HELDERSCHE
KIEIJWEDIEPER COURANT.
- en Advertentieblad voor Hollands Noorderkwartier.
1887. N° 103.
Zondag 28 Augustus.
Jaargang45.
Uitgever A. A. BAKKER
Cz.
Verkiezing 1 September.
GESLAAGD.
„Wij huldigon
Verschijnt Dinsdag, Donderdag en Zaterdagnamiddag.
Abonnementsprijs per kwartaal0.90.
franco per post 1.20.
BUREAU: MOLENPLEIN.
Prijs der Advertentiën: Van 1 4 regels 60 cents, elke
regel meer 15 ceuts. Groote letters naar plaatsruimte.
Voor winkeliers bij abonnement belangrijk lag$r.
De verkiezingen hebben ditmaal plaats onder zeer onge
wone omstandigheden.
Hoe gewichtig het werk der Grondwetsherziening moge
zijn, hoezeer ons staatsleven gewijzigd zal worden, indien
de thans aanhangige voorstellen deel uit zullen maken van
de hoogste wet des Lands, en daarmede eene belangrijke
uitbreiding van het kiesrecht en de mogelijkheid eener
betere administratieve rechtspraak en eener meer krachtige
defensie, zal verkregen zijnis het toch de wetenschap,
dat de taak der thans te verkiezen Kamer zeer beperkt en
het mandaat der afgevaardigden van zeer korten duur zal
zijn, de reden, dat de verkiezing van 1 September niet die
belangstelling en die aandacht trekt, die zij om haar gewicht
voor de toekomst, zoozeer verdient.
Velen zijn geneigd om de hernieuwde behandeling der
reeds aangenomen wetten, te beschouwen als eene formaliteit
van betrekkelijk weinig gewicht; terwijl zij ook de
aanneming der voorstellen tot Grondwetswijziging, waartoe
mannen uit alle partijen hebben medegewerkt, verzekerd
achten.
Velen zijn geneigd hunne krachten en ijver te sparen
voor de toekomst, als de thans in de Grondwet neder te
leggen beginselen, in wetten zullen moeten worden uitge
werkt en in bijzonderheden geregeld, en als in kleinere
en anders begrensde districten, een veel grooter aantal
kiezers deel zal nemen aan den verkiezingsarbeid.
Van die stemming kan het gevolg zijn: eene matige en
onvoldoende opkomst aan de stembus en daardoor de neder
laag der liberale partij in die districten, waar zij zich zeker
acht van de overwinning.
Daartegen wenschen wij te waarschuwen. De liberale
partij vertrouwe niet te veel op* de in bet publiek komende
geruchten omtrent hetgeen de tegenpartij doen zal; zij
rekene er op, dat onderlinge verdeeldheid onder de kerke
lijke partijen, zich te veranderen pleegt in roerende eendracht
13)
Door ELISE POLKO.
Miro Tellheim had onder deze redevoering plaats genomen aan
de tafel der dames, die met gespannen aandacht naar hem luister
den Seraphine zwol zichtbaar op van trots en wierp nu en dan
een blik van uittartende minachting op Percy. Inka was stil
zwijgend uit haar hoekje gekomen en was naast haar neef gaan
staan.
„Als dat, wat o zegt, waar is," nam Percy nu mot kalme
waardigheid het woord, en een schaduw van diepe droefheid
vertoonde zich op zyn voorhoofd, „dan kan ik mijn goeden engel
niet genoeg dankbaar zijn, dat hij mij ver gehouden heeft van
dezen stroomin geen geval echter erken ik, dat de uitspraak
van Goethe in dien zin gebruikt mag worden, waarin men haar,
naar uw zeggen, tegenwoordig schijnt te willen exploiteeren.
