B IJ VOEGSEL,
behoorende tot de HELDERSCHE en NIEUWED1EPER COURANT van Zondag- 1 Julij 1877, No. 78.
UITTREKSEL uit het Verslag van Burgemeester
en Wethouders der gemeente Helder, aan den
Raad omtrent den toestand dier gemeente
over het jaar 1876, ter voldoening aan art. 182
der wet van 29 Junij 1851 (Staatsblad No. 85).
Bevolking op 31 December 1876:
11206 raann., 10824 vrouw., 22030 zielen.
Het eerste gedeelte van het Verslag, bevattende opgaven omtrent
bevolking, het bestuur der gemeente en de geldmiddelen, kunnen
we, zonder daaraan opgaven te ontleenen, voorbijgaan. De inhoud
dier hoofdstukken is door ons indertijd hoofdzakelijk medegedeeld,
hetzij in de gewone nieuwstijdingen of in de verslagen der ge-
meenteraads-zittingen. Alleen deelen van het hoofdstuk financiën
het slot. mede, aldus luidende: „Ofschoon meermalen daarop is
gewezen, gevoelen B. en W. zich gedrongen hier te herhalen, dat
de toestand der geldmiddelen van de gemeente ongunstig is te
achten. De behoefte aan de uitvoering van openbare werken, vooral
tot bestrating van nieuwe wegen en het makeu van riolen, i3 en
blijft groot. De uitgaven voor het onderhond van bestaande werken,
voor onderwijs en armwezen worden van jaar tot jaar liooger. Daarbij
komt het verlies, dat de gemeente heeft geleden, door de afschaffing
der belasting op het geslagt, den wijn en de turf en door de ver
mindering van de belasting op het gemaal en gedistilleerd. Dat
verlies door het heffen van een daaraan geëvenredigden hoogereu
omslag le vinden, is niet mogelijk."
Volgens het bestek van het driejarig onderhoud der straten, in
gegaan met het jaar 1875 en besteed aan den heer H. J. Janzen
voor f- 19970 werden, behalve geringe herstellingen in het tweede
onderhoudsjaar, op verschillende punten der gemeente verstraat
2301 M2 rij- en 1409 M2 voetstraat, te zamen 3710 M2, waarvoor
is betaald f 6585,87. Bovendien werdén in de Nieuwstad, Harten-
straat, Vischmarkt, Gasstraat, Oranjestraat en Leliestraat nieuwe rij
en voetstraten gelegd, en een hoofdriool in de Nieuwstad, ter
lengte van 97 M. De kosten dier bestrating en riolering hebben
bedragen f 5940.
Het onderhoud der wegen en voetpaden in de gemeente heeft
in 1876 gekost f 2358.43s.
Voor het onderhoud van 't Heldersch Kanaal, bestaan hebbende
o. a. in het verzetten en herstellen van eenige gedeelten steenglooijing
en het uitdiepen vóór de uitmondingen der riolen en op andere
plaatsen, waar dit noodig was, werd uitgegeven f117 7.84. De kosten
voor het onderhoud van bruggen hebben bedragen f 928,10.
De plantsoenen zijn door het snoeijcn en het vervangen der doode
door levende hoornen in denzelfden toestand onderhouden. Langs
den eenen kant van den weg naar de begraafplaats is een doornen-
haag geplant, lang 380 M. De kosten hebben bedragen f 676.165
De begraafplaats is in denzelfden toestand onderhouden. De
kosteu hebben bedragen f 199.60.
De toegangsweg naar het spoorweg-station is door de gemeente
behoorlijk onderhouden en nog met enkele hoornen beplant. De
kosten bedroegen f 60.
Medische Politie. De toestand der openbare wegen, voor zooverre
die bestraat zijn, is goed. Het voortzetten van bestratingen eu het
maken van riolen is een blijvende behoefte, die wegens gebrek aan
middelen niet kan worden bevredigd. In het gewoon onderhoud
wordt redelijk voorzien. De staat van vele oubeslrute wegen is,
vooral in den wintertijd zeer treurig en levert voor de bewoners
in de nieuwbebouwde gedeelten der gemeente, vele onaangenaam
heden op. Hoogst wenschelijk zou het zijn, zoo daarin verbetering
kon worden gebragt..
