1873. W. 81.
Zondag 6 Julij.
31 Jaargang.
Na de stembus.
Uitgever A
A. BAKKER Cz.
Bureau: HOLENPLEIN, 163.
1
lELOËHSClli:
EN NIEUWEDIEPEÏ! COURANT
ttW ij huldigen het goede,"
Verschijnt Dinqsdaq-, Donderdag- en Zatcjbdag namiddag,
ibonnementaprijs per kwartaal1.3
franco per poat
1.30.
1.65.
VERTREKDAGEN DER BRIEVENMAILS
Kaar Oost-lndië: via Triest 8 Julij 's avonds 6 u. 25 m.
t Marseille 17 Julij, 's avonds 6 u. 25 m.
t Brindisi 10 Julij 's avonds 6 u. 25 m.
per Conrad 9 Julij, 's avonds 10 u. 47 m.
Curagao en Suriname, 16 Julij 's morg. 6 u. 25 m.
Kaap de Goede Hoop, via Southampton: 13 Julij,
's morg. 6 u. 25 m.
Na de stembus! Dat wil zeggen: nu in elke gemeente
Ie burgemeester de met lak besmeerde bussen weêr op
jolder heeft laten brengen, nu de eerste opgewondenheid
over den uitslag der verkiezingen trouwens dit jaar bij
geene der partijen bijzonder groot voorbij is, nu, na de
ttembus, is de tijd gekomen om de aandacht te vestigen op
de wonderlijke dingen, die de verkiezingstijd ons heeft
laten zien. Misschien dat die beschouwing voert tot ver
betering eener wet, die eene eerste plaats inneemt onder
dt rubriekonbruikbare wetten, de kieswet.
De catholieken, die in dit district hunne stemmen uit-
bragten op den heer van Foreest, die liberalen, die in
Gorcum voor Teding van Berkhout stemden, zoovele
kiezers, die hunne stemmen uitbragten op een politieken
tegenstander, moeten zich toch wel eens hebben afgevraagd,
welke fout in onze constitutie, welk gebrek in onze staats
regeling hen dwingt, uit vreeze van erger, iemand te
stemmen, en eene partij in de Kamer te helpen, die hunne
sympathie niet bezit. Men hoort dikwerf beweren, dat de
groote meerderheid der kiezers niet denkt, en daarmede
wordt eene gemakkelijke ver-klaring van de vele anomaliën,
van de vele „wonderlijke dingen", die men bij elke ver
kiezing opmerkt, gegeven. Maar die verklaring is al te
gemakkelijk. De verschijnselen van het politieke leven
zijn zelden zoo eenvoudig, dat zij met een enkel woord,
eene enkele phrase te verklaren zijn. Al te gemakkelijke
oplossingen behoort men te wantrouwen, juist omdat zij
zoo voor de hand liggen.
Het schijnt een voldoende reden, wanneer men zegt, dat
de liberaal, die Teding van Berkhout stemt en de catholiek,
die van Foreest op zijn briefje invult, niet weet wat hij
doet; dat hij niet nadenkt, wanneer hij dus zijn vijand laat
zegevierenmaar bij eenig nadenken rijst er weldra twijfel
aan de juistheid dier ligt gegeven verklaring.
Zoo al niet elke kiezer zich behoorlijk rekenschap geeft
van de gevolgen zijner uitgebragte stem, zoo al vele kiezers
vatbaar zijn voor overreding, zich laten ompraten meer
dan omkoopen, zoo al anderen eene treurige onverschillig-
beid vertoonen en van hunne regten geen gebruik maken,
zoo dit alles waar is, dan is daarmede misschien bewezen,
dat de kiezer te veel anderen voor zich laat denken, geens
zins dat de uitslag der verkiezingen het resultaat is van
onnadenkendheid en onverschilligheid. Immers de dagbladen,
de tijdschriften, de organen der openbare meening, die de
leiders zijn van den kiezer, ontbreekt het noch aan ernst,
noch aan belangstelling, en juist deze organen bewogen bij
den jongsten verkiezingsstrijd partijgenooten tot het ver
kenen van hun stem aan den politieken tegenstander. Om
bij de reeds gekozene voorbeelden te blijven: de Nieuwe
Botterdammer Courant en het Vaderland ijverden voor
Teding van Berkhout, de hoofdlieden van de partij van
de „Tijd" verzochten om stemmen voor mr. van Foreest.