Als ooit een menschengeest de verhevenheid en den troost der
dichtkunst en van alle andere kunsten erkende, dan was het
de groote geest, dien u aanhaalde. Zijn greep in het volle menschen-
leven kan, als gebod voor de schilder- en beeldhouwkunst, nooit
een greep met de vuist beteekenen naar het eerst voor de hand
liggende gemeene voorwerp, naar iets, dat leelyk is ik versta
onder het „volle menschenleven," dat wij moeten grijpen, ver
hevene waarheid der voorstelling, maar nooit een leelijke, gemeene,
altijd eene in zekeren zin schoone waarheid."
Miro glimlachte.
„De waarheid is, zooals wy weten, nooit schoon
„De waarheid in de kunst dient echter schoon en gezuiverd
voorgesteld te worden
„In Godsnaam, welk een woordenstrijdriep nu Seraphine
uit en hield de handen voor de ooren. „Miro, laat meneer von
Plessen uwe studiën eens zien, dan zal hij beter begrijpen, wat
de tegenwoordige wereld, die hij zoo weinig schijnt tc kennen,
eigentlijk wil. Wilt u zoo goed zijn naast mij plaats te nemen
hier zult u de beste verlichting hebben
Het waren zoogenaamde aquarellen, teekeningen met sepia,
klaarblijkelijk van een beginner en vluchtig geschetst, al was
het dan ook niet zonder talent. Percy zag dit op het eerste
gezicht, maar dit was niet de reden, waarom hij de bladen zoo
haastig na elkander ter zijde schoof, zonder een woord te zeggen.
De aard der onderwerpen, het cynisme der voorstelling walgde
hem. Inka was ongemerkt achter zijn stoel geslopen.
„O, die doode muis met al die kevers en wormen ken ik reeds
riep zij.
„Men kan haar echter niet vaak genoeg bekijken, of liever
ruiken, zou ik willen zeggen," riep Seraphine vol geestdrift uit,
„het is en blyft een klein meesterstukje en werd reeds door
velen bewonderd."
„Door wie dan vraagde Inka spottend, „door my zeker
niet! Ook die oude, dronken vrouw heb ik reeds vroeger gezien,
evenals die snorkende man daar, die den mond wijd open heeft 1
Foei, hoe leelyk is hy! Waarom zou ik hem nog eens gaan
bekijken Als ik hem ergens in de werkelijkheid zag, zou ik
zeker een omweg maken, om niet te dicht bij hem te komen, en
waarom zou ik nu, tot mijn genoegen, op zijn beeltenis gaan
toren Als Miro niets beters kan maken, wou ik wel, dat zyne
portefeuille verbrandde
„Hoor dat ouderwetsche kritikastertje eens! Zou men niet
denken, dat zij iemand napraat?" fluisterde Seraphine Miro in
het oor. Het jonge mensch was rood geworden en schoof zijne
teekeningen haastig bij elka&r. „Och, nog je laatste werk, je
mooi stilleven, laat dat nog eens zien," vraagde zy teeder. „Men
kan het vuil niet getrouwer weêrgevenEn de portefeuille
op het oogenblik der stemming, en zij vergete niet, dat,
om de Grondwet te wijzigen, eene gewone meerderheid
onvoldoende is, maar daartoe twee derden der uitgebrachte
stemmen wordt vereischt.
Twee derden van de stemmen zijn bij de tegenwoordige
verdeeldheid en het bestaan van vier partijen in de Tweede
Kamer, niet zoo gemakkelijk te verkrijgen, en komt de
liberale partij niet sterk en machtig te voorschijn uit de
beproeving die haar op 1 September wacht, dan loopt de
ondernomen wijziging der Grondwet ernstig gevaar.
Daarvoor te waken is de plicht der kiezers. De voor
gestelde wijzigingen, meer bijzonder die welke de uitbrei
ding van het kiesrecht betreffen, zijn het gevolg van overleg.
Zij vormen datgene wat men op het oogenblik verkrijgen
kan, niet wat men zou wenschen. Geene partij, ook de
liberale niet, beschikt over voldoende krachten in en
buiten het parlement, om te kunnen eischen, dat de wet
geving hare beginselen zuiver wedergeve.
