philosofie een cursns geopend in de
wetenschappen, omvattende
1. overzicht der staathuishoudkunde; in
't bijzonderloon, armverzorging,
muntwezen, bevolking, belastingen,
een en ander in verband met de
Nederlandsche wetgeving
2. de ethische grondslagen der maat
schappelijke vraagstukken
3. de encycliek Rerum novarum
4. uitgelezen hoofdstukken van het
Nederlandsche staatsrecht.
De lessen zullen gegeven worden
door dr. W. H. Nolens, een jeugdig
priester, die een paar jaren geleden
promoveerde in de rechtsgeleerdheid en
de staatswetenschappen aan de hooge-
school te Utrecht, na verdediging van
een proefschrift over de staatsleer van
H. Thomas van Aquino.
Uit onze Koloniën.
Batavia, 3 October.
De luit. ter zee 2de kl. J. Corver, die
inet een spoedcertificaat naar Nederland
moest, is op reis van Soerabaja naar Bata
via overleden en te Pekalongan begraven.
De „Atjeh", die 5 Oct. in zee is
gegaan, zal eerst drie dagen kruisen en
dan van Anjer laten weten hoe het met
de cholera aan boord gaat. Is de ziekte
niet weer uitgebroken, dan gaat het schip
door naar Nederland.
Uit Kotta-Radja is aan het „Bat.
Hbld." geseind, dat Toekoe Oemar van
den gouverneur den titel heeft gekregen
van Panglima Prang Besar en den naam
draagt van Toekoe Djohan Pahalawan.
Uit Medan werd aan genoemd blad
geseind, dat een vloot van gewapende
vaartuigen uit Kotta Eima een deel der
kust van Siak bedreigde en dat ter bevei
liging daarvan van Bengkalis militaire
macht daarheen was gezonden.
Aan het „Bat. Hbld." is uit Makas-
sar getelegrapheerd, dat de heer Abbema,
de administrateur der Batjanmaatschappij,
wegens overspanning door cholera-vrees uit
zijn preventieve hechtenis is ontslagen.
De Europeesche korporaal Schreuder
is 2i Sept. in het hospitaal overleden ten
gevolge van een schot door zijn hooid,
dat van het rechteroog tot het rechteroor
ging. 't Gebeurde 16 Sept., bij Oleh
Tjoet.
Na zeer veel pijn te hebben geleden, is
ook de nog zeer jeugdige fuselier Verhoefï,
wiens rechterbeen men zou amputeeren,
onder de operatie gestorven. Zijn laatste
uren zijn gelukkig niet pijnlijk geweest,
aangezien hij geheel buiten bewustzijn
was.
Deze fuselier was bij Boekit Terin ge
wond.
Over den val van Toengkoeb wordt
nog dd. 23 Sept. aan de „Sum. Ct." geschre
ven
„Gisteren eerst viel dan eindelijk de mos-
leminsche benting Toengkoeb, ten gevolge
van het geweld onzer kanonnen en de inslui
ting door de drie hoeloebalangs, toekoe Neq,
toekoe Banta Lamreng en toekoe Tjoet
Toengkoeb. De panglima van de mosle-
mins, met name Pandjarang, die het bevel
voerde in die benting, werd op last van
toekoe Banta Lamreng onmiddellijk om het
leven gebracht. De meeste raoslerains zijn
daarop gevlucht en hebben, daarin gehol
pen door ketji Njaq Him van Lambada,
eenige kampongs in de XXVI Moekims
in brand gestoken. De assistent-resident
Kroesen begeeft zich heden naar Toeng- 1
koeb, ten einde de vereischte maatregelen I
tegen het zich weder vestigen van kwaad
willigen in die moekims te nemen."
De Atjeh Crt. meldt harerzijds, dat de
hoofdleider der verdediging, Pango Ada-
lam, vluchtte.
Aan de „Sum. Ct.'' wordt nog i
dd. 26 Sept. jl. uit Kota-Radja geschre-
ven
Omtrent de benting Toengkoeb valt
te berichten, dat zij van hetzelfde tvpe
is als de benting Kaloet, zoowel wat
inrichting als wat verdedigingsvermo
gen betreft. Vier grootere lila's waren
op haar vier hoeken op bastions ge
plaatst die vuurmonden heeft de vijand
ditmaal niet in zijn vlucht kunnen
medenemen.