Zeker wel niet uit gebrek aan nadenken en toch! wat
beeft de catholiek aan een man als van Foreest, een oud-
protestant, iemand naar het hart van de Standaard, een
fan wien Groen verklaarde, dat hij regtmatig aanspraak
beeft op den steun der anti-revolutionaire partij? Wat
beeft de liberaal aan Teding van Berkhout, die het niet
ontveinst, dat het palladium der liberalen, het neutrale
onderwerp, hem een gruwel is grooter dan alle anderen?
immers niets, minder dan niets. Wanneer de dag komt
en wij vreezen, dat die dag reeds opdoemt in 't ver-
tclriet dat de strijders tegen de schoolwet, uittredende
mt het tijdperk der agitatie, den grooten aanval zullen
"ngen op ons schoolwezen, dan zal Teding van Berkhout
vooraan worden gevonden in de gelederen van hen, die
door de liberalen, wier stemmen hem in de Kamer bragten,
vijanden worden geheeten, dan zal mr. van Foreest
daarvan zijn wij zeker zich zijn verleden waardig
ootoonen, en aan catholieke eischen een onwrikbaar „neen"
'egenstellen. Dat zal en moet zoo zijn. Maar dat hebben
de Tijd, het Vaderland, de Nieuwe Rotterdammer, dat
hebben allen geweten, die bij deze verkiezing de kiezers
hebben aangeraden te transigeren met hunne overtuiging.
I' het dan niet kinderachtig, om die transactiën, dat
hemmen voor den tegenstander, eenvoudig te willen ver
blaren uit gebrek aan nadenken?
De fout schuilt dan ook veel dieper, en om die te
vinden, moet men opklimmen tot de wet, die ons kiesregt
regelt. Dat kiesregt is in Nederland georganiseerd op
dezelfde onpractische, onbeholpene wijze, als in de meeste
landen van Europa. In de praktijk van het kiesregt is
men thans, in 1873, nog niet veel verder gekomen, dan
het model, dat Frankrijk in het laatst der 18de eeuw
ontwierp. De eerste vormelooze poging is nog steeds de
norma van het Europesche volksregt. Kleine kiesdistricten,
en daarin een beperkt aantal kiezers, de kiezers der min
derheid in ieder district tot magtelooslieid gedoemd, ook
al telt diezelfde minderheid dnizénde aanhangers in een
aangelegen district; overal de minderheden aangewezen op
coalitie en transactie; te zamen in staat om de meerder
heid te overvleugelen, kunnen zij geen eigen candidaat de
zege helpen bevechten zonder dat de andere minderheids
partijen hare beginselen opofferen.
Ziedaar waarom de tegenwoordige kieswet tot verloo
chening van eigen overtuiging, tot modderen en schipperen
met beginselen, tot de keuze tusschen twee candidaten, die
beiden voor een aantal kiezers do vertegenwoordigers zijn
van het nietgewenschte, de dragers van door hun veraf
schuwde beginselen, dwingt.
Of is het niet eene bespotting van alle eerlijkheid en
goed regt, dat dit kiesdistrict een Conservatief afgevaardigde
heeft? Een district, waarin de liberale partij verreweg de
sterkste is, terwijl de conservativen, zelfs bij de betrekkelijk
weinig talrijke ultramontaansche en anti-revolutionaire
partijen vergeleken, eene onbeduidende minderheid vormen
Zal niet elk gemoedelijk conservatief zelf erkennen, dat in
dit district elke partij, eerder dah de zijne, regt heeft op
een afgevaardigde van hare kleur? Dat zij dien afgevaar
digde dan ook aan niets anders verschuldigd is, dan aan
de beide andere partijen, die zelf geen eigen candidaat
vermogen te stellen en die nu een-conservatief stemmen,
omdat.... ja waarom? Omdat zij gëlooven, dat een conser
vatief minder vast van beginselen is; omdat, in ronde
woorden gezegd, zij geloovon, dat er van de magtelooze
conservative partij nog altijd "VVel concessiën af te dwingen
zullen zijn, die geen liberale rëgering zoude mogen toestaan.
Dit is een groot kwaad. Het bevordert de keus van
politieke weerhanen (zagen wij bij deze verkiezing niet een
candidaat als anti-revolutionair in het ééne district en
conservatief in het andere aanbevolen? Schrijft R. J.
