemmen. Ook werd de vraag ge
steld of wel voldoende aandacht wordt
besteed aan de wijze van bemanning
van de kruisers.
Verscheidene leden bepleitten, dat
bij het ontwerpen van plannen ter
bescherming tegen een strategische
overval bijzondere aandacht zal wor
den geschonken aan de beveiliging
van de marinebasis Den Helder. Enige
leden vroegen tenslotte, of de minister
althans bereid is, de meest recente
gegevens, waaronder Japanse gege
vens, over de slag in de Javazee te
publiceren.
2 JAAR VERZEKERD TEGEN VERLIES EN DIEESIAl
(Advertentie. Ing. Med.)
COLLECTE
A AN Gradus is het volgen
de bericht: „Het valt niet
te ontkennen, dat geduren
de een straatcollecte velen
een speldje kopen om er
verder van af te zijn, vaak
zonder zich te realiseren,'
waarvoor of voor wie men
geeft. De bijdrage is slechts
een „afkoopsom". De ge
dachte van het vrijwillig
en graag bijdragen aan het
doel is hieraan vreemd.
Toch moeten wij niet ver
geten, dat het liefdadig
heidswerk in ons land ge
baseerd is op het verstaan
van de burgerplicht, waarbij
de sterke de zwakke helpt'
Hiermee wordt ingeleid
een huis-aan-huis-collecte,
die op Maandag 15 Februari
begint en op Zaterdag 20
Februari met een straat-in
zameling wordt besloten.
Er worden speldjes ver
kocht ten bate van 2500
kinderen, die als slachtof
fers van een mislukt ge
zinsleven worden verpleegd
in de Heldring ge stichten te
Zetten, Stichting Hoender-
loo te Hoenderloo, Martha-
stichting te Alphen aan de
Rijn, Stichting Ned. Met-
tray te Eefde, Weesinrich
ting Neerbosch en Stichting
Va'lkenheide te Maarsber-
gen.
Gradus weet, dat hier
prachtig werk wordt ver
richt. Er zijn gevallen be
kend, van peuters die half
bevroren op een zolder
werden gevonden, achter
gelaten door een „moeder",
die aan drank was ver
slaafd. Om over de rest nog
maar te zwijgen. En zulke
kinderen worden geholpen,
en hoe!
14ET is misschien aan wei
nigen bekend, dat er bij
zondere relaties bestaan
tussen Nederland en West-
Australië, die al dateren
van voor de tijd dat de
grote Nederlandse emigra
tie naar Australië begon.
Tijdens de oorlog was
een aantal Nederlandse Ma
rine-officieren in West-
Australië gestationneerd en
twaalf hunner, die er huw
den, hebben zich na ontslag
uit de dienst definitief te
Perth en omgeving geves
tigd. Drie jaar geleden nam
de echtgenote van één van
deze mannen, mevrouw
Ruby de Jong-Gubgub, het
initiatief tot het oprichten
van een Hollands-Australi
sche club, en op de eerste
bijeenkomst ten huize van
de familie De Jong waren
al twaalf personen aanwe
zig. Sindsdien is het aantal
Nederlanders onder wie
ook weer oud-marinemen
sen, in West-Australië zo
toegenomen, dat het leden
tal van de club verleden
jaar was gegroeid tot 26.
Op de bijeenkomst, verle
den maand ten huize van
mevrouw Fokke-Meijer te
Cottesloe gehouden, waren
zelfs 42 paren aanwezig.
Gradus vond het wel
aardig, u dit even te laten
weten.
