1874. N°. 104.
Zondag 30 Augustus.
32 Jaargang.
Uitgever A. A. BAKKER Cz.
Vaststelling der 286ste Staatsloterij.
Binnenland.
HELDERSCHE
EN 1VIEUWEDIEPER
RANT.
„Wij huldigen het goede."
Verachijnt üingsdag-, Dondexdag- en Zaturdag namiddag.
Abonnementsprijs per kwartaal1.30.
franco per post - 1.65
Bureau: MOLENPLEIN, N°. 163.
Prijs der Adverteutiën VAn 14 regels 60 cent,
elke regel meer 15 cent.
Groote letters of vignetten worden naar plaatsruimte berekend.
Klken Donderdag vertrekt de muil naar Oost.Indië
vla Brlndisi.
Laatste ligting 's avonds 6 uur.
De sluiting der mail naar Batavia, te verzenden per mailboot
Dahlia, geschiedt den 4 Sept. a. s., na aankomst van trein II
(N. Holl. Spoorweg) ten 7.30 des avonds.
Het GEMEENTEBESTUUR van den HELDER brengt ter
openbare kennis, dat door Z. Exc. den Minister van Financiën, bij
resolutie van den 10 Augustus, jl. No. 30, krachtens de daartoe
door den Koning verleende magtiging, is vastgesteld de 286ste
Staatsloterij, bestaande uit 21000 loten, 10500 prijzen en 2 premiën,
overeenkomstig het plan aan die resolutie gehecht.
Beide stukken geplaatst in de Staaatsoourant, zijn ter Secretarie
der gemeente ter lezing nedergelegd.
Het Glemeentebestnur voornoemd,
Helder, STAKMAN BOSSE, Burgemeester,
den 28 Augustus 1874. L. VERHEY, Secretaris.
HELDER en NIEUWEDIEP, 29 Augustus.
Heden morgen ten 6 u. 30 m. is van hier naar
Hellevoetsluis teruggekeerd de 11de comp. van het
lste reg. vesting-artillerie, onder bevel van den kapitein
Boerrigter. Sedert den 17 dezer had deze compagnie alhier
deelgenomen aan de practische oefeningen met het geschut.
De 2de luit. plaats, adj. P. J. A. H. Jansen, van
Geertruidenberg naar hier overgeplaatst, is alhier aange
komen en heeft zijne functién aanvaard.
Beroepen te Oosterland op Wieringen, de heer
R. A. Damsté, pred. te Surhuisterveen.
De algemeene vergadering van het Protestantenbond,
vereenigd met den tweeden Nederlandschen Protestantendag,
zal, volgens het weekblad De Hervorming, dit jaar te
Leeuwarden plaats hebben op Woensdag 28 en Donderdag
29 Oct. a. s.
Eenigen tijd geleden is door den raad der gemeente
Terschelling besloten, eene der openbare lagere scholen te
West-Terschelling op te heffen en daarvan een zeevaart
kundige school te maken. Ten behoeve van die zeevaart
kundige school is door Z. M. don Koning hij besluit van
Tentoonstelling van Xnnnlnndsche Oudbeden en
Merkwaardigheden.
III.
Al de bekers, waarvan wij spraken, zijn met eene massa voor
werpen van waarde geplaatst in eene reusachtige vitrine, welke het
midden der raadzaal inneemt. Goud, zilver en juweel schittert u
tegen van tusschen porselein en glaswerk en prachtige waaiers, ook
van Zaanlandsch fabricaat. Waarop zullen wij u het eerst wijzen?
Op die fraaie bootjes-kettingen, waarvan er een tafereelen uit de
bijbelscbe geschiedenis te aanschouwen geeft, op dien bijbel in
schildpad en goud gebonden, of dien anderen met zilveren beslag
en zilveren ketting, op dat zilveren naaituig, dien beugeltas, dien
rammelaar, dat muscusdoosje, die wandelstokken met kostbare
knoppen, die lepels waarvan de stelen in walvisschen of in molentjes
eindigen, dat avondmaalszilver der luthersche gemeente te Zaandam,
en der hervormde gemeente te Oostzaandam, die antieke altaarschellen
der r. cath. gemeente aldaar, of die schildpadden snuifdoos met
het opschrift:
Het was te wense
Dat rijke mense
Wijze kinderen krijgen,
Want zij regeeren het lant.
Een kalis, die moet swijgen
Al het hij goet verstand.