Schimmelpenuinck niet politieke geloofsbelijdenissen, ver
schillende al naarmate den naam der kiesvereeniging, die
er om vraagt, meer of min anti-revolutionair klinkt?),
van mannen zonder overtuiging, van stroopoppen in de
handen der leiders in en buiten de Kamers. Blijven
daardoor niet de mannen uit één stuk, de mannen van
initiatief, van warme overtuiging, van zeggingskracht en
moed tot handelen buiten de Kamer, omdat zij nooit de
mannen zijn van transigerende coalitiën, de mannen van
drie partijen te gelijk, iets wat men alleen kan schijnen te
zijn, als men de man van geene enkele partij is?
Bij de tegenwoordige regeling der kieswet zullen de
^wakken, kleurloozen, bijna overal de zege behalen op de
geprononceerde candidaten eener rigting, en de kieswet
draagt een goed deel der schuld van de vele grieven, die
de natie heeft tegen onze angstvallige, veelsprekende,
afstemmende en afbrekende Staten-Generaal.
Daarom is het hoog tijd om te denken aan eene nieuwe
kieswet. Eene wet, in hoofdzaken gegrond op het stelsel
van Hare, eene wet, die niemand langer dwingen mag tot
onthouding of tot het stemmen van een tegenstander. Zijn
eens alle kiesdistricten verdwenen, vormt geheel ons land
een enkel district, zoodat geene stem, waar ook uitgebragt,
verloren gaat, dan kunnen alle minderheden zeker zijn van
eene vertegenwoordiging, evenredig met hare werkelijke
krachten in het land. Dan eerst zal de Tweede Kamer
zijn, wat zij nu slechts in theorie isde afspiegeling van
de natie: en zullen de verkiezingen niet langer eene onder-
afdeeling zijn der Staats-loterij, maar eene ernstige en
vooral duidelijke wilsuiting des volks worden. (f)
Binnenland.
HELDER en NIEUWEDIEP, 5 Julij.
Zr. Ms. stoomschip Bommelerwaard is den 2 dezer te
Aden aangekomen om den 4den te vertrekken. Aan boord
was alles wel.
De mailboot Prins van Oranje, kommandant Fabritius,
is in den afgeloopen nacht van Batavia alhier aangekomen.
Zr. Ms. schroefstoomschip Riouw, den 4 dezer te
Aden aangekomen, zou den 7den de reis voortzetten. Aan
boord was alles wel.
Zr. Ms. instructievaartuig Urania, onder bevel van
den luit. ter zee 1ste klasse P. ten Bosch, kwam gisteren
alhier aan, om Maandag a. s. de oefeningstogt voort te zetten.
Prijs der Adverteutiën V«n 14 regels CO cent,
elk« regel meer 15 cent.
Groote letters of vignetten worden naar plaatsruimte berekend.
Na het afdrukken van het programma der prijzen
voor den provincialen schietwedstrijd alhier, is nog bij het
bestuur van 't Vrijkorps een prijs ingekomen van het
eerelid, den heer C. A. Jeekel, te Leerdam.
Uit Constantinopel wordt geschreven „dat Abd-ul
Rahman-Effendi, buitengewoon gezant van den radjah van
Atsjin, een telegram van zijn gouvernement heeft ontvangen,
waarbij hij uitgenoodigd wordt zoo mogelijk naar Sumatra
terug te keeren, waar zijn tegenwoordigheid onmisbaar is,
daar een nieuwe aanval van de Nederlanders digt op handen is.
De miliciens der ligting van 1872, die nog bij de
verschillende infanteriekorpsen in activiteit zijn, zullen den
15 dezer in het genot van onbepaald verlof worden gesteld.
Jl. Woensdag ochtend is jhr. C. A. van Sypesteijn,
de nieuwbenoemde gouverneur van Suriname, naar zijne
bestemming vertrokken.
De N. Rott. Crt. verneemt uit Amsterdam, dat de
leening der maatschappij Nederland niet geheel volteekend
is. De gedane inschrijvingen worden aangenomen.
De betaling van de Spaansche Julij-coupons is minder
zeker dan de telegraaf berigtte. De middelen zullen worden
gevonden uit de verpachting van tabaksplantages op de
Philippijnsche eilanden. De onderhandelingen zijn reeds
ver gevorderd.