In het vorige jaar zijn bij het gemeentebestuur herhaalde
klagten ingekomen over den last dien men ondervindt van het lossen
en laden der meststoffen op een den pachter aangewezen punt van
het Heldersch Kauaal. Van dat punt worden die stoffen tot buiten
de gemeente vervoerd. Hoe gaarne men aan die klagten te gemoet
zou willen komen, is geen andere los- en laadplaats aan te wijzen,
zonder dat de last of onaangenaamheid, aan het lossen eu laden
verbonden, op een ander pont van het Kanaal over te brengen.
Intusschen is de aandacht op deze aangelegenheid gevestigd en zijn
cr maatregelen genomen om deu last voor de ingezetenen zoo min
mogelijk te maken.
Er zijn vele gevallen van mazelen voorgekomen, doch van goed
aardig karakterslechts 7 kinderen zijn aan die ziekte of hare ge
volgen overleden. Overigens is de algemeene gezondheids-toestand
gunstig geweest.
Op de algemeene of burgerlijke begraafplaats werden 505 en op
de bijzoudere begraafplaats der Israëlieten 6 lijken begraven. Beide
begraafplaatsen bevinden zich in goeden staat.
In het Ziekenhuis der gemeente waren op 1 Jan. 1876 in behandeling
gebleven 3 mannen en 2 vrouwenin den loop des jaars werden
opgenomen 22 mannen eu 27 vrouwen; zoodat werden verpleegd
25 mannen en 29 vrouwen. Van deze zijn overledeu 10 mannen
en 5 vrouwen, hersteld of om andere redenen uitgegaan 12 mannen
eu 21 vrouwen. Alzoo zijn op ultimo December 1876 in behandeling
gebleven 3 manneu en 3 vrouwen.
In het hulpziekeuhuis in de Wachtstraat, bestemd voor de opneming i
van behoeftige lijders aan besmettelijke ziekten, zijn geene personen 1
opgenomen.
In de gemeente-apotheek werden gereed gemaakt en afgeleverd
8849 stuks recepten, de kosten per recept bedragen bijna 25 cents.
Onder de recepten zijn begrepen die afgegeven zijn voor de zieken,
die in het Ziekenhuis ziju opgenomen.
Het getal verrigte koepok-inëntingen bedroeg 438.
Er werden in het bovenlokaal van 't Ziekenhuis verpleegd 15
publieke vrouwen. Het getal verpleegdagen bedroeg 186, gemiddeld
dus 12. Deze verpleegden werden alle hersteld ontslagen.
De brandbluschmiddelen der gemeente bevinden zich in goeden
staat. Op bepaalde tijden hebben beproevingen plaats gehad, ten
gevolge waarvan opgemerkte gebreken werden hersteld. In 1876
hebben branden plaats gehad15 April aan boord van het Engelsche
barkschip Webfoet, den 19 Sept. in de werk- en bergplaats van
Gebrs. Moorman, den 11 Dec. op de boerenhofstede van den landman
J. Heinsman te Koegras en den 28 Dec. in een lompenpakhuis in
de Schapensteeg.
Het aantal gaslantaarns bedraagt 245, behalve nog 5 petroleum-
kntaarns bij bruggen.
De kosten der politie, nacktwaclits, brandweer en straatverlichting
hebben in 1876 bedragen: voor politie f 8221,69, voor de nacht
wachtdienst f 4740,59, voor de brandweer f 1061,93 en voor
straatverlichting f 10625,75.
Nationale Militie en Schutterij. Van het contingent der gemeente
iu de ligting der nationale militio, 61 man bedragende, werden
ingelijfd bij de landmilitie 28 en bij de zeemilitie 33 man.
