BIJBLAD, bchoorendc tot de Heldersche en Niëuwediepev
Courant van Donderdag 18 Julij 1867, N°. 57.
UITTREKSEL uit het verslag van den toestand
der provincie Noordhollaud over liet jaar 1SGG, gedaan
aan de Provinciale Stalen van dat gewest, door de
Gedeputeerde Staten, in de zomervergadering van het
jaar 1S67.
Bij het zamenstellen van dit uittreksel gaan wij, even als in
vroegere jaren, uit van het beginsel om aan opgemeld verslag inzon
derheid datgene te ontleenen wat voor de gemeente Helder belangrijk
mag worden geacht. Wij gaan stilzwijgend voorbij die opgaven
betrekkelijk de gemeente Helder, die reeds op andere wijzen door
ons zijn medegedeeld, met uitzondering echter van de zoodanige, die
noodig zijn om eene vergelijking te treffen met andere gemeenten,
die ten naastenbij dezelfde behoeften hebben als de onze. Behalve
bijzonderheden van algemeen belang voor bewoners van dit gewest,
zoeken wij ook uit dit verslag tc verzamelen wetenswaardige opgaven
van de naburige gemeenten Texel, Vlieland, Terschelling, Wieringen,
Wieringerwaard, Zijpe en Callantsoog. Wij gelooven door dusdanige
inrigting van ons 'uittreksel uit genoemd verslag een nuttig werk te
leveren, dat strekken kan tot juiste beoordeeling van zaken, toestanden,
gemeentc-iurigtingen, enz. voor de plaats onzer inwoning en voor de
gemeenten in onzen naasten omtrek.
Het verslag vangt aan met een overzigt der voornaamste besluiten,
omtrent aangelegenheden van provinciaal bestuur genomen. Onder
het opschrift „Gemeentc-finantien" worden o. a. genoemd de gemeenten
ter wier behoeve in 186(5 bij de wetten van 10 April (Staatsblad
No. 51 tot 63) afwijkingen van den bij art 241 en 254 der
gemeentewet gestelde regelen zijn toegestaan. Die gemeenten zijn:
Alkmaar, Edam, Helder, Hoorn, Mede-inblik, Oostzaan, Petten,
1'urmercnd, Jlansdorp, Terschelling, Urk, Vlieland en Zaandam.
Ten aanzien der verrigtingen van den provincialen archivaris
wordt o. a. medegedeeld, dat door dien ambtenaar een menigte
stukken van den Helder en Huisduinen zijn nagezien.
Ongeveer een drietal bladzijden van het verslag zijn toegewijd aan
eene medcdeeling betreffende dc rangschikking van zekere instel
lingen op Wieringen, daar bekend onder den naam van de politieke
armenkassen van Hippolytushoef, Oosterland, Westerland en Stroe.
Die instellingen, ofschoon tot in 1S(51 bij Gedep. Staten onbekend,
waren reeds zeer lang aanwezig en in het bezit van een belangrijk
kapitaal. De armenvoogden, met liet beheer belast, werden door het
gemeentebestuur benoemd. De inkomsten werden aangewend tot
ondersteuning van arme lieden, behoorendc door belijdenis of alleen
door doop en afkomst tot de Hervormde gemeente. Ilct kerkbestuur
der Hervormde gemeente verlangde echter, dat de fondsen dier
instellingen aan haar moglen worden overgedragen. Het gemeente
bestuur verzette zich hiertegen; Gedep. Staten en de minister voerden
over deze aangelegenheid briefwisseling; doch ten laatste is er eene
schikking tot stand gekomen, waardoor ieders regleu onaangetast
bleven. De politieke armcnklasscn zijn daarbij uit dc categorie der
burgerlijke, tot die der gemengde instellingen van weldadigheid
overgebragt. Door het gemeentebestuur en dc Hervormde kerk
besturen is gezamenlijk een nieuw reglement vastgesteld. Hierbij is
bepaald, dat de zuivere opbrengst der kassen zullen worden aan
gewend tot dekking der uitgaven voor bedeeling der armen, die
volgens de wet ten laste der burgerlijke gemeente komen en het
overschietende gelijkelijk zal worden verdeeld tusscheu dc beide
Hervormde Diaconiën.