De algemeene synode van de Ned. Herv. Kerk heeft
jl. Woensdag hare zittingen te 's Hage geopend.
Beroepen te Utrecht ds. A. H. de Hartog, pred. te
Rotterdam.
Tot predikant te Oosterend is door floreenpligtigen
benoemd: dr. Muller te Dirkshorn. Van onderscheidene
zijden echter is protest tegen die benoeming aangeteekend.
Beroepen bij de Doopsgez. gemeente te Bolsward de
heer S. Kutsch Lojenga, pred. te de Rijp; te Meeden,
Midwolde en Beerta ds. J. Bakker, te Zuid-Zijpe.
Door de Oud-Catholieke geestelijkheid van het bisdom
van Haarlem is in haar vergadering van den 30 Junij jl.
met meerderheid van stemmen tot haar bisschop verkozen
de heer Casparus Johannes Rinkel, Oud-Catholiek pastoor
te Krommenie, die de keuze heeft aangenomen.
Men meldt aan de N. R. Ct. uit Sloterdijk:
Ten gevolge van de werkzaamheden in en aan het IJ,
in verband staande met de werken der Kanaalmaatschappij,
heeft zich reeds een groote verandering voorgedaan. Kon
vroeger bij Noordwestenwind het water geweldig spoken,
zoodat het buiten zijn bedding trad en met een vruchtbare
slib de buitendijksche landerijen bedekte, thans is door de
afsluiting te Schellingwoude die toestand geheel voorbij.
Het IJ is een bijkans stilstaand meer, ja op sommige plaatsen
een moeras geworden, en heeft een kwijnend aanzien gekregen.
Wegens de ondiepte zijn de booten en schepen genoodzaakt
in bepaalde geulen te varen, willen zij niet geheel vastraken.
De liefhebbers van baden en zwemmen vinden geen geschikte
plaats meer, waar zij zich te water begeven kunnen om
verfrissching in de golven te zoeken. Ook met de vischvangst
is het zoo goed als gedaan. Bij halfweg Haarlem is het
IJ reeds geheel droog, en daardoor het (vroegere) eiland
Ruigoord met den vasten wal verbonden. Niet lang meer
en geheel het IJ is een zwarte, doodsche, moerassige vlakte
geworden. Maar ook die toestand gaat voorbij. Nu reeds
heerscht op sommige punten groote levendigheid door de
werkzaamheden aan de spoorbaan, die van Zaandam door
het IJ naar Amsterdam wordt gelegd. Van hier uit is in
ongelooflijk korten tijd een groot gedeelte van die baan
boven den waterspiegel verrezen. Op het punt, waar de
baan zich met den vasten wal vereenigt, heeft zich een
kolonie van arbeiders gevestigd, meerendeels in rieten
keeten gehuisvest, die behalve door het gezin, ook nog door
eenige „thuisleggers" bewoond worden, en door haar
gebrekkige inrigting weinig in staat zijn om huise
lijke genoegens aan te kweeken. Als eens de spoorfluit
zich over de uitgestrekte vlakte doet hooren, als „het
glimmend kouter door de klont" van den vetten kleigrond
snijden zal, of de akkers met golvend graan zijn bedekt,
zal voor het IJ een tijd van nieuwe bedrijvigheid zijn
aangebroken. Vele schilderachtige vergezigten zullen we
moeten missen, maar ook het graanveld heeft zijn poëzie.
Zoo nu maar de grond niet tegenvalt! DocJi velen, die
met de gesteldheid van den bodem bekend zijn, verzekeren
ons, dat het ook hier zijn zal: „goud uit schuim," en
,aren uit baren."
Ter aanvulling van het vroeger medegedeelde berigt
over de te Haarlem voorgenomen viering van het 25jarig
bestaan der Hollandsche Maatschappij van Landbouw (af-
deeling Haarlem en omstreken) kan thans gemeld worden,
dat de feesten zullen bestaan uit eene landbouw-tentoon-
stelling en bloemen-tentoonstelling, beiden in de Hertenkamp
en eene harddraverij op den Dreef. De bloemen-tentoon
stelling zal gedurende de feestdagen, van 2 tot 5 Aug.,
geopend zijn; de landbouw-tentoonstelling en de harddraverij
zullen Maandag den 4 Aug. gehouden worden. Op Zondag