1875. N°. 70. Vrijdag 11 Junij. 33 Jaargang.
Uitgever A. A. BAKKER Cz.
Bureau: MOLENPLEIN N'. 163.
1HELDERSCHE®
EN NIËUWEDIEPER COURANT.
„W ij huldigen het goed e."
Verschijnt Dingsdag, Donderdag en Zaturdag namiddag.]
Abonnementsprijs per kwartaal1 30.
w h franco per post - 1.65.
Klken Donderdag vertrekt de mail nnnr
Ooat-Indtë. Laatste ligting 's avonds 6 uur.
De sluiting der mail naar Padavg en Batavia, te ver
zenden per Mailboot KONING DER NEDERLANDEN,
geschiedt den 11 Junij a. s.voor drukwerken
na aankomst van trein III (N. Holl. Spoorweg) ten 10.56
des avonds; brieven na aankomst van trein I den volgen
den dag ten 9.47 des morgens.
Uittreksel uit het Verslag van Burgemeester en
Wethouders aan den Raad omtrent den toe
stand der gemeente Helder, over het jaar 1874.
Bevolking: 20,729 zielen.
Bij de zamenstelling van dit uittreksel uit het jaarverslag kunnen
we verscheidene bijzonderheden, die het bevat, met stilzwijgen
voorbijgaan, omdat we die indertijd onder onze gewone nieuws
tijdingen reeds hebben vernield. Deze opmerking geldt vooral de eerste
drie hoofdstukken van het verslag: bevolking, verkiezingen en
gemeentebestuur.
In het 4de hoofdstuk wordt, onder 't opschrift: geldmiddelen,
melding gemaakt van de rekening over 1873 en de begrooting
over 1874, beiden door hh. Gedeputeerde Staten goedgekeurd. De
schuld der gemeente van de in 1862 gesloten geldleening, groot
f 80,000, bedroeg op 1 Jan. 1875 nog f 55,000. Uit de bijzonder
heden omtrent den ongunstigen toestand der geldmiddelen van de
gemeente, door de vermindering en afschaffing van verbruiksbelas
tingen, in het jaarverslag over 1873 medegedeeld, is gemakkelijk
na te gaan dat die ongunstige staat onveranderd is gebleven. De
Raad is daarmede ten volle bekend en zal geroepen worden, tot
opheffing van de bestaande bezwaren, in dit jaar voorstellen in
overweging te nemen.
Onder de mededeelingen omtrent openbare werken vinden wij
vermeld, dat het driejarig onderhoud der straten, aangenomen dooi
den beer H. J. Janzen, thans ten einde loopt. Verstraat werden
in 1874 3493 M2. rij- en 1882 M2. voetstraat. De kosten van
een en ander waren f 6547.88.
Het onderhoud der bestaande wegen beeft gevorderd eene uitgaaf
van f 1215.49. Aanleg van nieuwe wegen heeft geen plaats gehad.
Het onderhoud van het Heldersoh Kanaal heeft zich bepaald bij
het uitdiepen voor de uitmondingen der riolen en op andere plaatsen
waar dit noodig was. De kosten hebben bedragen f 1392.10.
De werkzaamheden aan de bruggen hebben zich tot het gewoon
onderhoud bepaald en vorderden eene uitgaaf van f 793.53.
Voor de plantsoenen is eene som van f 711.69 uitgegeven, voor
het onderhoud der begraafplaats f 174.11 en voor dat van den
toegangsweg naar het spoorwegstation f 35.
Onder het opschrift „Medische Politie" wordt de opmerking
medegedeeld, dat in deze nieuwgebouwde gemeente nog veel te
doen overblijft tot verbetering der openbare wegen en riolen, doch
dat, hoe dringend de behoefte daaraan ook is, de geldmiddelen
het niet toelaten daarin te voorzien. Men heeft zich dus tot het
gewoon onderhoud moeten bepalen.
Op de burgerlijke begraafplaats werden 440 en op die der
Isrrëlieten 7 lijken begraven.
In het gemeente-ziekenhuis waren op 1 Jan. 1874 in behandeling
Brieven uit Hennemerlund.
XX.
Alkmaar, 6 Juni 1875.