Houdt gij u liever bezig met kostbaarbeden, die aan merkwaardige
personen en voorvallen herinneren, beschouw dan die andere
Bnuifdoos, van goud, door Ruslands Keizer in 1814 vereerd aan
Jan Hoogerbeets, in ruil voor een model van het Czaar-Peter-huisje;
dien zilveren beker door den grooten Czaar zeiven geschonken aan
Klaas Janssen Tromp, grootscheepmaker te Westzaan, dat zilveren
theeservies, W. Sypestein te Assendelft, vereerd voor zijn beleid tot
behoud van den Assendelver zeedijk op 15 Nov. 1775, dat gouden
met paarlen omzette dameshorloge, door Napoleon I in 1811
geschonken aan mej. Aaltje van Broek, die hein bij zijn bezoek te
Zaandam namens de Zaausche dames complimenteerde, dien zilveren
troffel, gediend hebbende bij de eerste steenlegging der kerk te
Oostzaan, of dien zilveren lepel, waarop nevens 2 portretjes gegra
veerd is
Doe ik zyn Hoogheyt heb gebragt
met van Broek zyn jagt
doe kreeg ik dit. Al tot een gift
al tot volbrenging van myn pligt.
West Sandam den 1 September 1788.
23 Februarij jl. een rijks-subsidie van f 500 's jaars ver-
leend en door de Staten van Noordholland bij besluit van
4 Julij 1873 een jaarlijkscb provinciaal subsidie van gelijk
i bedrag, beiden tot wederopzeggens toe. Thans is door den
j gemeenteraad dezer dagen bepaald, dat de zeevaartkundige
school met 1 Jan. 1875 zal geopend worden, terwijl de
1 jaarwedde van den directeur der school is vastgesteld op
f 1200, met vrije woning en tuin. Eene toelage voor het
geven van practiscli onderwijs is op f 125 vastgesteld. In
verband met het een en ander is de jaarwedde van den
hoofdonderwijzer aan de bestaan blijvende openbare lagere
school te West-Terschelling van f 1000 tot op f 1100
gebragt en zal het personeel van hulponderwijzers worden
uitgebreid.
In de raadsvergadering te Alkmaar van jl. Woensdag
is behandeld het rapport der raadscommissie omtrent de in
de vergadering van 10 Junij jl. gestelde vraag: „of ver
eenvoudiging in bet beheer der stads bank van leening
mogelijk was?" Met 10 tegen 3 stemmen is besloten de
genoemde bank op te heffen en met 1 Sept. a. s. geene
beleeningen meer te doen plaats hebben.
Alle inkomende berigten omtrent den aardappel-oogst
in de omstreken van Hoorn luiden zeer gunstig, zoowel
wat de kwantiteit als wat de kwaliteit aangaat. De prijzen
blijven echter nog steeds hoog, 't geen toegeschreven moet
worden aan de hooge huur of pacht, die thans voor den
grond moet betaald worden. Van de gevreesde aardappel
ziekte heeft men nog niets vernomen. De winteraardappelen,
die een ruimen oogst beloven, staan tot nu toe zeer gezond.
Wij vinden, zegt het W. v. h. R., in het Paleis van
Justitie een verhaal van een jongen van 12 jaren, die, na
over een hek te zijn geklommen, in den tuin van een
buitenplaats eene roos heeft geplukt, en wegens die /mis
daad" diefstal in de aanhoorigheid van een bewoond
huis met overklimming, is veroordeeld tot eenzame opslui
ting van drie dagen. Gelukkig dat zulke misdaden nog
vervolgd en gestraft worden. Het vonnis beslist natuurlijk,
dat de jongen gehandeld heeft met oordeel des onderscheids.
Men mag niettemin vragen, of hij wel goed begrepen
heeft, dat hij, toen hij die roos plukte, een dief werd?
Misschien zijn er wel anderen, die meer van zulke zaken
weten, en die dat ook niet goed begrepen.
De heer F. W. Funckler, physisch instrumentmaker
te Haarlem, heeft ons kennis doen nemen van een uiterst
eenvoudig, gemakkelijk vervoerbaar en weinig kostbaar
werktuigje, dat zeer doeltreffend is om ongenoode bezoekers
uit een vertrek te weren. Wanneer het werktuigje aan
de binnenzijde op den grond tegen de deur geplaatst is,
De raadzaal mag wel het brandpunt der tentoonstelling genoemd
worden. Boven de vitrine hangen aan het hooge gewelf eenige
vaandels, langs de wanden staan of liggen allerlei voorwerpen
geschaard, waarboven de beste der ingezonden schilderijen prijken.