Vandaar dat de voorgestelde wijzigingen bij geene enkele
partij onverdeelden bijval vinden; zoo is het bijvoorbeeld
een ernstige grieve van de liberale partij, dat het stem
recht niet is toegekend aan de zoogenaamde capaciteiten.
Maar zij zal er zich mede moeten en kunnen troosten, dat
door de verlaging van den census en de rechten aan huur
ders van gedeelten van perceelen toegekend, zeer weinigen
die door ontwikkeling en kennis aanspraken hebben op liet
kiesrecht, daarvan uitgesloten zullen blijven.
Men vrage zich bij deze verkiezing dan ook niet af, of
de herziene Grondwet in ieder opzicht zal beantwoorden
aan de eischen der liberale partij, maar men vrage
zich ernstig af, of er thans meer te verkrijgen ware
geweest.
Hij die bekend is met de partij verhoudingen en met
personen en belangen, die zich doen gelden in ons parle
ment, zal die vraag ontkennend beantwoorden.
Wij hebben ons lang beklemd gevoeld in onzen parle
mentairen arbeid. Wij hebben geklaagd over de werkeloos-
vast aan het hart drukkend, alsof zij den kostbaren inhoud met
haar leven wilde beschermen, nam Seraphine cr nu een groot
blad uit en legde het met een zegevierenden blik op de tafel.
Het was een verwarde hoop van deels gebrokene, deels vuile
borden met overblijfsels van allerlei spijzen. Inka wierp het
op zeer oneerbiedige wyze naar baar moeder en zeide: „Mama,
de oude Sabine heeft dit ook gezien en mij er van verteld. Zij
zeide, dat zij cr zich voor schamen zou, dit in baar keuken op
te hangen, want geen meesteres zou een meid nog een dag
willen houden, die zooveel borden brak en zulk een vuilen boel
dulde!"
Miro lachte gedwongen met de anderen mede. „Gelukkig is
bet oordeel van Sabine niet beslissend," antwoordde hy. „Op
onze tentoonstellingen in M. kan men nog geheel andere zaken
zien, dan deze onschuldige proef, en de lieden zijn er verrukt
over. Ik zal mij eerlang, op raad van mijn onderwijzer, professor
N., op het portretschilderen toeleggen en heb reeds een snuiver
opgesnord, met een neus, die goud waard is. Zulke modellen
zijn in onzen tijd voor een studeerenden kunstenaar onmisbaar.
Ik zou ook de oude Sabine wel eens voor mij willen laten zitten,
maar de domme meid is, vrees ik, er niet toe te bewegen, wat
keukenvuil en vet op haar gezicht te smeeren! Er is by het
domme volk geen lust om zich op te offeren, geen bewustzijn
van de noodzakelijkheid en verplichting om, zoover het in ieders
bereik ligt, er aan mcê te werken, dat onze hedendaagsche kunst
haar doel bereikt!"
Met welk een stelligheid en koelheid sprak deze jonge leer
ling van professor N.l Waar bleef de geestdrift, als de jeugd
haar reeds verloochende? Percy werd hoe langer hoe bedrukter.
De tijd scheen voor hem alleen stil gestaan te hebben. Was
het dan zoo lang geleden, dat hij in de deftige, ernstige lokalen
van het museum der kleine residentie in zalige verrukking voor
de copiën van de Stanzea van Rafaël stond, dat hij had gestaard
naar den wonderschoonen adorant, die de handen naar de zon
uitstrekte, met een gevoel van heimwee en bewondering, alsof
hemzelf vleugels aan de schouders zouden groeien, die hem hoog
konden opheffen tot aan de zon? Riep en lokte het beloofde
land der kunst tegenwoordig niemand meer dan hem alleen?
Hij kreeg een gevoel, alsof ijskoude handen zijn borst indrukten
en hij stond op als een slaapwandelaar, onbewust wat hij deed.