Ik heb gewacht met u te schrijven tot uwe kolommen, van
hoofdartikelen, ingezonden stukken en advertentiën over de ver
kiezingen bevrijd, weder ruimte zouden aanbieden voor een brief,
waarvan de laatste bedoeling is om op den uitslag der verkiezingen
te influënceeren. Daarom te eerder mag ik over de verkiezingen
spreken, al ware bet ook niet mijn plicht als correspondent, u op
de hoogte der zaken in mijne omgeving te houden. En dan is
zeker de oprichting eener anti-revolutionaire kiesvereeniging een
gebeurtenis van beteekenis, in zoover ernstig, dat de confessioneelen
zich krachtig genoeg beginnen te schatten om zelfstandig op te
treden, in zoover verblijdend, dat de ontbinding der beginsellooze
conservatieve partij er door bevorderd wordt, liberalen en clericaleu
beslister tegenover elkander worden gesteld. De anti-revolutionaire
kiesvereeniging dankt haar bestaan aan de beide orthodoxe predi
kanten, die kort na hunne komst alhier zoo afkeurend oordeel
over den godsdienstig-zedelijken toestand van deze stad en bet
Noorder-kwartier geveld en daardoor hun erediet bij alle vijanden
van oppervlakkig oordeel verspeeld hebben, en aan een later beroepen
ambtgenoot, die bereid was met hen in hetzelfde zog te varen.
Of nu die heeren in hunnen verkiezingsijver hun erediet bij hunne
volgelingen wel bevorderd hebben, zou men mogen betwijfelen,
indien ten minste bij die volgelingen nog eenig eigen oordeel is
overgebleven; althans het door genoemde predikanten onderteekend
strooibiljet ter aanbeveling der heeren de Savornin Lohman en de
Geer van Jutfaas, een onwaardigen en lasterlijken aanval tegen de
openbare school behelzende, heeft een krachtig protest van de
hoofdonderwijzers der openbare scholen alhier in de Alkm. Courant
ten gevolge gehad, dat wel geschikt is om hen, die niet geheel
door vooroordeel verblind zijn, tot nadenken te stemmen en tot
een rechtvaardiger oordeel te brengen, dan zij tot nog toe, naar
hooge en holle woorden luisterende, al te gemakkelijk tot het
hunne maakten. Of ook de strenggeloovige protestanten, wanneer
zij wat beter bekend raken met den door de Tijd ondersteunden
heer de Geer van Jutfaas, nog reden van tevredenheid zullen hebben
wegens hunne op hem uitgebrachte stemmen, mag evenzeer betwijfeld
worden. Moge hunne ontevredenheid daarover slechts strekken om
hen een volgende keer voorzichtiger te maken en zich niet zonder
onderzoek te vereenigen met de door enkele toongevers opgedrongen
candidaten
Van alle zijden heeft bet niet ontbroken aan ijver voor de ver
kiezing der gestelde candidaten. Zoo bevatte de laatste Alkm.
Courant niet slechts aanbevelingen van de 3 centrale of algemeene
kiesvereenigingen, maar ook van de liberale vereenigingen te Lan-
gedijk, Koedijk, Warmenhuizen en Heerhugowaard. Strooibiljetten
kwamen ook van 3 zijden, afzonderlijke liberale nog te Bergen en
te Seliermerhorn. Uit de hier ontvangen tweeërlei couranten van
den Helder blijkt het, dat men daar en op Texel ook niet stil
gezeten heeft. Wat al leven en beweging wat onheilig vuur
ook op bet outer en toch, het Handelsblad heeft het terecht
opgemerkt, onze toestand met zijue periodieke verkiezingsbewegingen
is ver te verkiezen boven dien van vorige eeuwen, toen de zaken
der regeering meer geheim behandeld werden en zonder invloed
van het volk, dat van tijd tot tijd van zijne wenschcn en zijne
ontevredenheid deed blijken door een heftig oproer, wftarbij geen
inkt maar vaak bloed vergoten werd.
Hoe het zij, als deze regelen in uw blad gedrukt worden heeft
het kiezersvolk, al dan niet goed ingelicht, met of zonder besef
van het gewicht der handeling, zijne uitspraak reeds gedaan, al
blijft het geheim der stembus in ons district nog tot Vrijdag a. s.
bewaard, al moeten de biljetten met de namen der zoo uiteen-
loopende candidaten nog eenigen tijd in vrede met elkander slapen.