Allerlei soort van meubelen en huisraad, en van modellen o. a.
een keurig van de Westzijder-kcrk te Zaandam vindt gij hier
hijeen, zoowel kunstig gesneden stoven als prachtige juweelkistjes,
antieke spiegels en een bordenrek, spinnewiel en turfkist, pijpen-
foudralen en tabaksdoozen, hier- en koffiekannen, schaatsen en
compassen.
Wat ons bij dit alles treft is het veelvuldige schilderwerkwat
er maar half toe geschikt was moest eene afbeelding vertoonen van
het dorp, het woonhuis, den molen of het schip van den bezitter
kamerschutten en schoorsteenstukken niet alleen, maar ook vuur
schermen, slagtnfels kleerbakken, theebladen werden op deze
wijze en vele malen zeer goed versierd, hetgeen eene levendige en
zeer locale kleur aan de tentoonstelling verschaft. Ook op aardewerk
waren dergelijke voorstellingen zeer geliefd, de genoemde vitrine
bevat er in vele Delftsche schalen en horden de bewijzen van.
Een Assendelftsche wieg, door het Kon. Oudheidk. Genootschap
ingezonden, en een Assendelftsche kast munten niet uit door de
fraaiheid vau het schilderwerk maar door haren bijzonderen vorm;
voor de kast is reeds eene aanzienlijke som geboden. De dames
zullen zich zeker meer aangetrokken gevoelen door de fraaie collectie
zilver speelgoed, ingezonden door den heer W. Middelhoven te
Zaandam, de numismaten door de in dezelfde zaal geplaatste ver
zameling gedenkpenningen, meestal op Czaar Peter, op huwelijken
en begrafenissen betrekking hebbende, enkele ook zeldzaam voor
komende, zooals die op de gevangenneming en het ontslag van den
Zaandamschen koopman Jacob Cardinaal in 1776 en 77.
Tabaksdoozen van koper of van zilver, met figuren, opschriften
en versjes gegraveerd, toonen welke liefhebbers de Zaanlanders
van een pijp waren. Wij laten die versjes met rust en wijzen op
een paar andere, op mangelplanken voorkomende, en dus luidende
Wast wit, Mangelt snel, Wacht u van sonden,
Zoo doet gij wel. Wits Jencke 1686.
Schon gewossen en net gevouwen
is en sirat al voor de vrouwen
Meermalen maakt de catalogus gewag van een „flap aan den
wand", d. i. een tafel waarvan de poten beweegbaar zijn, zoodat
zij na den maaltijd rechtstandig tegen den wand kon worden gezet.
dringen, bij eene poging om de deur te openen, een paar
stalen punten, hoe langer hoe dieper in den grond, en
j verhinderen het openen der deur volkomen, terwijl tevens
I een wekker in beweging gebragt wordt, die niet ophoudt
te slaan zoolang de drukking tegen de deur aanhoudt en
1 het werktuigje opgewonden is. De toestel wordt sedert
eenigen tijd ook in de fabriek van den heer Funckler ver
vaardigd. (Haarl. Crt.)
Aan een particulieren brief uit Batavia ontleent het
Vad. het berigt, dat sedert den laatsten aanval der Atsji-
nezen vandaar om versterking gevraagd is en dat reeds
den 5 Julij jl. alleen van het 10de bataillon 240 man
schappen derwaarts vertrokken. „Naar ik van hoogerhand
verneem," schrijft men verder, „zal het 10de bat. infanterie
aanmerkelijk versterkt worden, om tegen November naar
Atsjin te vertrekken, en een deel uit te maken van de derde
expeditie."
Jl. Donderdag is door den kantonrechter te 's Hage
een 50tal personen wegens dronkenschap tot een of meer
naar gelang van het aantal overtredingen geldboeten
van 1 of subsidiaire gevangenisstraf van een dag veroor
deeld. Slechts dertien personen verschenen ter teregtzitting
en onder hen een die weêr dronken was.
De heer Dunkier, directeur van de stafmuziek van
het regement grenadiers en jagers, heeft een muziekstuk
gecomponeerd, getiteld: „Een avond in het Haagsche
Bosch". In do negen nommers, waaruit deze fantasie bestaat,
wordt eene voorstelling gegeven van een der zomeruitvoe-
ringen van genoemd korps welke, door een onweder afge
broken, riadat het weêr opgeklaard was hervat werd.