Toen die benting den 22sten in han
den van de drie verbonden Hoeloebalangs
viel, had de bezetting daarvan reeds
eenige dagen met hongersnood te kam
pen haar uitvallen, om leeftocht te
bekomen, waren herhaaldelijk door de
belegeraars afgeslagen, waarbij zij steeds j
groote verliezen leed.
Het grootste deel der belegerden had j
zich echter aan den moordlust der be-
legeraars weten te onttrekken, door zich j -
man voor man een weg te banen door
het omringende houtgewas. Slechts de
dooden en gekwetsten, ten getale van 1
ongeveer twintig man, vond Toekoe
Nja Banta Lamreng in genoemde ben-
ting. Onder de gewonde Moslemin
bevond zich o. a. de bevelhebber der
benting, Pang Djarang, die door een
kogel getroffen was en, evenals de
overige gekwetste Moslemin, door de j
overwinnaars op echt Atjehsche wijze
om het leven gebracht werd.
De vluchtende Moslemin onder hun
aanvoerrIers Pang Andalon en Toekoe
Amin hebben daarop hun heil gezocht
in noordoostelijke richting, op hun weg
alle kampongs verbrandende en al hun
vijandig gezinde landgenooten over de
kling jagende, hetgeen een algemeene
vlucht in de wildernissen veroorzaakte.
Paramaribo, 8 October.
Leprozen. Bij gouvernements
resolutie van 8 Juni jl. is eene commissie
samengesteld, om een avant-projet in te
zenden voor eene nieuwe inrichting tot
afzondering, behandeling en verpleging
van lepralijders. Een paar dagen later is
die commissie door den gouverneur geïn
stalleerd. Bij die gelegenheid heeft de
gouverneur eene -rede gehouden, waarin
hij talrijke punten aan de commissie in
overweging gaf en daarbij opmerkte, dat
er nog geen bepaalde vestigingsplaats kan
worden aangewezen. In verband hiermede
trekt het de aandacht, dat sedert bekend
is geworden, dat het bestuur door aan
koop eigenaar is geworden van de plantage
„Groot-Chatillon", vroeger door de R.-K.
gemeente bestemd om aldaar een leprozen-
etablissement op te richten. Er wordt
voorts verteld, dat dit laatste niet door
het bestuur zal geschieden, maar dat de
aangekochte grond gebruikt zal worden
tot vestigingsplaats van vrije emigranten,
terwijl het leprozen-etablissement op „Ba
tavia" gevestigd zal blijven.
Plaatselijk nieuws.
Door de heeren Kleinbentink en Van
Dissel, alhier, zal bij den uitgever D.
Mijs, te Tiel, worden uitgegeven een
nieuw weekblad, getiteld „Voor onze
jongelui", uitspanningslectuur in de
drie moderne talen. Het blad zal f -4
per jaar kosten.
In de gisterenavond alhier ge
houden algemeene vergadering van het
plaatselijk Nutsdepartement, is het
nieuwe bestuur samengesteld uit de
liecrenW. Bakker Wz., B. F. van
Eek, M. H. van Hengelaar, J. Ivluin,
W. J. van Neck en H. S. Wentink.
Verder werden benoemd tot Com
missaris der Spaarbank de heer W. J.
Maalsteed tot plaatsvervangend Com
missarissen de heeren P. Pol vliet en
D. A. G. Vastenou en tot leden der
Commissie tot regeling der buitenge
wone vergaderingen van het Depar
tement, de heeren B. F. van Eek en
H. S. Wentink.
De eerstvolgende Volksbijeen
komst zal op Vrijdag 17 dezer in
„Tivoli" plaats hebben en niet op 16
November, zooals vroeger werd gemeld.
B i n n 8 n I a n d s c h nieuws
Scliagen. Vergadering van den
Raad dezer gemeente, op Dinsdag den
7 dezer, 's morgens ten 10 ure.
Punten van behandeling1. Ingeko
men stukken. 2. Wijziging politie
verordening. 3. Suppletoir kohier
hondenbelasting. 4. idem Hoofdelijken
Omslag.
Velzoa. De Raad dezer gemeente
heeft de jaarwedde van den secretaris
met f 200 verhoogd en die gesteld op
f 1200.
Marine en Leger.
Hr. Ms. schroefstoomschip „Bonaire"
kwam hier jl. Donderdag met gebroken
kluiverboom uit de Noordzee binnen.
Hr. Ms. stoomschoener „Zeehond" is
gisteren van hier naar de Noordzee ver
trokken, ter uitoefening van politietoezicht
op de visscherïj.