Ieder kiezer hoopt intusschen op de zege zijner candidaten, en wij
liberalen hopen bevrijd te blijven van de beide jonkers de Casem-
broot, met zijne bedenkingen tegen met bakkersdochters huwende
bakkerszoons, en van Hogendovp, met zijn „vaderlandsch" water
en melkprogramma, aanvangende met dood- en rottingstraf en
eindigende met daaromtrent en dienaangaande; en desgelijks van
de beide jonkers Lohman en de Geer, met hunne clericale, een
Prijs der Adverteatiën: Van 14 regels 60 Ceats,
elke regel meer 15 Ceats.
Groote letters of vigaetten worden naar plaatsruimte berekend.
flink volksonderwijs vijandige neigingen en hetgeen men bij navraag
verder omtrent hen kan te weten komen.
Behalve den stortvloed van strooibiljetten hebben wij er een
van iepen-bloesems. Dat is een jaarlijks terugkomend verschijnsel,
maar toch, in de mate als thans het geval is, hebben zelfs de
oudste lieden bet niet beleefd. De boomen zagen geelrood van
de zware trossen bloesems en nu de hevige Juni-winden deze
doen verstuiven, zijn wateren en wegen er mede bedekt, is de
lucht er van vervuld en vindt men ze overal, in de spijzen en in
de bedden zelfs, ja, het zou mij niet verwonderen als zij ook nit
de stembus te voorschijn kwamen. Is deze bijzonderheid nu niet
locaal, maar ook elders en ten uwent op te merken, doe dan maar
of gij deze regelen niet gelezen hebt.
Wèl locaal is de ontzaggelijke toeneming van den aanvoer op
onze veemarkten, vooral op de Maandagsehe, al verschijnen daar
over in de dagbladen niet zoo vaak berichten als over de toeneming
der markten in onze zusterstad Hoorn, waar zelfs een boerenbruiloft,
de droogte van bet grasland, 2 stoombooten en een tjalk of wat
in de haven, een kerkgang van de adelborsten der Urania en der
gelijke bijzonderheden meer, stof tot een berichtje voor het Han
delsblad leveren. Beschouw deze uitweiding niet als een schimpschot
tegen Hoorn, ik denk alleen aan een der inwoners van die stad,
die van een klein geraas een donderslag weet te maken. Dat doet
ons stadsbestuur niet, als het de veemarkt te klein verklaart en
met een voorstel tot den raad komt om haar te vergrooten, door
afbraak van het zoogenaamde pand van het waaggebouw, waardoor
bet groote en het bij de landlieden minder gewilde kleine Waagplein
meer met elkander in verbinding zouden komen. Bij de ingezetenen
vindt dit voorstel geen bijval: men oordeelt, dat er slechts weinig
ruimte zal gewonnen worden en wel ten koste van de eenige plaats
waar de kaas onder dak kan liggen en, mede onder dak, de boter
markt gehouden wordt; alsook, dat het waaggebouw niet van figuur
verbeteren zal, als de toren niet uit het midden, maar nit het
einde van een kort dak verrijst. Men verhaalt, dat burgem. en
weth. eigenlijk ook niet met het plan ingenomen en voor de ver
plaatsing der markt naar een der ruime beschikbare pleinen gestemd
gebleven 4 mannelijke zieken. In den loop des jaars werden opge
nomen 32 mann. en 35 vrouw, zieken, zoodat in het geheel werden
verpleegd 71 patiënten. Van deze zijn overleden 6 mann., 7 vrouw.,
hersteld 25 mann., 25 vrouw., vlervoerd naar Meerenberg 1 man,
in behandeling gebleven 4 mann. en 3 vrouw, zieken. Het getal
verpleegdagen der mann. zieken vfas 1448, dat der vrouw, zieken
1357. 'In het hulpziekenhuis in de Wachtstraat, bestemd voor
lijders aan besmettelijke ziekten, werden geene personen opge
nomen.
