GEZEGENDE OMWENTELING VAN NOVEMBER 1813.
DE
was ook de verschijning van den groothertog van Baden, die reeds
soo veler harten gewonnen heeft door zijn streven om het welzijn
■des volks te bevorderen.
Als een sprekend bewijs, in welk eeue hooge mate het ge
bruik der naai-machines zich uitbreidt, meldt men het volgende:
„Terwijl het getal der in de Noord-Amerikaansche Vereenigde
Staten vervaardigde naai-machines sedert 1853 een getal van 2529
beliep, bedraagt het tegenwoordig reeds meer dan 200,000. De
drie grootste naai-machines-fabrieken zijn die van Wheeler Wil-
son, van Singer Co. en van Grover Baker. De eerste heeft
er tot nu toe reeds ongeveer 85,000, de tweede en derde ieder
55,000 gemaakt. Wilcox en Gibbs hebben, sedert 1859, reeds
10,714 naai-machines zamengesteld.
Op dit oogenblik zijn ei' omstreeks een dozijn fabrieken voor
naai-machines in werking en eenige van deze hebben ettelijke mil-
lioenen dollars aan gebouwen en werktuigen ten koste gelegd. liet
grootste dezer établissementen is dat van Wheeler Wilson, te
Bridgeport, in Conneeiicut; hier worden 500 arbeiders bezig gehou
den, bij Singer Co. over de 400.
In weerwil der nationale verwikkelingen beweert men, dat dit
bedrijf goede reuten geeft, en zouden jaarlijks 70,000 naaimachines
gemaakt worden, terwijl men in staat is om er 100,000 te leveren.
■Sedert de eerste beschrijving en teekening van eene naaimachine in
de Scientific American gegeven werd, dat is sedert omtrent 13 jaren,
zijn er 358 Amerikaansehe octrooijen betrekkelijk naaimachines ver
leend. In Engeland zouden er 25,000 van die werktuigen in ge
bruik zijn.
De Biario de la Marino, van Havanna bevat dd. 26 Mei de
volgende inlichtingen omtrent het gebeurde vóór en in Puebla.
De Fransehe oorlogsstoomboot Le Barien, die van Vera-Crus is
aangekomen, brengt zeer gewigtige dépêches van generaal Forey
voor den keizer mede.
Den Ssten Mei beproefde generaal Coraonfort, die versterkingen
had ontvangen, de Fransche troepen in den rug aan te tasten.
Hij werd door generaal Bazaine totaal verslagen. Deze slag werd
bij San Lorenzo geleverd. Generaal Comonfort had 2500 man aan
gesneuvelden, verwonden en krijgsgevangenen verloren benevens
7 of 8 getrokken kanonnen en het grootste gedeelte zijner bagage
en ammunitie. Naar het schijnt, had de aanval van generaal Co
monfort voornamelijk ten doel den intogt. van een groot transport
levensmiddelen en ammunitie binnen Puehla te begunstigen. Ge
neraal Forey had op behoorlijken tijd het verwachte belegerings
geschut ontvangen en den 16den eene batterij tegenover het fort
Teotimshuacan, een der best verdedigde punten van Puebla, gerigt.
Nog denzelfden dag opende de artillerie het vuur en den volgenden
dag werd eene bres geschoten. Generaal Forey gaf bevel tot den
storm, doch iedere weerstand hield dadelijk op. Een gedeelte van
het Fransche leger rukte de stad binnen en generaal Ortega gaf
zich met 23 generaals, 900 officieren en 17,000 soldaten over. De
geheele vesting-artillerie viel in handen der Franschen. Generaal
Forey zal slechts een garnizoen in Paella achterlaten, dat voldoende
is, om de guerillas te keer te gaanhet overige gedeelte rukt naai
de hoofdstad op.
Het Spaansche fregat Comdongo, dat te Valpamiso is aange
komen, heeft op de reis, van een woest onbewoond eiland in den
Atlantischen Oceaan, twee schipbreukelingen opgenomen, die 23 jaren
aldaar hadden doorgebragt.
Den 2-1 Maart. jl. is het schip Hermanus Isaac, kapitein
Takes qq, te Oud-Calabar door den bliksem getroffen. Het hemel
vuur sloeg door de lading heen en baande zich een uitgang ouder
den schuurgang. Aan dek en koper werd veel schade veroorzaakt.