Bevolking op 31 December 1SG6.
Amsterdam 264,49-S inwoners.
Haarlem
Helder
Zaandam
Alkmaar
Texel
30,006
17,563
12,262
11,473
6,241
Vlieland
Terschelling
Wieringen
Wieringer waard 1220
Zijpe 6346
Callantsoog. 637
684 inwoners.
3101
2057
De provincie Noordliolland telde op genoemden datum 571433
I inwoners.
De Staal der Landverhuizingen in 1866 wijst aan, dat uit 9
gemeenten tc zameu 93 mannen en 6 vrouwen, hoofden van
I huisgezinnen of vrijgezellen, naar buiten 's lands zijn vertrokken
dat met vorenstaande personen liet- land hebben verlaten 47 vrouwen
I en 173 kinderen. Van een landverhuizer met zijn gezin, bestemd
naar Noord-xkmerika (een daglooncr uit Andijk), is bc-rigt inge-
komen, dat de man, de vrouw en 4 van de S kinderen op zee
aan de cholera zijn overleden. De landverhuizers uit deze provincie
behoorden tot onderscheidene beroepen alskooplieden, landbouwers,
handwerkslieden, visschers, enz., enkelen waren zonder beroep.
Omtrent de gegoedheid der hoofden van gezinnen of op zichzelve
J staande personen, die als landverhuizers naar elders vertrokken,
vermeldt het verslag, dat 14 waren welgesteld, 55 miugegoed eu
24 behoeftig. Er vertrokken uit de gemeente Helder 4 mannelijke
personen, met 4 vrouwen en 15 kinderen uit de gemeente Texel
26 mannelijke personen, met 20 vrouwen en 73 kinderen en nog
1 2 vrouweu, arbeidsters, met 10 kinderen; uit de gemeente Vlieland
1 man. Uit elk der genoemde gemeenten begaven zich de land-
j verhuizers uitsluitend naar Noord-Amerika.
Wij besluiten onze aanteckeningen uit het eerste hoofdstuk van
dit verslag met de vermelding van de vermeerdering of vermindering
dor bevolking in 1S66 in de navolgende gemeenten
Amsterdam vermeerderd met 1658 inwoners.
Haarlem 417
Helder 234
Zaandam verminderd 5S
Alkmaar verminderd met 83 inwoners.
Texel „131
Vlieland vermeerderd 14
Terschelling 3
Wieringen 30
Wieringcrwaard 13
Zijpe u u 89
Callantsoog verminderd 36
De bevolking der provincie vermeerderde in 1866 met 4630
inwoners.
Volgens de in 1S66 opgemaakte lijsten was het aantal kiezers
voor de Provinciale Staten in dc gemeenten in dezen omtrek
als volgt:
Hoofdkicsdistrict Helder: te kiezen leden 3: kiezers in de gemeente
Helder 396, Texel 195, Terschelling 81, Vlieland 14, tezamen 686.
Hoofdkiesdistrict Schagentc kiezen leden 4; totaal 1287 kiezers,
waarvan tc Zijpe 221, te Callantsoog 21, te Wieringerwaard 62,
te Wieringen 68.
Het aantal kiezers voor dc gemeenteraden was in de zoo even
genoemde gemeenten in 1S66 als volgt:
Helder 720, Texel 320, Vlieland 29, Terschelling 192, Wieringen
148, Wieringerwaard 87, Zijpe 303 en Callautsoog 37.
In twee dezer gemeenten hadden in 1866 verkiezingen plaats.
De opkomst der kiezers bij de gehouden stemmingen was in die
gemeenten als volgt:
Helder, 720 kiezers: bij dc 1ste stemming werden uitgebragt
235, bij de herstemming 258 geldige stemmen.
Texel, 320 kiezers: bij de 1ste stemming werden uitgebragt
13S, bij de herstemming 192 geldige stemmen.
