aanzienlijke breedte, wel eene allereerste veroischle daar, vaar zoovele duizenden
liij (luizeitdcu van rijtuigen elkander van af liet vroege morgenuur moeten
kruisen. Aau beide zijden van den rijweg loopcn breede trottoirs ten behoeve der
voetgangers. Daar de Broadwny het bezit mist van hoornen heeft zij niet dat
ri <n te, dat vrolijke voorkomen, bel welk de Parijsche boulevards zoo bijzonder
eigen is. 's Morgens reeds ten zeven uur begint de drukte te Ntw-York en
vvio ten acht uur dc Broadway bezoekt, vindt alles reeds in vollen gang.
Onbeschrijfelijk is dc drukte <lic zich in dc middaguren aan het oog voordoet,
omstreeks van 's voormiddags elf tot 's namiddags drie uur. Dni/nidc oiuni-
bnssen, niet zoo nis bij ons logge gevaarten, maar ligto, niet verguld cn schilder
werk keurig versierde rijtuigen, talrijke cqnipagieun, du een de ander in pracht
overtreffende, van allerlei vorin, niet den ounfsohcidelijken neger als koetsier
en palfrenier achterop, wanneer do eigenaar tot de haute voléc behoort, cavaliers,
amazonen, alles vliegt en rent door elkander. De trottoirs zijn opgevuld niet
voetgangers, ru voorzeker er behoort woed en een goed oog toe, om op ver
schillende plaatsen dc straat over te steken, zonder gevaar te loopcn van over
reden te worden. Op een der punten van den Broadwny, waar van weerskanten
tvw-r groo'i' straten op haar uitloop-u, is het gedrang m dc beweging dan mik
zoo gioot, dat het stedelijk bestuur, om opstopping eu ongelukken te vooikomui,
een hardstecucn brug dwars over de sliaat beeft laten bouwen aan iedere zijde
50 treden op en neer gaande, ten ciude den voetganger voor overrijden te vrijwaren.
Ilct gezigt dut de Broadway ter weerszijden aanbiedt, wanneer men zich op
dien brug bevindt cn haar zoover het oog reikt kan gadeslaan, met al haar
eindeloos gejoel, is overschoot), indrukwekkend. Misschien zal het bewondering
buren wanneer ik spreek van duizenden omnibussen, die de gausehc stad
doorkruisen, maar men vergete niet dat dc omnibus iu New-York het gewone
middel yau vervoer is. Loopcn doet men cr slechts voor kleine afstanden, of
zoo men uitsluitend wil waudclên. Voor het overige neemt de Amerikaan,
indachtig het «time is money" liever den omnibus. Voor 6 Arnerikaanselie
centen, d. i. ongeveer 12 cents Nedcrlandsch, legt gij op die wijs de grootste
afstanden af, klein of groot, dc prijs is hetzelfde, of ge 12 huizen ver of even
zoovele mijlen wilt afleggen. De schoolknaap die naar school, dc kantoorbediende
die naar zijn bureau, de ambachtsman die naar zijn winkel, de modiste die naar
haar magazijn, dc dame die naar haie bloedverwanten of kennissen, de reiziger
die naar spoortrein of stoomboot gaat, nllts maakt gebruik van den omnibus.
Men wenkt, hel voertuig vermindert even in gang (hoewel niet veel), incu stapt
in, betaalt, ontvangt geld terug als de vracht «iel wordt afgepast eu stapt
weder uit, alles zonder een woord te spreken, want met goeden morgen of
goeden avond mijnbeer of mevrouw, met groeten of wat dan ook houdt de
Yankee zich niet op. Veel aangenamer vindt niet alleen hij, maar ook de
Amcrikimusckc dame het, het nieuwsblad uit den zak te halen, dat zij voor
een cent op straat gekocht hebben van du talrijke rondventers, om ziuli mot
onverstoorbare kalmte lot lezen te zetten, zonder oog of oor voor alles wat
rondom hen voorvalt, tot dat zij op de plaats huuüur bestemming gekomen
zijn, wat zij instinctmatig schijnen te gevoelen. 11c was cr getuige van hoe een
paar kleine jongens van omstreeks 10 jaar hetzelfde deden ten opzigtc van
liunne aardrijkskundige les, en digt bij de school gekomen iu volle vaart de
omnibus uitvlogen cn dc straat opbolden, cn vroeg mij zeiven af: „Is het
wonder, dat een volk, van de vroegste jeugd reeds af zou gewend, doordrongen
te zijn van de groote waarheid „tijd i; geld", dat ten uitvoer brengt, waar
door hel dagelijks de bewondering opwekt der volken vai Kuropa en die veelal
verre nebter zich laat, waar het industrie, stoomwezen, enz. gekit?" Voorzeker
niet. en dat Ameiika Kuropa (en daaronder Engeland en Fiankrijk) verre
vooruit is, wat aangaat inrigting van stoombóoten cn spoortreinen, daarvan heli ik
mij bij herhaling kunnen overtuigen. Om echter niet af te dwalen zullen wij
verder onze wandeling langs den Broadwny voortzetten.