De werkelijke sterkte der schutterij in de gemoeute bedroeg actief
282, reserve 331, totaal 613 man. De actieve sterkte der schutterij,
bij de wet gevorderd, bedraagt 282 man. De sterkte van den lsteu
ban is actief 215, reserve 316, totaal 531 man.
De toestand der dienstdoende schutterij in deze gemeente is zeer
goed. Al wat daartoe betrekking heeft, wordt ordelijk behandeld.
l)e bij de wet voorgeschrevene oefeningen hebben geregeld plaats
gehad.
Er zijn hier ter plaatse twee erkende Vereenigingen tot vrijwillige
oefening in den wapenhandel eu wel die der afdeeling van het
Metalen Kruis en het Artillerie-Vrijkorps. Van de eerstgenoemde
Vereeniging kunne geene bijzonderheden worden medegedeeld. Zij
houdt hare onderlinge bijeenkomsten, doch werkt niet naar buiten.
Het Artillerie-Vrijkorps telde iu 1876 68 werkende leden, 7
werkende bijdragende en 20 bijdragende leden. De schijfschietoefeningen
hadden geregeld tweemaal 's weeks plaats op de schietbaan in liet
fort Admiraal Dirks.
Kerkelijke Zaken. Het aantal inwoners naar de onderscheidene
godsdienstige gezindheden op 31 December 1876 verdeelt zich
als volgt:
Ncderduitsch Hervormden14525
Wasdsch 26
Eugelsch of Presbyteriaansch2
Anglikaanschen of Episcopaleu3
Evangelisch Lutherschen576
Hersteld 302
Doopsgezinden. 581
Remonstranten67
Moravische broeders3
Christelijk Gereformeerden447
Roomsch Cajholieken. 4820
Oud R. C. van de Bissch. Clerczy306
Nederduitsch Israëlieten360
Portugeesch Israëlieten. 5
Tot geene der genoemde gezindten behoorende. 7
Totaal 22030
Ondencijs, enz. Er zijn zeven openbare scholen in deze gemeeute,
waarvan eene uitsluitend voor betalende- leerlingen. Op al deze
scholen wordt onderwijs gegeven in dc vakken ai, genoemd iu
art. 1 der vigerende wet op het lager onderwijsop de school uit
sluitend bestemd voor betalende leerlingen, behalve de bedoelde
vakken nog in de Fransche taal, de wiskunde en het teekenen. Aan
de vier grootste scholen is tijdelijk een avondschool verbonden voor
jongens, op twee daarenboven ook voor meisjes. Aan de school
voor gewoon en meer uitgebreid lager onderwijs, alleen voor betalende
leerlingen, is mede eene avondschool verbonden voor jongens en
meisjes. Aan deze soholen te zamen zijn, behalve de 7 hoofd
onderwijzers, op de vijf grootste werkzaam 26 hulponderwijzers,
3 hulponderwijzeressen en 9 kweekelingeu. Er zijn 5 gesubsidieerde
en 1 niet-gesubsidiüerde bijzondere scholeu, op 4 daarvan wordt
tevens onderwijs gegeven in vakken van uitgebreid lager onderwijs.
Het aantal leerlingen op de openbare •scholen was gemiddeld
1351 jongens, 973 -meisjes, totaal 2324 leerlingen. De bijzondere
scholen te zamen werden bezocht gemiddeld door 164 jongens, 345
meisjes, totaal 509 leerlingen. Yan de avondschool aan de vier
grootste openbare scholen verbonden werd gebruik gemaakt gemiddeld
door 130 jongens en 6 meisjes totaal 136 leerlingen.
Op de school voor gewoon en meer uitgebreid lager ouderwijs,
alleen voor betalende leerlingen bedroeg het aantal leerlingen op
de dagschool gemiddeld 135 jongens en 36 meisjes, totaal 171, en
op de avondschool gemiddeld 50 jongens en 6 meisjes, totaal 56
leerlingen. (Het aantal leerlingen op de dagschool is begrepen onder
het aantal hierboven voor de openbare scholen opgegeven.)