Boven de magt van den werelddwinger was een magt hooger en
regtvaardiger dan de zijne. Dit bleek zonneklaar in de jaren 1812
en 1813 toen Napoleons onverzadelijke heerschzueht hem ten val
bragt. Zijne nederlagen waren beslissend. Maar ook reeds vóór
de groote gebeurtenissen, die den val des dwingelauds bewerkten,
deden zich blijken zien van het gloren van den dageraad der vrij
heid. Ondanks de strenge eensuur, die over de uitgave van alle
geschriften waakten, zongen onze dichters van de grootheid der
Hollandsche Natie en droegen daardoor in hooge mate bij tot
opwekking en verlevendiging der nationaliteit. Anderen wisten in
luimigen trant zinspelingen te maken die gretig werden ontvangen
en het uitzigt op het herstel der vrijheid verlevendigden. En te
midden van Napoleons grootste ontwikkeling zijner magt, toen hij
zich gereed maakte, om met een heir, zoo groot als Europa sinds
de dagen van Xerxes niet had aanschouwd, Rusland aan zijne zege
kar te kluisteren, zag onze landgenoot van Hoogendorp, door al die
magt en grootheid niet verblind, de dag der vrijheid naderen. Want,
toen het Fransche leger van niets dan lauweren droomde, was onze
staatsman, in zijn stille studeervertrek, bezig met het ontwerpen van
een grondwet voor het aanstaande vrije Nederland!
Keizer Napoleon I, aanvankelijk op vriendschappelijken voet met
den keizer van Rusland, meende dat de beheerscher van dat magtige
rijk al te weinig zijne inzigten omtrent het vijandige Engeland hul
digde, en besloot, terwijl gansch Europa, van de Oostzee, tot de
Middellandsche Zee hem gehoorzaamde, ook tot aan de oevers van
Don en Wolga zijn zegevaan te planten. De wijsheid zijner bere
kening werd echter te schande gemaakt, toen zijn leger, de bloem
van jEuropa, als door den adem van het Noord, verdelgd werd.
Ook Nederland bragt, gedwongen zijn jongelingen aan onzinnigen
overmoed ten offer, om in een onrcgtvaardigen krijg voor het zwaard,
den honger of de kou te bezwijken. De Bussen deden hunne oude
hoofdstad Moskou in de vlammen opgaan, juist toen Napoleon het
plan had beraamd om daar te overwinteren. Verschrikkelijk was
de ellende, waaraan het groote leger was overgegeven, op een terug-
togt van 150 mijlen, door een land, waar alles tot puinhoop et-
woestenij was gemaakt. Slechts weinigen, in verhouding van het
groote getal der strijders, ontkwamen.
Die vreeselijke nederlaag was het sein tot den opstand in Br Pissen.
Wel behaalde Napoleon in het voorjaar van 1S13 overwinningen op
de vereenigde Pruissische-Russische troepen, maar nadat ook Oos
tenrijk zich openlijk aan de zijde der verbondenen had geschaard,
werden den Franschen onderscheidene gevoelige slagen toegebragt,
totdat bij Leipzig Buitschland vrij gevochten werd. Van eene andere
zijde, in Spanje, werden de Franschen niet minder bestookt en met
de geheele vernietiging hunner overheersching bedreigd.
Het vrije Buitsclilaud mogt nu juichend optrekken ter voortzetting
van den heiligen krijg, maar in ons vaderland bleven de Franschen
nog steeds meester, magtig naar het scheen om het weerlooze volk
te bedwingen. Er waren nog troepen beschikbaar om een land,
welks bezit voor Frankrijk zelf van zoo onberekenbaar gewigt was,
vooral bij den naderenden winter, aan de verbonden legers te
betwisten.
Negentien jaren lang was de volksstem in Nederland gesmoord
door vreemde wapenen; zij was echter onder en door de verdruk
king tot eenstemmigheid gevormd. Algemeen waren de wenschen
naar verdrijving der Franschen, herstel der onafhankelijkheid, terug
roeping van het Huis van Oranje. Den 15 en 16 November 1813
openbaarde ziek te Amsterdam eene dreigende volksbeweging; de
Fransche troepen weken naar Utrecht en het volk openbaarde zijn
afkeer jegens liet vreemde bewind onmiddellijk door het wegruimen
van alles wat nog aan de dwingelandij des overkeerschers herinne
ren kon. Den 17 November volgde de omwenteling te 's Rage,
waar 's keizers regering openlijk afgezworen en door moedige man
nen als Gijsbert Karei van Hogendorp, van der Duijn van Maasdam
en graaf van Limburg Stirum, de regering in naam van den prins
van Oranje, werd aanvaard. Wel wachtten er nog hagchelijke dagen.
De Franschen waren nog in de nabijheid en een groot deel des lands
in hun bezit, terwijl de Bondgenooten onze grenzen nog niet hadden
overschreden.