De Amerikaan is een groot voorstander der réclame. Adverteren en publiciteit
geven aan zijne waar is zijn element, De Broadway duet ons die eigenschap
in al haar uitgestrektheid kennen, Onwillekeurig bleef ik voor een niet groot
huis staan, waarvoor cn aan de zijden waarvan een tamelijk groote tuin was
anugebragt, vol met grafzerken, kruisen, stcenen en marmeren monumenten, enz.
Denkende dat liet een kerkhof was, kwam ik wat digterbij en bemerkte toen
dat het de woning wos van een fabriekunt van dusdanige artikelen, die zc op
die wijs practiseh ten toon stelde, ten einde bij dc voorwerpen zelve, levens
het effect aanschouwelijk te makel). Voor de tallooze winkels eu magazijuen
overal groote borden, van uil de verschillende étages afhangende zeilen, op de
gebouwen zelve, waar slechts ruimte is, allerlei annonces ic reusachtige cn
geschilderde letters, geïllustreerd door de grilligste tigurcu eu tcrkeuiugcu, dit
alles geeft de bcroc inde straat een hoogst eigenaardig voorkomen, z.clfs de trot
toirs zijn met talrijke annonces beplakt, eu herhaaldelijk worden n allerlei
strooibillctteu in de hand gedrukt, die u herhaaldelijk den lof verkondigen vim
dit of dal artikel of u bekend maken met een of ander magazijn. Eu die
winkels cn magazijnen zelve? liet is schier ongeloofclijk, maar wat dunkt u
van een manufactuurwinkel, dames, als die van den lieer Stuwurt, liet hoekhuis
vormende van twee stralen op den Broadwny uitkomende, schier geheel uit
marmer opgetrokkun, een waar palcis, zes étages hoog, aan den kant van den
Broadwny in het front 30 ramen per étage, dit is ISO ramen, cu unit heide
zijden in iedere straat 25 ramen, makende te zinnen aan iedere zijde 150, dus
aan de beide zijden 300 en met dc 1SU aan de voorzijde, 480 in liet geheel?
De vier eerste étages zijn geheel voor winkel ingerigt, het overige voor magazijn
om gezegden winkel van nieuwen voorraad te voorzien. Wccst verzekerd dat ge
cr uw kooplust voldoen kunt, van af de kleinste artikelen tot chalougs van
20U0 dollars toe en hooger. Verbazend is bet kapitaal dal tot de inrigting
dier zaak beitoodigd is gi-wcest, de aanbouw alleen bedraagt niet minder dan
twee en een half milliocn dollars iu goud, f 5,730,000 Xederl. De lieer
Stcwart schijnt er echter nog niet genoeg aan te hebben, ten minste ik las
dezer dagen in dc dagbladen dat hij nog een anderen winkel wil laten bouwen,
een bunder iu oppervlakte beslaande, cu zamcugcstcld uit glas en ijzer. Dit
voorbeeld is echter volstrekt niet eeuig; dc magazijuen van Brooks, Brothers
iu gemaakte roausklecderen, de prachtige Astor en 1'njseoU hutels met hunne
(100 cn 800 kamers, logementen van den eersten rang, het eerste met zijne
prachtige hnrdsteeuen colonnade, het prachtige marmeren gebouw van de Xcw-
York Herald, bet grootste dagblad der wereldstad, en zoovele anderen bet wisten
elkander den voorrang. Dc prachtige boekhandel van Miss Harper A S'on,
uit G verbazend groote zalen bestaande met even zoovele ingangen, van buiten
met hunne boekenschat, besloten in prachtig gebeeldhouwde Lasten van mahonij
cn palissander zijn mede onze aandacht over waardig, als ook een magazijn van
gouden eu zilveren werken (dc uaaiu van den eigenaar is mij ontgaan) van
dezelfde reusachtige afmeting, zaal bij zaal, waarin tallooze milieus ile table
cu andere groote stukken bij honderden ten toon zijn gesteld, evenals in een
gewonen goudsmidswinkel tafelschellen cn sigarenstandaards. Au en dan houdt
men stil voor cou nel ingerigt koetshuis waarin twee schoonc krachtige paarden
voor eene keurige, heldere, van koper glinsterende machine gespannen zijn, het
zijn stooinbraiidspuilcn, die, met stoom op, dag en uueht gereed moeten slaan
om bij liet minste onheil dadelijk naar de plaats van liet gevaar to snollen.