Yan de 2300 leerlingen, die de openbare lagere scholen bezoeken,
wordt voor p. m. 800 door de ouders het schoolgeld betaald.
Dc kosten voor het lager onderwijs door de gemeente, volgens
art. 32 der wet van 13 Augustus 1857 (Staatsblad No. 103)
uitgegeven zijn
a. Jaarwedden der hoofd- en hulponderwijzers f 23747.205
b. Toelageu aan kweekelingeu495.625
c. Het bouwen eener verdieping op de helft der
gemeente-school No. 34840.90
d. Het vergrooten der school te Huisduinen. 340.
e. Onderhoud van gebouwen3945.09
Schoolboeken en schoolbehoeften1758.20
Voor licht en brandstoffen1159.II6
h. Bijdrage der gemeente in het pensioen der
onderwijzers263.
i. Kosten der Plaatselijke Schoolcommissie. 154.27
j. Vergoeding aan een hoofdonderwijzer voor liet
gemis van vrije woning300.
k. Kosten van schoolprijzen350.
Totaal 37344.405
Er zijn Zondagscholen, één opgerigt en bestuurd door deu kerkeraad
der Hervormde gemeente, met 350 leerlingen en twee uitgaande
van de plaatselijke afdeeling der Nederlandsche Zondagschool- Ver
eeniging te Amsterdam, te zamen 400 leerlingen tellende. Op de
eerstgenoemde school wordt door twee bevoegde onderwijzers
onderwijs in den zang en door een godsdienstonderwijzer godsdienstig
ouderwijs gegeven. De twee andere scholen staan onder toezigt en
leiding van een bestuur, bestaande uit drie leden van de Vereeniging
ter verbreiding der waarheid.
De bewaar- of kleine kinderscholen zijn de. volgende: Eene
opgerigt door het kerkbestuur der R. C. gemeente onder de leiding
van geestelijke zusters, met 160 jongens en 140 meisjes. Twee
opgerigt door de Vereeniging ter verbreiding van de waarheid, en
door eene bijzondere Commissie bestuurd. Aan beide deze scholen
is eene avondschool verbonden, waarop onderwijs wordt gegeven
aan meisjes in het breijen. Het aantal kinderen, die deze scholen
bezoeken, bedraagt 212 jongens en 204 meisjes. De bewaring is
toevertrouwd aan 2 jufvrouwen en 7 helpsters. Een opgerigt
door particulieren in een gebouw in de Nieuwstad met 116 jongens
en 112 meisjes, met 1 jufvrouw en 5 helpsters. Een uitgaande
van de Vereeniging voor Gereformeerd Schoolonderwijs met 60
jongens en 40 meisjes, onder bewaring van 1 jufvrouw en 3 helpsters.
Voorts zijn er nog 5 kleine bewaarschooltjes met 100 jongens en
147 meisjes, onder bewaring van 5 vrouwen en 6 helpsters.
Aan de alhier gevestigde normaalschool genoten bij het einde des
jaars 25 kweekelingeu, 20 mann. eu 5 vrouw., het onderwijs om
tot hulponderwijzer of hulponderwijzeres te worden opgeleid. Drie
vrouwel. en 1 mannelijke kvveekeling deden met goed gevolg.examen
als hulponderwijzeres en hulponderwijzer. Van de inrigting ter
opleiding van hulp- tot hoofdonderwijzer is iu het vorig jaar één
geslaagd. Van die inrigting wordt gebruik gemaakt naarmate men
de lessen meer of minder belangrijk acht. Het getal hulponder
wijzers wisselt af van 8 tot 18.
Met betrekking tot de scholen volgens de wet op het Middelbaar
ouderwijs vermelden wij, dat de Industrieschool telt 130, de school
voor :1c Zeevaartkunde 20, de teckenschool 51, dc gymuastiekschool
174, dc zangschool van den heer Kuyk 100 leerlingen.