Met het stoomschip „Burgemeester den
Tex", kapt. Weber, vertrok heden van
i Amsterdam een detachement schepelingen
der K. N. Marine, sterk 195 onderoffic. en
I minderen, onder het geleide van den luite-
nant ter zee eerste kl. A. L. van der
j Moolen, en het medegeleide van de adel-
j borsten iste kl. jhr. H. H. Röell, W. A.
van Aken en J. J. de Vries. Nog vertrekken
I met dezen bodem de adjunct-administrateurs
der marine G. J. Jutte en G. H. Hamersma,
en de iste luit. der inf. E. G. A. L. ter
1 Haar, vergezeld van zijne echtg. De vier
laatsten embarkeeren te Genua.
Met dezen bodem vertrekken niet minder
dan 275 passagiers naar Batavia.
1 De luit. ter zee 2de kl. W. J. G. Umbgrove
werd jl. Woensdag op 's Rijkswerf alhier
gedetacheerd, ter vervanging van den luit.
ter zee 2de kl. J. E. J. Eijbergen.
De generaal-majoor A. Kool, thans met
het bevel over de 2de divisie infa-.terie
1 belast, keert naar de residentie terug, om
j aldaar de functien van sous-chefvan den ge-
neralen staf te aanvaarden, met bestemming
I om later als chef van voormelden staf op
te treden, ter vervanging van den luit.-gen.
F. M. B. ridder Alewijn, die wegens lang-
durigen dienst op pensioen is gesteld.
Departement van Marine in Oost-Indië.
Overgeplaatstvan „Samarang", bij buiten
dienststelling, onder eerv. ontheffing van het
bevel, naar „Benkoeleu", als eoinm., de luit.
ter zee Iste kl. J. P. van Rossum van
„Beiikoelen", onder idem, naar „Sindoro",
als comin., de luit. ter zer 1ste kl. W. Ro
mer van „Sindoro", onder idem, naar
„Merapi", als coram., de kapt.-luit. ter zee
J. E. Sieken- van „Merapi", onder idem,
naar „Gedeli", de kapt.-luit. ter zee H. van
den Pauvertvan „Samarang", bij buiten
dienststelling. naar „Bromo", de luï-ts. ter
zee 2de kl. N. J. van den Worm, F. B. de
Koek van Leeuwen, A. J de Graaf en de
off. van gez. 1ste kl. O. Engelken van id.
naar „Pontianak", de off. van adm. 2de kl.
P. H. A. van der Brugh van „Pontianak"
naar „Bromo", de off. van adm. 2de kl. J.
H. van Trooijen van „Gedeli" naar „Banda",
de off. van adm. 2de kl. J. van Gorsel
van „Panda" naar „Bromo", de off. van adm.
2de kl. J. W. Broers; van „Bromo" naar
„Prins Hendrik der Nederl.", de adj.-adm.
F. H. II. Bodde.
Vergundom wegens overcompleet in
hunnen rang naar Nederland terug te keeren,
aan den kapt.-luit. ter zee H. van den Pau
vert, van „Gedeli" en de off. van adtn. 2de
kl. C. Mathol en J. 11. van Trooijen, van
„Bromo".
Ontslagen op verzoek, eervol uit 's lands
dienst, de 1ste mach. bij de Gouv.-Marine
J. W. Th. Rudolph.
Overgeplaatst van „Gedch" naar „Sam-
bas", de off. van gez. 2de kl. A. Tuckerman;
van „Sambas" naar „Sindoro", de off. van
gez. 1ste kl. .1. J. Sterk van „Sindoro"
naar „Gedeli", de off. van gez. 2de kl.
Kwast.
Vergund om wegens overcompleet in zijn
rang naar Nederland terug te keeren, aan
den off. van gez. 2de kl. J. Kwast, van
„Gcdeh".
Kerknieuws.
Bedankt voor liet beroep naar de
Herv. kerk te Tienhoven (cl. Amers
foort) door ds. F. J. J. Loeft, pred. te
Heiloo.
De oudste predikant bij de Herv.
gemeente te 's Gravenhage, de Hof
prediker dr. Van Koetsveld, is sedert
eenigen tijd zeer ernstig ongesteld. De
toestand is zorgelijk.
Buitenland.
Frankrijk. De autoriteiten te
Ajaccio en admiraal Avellan wisselden
jl. Woensdag bezoeken, die zich door
hartelijkheid kenmerkten. De stad was
's avonds geïllumineerd.