Uier cn daar verheft zich een kerkgebouw mot eenvoudige, niet hoogc toren,
in gotkischcu stijl gebouwd, niet overgroot maar prachtig afgewerkt. Do Ameri-
kaau verwezenlijkt iu zijne kerkgebouwen meer het denkbeeld van bedehuis dan
van tempel, in tegenstelling van den Europeaan. Tc midden van al die pracht
cn dat gewoel noo'ligt ons ter halverwege van den Broadwny, het vriendelijke
Cilv-Hall-Purk, waarin het nieuw gebouwde stadhuis, een fraai, maar niet
overgroot gebouw, uit, om onder het lommer van het schaduwrijk geboomte op
een der talrijke banken of in een der keurige restaurants die zich daar bevin
den, wat uit tc rusten eu vervolgens nog even noordwaarts den Broadway tc volgen.
Daar bevinden zicli de talrijke schouwburgen, het Broadway, het New-York
theater, the atheneum of innsic, een paar cirqnes cn wordt van verre 'iel oog
aangetrokken door ccu groot zeil dat op een der hoogste etages over do breedte
der guheele straat is gespannen cn waarop een krokodil van reusachtige afmeting
geschilderd is. Uw weg vervolgende cn naderbij komende, bevindt gij u voor
het bekende museum Burnum, dc verpersoonlijking der réclame, den man van
den Humbug. Met gouden letters van een manslengte prijkt zijn naam in den
gevel en voor 30 cents (00 Hollaudsch) kunt gij zijn museum, bestaande uit
300,000 voorwerpen, zoo als het afliehe zegt, bezigtigen. Grooterrommi-lzuo dan
hier te zanm gebrngt is, is wel niet denkbaar. Onbeduidendheid is het beste
woord waarmede men het geheel kan bestempelen, terwijl de rangschikking
zoodanig is dat ieder schooljongen van 14 jaar met ccu weinig gezond oordeel
liet zoude verbetcrcu. Wat wilde dieren, schelpen, middelmatige schilderijen,
een tir de salon, afschuwelijke wassenbeelden, opgezette vogels en andere dieren,
eene reuzin, de dw< rgfautilic 'i'lioin Thumb, een monsterachtig dik kind van 4
jaar oud, 220 pond vv-geilde, ziedaar de hoofdelementen der collectie. Als bewijs
van bespottelijke rangschikking dicne, dat ik cr een paar paanvren zag opgesloten
in een bok met zware ijzeren traliën voorzien, tc midden der galerij van wilde
dieren eu geflankeerd door een lcenvv en een panther.
Onze wandeling loopt lm rimle. Onwillekeurig boor ik u vragen, welk een
schitterend gezigt moet die Broadway opleveren, wanneer al dat groolschc eu
prachtige des luonds door ecu zee van gaslicht geïllumineerd is? Aan dit
schouwspel kan men zich echte r niet vergasten; om vijf uur is do groote drukte
voorbij, ten zes uur wordt het stil op den anders zoo levendagen Broadway, en ten
zeven, hoogstens acht uur worden winkels cn magazijnen gesloten, en des Zater
dags, de dag die in de Europesehc steden zooveel drukker is als anderen, sluit
men reeds ten drie uur in den middag. Nog eeuc bijzonderheid treft den
vreemdeling in New-York, dank zij de uitmuntende voorzorgsmaatregelen der
policie, geen bedelaar die u een aalmoes vraagt, geen tcutoonstelling van allerlei
kwalen en gebreken om uw nicdetljSc» op te wekken, geen lastige straatjongen
die u achterna loopt om u lucifers te verkoopen of uwe schoenen te poetsen,
en des avonds schier geen spoor van dat soort vrouwelijke wezens dat de straten
onzer Europesehc groote sleJcn cn met name dc Bngclsche zoo ontsiert.