De raad der gemeente Hoornaar (Zuidholland) heeft,
bij besluit van den 21 dezer, ter voldoening aan het ver
langen van vele ingezetenen besloten de daar afgeschafte
kermis weder in te voeren. Zij zal gehouden worden den
tweeden Donderdag en Vrijdag in de maand September, te
beginnen met dit jaar.
Men schrijft uit Amsterdam aan het U. D.
„'t Was heden een veel bewogen dag voor onze vroede"
mannen. De gemeenteraad hield zitting vau 1 tot 5 ure,
van 7| tot 11 ure en nog is het lot van het 17 millioens-
leeningsplan niet beslist. Dat het intusschen zal worden
aangenomen, dit is aan geen kwestie onderhevig; dat wil
zeggen niet en bloc hetgeen de wethouder van financiën
verlangde als votum van vertrouwen. Meer dan waar
schijnlijk toch zal de post van f 1,800,000 voor arbeiders
woningen worden geschrapt. Dit zal evenwel aan hét
„vertrouwen" niets afdoen. De algemeene discussiën gaven,
gelijk trouwens te verwachten was, stof tot menige beden-
was wit en mangel glat
Of k slan jou met inangelhort voor jou g.t.
Mareye Jans An 1760.
Met geen artikel is de commissie meer overstelpt geworden dan
met mangelplanken, waaronder trouwens fraai gesnedene.
Een paar vertrekken zijn gevuld met hoeken over de Zaanlanden,
of van Zaaulandsche schrijvers of drukkers herkomstig, met hand-
geschriften, kaarten, teekeningen en prenten. Hoewel dergelijke
voorwerpen het groote publiek minder boeien, zijn zij liier uitstekend
op hare plaats en verdienen zij wel de bezichtiging. Onder de
afbeeldingen van Zaanlaudsehe dorpen, gehouwen enz. vindt gij
zeker de bekende uit Loosjes, van OUefen en die van de Leth en
van Maaskamp, maar tevens ook keurige teekeningen vau Tronk,
Bulthuis en anderen, en zeldzame gravures, zooals die voorstellende
„de gestrafte boerendans om de kerk te Assendelft" en den optocht
te Wormer in 1648 tor viering van den Munsterschen vrede gehouden,
waarvan de prent veel minder voorkomt dan van de optochten te
Jisp in 1697 en te Krommenie in 1788.
Ook onder de gegraveerde en geteekende portretten en knarten
komen minder bekende voor, o. a. een fraai gekleurd portret vau
den schilder Pieter Saenredam, van wien een kunstig geschilderd
kerkje is ingezonden door pastoor van der Horst, een behagelijker
herinnering aan den vervaardiger dan het vischnetje, op 104jarigen
ouderdom gebreid door Jacob Janse, den Wormer die zeggen kon
,,'k mocht in drie eeuwen leven."
De boeken, die vooral van de werkzaamheid van H. J. Soet of
Soeteboom getuigen, brochures, gedrukte en geschreven stukken
zijn allerbelangrijkst voor de geschiedenis der Zaanlanden, in welke
niet overal evenveel zorg schijnt te zijn gedragen voor eene goede
bewaring der plaatselijke archieven. De inzendingen van een par
ticulier te Wormer, den heer P. Wakker, doen vermoeden, dat er
daar ter plaatse zeer slordig met de oude schrifturen is geleefd.
De voorwerpen betrekking hebbende op „Stiers wreedheid" en
het verblijf van Czaar Peter zijn afgescheiden van andere te zamen
gebracht. Het voorval met den stier is herhaalde malen in teekening
en in minder of meer zeldzame gravure, op Delftsche borden eu op
Japansohe borden en theegoed tevens blijk der handelsrelatiën
van de Zaankanters met het verre Oosten voorgesteld. Aan
Czaar Peter herinneren, behalve de straks genoemde beker, een van
hem afkomstige aan het Oudheidk. Genootschap behoqrende kunstig
met ijzer beslagen lessenaar, het doopboek der luthersche gemeente,
waarin ds. G. H. Petri de komst van den Czaar te Zaandam
genoteerd heeft, de geschilderde glasruitjes voorstellende hoe de
Keizer rood baai kocht bij Jan Cornelisz. Nomen, geschilderdt