Maar weldra, daar komen de Pruissen en Bussen de grenzen over.
Zij zien in de omwenteling, die hier heeft plaats gehad, een krachtig
middel om den veldtogt te bespoedigen, die Napoleons geheelen val
ten doel heeft. Spoedig daarop verschijnt ook de prins van Oranje
te Scheveningen, en betreedt den vaderlandschen grond, waar eene
onbeschrijfelijke vreugde hem wacht. Te Amsterdam aanvaardt hij
het hoog bewind, en Nederland is hersteld, de vrijheid en onaf
hankelijkheid, zoolang onderdrukt door vreemd geweld, herleven
weer in vroegeren luister.
Napoleon, overwonnen en vernederd, wordt daarop door den wil
der mogendheden naar Elba gebannen, maar het vuur der heersch
zueht, dat in hem gloeide, was nog geenszins gebluscht. Een jaar
later en hij betreedt weder den Franschen grond, vergadert zijne
legerscharen weder om zich heen en staat in de Zuidelijke Neder
landen weder gereed om gansch Europa met eene nieuwe overheer
sching te bedreigen. Anders was er besloten in den raad van Hem,
die het lot van vorsten en volk bestuurt. De zege was aan de
zijde der verbondene mogendheden zoo beslissend, dat wij, na een
tijdsverloop van 48 jaren, op den dag waarop dit nommer het licht
ziet, nog dankbaar gedachtenis vieren van de overwinning in de
velden van Waterloo, den 18 Junij 1815.
NIEUW.
Doorgaans maakt men zich een geheel verkeerd denkbeeld van
„het nieuwe." Het nieuweheeft steeds bovenal de menschen aan
getrokken maar, uitvindingen in het mechanische of pkysische daar
gelaten, het nageslacht heeft doorgaans voor hersenschimmen
gehouden hetgeen het voorgeslacht als nieuw, als nooit door eenig
mensch uitgedacht of zelfs vermoed, bewonderd en gesproken had.
In de zedelijke en ook in de verstandelijke wereld is er o! zoo
weinig nieuws, dat tevens waar en goed is. Ons geslacht is niet
van gisteren of eergisteren: 't bestaat sedert jaarhonderdenjaar-
duizenden: al dien tijd heeft 's menschen geest gewerkt, onophou
delijk gezonnen en nagedacht over wenschelijke zaken, en dat op
oneindig verschillende manieren, onder verschillende hemelstreken,
in verschillende leeftijden van ons geslacht. Wat moet er dus wel
niet gevonden, wat ook al niet verloren zijn. En wat zullen wij
dan van den man denken, die ons al wat hij zegt of schrijft wil
doen gelooven, nieuw te zijn? Hij heeft te meer het vermoeden
tegeu zich, van inderdaad niets goeds of waars te hebben voort-
gebragt, naarmate men minder van dat alles in de denkbeelden dei-
voorgeslachten de eerste beginselen en zaden vinden kan. Niet op
eens en plotselings ontstaan in de natuur schitterende verschijnselen,
of 't zijn meteoren, die, pas gezien en bewonderd, op eens weer
verdwijnen. Zoo gaat 't ook in het rijk van waarheid en deugd.
Dit make ons omzigtig in het beoordeelen van nieuwe stelsels en
nieuwe ontwerpen, en huiverig vooral, om hetgeen ons invalt voor
goed of waar te houden, zoo lang wij als 't ware de kiem er van
niet in ons gevoelen, gezegde, spreuk of spreekwoord van vorigen
tijd ontdekt hebben. Het nieuwe, dat de tijden opleveren, komt
ongemerkt op, als planten, die ontkiemenvolgende leeftijden be
merken dit eerst, en er wordt nog leeftijd op leeftijd, eeuw op
eeuw, soms vereischt, voor en aleer men er vruchten van inoogst.
Want de natuur gaat langzaam voort, en brengt alles eerst van
lieverlede en spade tot rijpheid, en wel het beste het laatst. Hij
is de grootste wijsgeer, die dat het eerst opmerkte, het eerst en
meest't zij door schrijven, 't zij ook alleen door spreken en han
delen, bevordert. Dat is het goede en ware, dat een Socrates, een
Baco en dei-gelijken aan 't licht gebragt hebbendit, wat waarlijk
nieuw was en door de nakomelingschap tot heden toe gesproken en
nagevolgd wordt. Het nieuwe, dat tijdgenooten aangapen, is niet
veel meer of anders dan eene veelkleurige waterbel; waar kinderen
zich meê vermaken, en die men ook aan kinderen moest, overlaten.