Hebt gij, na bovenstnaude schels gclc/.en te hebben, lust mij tc volgen en
kennis te maken met mijne tweede impression dc voyage, als tegenhanger van
dc vorige, het zal mij aangenaam zijn.
Wanneer de reiziger van af New-York zijne reis landwaarts in voortzet en
na een spoonvegrid van ongeveer 24 uren dc prachtige Suspension bridge, een
meesterstuk van bruggenbouw, passeert, ontdekt zijn oog in de verte op zeer
verwijderden afstand iets van een waterval; het schoonc omliggende bergachtige
landschap, dc snelvlietende holderblaanwe rivier in dc diepte 'beneden hem, dit
alles boeit zijne aandacht, en nis hem dan later, zoouls inij, gezegd wordt, dat
hij iu het naastbijgelegen stadje eenigc uren moet wachten voordat hij zijne
reis kan vervolgen, gevoelt hij zich wel teleurgesteld, maar spoedig is hij cr dank
baar voor, wanneer hij tc weten komt dat de rivier, waarover die prachtige
brng hem bragt, de Niagara is, eu de waterval, die bij even in het verschiet
opmerkt, de wereldberoemde N iagar.t-Falls zijn, dc grootste waterval der wereld,
het prachtigste natuurtafereel dat Amerika, ja misschien dc gehccle wereld
kan aanwijzen.
Door welke omstandigheden de trein, waarmede ik mijne reis voortzette, die
streek doortrok is mij onbekend, daar bet stadje Clifton, in Canada, het cenige
grondgebied dat Engeland iu de Vereenigdc Staten behouden heeft en waarbij
de beroemde waterval gelegen is, van de groote spoorwegroute verwijderd is
en het bezoeken derzeivc oene aparte reis vordert. Even nadat men dc rei
vriendelijke hotels, bij het station gelegen, is gepasseerd en de groote weg is
opgetreden, die naar het schoone natuurtafereel voert, waarvan men ongeveer
40 minuten gaans verwijderd is, wordt ons oor reeds getroffen door liet geluid
van den waterval, dat als liet gerommel van den donder reeds de verwachting
al hooger cn hooger doet stijgen van datgene, wat weldra onze oogen zullen
aanschouwen. En de verwezenlijking daarvan, zij laat al hetgeen men er zich
van heeft voorgesteld verre achter zich. Dc waterval van den Niagara is iu
twee watervallen verdeeld, die van ileu Horseshoo (paardenhoef, aldus genaamd
naar de zware rotsblokken aan haar voet, waarover het water zich een weg baant en
die ceuigziuts haar die gedaante geven) en de Auicrikaanschc waterval. De val
van den llorscshoe is lGt, vnu de Arnerikaanselie 15S voet hoog. Beiden
liggen iu ccu huiven cirkel, dc eerste zal omstreeks 300 voet breed zijn eu is
door een broeden rotswand van de laatste gescheiden, wier breedte liet ontzagge
lijke e.ijfer van 1110 Arnerikaanselie voeten heeft. (De Amerikatiuschc voet is
een paar duim grooter dan dc Nederlandsehc zoo ik inij niet vergis.) Verblin
dend schoon en indrukwekkend is het tafereel dat zich aan den toeschouwer
voordoet wanneer hij aan de overzijde der trotscho rivier, aan den kant der
diepe afgronden staande, het water met onstuimige kracht in dc diepte ziet
nederploffon, cn daar niet den vorm van water behoudt, maar als het ware die
van rook cn slof aanneemt. Het prachtigste gedeelte is het midden van den
Amerik. waterval, waar liet water wedet van beneden wordt teruggeslingcrd in
het luchtruim en zich ter hoogte van 50 voet boten den 158 hoogen val zelve
weder verheft in den vorm van ondoordringbare dikke rookwolken. Daar, waar
hel water over dc verbazende breedte van 1110 voeten iu de diepte stort, zijn
do vvatcrlagcn zoo dik dat dc rotsgrond, waarover ze in toomeloozen vaart heeu-
vliegcn, geen oorzaak is, dat de oppervlakte met schuim bedekt wordt, zoodat
de heldere zonnestralen, die zich cr in afspiegelen eu duizenderlei schakeringen
van kleuren daarop te weeg brengen, bet majestucuse van het prachtige schouvv-
tooncel verhoogen. Eene verkwikkende koelte verspreidt dc steeds vallende
watermassa rondom zich cn hoewel op een vrij grootcn afstand aan de overzijde