Onder 't. opschrift „Kunsten eu Wetenschappen" vermeldt het
Verslag 't bestaan en de werkzaamheid van- 1. 't plaatselijk departement
der Maatschappij tot Nut van 'l Algemeen, opgerigt iu 1S22, met
3 eereleden en 80 leden; verder de door dat departement in 't
leven geroepen Spaarbank, Volksbibliotheek en Volksvoordragten.
2. Het onderwijzers-gezelschap Helder, opgerigt iu 1817 eu sedert
1862 eene afdeeling van het Nederlandscli Onderwijzers-Genootschap.
Het telt 34 leden. 3. Dc rederijkerskamer Olympia, opgerigt in
1846, met 9 eereleden en 151 leden. 4. De zangvereniging
Cecilia, in 1859 opgerigt, met 7 eereleden en 36 leden. 5. liet
Letterminnend genootschap Liefde tot Kunst, met 4 eereleden en
67 leden. 6. Het gezelschap Ernst en Scherts, opgerigt iu 1858,
met 3 eereleden en 139 léden. 7. De burgerkring Harmonie, iu
1869 opgerigt, met 106 leden. 8. De rederijkerskamer Anna en
Maria Tesselschade, opgerigt iu 1866, met 12 werkende leden.
9. Het Israëlitisch Jongelings-Collegie „Eeudragt baart genoegen,"
met 78 leden. 10. Het Israëlitisch Collegie Nut en Vermaak, iu
1855 opgerigt, met 3 eereleden en 50 leden. 11, De Vereenigiug
„Ontwaakt bij tijds," opgerigt in 1872, tellende 12 eereleden eu
146 leden. 12. De Vereeniging van Onderofficieren „Vaderland
en Orauje," van land- en zeemagt, in 1872 opgerigt, met 4 eere
leden en 66 leden. 13. Het gezelschap Nut en Genoegen, mede
in 1872 opgerigt, met 3 eereleden en 65 leden. 14. De Sociëteit
Mars, van de kaders der Schutterrij en van het Artillerie-Vrijkorps,
in 1866 opgerigt, met 28 leden. 15. Het gezelschap Gaudium
Inter Nos, opgerigt in 1871 met 60 leden. 16. De Zang vereeniging
Excelsior, iu 1874 opgerigt, met 80 leden. Eenige dezer Ver
eenigingen hébben uitvoeringen dienstbaar gemaakt aan liefdadige
doeleinden.
Armwezen. De toestand der behoeftige klasse in het vorige jaar
kan gelijk gesteld worden aan die van 1875. Voor ambachtslieden
en arbeiders of sjouwers was er, vooral in het goede saizoen, voldoende
werk. Bij de twee groote werken van oorlog, de verbetering der
Oostbatterij en van het fort Erfprins, heeft men vele werklieden
noodig gehad, die elders woonachtig waren. De duurte der levens
middelen eu andere onvermijdelijke behoeften was, vooral voor den
werkenden stand, drukkend. Buitengewone middelen ter voorkoming
of tot leniging van armoede, zijn vanwege het Gemeentebestuur
niet genomen.
De rekening i en verantwoording over een afgeloopen dienstjaar
kan natuurlijk eerst een jaar later in 't verslag worden opgenomen.
Vandaar dat iu de volgende opgaven het jaartal 1875 voorkomt.
In 1875 werd regtstreeks door het Gemeentebestuur, zonder
tussclienkoinst van het Armbestuur, teu behoeve van het armwezen
uitgegeven f 34,312.51. In datzelfde jaar werden bij het Burgerlijk
Armbestuur ondersteund 291 hoofden van huisgezinnen en 29 ccu-
loopende personeu. De kosten beliepeu f8822,10. Iu het Algemeen
Weeshuis werdeu verpleegd 90 kinderen en een bejaard man. De
uitgaven bedroegen f 14368.955. In het ziekenhuis werden ver
pleegd 63 personeu met 2347 verpleegdagen. De uitgaven waren
f 5891.91.