Aan boord van de „Keizer Nicolaas I"
is een groote mandfleseh met naphta
gesprongen, ten gevolge waarvan twee
zeelieden gestikt zijn. Eenige kamera
den, die toesnelden om hen te helpen,
vielen bedwelmd neer, maar werden nog
bijtijds weggetrokken. Wegens dit on
geluk gaat de „punch", die de stad zou
aanbieden, niet door. De zeelieden
zullen heden begraven worden, in een
eigen graf dat de stad heeft aangeboden.
Het vertrek van het eskader is uit
gesteld.
Bijna al de werklieden te Rijsel
zijn in de mijnen afgedaald. De werk
staking wordt in het Noorder-departe-
ment als geëindigd beschouwd.
UuiÉwclil.iiitl. Uit Straatsburg
(Elzas), wordt van 2 Nov. geseind
De Duitsche houtvester Reijss, van
Plaine bij Schirmeck, trof gisteren vijf
Franscbe stroopers aan op Duitsch
j grondgebied, ongeveer 200 meter van
de grens. De stroopers schoten het
eerst, doch de lioutvesfer bleef onge
deerd. Deze schoot daarop twee der
stroopers dood. De rijksadvocaat is met
de rechterlijke ambtenaren dadelijk
vertrokken naar de plaats van bet voor-
i val.
Volgens een nader telegram bleek bij bet
gerechterlijk onderzoek, dat de hout
vester Reijss, toen hij de twee Fran
scbe stroopers doodschoot, uit nood
weer handelde.
ICiigel.-iml. De beruchte anarchist
Nicoll is uit de gevangenis te Londen
ontslagen. Ongeveer 200 zijner partij-
genooten wachtten hem op en droegen
hem in triomf door de straten, roepende
„weg met de regeeringDe politie
i kwam tusschenbeiden, de anarchisten
1 weerden zicli geducht met vuistslagen,
doch moesten ten slotte het veld ruimen.
Spanje. De aankomst van bet
Engelsch eskader van twintig schepen
te Gibraltar wekt groote verontwaar
diging in de pers te Madrid, die En
geland verwijt zich in de zaken van
Marokko te mengen. „El Liberal"
zegt, dut Engeland zich altijd het uit
sluitend recht om bet leeuwenaandeel
te nemen, toegeëigend beeft. Maar
gelukkig heeft Londen niet langer
alleen de controle over de wereld
politiek er zijn andere natiën die
Spanje willen hebben, en daartoe be
hoort Frankrijk. „El Globo" waar
schuwt de Spaansche regeering te
zorgen, dat sommige mogendheden liet
geschil met Marokko niet tot voor
wendsel nemen 0111 hare eerzucht te
bevredigen. Ook andere bladen doen
een beroep op de regeering om geen
inmenging van vreemde mogendheden
te dulden.
Servië. Te Belgrado is een
ernstige misdaad gepleegd. De oud
minister van Justitie Belrovic, een van
de rijkste burgers der stad, is dezer
dagen dood in zijn bed gevonden. Het
lijk was gruwelijk verminkt, het hoofd
van den romp gescheiden, de borst met
wonden overdekt. De brandkast, die
zich in de slaapkamer bevond, was
opengebroken en van haren inhoud
berooid. Van de daders is geen spoor
te ontdekken.
.linrokko. Volgens vertrouwelijke
mededeel ingen, van generaal Ma-
cias uit Melila ontvangen, hebben de
Kabvlcnstammen, die tot nu toe den
Spanjaarden goedgezind waren, de partij
van den vijand gekozen. Het geheele
Rif is dus onder de wapenen geroepen.
Een menigte menschen vulde den
2den Nov. de straten van het gebouw
der prefectuur tot de Franscne ambas
sade, in afwachting van eene Fransch-
gezinde betooging. De gendarmes te
paard moesten verscheidene malen eene
charge maken om ben uiteen te drijven,
waarbij drie gendarmes gewond werden.
Voor bet gebouw der ambassade stond
gendarmie en politie opgesteld, om de
menigte te beletten er in te dringen.
Er werden 23 personen in hechtenis
genomen.
De aanleiding tot de Fransch-gezinde
betooging was de volgende: Uit Mar-
seille was geseind, dat de afgevaardigde
Deloncle aan den Spaanschen gezant
te Parijs een telegram bad gericht,
waarin hij hem meldde dat eene ver
gadering, in de „Brasserie Marseil-
laise" gehouden, hare oprechte sym
pathie voor Spanje bad uitgesproken
en Spanje had geluk gewensclit met
zijn roemrijk succes in Marokko. Tevens
bad de vergadering geprotesteerd tegen
de houding der Engelsche pers, die
der edele Spaansche natie wilde voor
schrijven hare bezittingen in Marokko
op te geven.