Hier kon hij geen minuut meer ademhalen. Hy luisterde er niet
meer naar, wat om hem heen gesproken werd. Een verward
geluid van tonen bereikte nog zijn oorMiro sloeg de piano
aan. Nu voortEerst, toen de deur der kamer achter hem
gesloten was, voelde hij zich weer vry en week de beklemming
van zyn borstslechts een brandend gevoel van smart, van angst
bleef hem bij. De droomcr uit het slot op de heide stormde
naar buiten, zonder hoed, alsof hij door een schaar van onzicht
bare vijanden achtervolgd werd, liep de straat over en bereikte
ademloos het kamertje van den pastoor Martin met een gevoel,
alsof hij nu gered was. De geestelijke zat aan zyn schrijf
tafel bij de lamp met groenen kap en keek verwonderd en onder
zoekend in het opgewonden gelaat van den jongeling, dat zich
over hem heen boog en wees hem toen stilzwijgend een
stoel naast hem aan. Toen Percy was gaan zitten en nog
steeds geene woorden gevonden had, deed hy evenmin een vraag,
maar legde zyne warme, innige hand zachtkens op de snel
jagende polsen van den jongeling en deze aanraking alleen deed
de zenuwachtige opgewondenheid bedaren. Alles in deze beperkte
omgeving ademde dan ook warmte en vredeUit de verte meende
hij de kinderlijke woorden van het avondgebed te hooren, dat
Josepha voor hare arme zieken deed het lazareth was dezer
dagen weder tot de laatste plaats toe bezet en het zachte,
langzame getik vau de oude klok boven Percy's hoofd, zeide tot
beid van de Kamers en over de zwakheid der elkai.der
opvolgende Regeeringen.
Thans kan er verbetering in dien toestand komen, en,
misschien ook omtrent de nu in denzelfden staat ge
bleven onderwijs-vraag, eene oplossing worden voorbe
reid of verkregen.
De wijziging van de Grondwet toch zal het mogelijk
maken om den band der machteloosheid te breken.
De nieuwe kiezers immers zullen andere denkbeelden,
misschien ook andere belangen, op den voorgrond brengen.
Maatschappelijke vraagstukken, de belangen van handel en
nijverheid, de verhouding tusschen werkman en werkgever,
zullen naast de onderwijsverdeeldheid, een terrein aan
wijzen, waarop vruchtbare zamenwerking tusschen de wei
denkenden van alle partijen mogelijk zal zijn. De non-
possumus-politiek,een krijgslist, meer dan een beginsel,
zal veroordeeld zijn. De Regeering zal eene oplossing
kunnen zoeken voor het zwaarwichtige vraagstuk der
defensie, en onze administratieve rechtspraak, thans een
monument van goedbedoelde willekeur, zal werkelijk
rechtspraak kunnen worden.
Het schijnt ons een overwegend belang voor de natie,
dat door deze herziening de verschillen worden weggenomen,
waartoe de troonsopvolging aanleiding kan geven, en, bij
den hoogen leeftijd van den regeerenden Vorst, vermoe
delijk geven zoude; ja wij achten het onder omstandig
heden mogelijk, dat het verzuim van tijdige oplossing van
deze vragen, gevaar zoude kunnen doen ontstaan voor onze
onafhankelijkheid.
Redenen te over dus voor de kiezers om te verlangen,
dat het werk der Grondwetsherziening tot een goed einde
worde gebracht.
De taak om daartoe mede te werken kan aan niemand
beter worden toevertrouwd, dan aan hen, die nu reeds
sedert een reeks van jaren de belangen van het land als
afgevaardigden van dit kiesdistrict met ijver, met waardig
heid en met eere hebben behartigd.
het onrustige, jonge hart: „Neem toch een voorbeeld aan my en
wees kalm." En langzamerhand vond hij woorden om zijn hart
lucht te geven en zijn smartelijke gevoelens mede te deelen; hy
vertelde alles wat hem kwelde, alles wat hem verward had ge
maakt en had voortgedreven, maar het zachte, edele gelaat van
den grijsaard verloor geen oogenblik, onder deze uitstorting van
klachten, zijn kalme uitdrukking van vrede. Nu en dan greep
alleen de rechterhand naar het kleine, zwart fluweelen kapje op
het hoofd en schoof het heen en weer en dan speelde een bijna
schalks lachje om den mond. Toen Percy eindelijk met een diepe
zucht vraagde: „Zal de kunst werkelijk voortaan dezen weg in
slaan, zullen wij inderdaad dezen troebelen stroom moeten volgen
Heeft Miro Tellheira gelijk? Wat moet ik voortaan doen, hoog
waarde vader?" toen antwoordde eene bedaarde stem: „Wat gy
doen moet, mijn zoon? Niets, dan blijven gelooven en om u
zien."