In de gemeente-apotheek werden gereed gemaakt en afgeleverd
9880 stuks recepten; de kosten van elk recept bedroegen 23 cents.
Onder deze recepten zijn die voor het ziekenhuis gereed gemaakt
begrepen.
Het aantal verrigte koepok-inentingen bedroeg 352. Tot het
verrigten van het kosteloos inenten hield de plaatselijke heel
meester zittingen.
Op de bovenzaal van het ziekenhuis werden verpleegd 16 publieke
vrouwen, liet aantal verpleegdagen van deze patiënten bedroeg
2S4. Zij werden allen hersteld ontslagen.
Hoofdstuk VII heeft tot titel: Nationale Militie en Schutterij.
We vinden daarin o. a. vermeld, dat in 1874 van het door deze
gemeente geleverd contingent voor'de nationale militie 30 man bij
de landmilitie en 27 man bij de zeemilitie zijn ingelijfd. De wer
kelijke sterkte der schutterij in dpze gemeente bedroeg actief 282,
reserve 328, totaal 610 man. Dé active sterkte der schutterij, bij
de wet gevorderd, bedraagt 282 man. De sterkte van den eersten
ban is 174, reserve 233, totaal 407 man.
Onderwijs. Het aantal leerlingen op de zes gemeentescholen
bedroeg gemiddeld 1264 mannelijke, 1036 vrouwelijke, totaal
2300 leerlingen. Op de bijzondere scholen te zamen was het
aantal leerlingen gemiddeld 201 mann., 327 vrouw., totaal 528.
Van de leerlingen der gemeentescholen werd voor 800 door de
ouders schoolgeld betaald. Aan de gemeentescholen werd onderwijs
gegeven door 6 hoofdonderwijzers, 25 hulponderwijzers en 9 kweeke-
lingcn. De kosten van het lager onderwijs bedroegen voor de
gemeente de som van f 26,149.58^.
Er zijn 7 bewaar- en kleine kinderscholen met 443 jongens
en 563 meisjes. Aan het hoofd staan 4 onderwijzeressen en
15 helpsters.
Aan de normaalschool genoten 9 kweekelingen hunne opleiding.
Twee deden met goed gevolg examen als hulponderwijzer.
De burgeravondschool (vroeger industrieschool) telde 123, de
school voor de zeevaartkunde 16, de teekenschool 33 en de gyrn-
nastieksehool 139 leerlingen.
De zangschool van den onderwijzer W. Kuijk werd bezocht door
40 jongens en 60 meisjes.
Daar de rekeningen over een afgeloopen dienstjaar eerst in de
helft van het volgende worden vastgesteld, komen in dit verslag
eerst de opgaven omtrent het armwezen over 1873 voor. Door
het gemeentebestuur werd voor bezoldiging van geneeskundigen,
kortstondige ondersteuningen, verpleging van krankzinnigen en
subsidiën aan het Algemeen Weeshuis, het Burgerlijk Armbestuur
en het Ziekenhuis uitgegeven, te zamen f 31516.46J. In datzelfde
jaar werden door het Burgerlijk Armbestuur ondersteund 440
hoofden van huisgezinnen en 38 eenloopende personen. Voor
ondersteuningen van allerlei aard werd uitgegeven f 10734.43.
In het Algemeen Weeshuis werden verpleegd 87 kinderen en
1 bejaard man. De uitgaven bedroegen f 15,434.S6J.
Voor de verpleegden in liet Ziekenhuis, 78 in getal met 2544
verpleegdagen, werd uitgegeven f 6171.81. De teruggave van
verpleegkosten door verpleegden zelve bedroeg f 196.80.
In de Bank van Leening werden beleend of werd de beleening
vernieuwd van 10154 panden. Er werden gelost 9727 en verkocht
101 panden. Op de beleende panden werd voorgeschoten f 40937.90,
voor afgeloste panden terugbetaald f 39017.80, en voor verkochte
panden terug ontvangen f 390.65.
Bij de spaarbank was het getal deelnemers 373, en bedroeg bet
terug betaalde f 20036.77, bet inleggeld f 30061,975. Bij het opmaken
der rekening bedroeg het kapitaal der bank f 50034.87J en het
door haar verschuldigde f 45,265.75.