De personen, door wie de betoogingen
op touw waren gezet, hadden daartoe
geen verlof gevraagd. De regeering be
sloot. daarom de meeting uiteen te
drijven.
72
beid betoond, zooals zij zicli later uitdrukte tegen
haar man. Demmers begreep namelijk zeer goed
wat Jet's drijfveer was en zoodra zij begon hem te
beklagen, sneed hij dat kort en krachtig af.
„Maar wat scheelt je toch eigenlijk vroeg zij
ten slotte, met zichzelf verlegen. „Men zou zooniet
aan je zeggen, dat je iets bad, wat zelfs een schijn
van gevaar kan veroorzaken.'
Och, dat is de oude kwaal, die ik mede uit de
„West" heb gebracht," zeide hij, „een kwaal, waar
voor geen kruid gewassen is en waaraan ik op een
goeden dag zal sterven, Jet."
Jet schrikte en keek haar schoonbroeder aan, met
een gezicht, waarop zóó duidelijk de grootste ver
bazing was te lezen, dat het zien daarvan een glim
lach bij Demmers te voorschijn riep, maar het was
een pijnlijke glimlach.
„Maar wat zegt je dokter er dan toch van
vroeg zij eindelijk.
„Niets."
„Niets
„Neen, want ik heb er geen."
„Wat? Geen dokter?"
„Neen, ik heb je immers al gezegd, dat er geen
kruid voor gewassen is."
„Mijn God, geen dokter!"
En mevrouw sloeg hare handen ineen van ver
bazing.
„Maar, Demmers, wat ik je bidden mag, laat dan
toch eens een knappe dokter of een professor komen.
Je kunt toch nooit weten...."
„Dank je, Jet, het een nóch liet andere. Ik weet
dat er niets aan te helpen is. En.... en boe minder
je er over praat, hoe liever bet mij is."
„Nu, ik zal je er niet verder mede lastig vallen.
Maar ik begrijp bet niet. Je hebt toch zeker je
maatregelen wel genomen voor het geval dat je eens
plotseling...."
Het rechte woord wilde haar de keel niet uit,
niet uit kieschheid echter of' uit medelijden, maar
73
uit een gevoel van angst, door de kalme manier,
waarop hij over dat verschrikkelijke sprak.
„Je bedoelt, als ik eens plotseling kwam te ster
ven," zeide Demmers volmaakt kalm. „Wees gerust,
Jet, mijn testament is gemaakt."
„Testament
„Ja, dacht je dat ik dat niet noodig bad
„Dat is te zeggen...." begon zij. „Ik dacht zoo, of
liever ik bad gedacht, dat jij, die alleen ons hebt...."
„Ho, ho riep Demmers uit, „hoe weet je dat?"
„Wel," zeide mevrouw, een beetje erg gek kij
kend, „ik weet toch niet, dat je nadere familie bobt
dan ons."
„Moet dat dan juist familie zijn vroeg Demmers,
die er vermaak in vond zijne inhalige schoonzuster
eens te laten zweeten.
„Maar, mijn God, wie anders klonk het als
een wanhoopskreet van hare lippen, want zij begon
te vreezen, dat baar een deel zou ontgaan.
„Wie anders?" vroeg Demmers. „Wil je bij voor
beeld beweren, dat ik aan jou en andere familieleden,
die mij, toen ik arm en berooid was, met den nek
aankeken, meer verplichtingen heb dan aan vreemden,
die alles doen om mij ter wille te zijn, vreemden,
die zich voor mij opofferen
Jet keek verbijsterd in bet bleeke gelaat van haar
zwager. Het vuur, waarmede bij die woorden uit
bracht, overrompelde haar. Maar weldra herkreeg
zij hare tegenwoordigheid van geest.
„Bedoel je misschien dat mensch beneden, je
huishoudster?" vroeg zij, met beleedigenden nadruk
op elk woord.
„Juist," zeide Demmers, „die voornamelijk. Weet
je wat ik aan haar te danken heb Aan haar heb
ik het weinigje geluk te danken, dat ik op aarde
gesmaakt heb, JetEn zou je dan denken, dat ik
ondankbaar daarvoor kon zijn? Dan ken je mij
niet, Jet
Hij was niet de zieke, toen hij zoo tot haar sprak.
Zijn geheele houding, zijn gelaat, zijn lichtende