SCHOOL
rjE heer D. L. Daalder, oud
directeur van de Middel
bare Meisjesschool te Ber
gen, is de man, ge weet dat
natuurlijk, die in deze, uw
eigen Helderse Courant
met jeugdige scholieren zo
veel interessante onder
werpen aansnijdt. Hij komt
nu naar Den Helder, op uit
nodiging van het Instituut
voor Arbeidersontwikke
ling, om in de zaal van El-
gawa aan de Jonkerstraat
(ingang Oranjestraat) te
IJSBAAN
IN een tweetal berichten is
er reeds op gezinspeeld,
dat op de Loodsgracht een
voortreffelijke baan in ge
reedheid is gebracht voor
onze schaatsliefhebbers. Dit
is het werk van de heer J.
van Brederode, die zelfs
voor een behoorlijke ver
lichting heeft zorg gedra
gen. Hij heeft hiermee aan
getoond, in het algemeen
iets voor de schaatssport
over te hebben. Hij geeft
namelijk niet alleen zijn
energie, maar bovendien
zijn eigen (dure) stroom.
Uw Gradus, die heeft ver
nomen wat de Friezen alle
maal verzetten om fraaie
banen te hebben, heeft nu
toch bewondering voor het
■werk dat aan de Loods
gracht wordt verricht. Hij
weet niet hoelang er nog
geschaatst zal kunnen
worden, maar vanavond in
elk geval wel. Want de ver
lichting zal weer branden!
FEESTEN
K[U van voetbal geen spra
ke is en er nog geen
voorspellingen en dergelijke
kunnen worden gedaan,
heeft men in „de Roodjak",
het clubblad van HRC, eni
ge ruimte besteed aan de
feestagenda. Die is nogal
uitgebreid, want behalve het
(vier en dertigste) jaar
feest van de vereniging
krijgt men het eerste lus
trum van de supportersver
eniging „Rood-Wit" te vie
ren.
Op Zondag 7 Maart gaan
de feestelijkheden van start
met een avond van het Trai
ningsfonds in Formosa,
welke door „Lach en Ver
geet" wordt verzorgd. Al
leen leden van het Trai
ningsfonds hebben hier toe
gang. Op Zaterdag 3 April is
in Casino het Rood-Wit-
feest, waaraan luister zal
worden bijgezet door het
Langedijker Cabaretgezel
schap. Voor leden van HRC
brengt Rood-Wit op Zondag
4 April in Formosa een soi-
rée.
Op Vrijdag 28, Zaterdag
29 en Zondag 30 Mei, Gra-
dianen, geeft de Amuse
mentsafdeling van HRC een
feestavond van zichzelf, zo
als dat jaarlijks geschiedt.
Als gewoonlijk is de eerste
avond voor de jeugd van de
vereniging.
ARBEID
J-JEEFT men de mogelijk
heid al eens onder het
oog gezien, naar Luxem
burg te gaan en daar aan
het werk te slaan? De di
recteur van het Gewestelijk
Arbeidsbureau te Den Hel
der berichtte, dat enkele we
ken geleden een aantal
landbouwbemiddelaars van
de Gewestelijke Arbeidsbu-
reaux een werkbezoek aan
dit land hebben gebracht
om te onderzoeken, of daar
wellicht Nederlandse land
arbeiders kunnen worden
tewerkgesteld.
HET NEDERLANDS BIJBELGENOOTSCHAP, waarvan de afdeling
Den Helder volgende week het 125-jarig bestaan viert, kan bogen op een
zeer grote „goodwill". Da:t is het afdelingsbestuur gebleken bij de
voorbereiding van het jubileum, waaraan zoals reeds gemeld de
tentoonstelling „Het altijd nieuwe Boek" wordt verbonden. Verschil
lende kerkgenootschappen verlenen hun medewerking, terwijl ook het
gemeentebestuur en de onderwijswereld zeer belangstellend tegenover
dit jubileum staan. Maandagavond om acht uur wordt in de Bethel
kerk aan het Julianapark een herdenkingsbijeenkomst gehouden. De
tentoonstelling wordt Dinsdagavond om acht uur in de Lutherse kerk
aan de Wezenstraat geopend.