Landbouw en veeteelt. De algemeene toestand van den landbouw
was gunstig en stond gelijk aan dien van het vorige jaar. De
koopwaarde der landerijen regelt zich naar bijzondere omstandig
heden. Voor goed land wordt f 2200 en hooger per H.A. betaald,
voor slecht of minder goed land f 500 tot f 1000 per H.A.
Openbare verkoopingen van landerijen hebben niet plaats gehad.
De huurwaarde was in den Helderschen Polder van f 100 tot 180
per H.A. en in het Koegras van f 20 tot 70 per H.A.
Met tarwe waren bezet 3 H.A., opbrengst 70 HL.; rogge 37,
opbr. 925; zaïnergarst 28, opbr. 840; haver 61, opbr. 1830
Erwten 2, opbr. 50; aardappelen 30, opbr. 1200; met vlas 5 HA.,
opbr. onbekend, te veld staande verkocht voor f 265 per HA.
Sommige landlieden hebben zich dorschmachines, hooimaehines
en hooibarken aangeschaft, met goeden uitslag.
De toestand der wei- en hooilanden was zeer gunstig. Gunstig
was ook de toestand van den "veestapel. Ter zake van besmettelijke
ziekten onder het vee zijn geene onteigeningen of afmakingen volgens
de wet noodig geweest.
Bij 't einde des jaars waren in de gemeente aanwezig: 26 veul-
merriën, 60 veulens, 145 werkpaarden, 31 ezels, 45 springstieren,
1054 melkkoeijen, 250 kalveren, 3000 schapen, onder 60 houders.
Het aantal lammeren, buiten de gemeente vervoerd, bedraagt 1200.
Het aantal geiten en bokken bedroeg 80. Het aantal pluimgedierte
was 500 hoenders, 400 eenden, 450 ganzen en 2 zwanen.
Vissclièrij. Door elders wonende visschers werd alhier de vol
gende zeevisch Ier afslag gebragt: 21178 kabeljaauwen, 2504
lengen, 391 heilbotten, 498 tarbotten, 225025 schelvisschen, 58791
roggen, 32S273 tongen, 143 wigtjes groote en 2549 wigtjes kleine
schol, tot een gezamenlijk bedrag van f 184,574.01. De paling-,
haring- en geepvangst langs de kusten was ongunstig.
Uit de bewaarplaats van oesters werden afgeleverd 150000 stuks
middelbare ad f 44 per 1000 en 50000 groote ad f 50 per 1000.
Uit de nieuwe bewaarplaats van oesters van de heeren Bosch Reitz e. s.
werden geleverd 14000 middelbare oesters tegen een gemiddelden
prijs van f 40 per 1000.
Ter losplaats Helder werden ingeklaard 257 zeilschepen, metende
82495 ton en 248 stoomschepen, metende 171989 ton. De aanvoer
uit het buitenland bestond in: ammunitie (uit Engeland) 99847 KG.,
idem uit Zweden 265900 KG., droogerijen, verfwaren en chemicaliën
1091452 KG., ertsen 1868426 KG., granen 34160571 KG., hout
63396702 KG., koffij 8062399 KG., steenkolen 171566915 KG.,
metaal 2303126 KG., olie 1064838 KG specerijen 123480KG., tabak
en sigaren 1499748 KG., thee 10709 KG., versehe vruchten 1093930
KG., andere vruchten 4185189 KG., wijn op fust 820675 KG., wijn
op flesschen 115172 KG., zaad 7 172421KG. en zwavel 459508 KG.
De uitvoer bestond in: boter 221879 KG., gest 21500 KG.,
ijzer 4850487 KG., kaas 186703 KG., manufacturen 4803969 KG.,
olie 182735 KG., slagtvee: 138 varkens en 33 schapen, ruw tin
93928 KG., visch: haring 58901 KG., ansjovisch 923 KG., mos
selen 551064 KG„ was 187728 KG., zwavel (geraff.) 11200 KG.,
idem (ruw) 4048 KG.
Door beëedigde nieters werden gewogen: 27918066 KG. rogge,
7853084 KG. tarwe, 874965 KG. rijst, 2193300 KG. garst,
98695 KG. lijnkoeken en 17371120 KG. steenkolen.