En toen hij den verwonderden, vragenden blik uit de oogen
van Percy ontmoette, schoof dc geestelijke een weinig ter zyde
en ontsloot een der schuifladen van zijn lessenaar, om er een
groote portefeuille uit te halen. „Kom hier, dan zult gij begrijpen,
wat ik meen," ging hij voort. „Zie, dit is ook een reliquien-
kistje, dat mij gedurende een groot aantal jaren nooit den
troost der eeuwigo schoonheid heeft geweigerd, waarnaar ons
menschenhart zoo gaarne de handen uitstrekt, als de wereld om
ons heen ons zooveel leelyks toont, evenals de adorant, uw
lieveling, de armen uitbreidt, om de zon te grijpen. Verdiep u
hier, zoo vaak gij wilt, in deze verzameling, die ik sedert vele
jaren, onder allerlei ontberingen heb aangekocht. Deze bladen
trachten de scheppingen weer te geven van een Rafaël en Michel
Angelo, Domenicbino en Giotto, Palladio Ccllini, Guido Renien
de gebroeders Van Eyk, Dürer, Holbein en andere groote mees
ters. Een uur met hen alleen en gij zult glimlachend de klein
geestigheden en de kwakzalverij eener geheele wereld kunnen
aanzien. Zoolang nog een penscelstreek van deze onsterfelijken
of een van hen afgeziene lijn voor het oog zichtbaar is, zoolang
nog de domtorens het oog ten hemel trekken, kan de kunst en
al haar heerlijkheid niet ondergaan. Zij brengt aan alle voor
haar ontvankelijke zielen en alle gezegende oogen, die het schoone
weten te zien, denzelfden onontbecrlijken troost, dezelfde vreugde
als Gods bloemen aan alle menschen brengen. Het ideaal der
kunst kan evenmin vernietigd worden en in zijn schitterenden
glans verloren gaan, als de lachende, liefelijke wereld der bloemen
uitgeroeid kan worden. Geloof dit van een eenvoudig man,
al is hij ook geen kunstenaar en laat u niet aftrekken van den
weg dien gij ingeslagen hebt, en die uw hart verlicht. De menigte
is slechts een groot kind, dat slecht opgevoed en verwend is
zij grijpt voor afwisseling, als het schoone speelgoed haar ver
veelt, naar een hansworst, om er zich een oogenblik meê bezig
te houden. Meent gy, dat de leelijke bastaard dien zy op 't
oogenblik liefkoost, en waar de jongo Tellheim u van vertelde,
haar lang zal weten te vermaken cn te boeien? Het hoofd
omhoog, dwaze jongen, en denk aan het oude woord„De kunst,
die den mensch niet op eenige wijze verheft, is geen kunst;"
dit geldt ook voor ieder harer voortbrengselen, en al lag ook een
geheele wereld er voor op de knieën, het is niets als gezichts
bedrog, een rampzalig, leelyk afgodsbeeld op een voetstuk van
klei. De eeuwige wetten der schoonheid kan geen menschen-
hand omver werpen en slechts dat kunstvoortbrengsel heeft waarde,
waarin zij opgevolgd zyn. Zie hier hier hebt gij het gebed
der koepel van St. Peter het zal u tot kalmte stemmen.
Toen Percy in den laten avond in opgeruimde stemming op
zijn kamer kwam, vond hij een open blad papier op de piano
gewoon wit postpapier van het wolbekende groot formaat oitket