In de herdenkingsbijeenkomst worden
korte toespraken gehouden door de ge
reformeerde predikant ds J. Hartkamp,
de Nederlands-hervormde predikant ds
J. Borghardt, de Lutherse predikant dr.
J. A. Stellwag, pastoor E. Wijker van
de Oud-Katholieke kerk, de Doopsge
zinde predikant ds J. J. J. van Sluijs en
kapitein P. Vons van het Leger des
Heils. Zij zullen elk een aspect van het
zegenrijke werk rondom de Bijbel be
lichten.
Medewerking wordt verleend door
het Christelijk Mannenkoor, de gerefor
meerde zangvereniging „Halleluja", het
Nederlands-hervormd kerkkoor en het
Luthers kerkkoor. De koorzang wordt
geleid door de heer N. Akkerman, het
orgel wordt bespeeld door de heer G.
van der Kuijl.
De gelegenheid tot feliciteren wordt
Dinsdagavond geboden bij de officiële
opening van de tentoonstelling in de
Lutherse kerk. De opening wordt ver
richt door de christelijk-gereformeerde
predikant ds. I. van der Knijff. De ex
positie „Het altijd nieuwe boek" is van
Dinsdag- tot en met Vrijdagavond van
half acht tot tien uur voor het publiek
toegankelijk, en bovendien van Woens
dag- tot en met Vrijdagmiddag van half
drie tot half zes. Iedere avond om negen
uur wordt de filmstrook „Een nieuwe
Bijbel?" vertoond. Collectief bezoek
voor scholieren e.d. is mogelijk na tij
dige afspraak.
Gradus vernam daarom
trent, dat in Luxemburg op
het ogenblik een vraag be
staat naar ongeveer twee
honderd en vijftig van deze
krachten, en dat de algeme
ne voorwaarden gunstig zijn.
Gegadigden moeten min
stens achttien jaar zijn en
geheel of gedeeltelijk be
kend met landbouwwerk-
zaamheden, terwijl voorts
een contract voor een jaar
moet worden aangegaan.
Men kan zich aanmelden bij
de arbeidsbureaux, waar
tevens nadere inlichtingen
zijn te verkrijgen.
TAFEL
|JW Gradus, die van de
tafeltennissport houdt,
betreurt het, dat hiervoor
betrekkelijk weinig belang
stelling bestaat van de zijde
van toeschouwers. Men kan
dit verzuim morgen in Ca
sino goed maken, want IVA
organiseert door een groot
C.-tornooi. Er is geen voet
bal, dus.... De strijd be
gint om tien uur. De finales
vangen 's avonds om half
acht aan!
Dit avondlijk stemmingsbeeldje maakte onze fotograaf
bij de Koopvaardijschutsluis. Sluiswachter Luiten had
geduld genoeg om tijdens de tijdopname te poseren.
De onderzeebootjager „Holland", de
eerste van de serie van twaalf die in
Nederland wordt gebouwd, zal op 16
Februari 's morgens te tien uur zijn
proefvaart beginnen. Deze zal vermoe
delijk slechts enkele dagen duren.
De „Holland" behoort tot de provin
cie-serie van de a-klasse, die vier sche
pen omvat. De standaardwaterver-
plaatsing is 2160 ton, het machinever
mogen 32 zeemijlen per uur, de groot
ste lengte 111.30 meter, de grootste
breedte 11.30 meter en de gemiddelde
diepgang 3.86 meter. Het schip is be
wapend met vier snelvuurkanonnen
van 12 cm met een vuursnelheid van
ruim 50 schoten per minuut, die zowel
tegen zee- als luchtdoelen kunnen wor
den gebruikt. De bewapening ter be
strijding van onderzeeboten is verwant
aan het raketwapen. De „Holland" is op
11 April van het vorige jaar te water
gelaten.
Tot commandant is aangewezen kapi
tein-luitenant ter zee D. J. van Door-
ninck.
De Nederlandse kustvaarder Gruno
arriveerde gisteren uit Amstedam om een
deel over te nemen van de lading der
in de Binnenhaven liggende Hunze-boten.