Als instellingen tot voorkoming vau armoede worden genoemd
de Bank van Leening en de Spaarbank. Iu 1875 werden beleend
of de bcleening vernieuwd van 10651 panden, gelost werden 10516,
verkocht 116 panden. Op de beleende panden werd voorgeschoten -
f 47775.95, voor de afgeloste panden terugbetaald f 47973,05 en
voor de verkochte panden ontvangen f 490.35.
Bij de Spaarbank bedroeg het aautal deelnemers bij de opneming
der rekening van 1S75: 495. Aau de deelhebbers werd terugbetaald
f 26938.58. Het bedrag der inlagen was f 34999.89. Bij het
opinakeu der rekening bedroeg het kapitaal der bauk 'f 72944.435
en het door haar verschuldigde f 64993.32.
Landbouw en Veeteelt. De algemeene toestand van den land
bouw was niet gunstig, tengevolge van de langdurige droogte. Mis
gewas door plantenziekte of schadelijk gedierte is uiet voorgekomen.
De koopwanrde der landerijen regelt zich naar derzelver waarde.
Voor goed land wordt f 2000 en hooger per IIA. betaald. Voor
slecht of minder goed land f 500 a f 1000 per HA. De huurprijs
was in den Helderscheu en Huisduiner polder f 100 a f 180 per
HA., op liet Koegras van f 25 tot f 70.
Meststoffen zijn niet ingevoerd. De uitvoer vau meststoffen be
paalde zich alleen tot de ingezamelde beer en het straatvuil, door
den pachter van het regt tot het ophalen van die stoffen.
Dc bezette oppervlakte en opbrengst van granen was als volgt:
Tarwe. 7$ HA. opbrengst 240 HL. hoedanigheid goed.
Rogge. 85|- 1786
Zomergerst 50 1100 matig.
Haver. 40 785 ligt.
Erwten L3 320 goed.
Aardappelen. 30 1200 redelijk.
Kauariezaad5 80 slecht.
De toestand der wei- en hooilanden was tengevolge der lang
durige droogte alhier ongunstig.
De toestand van den veestapel was gunstig. Bij het eiude des
jaars waren in de gemeente aanwezig18 vculen-merriën, 34 jonge
en 120 werkpaarden, 20 ezels, 29 stieren, 670 melkkoeijen, 220
kalveren, 1900 schapen, 700 lammeren en 50 bokken en geiten.
Het aantal pluimvee was 470 hoenders, 100 eenden, 100 ganzen
en 5 zwanen.
De bijenteelt was van geene beteekenis.
De tuinbouw bepaalde zich voor verreweg het grootste deel tot
eigen gebruik. Bijna alles wordt van buiten aangevoerd.
Tegenover de heerlijkheids-duinen vau Callantsoog hebben zand
verstuivingen nog al nadeel aan de landerijen op het Koegras gedaan.
Nijverheid, handel en Scheepvaart. Bij de verkiezing voor
leden der Kamer van Koophaudel en Fabrieken, den 17 November
1876 gehouden, kwamen van de 356 kiezers, acht ter stemming op.
In de gemeente bestaan de navolgende fabrieken of daarmede
gelijkgestelde inrigtingen: de gasfabriek, de metaal- en ijzergieterij
van den heer Bosch Reitz en de duinwaterleiding, de beide hout
zagerijen van de heeren M. W. Ruijgh en A. Vos Rz., de boek
drukkerij van den heer A. A. Bakker Cz.de koorn- pel- en tras-
raolen van de heeren Gebr. Janzen, de koornmolen van den heer
J. Waldenmaier en de houtzaagmolen van de heeren Gebr. Janzen.
Ambachten in de gemeente: boekbinders 6, boekdrukkers 3,
broodbakkers 23. itoud- en zilversmeden 4, hoeden- en petten
makers 2, liorologiemakers 7, huidènzouters 1, instrumentmakers 1,
kappers 3, kleermakers 56, koek- en banketbakkers 10, koorn-