De deelneming aan de verkiezingen voor de gemeenteraden in
deze provincie was niet groot. Van het geheel getal kiezers kwamen
op bij tic verschillende plaats gehad hebbende stemmingen in dc
onderscheidene gemeenten: bij de 1ste stemming 26.19 ten honderd
en bij dc herstemmingen 29.77 ten honderd.
Lijst van burgemeesters met opgave van den tijd van aftreding
Helder Mr. K. J. C. Stakman Bosse, 1 Jan. 1869.
Texel D. C. Loman, 22 Nov. 1870.
Vlieland L. Zunderdorp, 26 1871.
Terschelling A. B. Mcntz, 31 Maart 1872.
Wieringen P. Maats Jr., 7 April 1872.
Wieringerwaard D. Kaau, 1 Jan. 18G8.
Zijpe eu Callantsoog A. J. van Doorn, 1 1869.
De in 1S66 afgesloten rekeningen van ontvangsten en uitgaven,
voor het dienstjaar 1865 gedaan, bevatten o. a. de volgende opgaven
van deze en dc naburige gemeenten:
Ontvangsten. Uitgaven.
Helder 135830.924 131240.56£
Texel - 29093.91 - 28909.21
Vlieland - 5646.06 - 5534.21
Terschelling - 14993.17 - 13554.414
Wieringcu - 15274.104 - 1510S.254 (waaronder 4922.40
Wieringerwaard - 4544.14 - 4209.39£ voor wegverbetering)
Zijpe - 20793,37 - 20310.664
Callantsoog - 1634.71 - 1598.71
Opbrengst van plaatselijke accijnsen (behalve op wijn en gedis
tilleerd), mede ontleend aan de in 1S66 goedgekeurde rekeningen
over 1865:
Gemaal. Geslagt. Turf. Steenkolen.
Helder 39070.244 13146.02 5732.76
Texel - 893.27 - 4635.0S
Vlieland - 510.94 - 15.25 - 230.08 253.63
Terschelling - 297.89 - 1081.43 - 424.924
Wieringen - 79.334 - 1207.81 - 136.40
De gemceuten Wieringerwaard, Zijpe en Callantsoog worden in
dezen staat niet genoemd.
In dat gedeelte van liet Verslag, hetwelk handelt over den
gezondheidstoestand, wordt gemeld, dat. in deze provincie in het
vorige jaar, tengevolge der cholera, zijn overleden 2594 personen.
Onder de gemeenten, waar in dat jaar, tengevolge van genoemde
epidemie, de sterfte aanmerkelijk hooger was dan in 1865, wordt
de gemeente Helder niet genoemd, zoomin als een der naburige
gemeenten.
Bij dit gedeelte van het Verslag behoort een kaart der provincie,
vervaardigd met het oog op de verspreiding der cholera bij de ver
schillende epidemie», die tot heden ons gewest bezocht hebben.
Wij achten de bezigtiging van die kaart hoogst belangrijk. De
gemeenten zijn naar gelang der grootte hunner bevolking daarop
aaugeduid; door enkele teckens wordt de uitgebreidheid der ziekte
bij iedere verschijuing zeer duidelijk aangewezeu.
De algemeene indruk, die de beschouwing van deze kaart geeft,
stemt met den daarbij gevoegden staat geheel overeen. Het ongun
stigst vertoonen zich de Veenstrcck, bezuiden het Y en de Zaan
streek; verder verschillende havenplaatsen, de gemeenten van het
Schermereiland, de visschersdorpen aan de Noordzeekust en de
eilanden Urk en Marken. Het gunstigst doet zich Wcst-Eriesland
voor, vooral de Oostelijke helft daarvan, dan volgt het Gooiland,
de strook der Duin- en Geestgronden en de drooggemaakte meren
van het Noorderkwartier met hunne omgeving.
In liet krankzinnigen-gesticht Meerenberg werden op 31 December
verpleegd, 302 mannen, en 363 vrouwen, te zamen 665, zijnde
dit getal 43 hooger dan een jaar te voren. Gedurende het, jaar
1866 werden in het gesticht opgenomen 149 lijders, ontslagen als