der rivier staande, voelt incu duidelijk de waterdeeltjes die zich in den omtrek
verspreiden. De Niagara is op een afstand van twee uren van daar onbevaarbaar
door den vcrbazctuleii stroom, die te weeg gebrngt wordt door liet verval van het
water, wellc element zich hier in al zijne pracht aan het oog vertoont. Monschen die
men aan dc overzijde aan den voet van deu vul ziet, schijnen niet grooter dan
ceu palm lengte en een giek met dolzinnige Ainerkanen, die zich in dc nabij
heid van den Hoseshoe waagden (bij dc Amerik. val zoude bet geheel en al
ondoenlijk zijn), scheen mij niet grooter in lengte toe dan de lengte dezer
courant. In den namiddag bezocht ik de watervallen aan de andere zijde, ten
ciude in hare onmiddellijke nabijheid te geraken. Tegen betaling vnu 25
Amerik. centen gaal men ouder dc Suspension bridge door en bereikt langs in
de rotsen gehouwen trappen den voet. Is het schouwspel aan de overzijde van
boven af iu ile diepte verheven cn indrukwekkend, niet minder maar veel
aangrijpender nog is liet, wanneer men zich in dc onmiddelijke nabijheid van
den waterval bevindt. Oorvcrdoovend i- het geraas, dat het woedende, door
niets in zijne onstuimige vaart te weerhouden clement daar doet hooren. Zich,
al ware liet door luide stemverheffing, te doen verstaan zoude dwaasheid zijn.
Alle geluid verstomt daar cn al wilde men spreken, mij dunkt de ongevoeligste
die voor het eerst de Niagara-Falls bezoekt, zwijgt eerbiedig stil voor hef,
groolschc schouwspel, dat dc natuur hem aanbiedt, liet indrukwekkendste dat
ooit zijne oog en zagen cu waarvan dc hoogst gespannen verwachting slechts
eene fluauwc afspiegeling is van de werkelijkheid.
Zoo was ten minste de indruk, die de beroemde waterval van den Niagara
op mij te weeg bragt eu die ik nimmer vergeten zal, en mij, hoewel noode
van het tafereel verwijderende, kwamen mij. terwijl ik ecu laatst en blik opwierp,
onwillekeurig dc regels voor deu geest uit Yoltnire's „Poêrnc sur la loi
naturelle:
T/nuivers est uu temple, ou sicge 1'Etwnel,
La, chaque hom me, ii son gré, peut biltir sou autel, etc.
Eu wordt ook de indruk daar ontvangen, nu cn dan weder eeuigzins ver
drongen door het vele nieuws wat dc reiziger ontwaart als hij voorttrekt naar
het westen en zijn weg hem dooi dc onmetelijke wonden van Cauudn voert,
hij zal mi en dan onwillekeurig er aan herinnerd worden, door de vraag van
den Amerikaan, die, vernemende dat ge van de oostelijke zijde komt, u onmid-
dolijk de vraag doet: „Have you scen the Niagara-Falls?" welke wang dan
synoniem is met: „Hebt ge het sieraad van mijn geboortegrond gezien en weet
ge zoo een tweede naii te wijzen
Goedgunstige lezer, heb ik u niet verveeld niet deu laatstcn reisindruk te
schetsen? Ik hoop van neen, ofschoon ik iu de eerste plaats de meest geregtigde
persoon ben oin het onvolmaakte tc gevoelen, daar waar meu den indruk wil
teruggeven, tc weeg gebragt door hetgeen ik u in zoo zwakke trekken schetste.
Heb ik grond tc vooronderstellen dat een cn ander door uwe welwillende
aandacht gevolgd is, het zoude mij waarschijnlijk aanmoedigen om iu liet ver
volg dc lezers van dit blad weder iels aan te bieden, het een of nudcr betreffende
bel ovcriueikwaardig land cu volk, in welks midden ik mij lieden bevind.
J. W. v. d. II.
Met teer veel genoegen ontvingen wij bovenstaand stek ter plaatsing. Daar
wij het met onverdeelde belangstelling hebben ge/exen, vertrouwen wijdat ooi:
onze lezers gaarne met deze reisindrukken zullen kennis maken. Wij bevelen
ons bind bij den heer d. IJ. zeer aan cn zien meerdere zulke bijdragen,
belangstellend te gemoet. Moge hij bij het zien en opmerken van wat natuur
en kunst in die verre gewesten te genieten geren, ook vaak tijd en lust hebben
om den indruk daarvan, ten dienste van zijne vroegere plaatsgenooten in dit
blad mede te deelen. Rei».
